ماجرای تشکر سلمان رشدی از اصلاح طلبان چه بود؟!

امام خمینی(ره) : ترس من این است که تحلیل‌گران امروز، ده سال دیگر بر کرسى قضاوت بنشینند و بگویند که باید دید فتواى اسلامى و حکم اعدام سلمان رشدى مطابق اصول و قوانین دیپلماسى بوده است ‏یا خیر.

راسخون  - رضا حیدری(*)؛ «إنا للَّه و إنا إلیه راجعون ؛ به اطلاع مسلمانان غیور سراسر جهان مى ‏رسانم مؤلف کتاب آیات شیطانى که علیه اسلام و پیامبر و قرآن، تنظیم و چاپ و منتشر شده است، همچنین ناشرین مطلع از محتواى آن، محکوم به اعدام مى ‏باشند»

این بخشی از فتوای تاریخی حضرت امام خمینی(ره) در خصوص اعدام سلمان رشدی است که منجر به ایجاد موجی از حمایت های مختلف از سوی عموم مسلمانان جهان شد.

کتاب آیات شیطانی که توسط سلمان رشدی و با حمایت مستقیم انگلیس توزیع و چاپ شد خشم مسلمانان جهان را بر انگیخت. در مهرماه سال 1367، مسلمانان هند و پاکستان با تظاهرات علیه سلمان رشدی که خود هندی الاصل و تبعه انگلیس بود، نفرت خود را از انتشار کتاب آیات شیطانی اعلام کردند. در 25 دی 1367، مسلمانان شهر برادفورد انگلیس، نسخه‌هایی از آیات شیطانی را سوزاندند و در 24 و 25 بهمن همان سال در جریان تظاهرات مردم پاکستان و هند علیه این کتاب، دست کم هفت نفر کشته شدند[1].با آغاز این اتفاقات حضرت امام خمینی(ره) در تاریخ 25 بهمن سال 67 با صدور فتوای اعدام سلمان رشدی،معادلات را به گونه ای دیگر رقم زد و موجب شد تا برنامه ای که قرار بود به عنوان تهدیدی برای مسلمانان به اجرا گذاشته شود،خود به صورت فرصتی جدید برای هماهنگی تمام طیف های مسلمانان بدل شده و آنان را برای یک هدف واحد بسیج کند که فتوای امام (ره) از این دیدگاه بیشتر قابل تبیین است.

این فتوای امام باعث ایجاد موج جدیدی از همراهی و هم دلی مسلمانان در جهان شد. مجلس اعلای اسلامی الجزایر با انتشار بیانیه ای ضمن محکوم کردن کتاب، خواستار مجازات نویسنده آن شد. شیخ احمد سخنون بزرگ ترین روحانی الجزایر در پیامی خطاب به امام خمینی و علمای ایران، سلمان رشدی را مرتد و واجب القتل خواند[2]هم چنین مسلمانان شهر بُن آلمان، تظاهرات گسترده‌ای در تایید فتوای امام به راه انداختند. مسلمانان انگلستان نیز در تظاهراتی بزرگ، این کتاب و نویسنده‌اش را محکوم کرده و کتاب آیات شیطانی را به آتش کشیدند. در ایتالیا تعدادی از کتاب‌فروشی‌ها اعلام کردند که هنگام بازکردن در کتاب‌فروشی، با نامه‌های تهدیدآمیز مواجه شده‌اند.

فدراسیون ملی مسلمانان فرانسه، با انتشار اطلاعیه‌ای اعلام کرد از تمامی راه‌ها و امکانات قانونی برای جلوگیری از انتشار کتاب آیات شیطانی استفاده خواهد کرد. فریادهای «مرگ بر رشدی» و «رشدی باید اعدام گردد» در هلند و تعداد دیگری از کشورهای غربی بلند شد و نشان از اعتراض آن‌ها به این کتاب و حمایت از فتوای امام داشت.[3]
 
امام خمینی(ره): ترس من این است که تحلیل‌گران امروز، ده سال دیگر بر کرسى قضاوت بنشینند و بگویند که باید دید فتواى اسلامى و حکم اعدام سلمان رشدى مطابق اصول و قوانین دیپلماسى بوده است ‏یا خیر .
 
نفوذ فتوای امام خمینی تنها در میان مسلمانان تاثیر گذار نبود و منجر به همراهی گروه های مذهبی سایر ادیان نیز شد،رهبران و پیروان اقلیت‌های مذهبی در انگلیس، از دولت این کشور خواستند تا نشان شوالیة که پس از نوشتن این کتاب از سوی دولت و ملکه انگیس به-«سلمان رشدی» ـ نویسندة کتاب موهن «آیات شیطانی» ـ را پس بگیرد.

در جریان کنفرانس اقلیت‌های مذهبی انگلیس، رهبران اقلیت‌های مذهبی از دولت انگلیس خواستند تا حکم پناهندگی بی‌جهت به این نویسنده جنجالی را هم لغو کرده و او را از انگلستان بیرون کنند. به نوشتة روزنامه انگلیسی ایندیپندنت، سخنرانان این کنفرانس اعلام کردند: «دولت انگلیس و خانواده سلطنتی، با اعطای نشان شوالیه به سلمان رشدی، نه تنها به احساسات بیش از یک میلیارد مسلمان بی‌اعتنایی کردند، بلکه پیروان دیگر مذاهب جهان را نیز شدیداً متاثر ساختند»[4]

همچنین جمعیت اصلاحات اجتماعی دولت‌های جهان اسلام، نمایندگان پارلمان عراق، پارلمان مصر و پارلمان کویت از دولت انگلیس خواست تا از تصمیم خود صرف‌نظر، و این نویسنده را به‌دلیل بی‌حرمتی به اسلام ومسلمانان جهان محکوم کند. بسیاری از مقامات و تشکل‏های دینی کشورهای اسلامی نیز به شیوه‏های گوناگون، به این اقدام انگلستان اعتراض کردند.

در واقع و جدای از محتوای حکم امام (ره) می توان دریافت که چگونه کشورهای غربی به سبب این حکم در حالت انفعال قرار گرفته و از سوی مردم و افکار داخلی خود نیز زیر فشار قرار گرفتند علاوه بر این و همان طور که در بالا به آن اشاره شد موجبات هماهنگی و همدلی جبهه مسلمانان را به وجود آورد.
 
سلمان رشدی در گفتگو با تلوزیون سلطنتی بی بی سی تصریح می کند که: «تنها با روی کار آمدن اصلاح طلبان در ایران بود که او احساس کرد می تواند به زندگی عادی برگردد.»
 
هر چند که این اقدام امام خمینی(ره) با استقبال مسلمانان جهان مواجهه شد اما در همان ایام بودند افرادی که این اقدام را خلاف عرف بین المللی می دانستند و در صدد بودند که به نوعی ابطال فتوا  را از امام بگیرند.این جریان با طرح این شبهه که اگر سلمان رشدی از کار خود اعلام برائت و توبه کند این حکم از او ساقط می شود به دنبال رهایی دادن او از حکم صریح حضرت امام (ه) بودند، اما چند روز بعد دفتر امام و پس طرح این موضوع در جواب به این بحث انحرافی اطلاعیه‌ای با این مضمون صادر کرد:

«رسانه‏ هاى گروهى استعمارى خارجى به دروغ به مسئولین نظام جمهورى اسلامى نسبت مى‏دهند که اگر نویسنده‌ی کتاب آیات شیطانى توبه کند حکم اعدام درباره‌ی او لغو مى‏گردد. امام خمینى- مدّ ظلّه- فرمودند: این موضوع صد در صد تکذیب مى‏گردد. سلمان رشدى اگر توبه کند و زاهد زمان هم گردد، بر هر مسلمان واجب است با جان و مال تمامى همّ خود را به کار گیرد تا او را به دَرک واصل گرداند.»[5]

تلاش برای انصراف امام خمینی(ره) به ثمر ننشست، این جریان در تلاش بود که بعد از ارتحال حضرت امام و در دوران زعامت آیت الله خامنه ای،رهبر عظیم الشان انقلاب، ایشان حکم به اسقاط فتوای امام (ره) بدهند،اما دفتر رهبر انقلاب در تاریخ 5 دی ماه 1369 پیامی مبنی بر ثابت بودن این حکم دادند و در سال 83 نیز،در پیامی که برای حجاج از سوی ایشان صادر شد بر اثبات حکم اعدام سلمان رشدی تاکید نمودند.

اما متأسفانه بر خلاف پافشاری امام و رهبری بر ثابت بودن این حکم، عده‌ای از افراد چنان‌چه گفته شد در صدد خنثی کردن این حکم بر آمدند. افرادی که از منظر رهبر انقلاب، از آنان با عنوان «افراد به ظاهر مسلمان» یادشده است.در این میان به یقین سیاست‌های دولت‌های سازندگی و به تبع آن دولت اصلاحات موجب امیدواری غرب به عدم اجرای حکم امام شد. این دولت‌ها چنان غرق در آداب و رسوم دنیای دیپلماسی و عرف دیپلماتیک شدند که برای کسب مثلا وجهه و آبرو در میان دولتمردان غربی، حاضر شدند یا حکم امام را نادیده بگیرند و یا از آن عدول کنند. اوج این موضوع را می‌توانیم در اظهارات رئیس‌جمهور وقت دولت اصلاحات ایران، سید محمد خاتمی ملاحظه کنیم. خاتمی دقیقا ده سال بعد از حکم امام در سفری که به ایالات متحده داشت، تاریخ مصرف حکم امام را تمام شده بیان کرد![6]
 
سیدمحمد خاتمی، رئیس جمهور وقت ایران در مصاحبه ای در ژوئن 2001 گفت که ماجرای سلمان رشدی از نظر او موضوعی خاتمه یافته است
 
بخش فارسی رادیو آمریکا نیز آن روزها گزارش داد: «با اعلام آقای کمال خرازی مبنی بر این‌که دولت ایران از این پس با فتوایی که سلمان رشدی را تهدید به قتل می‌کرد ارتباطی نخواهد داشت» مطبوعات آمریکا به شرح و تفسیر این اعلام نظر پرداختند. 

این رادیو هم چنین گزارش داد که رئیس‌جمهوری ایران آقای سید محمد خاتمی نیز در ملاقات و گفت و شنودی که با گروهی از ایرانیان مقیم آمریکا در یکی از تالارهای سازمان ملل متحد در نیویورک داشت سخنان خرازی، وزیر امور خارجه‌ی ایران را تأیید کرد. این رادیو افزود: «دولت انگلیس رسما به رشدی خبر داد و او را مطمئن ساخت که اظهارات مقامات ایرانی در مورد وی مستحکم و قابل اطمینان است به‌طوری که «رابین کوک» وزیر امور خارجه‌ی وقت این کشور اعلام رفع تهدید نسبت به جان رشدی را یک رویداد تاریخی نامید و متعاقب آن مناسبات سیاسی قطع شده‌ی خود را با ایران از سر گرفت».[7]

این اقدام که مخالفت صریح اصلاح طلبان با حکم امام(ه) بوده است، از چشم سلمان رشدی دور نماند و او بعدها در مصاحبه ای که با تلوزیون سلطنتی بی بی سی داشت رسما از اصلاح طلبان تشکر کرد
 
. رشدی در این مصاحبه ضمن اذعان به شرایط سخت زندگی اش پس از فتوای تاریخی حضرت امام خمینی(ره)، آن دوران را وحشت بار خواند. بی بی سی در ادامه از قول سلمان رشدی تصریح می کند که: «تنها با روی کار آمدن اصلاح طلبان در ایران بود که او احساس کرد می تواند به زندگی عادی برگردد.» زمانی که «سیدمحمد خاتمی، رئیس جمهور ایران در مصاحبه ای در ژوئن 2001 گفت که ماجرای سلمان رشدی از نظر او «موضوعی خاتمه یافته است»![8]

این قبیل کارها تنها محدود به دوران زمامداری این جریان بر کشور نبود،چرا که در جریان فتنه 88 یکی از روحانیون حامی فتنه 88 و نزدیک به جریان دوم خرداد هم فتوای امام خمینی درباره ارتداد سلمان رشدی را "اشتباه" خواند.[9]
 
این سری اقدامات از سوی جریان اصلاح طلب در کشور و تلاش برای تطهیر چهره کسی که قلب میلیون ها مسلمان را جریحه دار کرده هیچ گاه فراموش شدنی نخواهد بود؛البته امام ده سال قبل و در زمان صدور فرمان تاریخی اعدام سلمان رشدی می دانست که بعدها کسانی خواهند آمد و برای خشنودی طرف های اروپایی و امریکایی اصول اعتقادی و دینی خود و مردم خود را به بهانه اصول و موازین بین المللی زیر پا خواهند گذاشت.

«خیلى جالب و شگفت‏انگیز است که این به ظاهر متمدنین و متفکرین وقتى یک نویسنده‌ی مزدور با نیش قلم زهرآگین خود احساسات بیش از یک میلیارد انسان مسلمان را جریحه‌دار مى‏کند، عده‏اى در رابطه با آن شهید مى‏شوند، براى ایشان مهم نیست و این فاجعه عین دموکراسى و تمدن است، اما وقتى بحث اجراى حکم و عدالت ‏به میان مى‏آید، نوحه رأفت و انسان‌دوستى سر مى‌دهند. ما کینه‌ی دنیاى غرب را با جهان اسلام و فقاهت از همین نکته‏ها به دست مى‏آوریم. قضیه‌ی آنان قضیه‌ی دفاع از یک فرد نیست، قضیه‌ی حمایت از جریان ضداسلامى و ضدارزشى است که بنگاه‌هاى صهیونیستى و انگلیس و آمریکا به راه ‏انداخته‏اند و با حماقت و عجله خود را روبه‌روى همه‌ی جهان اسلام قرار داده‏اند... اگر غفلت کنیم این اول ماجراست و استعمار از این مارهاى خطرناک و قلم به‌دستان اجیر شده در آستین فراوان دارد... ترس من این است که تحلیل‌گران امروز، ده سال دیگر بر کرسى قضاوت بنشینند و بگویند که باید دید فتواى اسلامى و حکم اعدام سلمان رشدى مطابق اصول و قوانین دیپلماسى بوده است ‏یا خیر»[10]

در پایان باید خاطر نشان شد که این جریان سیاسی هیچ کدام اصول و اندیشه های سیاسی امام خمینی(ره) را به اجرا نگذاشت،،و البته این مخالفت خوانی با اندیشه های امام بیش از هر چیزی در کینه جویی های آنان نسبت به شخص امام(ره) بوده است،حجت الاسلام رحیمیان،عضو سابق مجمع روحانیون مبارز هم در مصاحبه ای که با خبرگزاری فارس داشته اند به صراحت به آن اشاره کردند که برخی اصلاح‌طلبان از اول خط امام را قبول نداشتند[11]
 
پی نوشت ها : 

1مرکز اسناد انقلاب اسلامی: http://www.irdc.ir/fa/calendar/85/default.aspx
[2]قدس آنلاین: http://qudsonline.ir/detail/News/190390
[3]رضاییان، زهرا. حکم تاریخی حضرت امام رحمه‌الله درباره سلمان رشدی. نشریه‌ی گلبرگ، شماره 47
[4]سایت خبری موعود: http://mouood.org/home/item/9456
[5]صحیفه‌ی امام، ج‏21، ص268   
[6]پورغلامی، محمد. سرفصل های جدید بیداری اسلام، فصل نامه پانزده خرداد، شماره 31
[7]همان
[8]روزنامه کیهان به نقل از بی بی سی فارسی،29 شهریور 91
[9]به نقل از سایت خودنویس 29 اردیبهشت 91
[10]رک:منشور روحانیت امام خمینی(ره)
[11] خبرگزاری فارس7 دی 93 کد خبر:13930927000890

*رضا حیدری،دانشجوی کارشناسی ارشد علوم سیاسی
/2759/