اهمیت تربیت صحیح بر کسی پوشیده نیست و در این میان نباید از تأثیر روزی و غذای حلال بر این مسأله غافل شد و در قرآن کریم و احادیث معصومین(ع) نسبت به تأثیر روزی حلال بر تربیت و کمال روح آدمی سفارش شده است.
به گزارش راسخون به نقل از رسا تربیت صحیح فرزندان از مسائل اساسی در دین مبین اسلام است که در سعادت دنیوی و اخروی انسان ها تأثیرگذار است و از این رو خداوند برترین انسان های خود را که همانا رسولان هستند را واسطه تربیت قرار داده است.
هر آنچه که در آیات کتاب آسمانی مسلمانان در زمینه، راه و رسم و دستورات تربیتی آمده است را می توان به منزله اصل تربیتی در نظر گرفت که همواره می بایست آن را سرلوحه امور قرار داد. تربیت در کلام، به معنای آماده کردن بستر مناسبی برای شکوفایی، پرورش و تبدیل توانایی های فرزندان از بالقوه به بالفعل در ابعاد متفاوت است.
تربیت در معنای کلی، مشتمل بر ارتقای فرد از نظر عقلانیت، اخلاقیات، حضور در اجتماع، نگرش سیاسی و فرهنگی است؛ به طوری که انسان را از پله های نازل حیوانی به اوج کمال انسانیت می رساند.
بی تردید خوشبختی و پریشانی، تیره بختی و کامروایی هر فرد به نوع تربیت او بستگی داشته و تنها ملاک لازم برای رسیدن انسان به اوج کمال فردی، یافتن اصل وجودی آدمی است. به همین سبب است که پروردگار متعال، بالاترین و ارزشمندترین آدمیان یعنی رسولان و پیام آوران الهی را مورد تربیت خود قرار داده و پس از آن، این امر خطیر بر عهده اولیا گذاشته شده تا با تدوین برنامه ای چند جانبه و درست که در چهارچوب دین مبین اسلام است، نسبت به تربیت فرزندان تلاش کنند.
اهداف، نگرش ها و روش های متفاوتی که در تربیت ادیان و مکاتب وجود دارد را می توان به عدم درک صحیح و نظارت کافی در برنامه ریزی و طرح تربیت دانست و گم گشتگی فرد در قرار دادن الگویی مناسب جهت پیروی از آن را از این رو برشمرد. لیکن در قرآن مجید به عنوان چشمه جاوید و منبع لایزال برای انسانیت، کامل ترین برنامه تدوین شده برای تربیت بشریت را ارائه داده است؛ تا آن جا که یکی از صفات خداوندی را تربیت دانسته و هدف نهایی از تربیت را خدایی شدن می داند.
در قرآن راه و روش تربیت بر سه اصل تقسیم بندی شده است
1. منزلگاه نهایی تربیت: هر حرکت اختیاری بشریت، دارای یک آرمان نهایی بوده که تربیت نیز از این اصل پیروی می کند و غایت آفرینش و مقصود پیامبران را تادیب، تعلیم، طاعت و بندگی، ارج نهادن به کمال اخلاقی، دریافت دانایی و دوری از جهالت و غفلت است.
2- طریق تربیت: هر دختر و پسری از لحاظ جنسی، روحی و عاطفی شرایط منحصر به فردی دارند که باید در زمانه و موقعیت های متفاوت روش های مختلفی برای انتخاب نحوه تربیتی آنان لحاظ گردد و والدین همواره این نکته را در نظر داشته باشند تا روش تربیت فرزندان به نحوه صحیح و منطبق بر خصوصیات و شرایط جنسی و سنی آنان لحاظ گردد؛ زیرا هر رده سنی خصوصیات و ویژگی های مربوط به خود را دارد که با رده و دوره سنی بالا و پایین تر متفاوت است و بالطبع نیاز به برنامه ریزی خاص تربیت خواهد بود.
3- وسعت تربیت: پدر و مادر همواره باید به این نکته توجه خاص داشته باشند که فرزند زمانی در آینده سرافراز و سربلند خواهد شد که در همه جوانب و سطوح پرورانده و رشد یابد و با دانش و تسلط نسبت به حل مشکلات زندگی راه سعادت و پیروزمندی را در پیش گیرد.
معیشت حلال و تعلیم
در دین مبین اسلام، بر خلاف بسیاری از ادیان و فرقه ها، معیشت و مسائل انسانی کوچک شمرده نمی شود؛ بدان دلیل که بدن آدمی را وسیله ای می داند جهت حرکت در راه کمال و سعادت اخروی و خوار شمردن بدن بمنزله خوار شمردن حرکت کمالی و منش و ذات آدمی است و هر آنکس که اقدام به چنین روشی کند، سزاوار عقوبت و مجازات است.
اعضا و جوارح انسان سبب انجام واجبات دینی، بندگی و پرستش پروردگار است و در سایر فرایض همانند جهاد، نماز، روزه و اقسام مختلف خدمت رسانی همانند یاری رساندن به هم نوعان و سایر موجودات با سلامت کامل بدن و دریافت توانایی می توان این مهم را به سر انجام رساند. در نگاه مکتب اسلام جسم و روح، به صورت مستقیم در ارتباط هستند و به هیچ وجه نمی توان این دو موضوع را از هم جدا دانست.
سلامت جسم سبب شادابی و کمبود و کاستی آن سبب انحلال ناتوان شدن در روح می گردد.
تناول طعام یکی از بارزترین نیازهای انسان که به وجود آورنده و مهیا کننده حیات بشر و یکی از مواردی که همواره انسان به دنبال تامین آن است.
پروردگار در قرآن، تناول طعام را شاخص تفاوت انسان با فرشتگان دانسته و می فرماید: «و قالُوا ما لِهذَا الرَّسُولِ یَأْکُلُ الطَّعامَ وَ یَمْشِی فِی الْأَسْواقِ لَوْ لا أُنْزِلَ إِلَیْهِ مَلَکٌ فَیَکُونَ مَعَهُ نَذِیراً؛ و گفتند: چرا این پیامبر غذا مى خورد و در بازارها راه مى رود؟!(نه سنت فرشتگان دارد و نه روش شاهان را!) چرا فرشته اى بر او نازل نشده که همراه وى مردم را انذار کند(و گواه صدق دعوى او باشد)؟!» (فرقان 7)
همواره قرآن مجید با تناول طعام شرایطی را لحاظ کرده که می فرماید «يا أَيُّهَا النَّاسُ کُلُوا مِمَّا فِي الْأَرْضِ حَلالاً طَيِّباً وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبينٌ؛ ای مردم، از آنچه در این زمین است(از انواع خوردنی ها و موجودات دیگر(حلال و پاکیزه بخورید و برخوردار شوید و پیروی از گام های شیطان نکنید که او برای شما دشمنی آشکار است.»(بقره 168) و یا وَ إِذِ اسْتَسْقي مُوسي لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِبْ بِعَصاکَ الْحَجَرَ فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتا عَشْرَةَ عَيْناً قَدْ عَلِمَ کُلُّ أُناسٍ مَشْرَبَهُمْ کُلُوا وَ اشْرَبُوا مِنْ رِزْقِ اللَّهِ وَ لا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدينَ؛ و(به یاد آرید) وقتی که موسی برای قوم خود طلب آب کرد، به او گفتیم: عصای خود را بر سنگ زن، پس دوازده چشمه آب از آن سنگ جوشید و هر سبطی آبشخور خود را دانست(و گفتیم) از آنچه خدا روزی شما ساخته بخورید و بیاشامید و در زمین به فتنه انگیزی و فساد نپردازید.»(بقره 60)
«يا بَني آدَمَ خُذُوا زينَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَ کُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُسْرِفينَ؛ ای فرزندان آدم، در وقت هر نماز و در هر مسجدی آرایش و زینتتان را(به تناسب آن عمل و محل) برگیرید و از(همه خوراکی های حلال خداوند)بخورید و بیاشامید ولی اسراف نکنید، که او اسراف کنندگان را دوست ندارد.»(اعراف 31)
با بیان این احکام همواره دو شرط برای خوراک گوشزد شده است: حلال و پاک بودن و هر آنچه که بر ضد شرع اسلام نباشد حلال است و هر چیزی که برابر با طبیعت آدمی و برای او مفید باشد را طیب گویند.
در قرآن مجید دو کلمه حلال و طیب در چهار آیه به کار رفته که پیرامون خوراک و غذا خوردن است، مانند فَکُلُوا مِمَّا غَنِمْتُمْ حَلالاً طَيِّباً وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحيمٌ؛ پس، از آنچه به غنیمت برده اید(از غنایم جنگ بدر و فدیه اسیران) حلال و پاکیزه بخورید.(این نخستین ترخیص غنایم و فدیه های جنگی است در شرایع آسمانی و تعارض این ترخیص را با تملیک آن به عنوان انفال به رسول در آیه اول سوره، تقسیم آیه 41 همین سوره رفع می کند.) و از خدا پروا کنید، که البته خداوند بسیار آمرزنده و مهربان است »(انفال 69)
پرودگار زمانی که غذا خوردن را جایز دانست نسبت به شناخت صفات آن پرداخت و آنان را در دو قسم حلال و حرام تقسیم بندی کرد، که حلال سبب توانمندی در اجرای واجبات و حرام سبب فنا می شود.
به همین روی رسول اکرم یکی از قوانین و حقوق فرزند را خوراک حلال دانسته و می فرمائید: بر پدر لازم است به فرزندش به جز روزی پاک و حلال ندهد.
قرآن مجید در آیات مربوط به حضرت موسی می فرمائید: «وَ حَرَّمْنا عَلَيْهِ الْمَراضِعَ مِنْ قَبْلُ فَقالَتْ هَلْ أَدُلُّکُمْ عَلي أَهْلِ بَيْتٍ يَکْفُلُونَهُ لَکُمْ وَ هُمْ لَهُ ناصِحُونَ؛ ما همه زنان شیرده را از پیش بر او حرام کردیم(تا تنها به آغوش مادر بازگردد) و خواهرش(که بیتابی مأموران را برای پیدا کردن دایه مشاهده کرد گفت: آیا شما را به خانواده ای راهنمایی کنم که می توانند این نوزاد را برای شما کفالت کنند و خیرخواه او باشند؟»(قصص 12) زمانی که پیامبر خداوند در خانه طاغوت بود هر دایه ای را که برای شیر دهی برای حضرت موسی می آوردند، وی از آن شیر نمی خورد تا زمانی که به مادر خود برگشت و از آغوش مادرش شیر نوشید و ما شیر هر کس دیگری را بر او حرام کردیم.
علامه طبرسی در مجمع البیان می فرماید: فرعون به دایه حضرت موسی(مادر وی) گفت: چرا این کودک، تنها در آغوش تو قرار گرفت؟ وی در پاسخ گفت: بدان سبب که من همواره پاکیزه و خوشبو هستم و در سینه خود شیری پاک دارم که هر فرزندی از شیر من می خورد.
شیر پاکیزه، خوراکی است که با باطن پاک فرزند همسو و تناسب دارد و به جهت اینکه این منزه بودن روح از میان نرود، آماده سازی و تامین خوراکی حلال به عنوان کار و خدمتی برای پدر و مادر لحاظ گردیده است.
اطاعت اوامر خداوند و نگهداری حقوق کودک بر ذمه پدران و مادران بوده است و بی شک این فعالیت پاداش بسیار بزرگ در این سرا و سرای دیگر برای انسان خواهد داشت.
حکایات حقیقی فراوانی درباره آثار خوراک حلال در نوع رفتارها و منش انسان از سران و رجال بزرگ دین گفته شده است که مطالب بسیار گرانقدری را به پدران و مادران که نقش به سزایی در این باره دارند گوشزد می کند. به مانند «اگر تکه نان حلالی به کف آورم، آن را خشک می کنم، می کوبم و به صورت آردی نرم در مکانی محافظت می کنم تا به بیماران بدهم تا تکیه ای از این خوراک حلال بخورند و با خوردن این رزق حلال از بستر بیماری بلند شوند.»(شیخ بهایی)
در انتها باید به این نکته اشاره کرد که خوراک حلال و پاک که خالی از هر گونه شک و گمان باشد به مومن بصیرت و توانایی درک می دهد که سبب ارتقا و کمال روح آن می گردد و بالطبع دارای بدنی توانمند و قدرتمند می گردد. همانگونه که اشاره شد، بدن، جایگاه و مکان روح است. با صرف خوراکی حلال، انوار الهی در جان و دل آدمی جلوه گر می شود و به سمت حقانیت و حقیقت که در او متبلور شده است، قدم بر می دارد.
خداوند متعال در قرآن مجید می فرمائید: «یَا أَیُّهَا الرُّسُلُ کُلُوا مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا اِنّی بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِیمٌ؛ ای رسولان ما، از روزی های پاک و حلال بخورید و کار شایسته کنید که من به آنچه انجام می‌دهید آگاهم»(مؤمن 51)
از این رو رفتار انسان با خوراک وی مقارن است و از زاویه ای دیگر می توان عنوان کرد: نیکوکاری و عمل به ان در زمره مصرف خوراک طیب و پاک است و اگر پدران و مادران این نکته مهم را در نحوه تربیت فرزندان خود در نظر بگیرند، فرزندان صالح و بی نظیر در آینده خواهد داشت. فرزندانی که در خدمت جامعه و نسبت به هم نوعان خود نفوذ پذیر‌تر و تاثیرگذارتر و سبب تامین امنیت در اجتماع و آسایش نزدیکان خواهند بود و از سوی دیگر خوراک حرام، سبب ملوث شدن طینت و سیاه شدن نهاد آدمی می شد و او را به گرداب فنا و هلاکت می اندازد و آدمی را از درون به سیاهی و ناپاکی می کشاند.
110
