عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب گفت : جنایات تکفیری‌ها تمام نمی‌شود، مگر اینکه حکومت‌های اسلامی معتدلی در جهان اسلام شکل بگیرد؛ یعنی خواسته بسیاری از مسلمانان جهان این است که اسلام دوباره در صدر حکومت قرار گیرد.
به گزارش راسخون به نقل از فارس، «سلفیه» مکتبی است که طرز فکر و عمل پاره‌ای از صحابه، تابعان و تابعان آنها را حجتی شرعی برای زندگی در عصر حاضر قلمداد می‌کند، پیروان این عقیده، از یک سو از موازین فقه مذاهب چهارگانه اهل سنت خارج شده‌اند و از سوی دیگر با باز کردن راه اجتهاد بر اساس فهم صحابه، باب پیدایش برخی فتاوی افراطی نادرست و سلیقه‌ای را گشوده‌اند، شکل‌گیری چنین عقیده‌ای از سده چهارم هجری قمری آغاز شد، اما بعدها توسط ابن‌تیمیه و شاگردانش مدون شد و نهایتاً با محمد بن عبد‌الوهاب و از طریق حاکمان آل سعود در دوران معاصر تجدید حیات یافت.
در این بین تکفیر به جریانی اطلاق می‌شود که غالباً برخاسته از قرائت‌‌های مختلف سلفی وهابی، مسلمانان را به صرف آنکه با آنان هم‌عقیده نیستند، بر خلاف معیارهای شرعی شناخته‌شده، متهم به کفر و خروج از دین می‌کنند، کافر خواندن مسلمانان و یا اصولاً مذاهب اسلامی، پیامدها و واکنش‌های عملی مهمی در جوامع اسلامی دارد.
با این وجود هسته اولیه داعش که یکی از نمونه‌های تکفیری است، به سال 2004 و زمان زرقاوی بر می‌گردد، ابومصعب الزرقاوی اردنی‌الاصل که سابقه حضور در افغانستان و نبرد با نیروهای شوروی را هم داشت، پس از حمله آمریکا به عراق در سال 2004 یک گروه نظامی به نام جماعت توحید و جهاد در این کشور را تشکیل داد و تا امروز که تقریباً 10 سال از آن می‌گذرد شاهد جنایات این گروه افراطی در عراق و سوریه هستیم، به منظور بازشناسی جریان‌های تکفیری و عوامل به وجود آورنده آن با حجت‌الاسلام مهدی فرمانیان عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب گفت‌وگو کردیم که مشروح آن در ادامه می‌آید:
دو علت شکل‌گیری گروه‌های تکفیری
*به عنوان سؤال نخست بفرمایید که علت به وجود آمدن گروه‌های تکفیری چیست، چرا گروه‌هایی مانند القاعده، داعش و النصره شکل گرفت، آینده این گروه‌ها را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
-عوامل متعدد سیاسی و اجتماعی که در طول 80 سال گذشته در جهان اسلام پدیدار شده است، عامل اصلی پیدایش جریان‌های تکفیری تحت عنوان سلفی‌های جهادی است، مهمترین عاملی که باعث پیدایش اینها شده است، می‌توان به دو عامل اصلی اشاره کرد، یک علت فروپاشی امپراطوری عثمانی و از دست دادن خلافت اسلامی بود که از همان ابتدا، گروه‌های مختلف و افراد متعددی در جهان اسلام پدیدار شدند تا دوباره خلافت اسلامی را احیا کنند، اما سرخوردگی بسیار زیاد گروه‌ها و افراد متعددی که برای خلافت اسلامی ظهور کردند، باعث شد که عده‌ای از نویسندگان جهان عرب رویکرد و تفسیر جدیدی از بحث حکومت و خلافت بیان کردند، همچنین تعریف جدیدی از مسأله جهاد و جاهلیت ارائه دادند و متأسفانه باعث شد فضای جهان اسلام ملتهب شود و گروه‌های تکفیری و گروه‌های انتحاری در جهان اسلام شکل گرفت.
دومین عامل مهمی که موجب تشدید این فضا شد، حضور فرهنگ غرب، سکولاریسم و مخصوصاً حضور آمریکا در منطقه بود و است، از زمانی که فرهنگ غرب در جهان اسلام نفوذ کرد، مسلمانان نسبت به این مسأله حساس بودند، دیگر ملل هم نسبت به این مسأله حساس هستند، اما مسلمان‌ها به خاطر وجود دینی که مباحث دنیوی و اخروی مطرح است، حساسیت بیشتری نسبت به این موضوع نشان دادند و گروه‌های متعددی را تأسیس کردند، به طور مثال «اخوان المسلمین» از دل این تفکرات به خاطر مقابله با فرهنگ غرب و مبارزه با سکولاریسم به وجود آمد.
ردپای حضور نظامی آمریکا و رابطه آن با تکفیر
بنابراین نه تنها صرف حضور تکفیری‌ها، بلکه متأسفانه حضور نظامی آمریکا در دهه‌های گذشته هر روز این فضا را ملتهب کرد و از زمان جنگ افغانستان یعنی از سال 1979 تا کنون از شرایط سوءاستفاده می‌کند، تکفیری‌ها متأسفانه جوانان جاهلی هستند که اسم خودشان را سلفی‌های جهادی گذاشتند و حتی قائل به حسن و قبح عقلی نیستند، برای عقل هم در فضای دینی اعتقادی ندارند، لذا مباحث مصلحت، اهم و مهم را کنار می‌گذارند و فکر می‌کنند کارهایی که انجام می‌دهند، به نفع جهان اسلام و مسلمانان است، چون رویکرد عقل‌گرایی هم ندارند، از این جهت، آمریکا در این 40 سال گذشته تماماً از تکفیری‌ها سوءاستفاده کرده و در هر جایی که آنها حضور پیدا کردند، جز اینکه آن کشور را به چالش جنگ‌های داخلی کشاندند و از بین بردند، نگاه کنید تکفیری‌ها از افغانستان و پاکستان به سوی بوسنی،سومالی، سودان رفتند، از آنجا به یمن آمدند و از آنجا دوباره به پاکستان برگشتند، سپس در عراق و سوریه و لیبی حضور یافتند، هر جا قدم گذاشتند، جز خرابی، تخریب، کشتار، قتل و سوءاستفاده کردن استعمار و آمریکا از آنها و آتش‌افروزی سودی نداشته و متأسفانه اسم خودشان را جهادی و مجاهد گذاشتند تا این واژه را در اذهان جهانی و حتی مسلمانان خراب کنند و باعث تخریب اسلام شوند.
«تفنگ به دوش»هایی که ذره‌بین کشف اختلافات در دست دارند تا سر ببرند
*شرایطی که جهان اسلام با آن درگیر است و درگیری‌هایی که داعش تکفیری در امت اسلامی به وجود آورده، آیا همچنان جنایات داعش ادامه خواهد یافت یا محکوم به شکست هستند؟
- علت‌های اصلی را بیان کردم، هرگاه علت‌های اصلی کمرنگ شود، اینها هم کمرنگ خواهند شد، با توجه به این علل، نه تنها هیچ نشانه‌ای از بین رفتن و کمرنگ شدن اینها وجود ندارد، بلکه علل متعددی در گسترش این جریان وجود دارد، حالا امروز در عراق و سوریه حضور دارند، من اسم اینها را «تفنگ به دوشان» گذاشتم که ذره‌بین به دست می‌‌گیرند تا یک اختلاف داخلی به وجود آمد، به نام جهاد بروند و سر ببرند و کل آن منطقه را خراب کنند و از بین ببرند.
این جنایات تمام نمی‌شود، مگر اینکه حکومت‌های اسلامی معتدلی در جهان اسلام شکل بگیرد که واقعاً دنبال این باشند که اسلام را احیا کنند؛ یعنی همان چیزی که به عنوان بیداری اسلامی یاد می‌کنیم، یعنی بیداری اسلامی که شکل گرفته از زیر پوست شرع است؛ یعنی بسیاری از مسلمانان جهان می‌خواهند اسلام دوباره در صدر حکومت قرار گیرد، اما متأسفانه سوءاستفاده غربِی‌ها از این فضا و کوبیدن جریان‌های معتدل و فضا دادن به این اسلام‌گرایان تکفیری باعث شد که فضای بیداری اسلامی به هم بریزد و به نوعی اهدافش تقریباً به شکست بیانجامد.
بنابراین تا زمانی که اسلام‌گرایان معتدل در رأس کار نیایند و حکومت اسلامی را در جهان اسلام به وجود نیاید و آمریکا حضورش را کمتر نکند و حضورش در منطقه بیشتر شود، یقیناً گروه‌های تکفیری بیشتر خواهند شد، چون می‌توانند با تبلیغات خودشان جوان‌های خام و جاهل که اطلاع زیادی از اسلام و اهداف آمریکا ندارند، جذب این گروه‌های تکفیری کنند، مثل داعش در عراق، بوکوحرام در نیجریه، پس فردا انصار الشرعیه در سوریه، در مصر انصار بیت‌المقدس و فردا در اندونزی و استرالیا و در جاهای دیگر به وجود خواهد آمد.
شبیه جنگ سوریه در کشورهای حامی تکفیری‌ها رخ می‌دهد
*با توجه به اینکه برخی حکام منطقه در شکل‌گیری داعش نقش داشتند، آیا این جریانات تندروی تکفیری دامان آنها را نخواهد گرفت؟
- چرا! هم اکنون دامن خودشان را گرفته است، آنها حامیان جدی جریان‌های تکفیری بودند تا با تقویتشان قدرت منطقه‌ای آنها افزایش یابد و یقیناً بسیاری از جوانانی که اکنون در تکفیری‌ها حضور دارند از کشور عربستان، اردن، امارات و قطر هستند، تعلق‌خاطر یا به القاعده و یا به داعش دارند، در حال حاضر با توجه به فضای امنیتی که حاکم است و اقتدار حکومتی شکننده‌ای که وجود دارد، کمتر می‌توانند فعالیت کنند، اما اگر یک مقداری فضای امنیتی این کشورها به هم بریزد، شبیه آنچه که در سوریه در سال 2012 اتفاق افتاد، یقین داشته باشید در کشورهایی مانند اردن، قطر و عربستان همین اتفاقی است که در سوریه افتاد و یک جنگ داخلی به وجود آمد، در کشورهای حامی تکفیری‌ها رخ خواهد داد و علیه همین حاکمانی که امروز از تکفیری‌ها حمایت می‌کنند، می‌جنگند، هم اکنون هم به صورت موردی شاهد بمب‌گذاری‌های نقطه‌ای در این کشورها هستید، با این وجود در آینده هم بیشتر خواهد شد.
تبعات حضور حامیان تکفیری‌ها در راهپیمایی مجعول
*پس از حادثه مشکوک و تروریستی پاریس شاهد حضور برخی از سردمداران کشورهای اسلامی در راهپیمایی محکومیت این اقدام بودیم، با توجه به اینکه آنها در شکل‌گیری چنین جریانی نقش داشتند، این رفتار متناقص آنها چه مفهومی دارد؟!
-متأسفانه حضور سران کشورهای اسلامی در این فرانسه، نه تنها فضا را به نفع اسلام نمی‌کند، بلکه فضا را به نفع کشورهای غربی و گسترش اسلام هراسی کرد، کسانی‌که خودشان حامیان اصلی هستند و گروه‌های تکفیری را کمک می‌کنند و در کنار غربِی‌ها می‌ایستادند تا بگویند که ما مخالفان جدی هستیم تا خودشان را تبرئه و فرافکنی کنند، ولی نمی‌دانند جهان اسلام این حرکات را رصد می‌کند، اگر جهان غرب هم رصد نکند، مسلمانان جهان اسلام و حتی گروه‌های تکفیری رصد می‌کنند.
نقش راهبردی شیعیان و اهل تسنن برای عبور از پیچ تاریخی
*راه رهایی از این فتنه را چه می‌دانید؟
- تنها نکته‌ای وجود دارد این است که جهان اسلام در دوره بسیار مهمی قرار داد، به بیان رهبر انقلاب پیچ تاریخی است، فضا خیلی ملتهب است و یک دوره‌ای است که مسلمانان باید خویشتن‌دار باشند، شیعیان باید پیش از پیش مواظب رفتار، اعمال و کردار خودشان باشند، خدایی نکرده باعث تنش، اختلاف و جنگ مذهبی در جهان اسلام نشوند، به هر حال اهل تسنن هم خویشتن‌دار باشند و با رویکرد مردم‌سالاری دینی راه خودشان را ادامه دهند تا ان‌شاءالله بتوانند حکومت‌های معتدل اسلامی در جهان اسلام ایجاد کنند و بتوانند با تدبیر و مدیریت جلو بروند و جلوی نفوذ فرهنگ غرب در جهان اسلام را بگیرند، از جهت دیگر جهان اسلام را اعتلا بخشند تا مسلمانان را از این وضع و فتنه‌ای که گرفتار هستند، زودتر نجات دهند.
/2759/
