به‌مرور زمان با مهارت برقراری ارتباط در فضای مجازی مشکلاتی برای فرزندان به وجود آمده به‌طوری که با مراجعه به مشاوران، راهکارهایی را در برخورد کودک و نوجوانشان با صحنه‌ها و عکس‌های غیرمناسب و یا وابستگی بیش‌ازحد آنها با وسایل الکترونیکی و فضای مجازی جویا می‌شوند. تبیان در گفتگویی با مریم صابری‌پور، مشاور و بازی درمانگر کودک جوانب مختلف این موضوع را بررسی می‌کند.
استفاده بی‌رویه از گوشی موبایل اعتمادبه‌نفس بچه‌ها را پایین برده و برقراری ارتباط با دیگران را ضعیف می‌کند. در چنین شرایطی بچه نمی‌تواند یاد بگیرد با بچه‌های دیگر چگونه ارتباط برقرار کند چراکه وارد دنیای دیگری شده که یا فضای مجازی است و یا دنیای بازی‌های الکترونیکی و از آن طریق است که می‌خواهد ارتباط برقرار کند
مقصر اصلی والدین هستند
باید به نکته مهمی توجه کرد و آن اینکه اولین عامل وابستگی فرزندان به موبایل و فضاهای این‌چنینی خود والدین هستند. داستان از اینجا آغاز می‌شود که والدین برای نشان دادن مهر پدرانه و محبت مادرانه خود و یا برای سرگرم کردن بچه‌ها و اینکه بدون هیچ سروصدایی دست از سر آنها بردارند، در اولین مناسبت زندگی آنها مثل تولد یا موفقیت در درس و ... برای آنها تبلت، گوشی یا یک بازی الکترونیکی می‌خرند. غافل از اینکه اگر این مهر و محبت با مدیریت و کنترل همراه نباشد، چه‌بسا زمینه آسیب‌های جبران ناپذری را برای او فراهم کرده‌اند.مریم صابری پور، مشاور و بازی درمانگر کودک در رابطه با استفاده کودکان از موبایل و معتقد است: «موبایل مثل ایکس باکس، کامپیوتر و هر وسیله دیگری می‌تواند هم مفید باشد و هم مضر. اگر دقت کنیم می‌بینیم زمانی استفاده بچه‌ها از موبایل و وسایل الکترونیکی بالا رفت که والدین خودشان زیاد از این وسایل استفاده کرده و چون بچه‌ها الگوپذیریشون در مرحله اول زندگی از والدین است، وقتی می‌بینند پدر از ساعتی که به خانه میاید تا لحظه‌ای که می‌خواهد بخوابد گوشی دستش است، از آن‌طرف مادر هم کل روز، حتی در بین کارهای روزانه‌اش از گوشی موبایل جدا نمی‌شود، مشتاق به داشتن این وسیله و ورود به این فضا می‌شوند.»
صابری پور با مقایسه تأثیر زمان قدیم و جدید در استفاده کردن از گوشی ادامه می‌دهد: «در قدیم اگرچه فضای مجازی و موبایل به این شکل وجود نداشت اما امروز هم می‌بینیم خانواده‌هایی که والدین بر استفاده خودشان از گوشی کنترل دارند و کمتر استفاده می‌کنند، درخواست فرزندانشان هم مبنی بر داشتن گوشی کمتر است. والدین باید در استفاده از گوشی، خودشان را مدیریت کنند.»
وابستگی بچه‌ها به موبایل و کم‌حوصلگی والدین
امروز شاهد هستیم با وجود مشکلات و دغدغه‌های روزمره موجود، والدین به نسبت گذشته کم‌حوصله‌تر شده و فرصت‌هایی برای ایجاد سرگمی فرزندان خود فراهم نمی‌کنند. بنابراین کودک بیشتر به سمت داشتن موبایل متوجه می‌شود. این مشاور کودک و نوجوان دراین‌باره ادامه می‌دهد: «در سال‌های اخیر وقتی از والدینی که برای مشاوره مراجعه می‌کنند سوال می‌کنیم که چقدر برای بازی با بچه‌هایشان وقت می‌گذارند، پاسخ اکثر آنها این است که زمانی برای بازی با آنها نداریم، بچه‌ها یا با خودشان، یا با گوشی، تبلت و ... و یا با برادر و خواهرشان بازی می‌کنند که البته اغلب هم تک‌فرزند بوده و برادر و خواهری هم برای بازی کردن با آنها وجود ندارد.»
الگوپذیری کودکان در سنین مختلف
بخش دیگری که به علاقه بچه‌ها به موبایل مربوط می‌شود، الگوگیری آنها از بچه‌های دیگر است. به گفته صابری پور: «بچه‌ها مخصوصاً در سن 3 تا 7 سالگی از بچه‌های دیگر بسیار زیاد الگوبرداری می‌کنند و وقتی در جمع و میهمانی قرار می‌گیرند و می‌بینند بچه‌های دیگر گوشی به‌دست هستند، می‌خواهند که آنها هم داشته باشند. در این مواقع اگر یک فرد بزرگسال همه بچه‌ها را به بازی دیگری غیر از گوشی مشغول کند، بهانه کودک برای گرفتن و داشتن گوشی از بین می‌رود.»
از آسیب‌ها غافل نباشید
از مهم‌ترین مشکلاتی که در روند رشد تکنولوژی و ورود کودکان به دنیای موبایل به وجود می‌آید، آسیب‌های جسمانی و روانی است. به‌جهت بعد جسمانی، می‌توان به خطر سیگنال‌های موبایل برای بدن، افزایش احتمال چاقی و مشکل بینایی اعم از تاری و نزدیک‌بینی اشاره کرد. صابری‌پور در ادامه با اشاره به آسیب‌های روانی که وابستگی به موبایل و وسایل این‌چنینی برای بچه‌ها در پی خواهد داشت، منزوی شدن را از مهم‌ترین آسیب‌ها می‌داند: «امروزه می‌بینیم بچه‌های 3 تا 7-8 سال و حتی بزرگ‌تر انقدر درگیر گوشی شده‌اند که وقتی وارد یک میهمانی می‌شوید و والدین گوشی را از بچه می‌گیرند، می‌بینیم که بچه هیچ رفتار دیگری به‌عنوان سرگرمی و اینکه بخواهد خود را معرفی کند نداشته و اصلاً بلد نیست. بنابراین یا به گوشه‌ای رفته و منزوی شده و یا به جهت گرفتن گوشی از آنها خیلی پرخاشگر می‌شود.
استفاده بی‌رویه از گوشی موبایل اعتمادبه‌نفس بچه‌ها را پایین برده و برقراری ارتباط با دیگران را ضعیف می‌کند. در چنین شرایطی بچه نمی‌تواند یاد بگیرد با بچه‌های دیگر چگونه ارتباط برقرار کند چرا که وارد دنیای دیگری شده که یا فضای مجازی است و یا دنیای بازی‌های الکترونیکی و از آن طریق است که می‌خواهد ارتباط برقرار کند. در مقابل آنها بچه‌هایی که خیلی مشخص شده، با قوانین و شروط خاصی یاد گرفته‌اند که در زمان مشخصی از موبایل و بازی‌های الکترونیکی استفاده کنند، مشکلی نداشته و ارتباط خوبی با دیگران برقرار می‌کنند.»
نکته دیگری که باید توجه شود آن است که والدین حتماً و حتماً قبل از ورود نوجوان و جوان به دنیای فضای مجازی در رابطه با خطرات و سوء استفاده‌های احتمالی که در کمین خواهد بود، فرزندان خود را هشیار و آگاه کرده و با داشتن یک رابطه دوستانه، پناهگاه امنی برای آنها باشند.
داشتن گوشی اختصاصی ممنوع!
امروزه باوجود یک‌سری برنامه‌ها و بازی‌های سرگرم‌کننده و نصب آنها بر روی گوشی موبایل یا تبلت، امکان اینکه بخواهیم بچه‌ها را به طور کل از موبایل دور کنیم خیلی سخت و یا نشدنی است. مهم مقدار و کیفیت استفاده از این وسیله است. استفاده از آنها در یک زمان محدود برای سرگرمی، آن‌هم بنا به سن فرزند مشکلی ایجاد نمی‌کند. مشکل اساسی زمانی ایجاد می‌شود که کودک و نوجوان به فضای مجازی و اینترنت دسترسی داشته و بدون هیچ برنامه و نظارتی به بازی‌های الکترونیکی وابسته شود.صابری پور با اشاره به معضل اصلی مراجعینش، مشکل امروز خانواده‌ها در برخورد با کودک و نوجوان را ورود آنها به فضای مجازی می‌داند: «والدین نباید به کودک و نوجوانشان تا قبل از سن بلوغ و تشخیص راه درست و غلط و زمانی که بتوانند انتخاب درستی داشته باشند، اجازه داشتن گوشی اختصاصی و ورود آنها به فضای مجازی را بدهند.»
استفاده از یک موبایل عمومی
با توجه به اینکه امروزه بسیاری از مدارس و حتی مهدکودکها با گروه‌هایی در فضای مجازی اداره شده و برای تحقیقات نیاز به اینترنت وجود دارد، به‌ناچار نمی‌توان از این فضاها به شکل مطلق دور ماند. یکی از پیشنهاداتی که می‌توان در این امر به خانواده‌ها داد این است که اوضاع را مدیریت کرده و در کنار گوشی‌های مجزایی که والدین برای خود دارند، یک گوشی موبایل به شکل عمومی در نظر گرفته تا در موارد ضروری همه بچه‌ها از آن استفاده کرده و والدین هم بر آنها نظارت داشته باشند.
جایگزین استفاده از موبایل و بازی‌های الکترونیکی
والدین نباید به کودک و نوجوانشان تا قبل از سن بلوغ و تشخیص راه درست و غلط و زمانی که بتوانند انتخاب درستی داشته باشند، اجازه داشتن گوشی اختصاصی و ورود آنها به فضای مجازی را بدهندسؤالی که در خیلی مواقع پرسیده می‌شود این است که اگر به بچه‌ها موبایل و تبلت ندهیم، پس با چی بازی کنند؟ مشاور و بازی درمانگر کودک در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «سال‌های قبل که موبایل و تبلت و اینترنت به معنای امروزی وجود نداشت، بازی‌های فکری، کاردستی، بازی‌هایی که خشم را کنترل می‌کردند، بازی‌های دو نفره، سه نفره و گروهی با خانواده بازی‌هایی بود که بچه‌ها انجام می‌دادند. اگر به بچه‌ها فضا داده شود، می‌بینیم آن‌هایی که هنوز وارد فضای موبایل نشده‌اند، با خلاقیت خود یک سری بازی‌هایی را خلق می‌کنند. مثلاً به آنها بگویید "امروز هر بازی که تو دوست داری انجام می‌دهیم" یا "به نظرت امروز چی بازی کنیم؟" در خیلی موارد شاهد خواهیم بود که آنها یک بازی را خودشان به وجود می‌آورند.
والدین مدیریت کنند و در تابستان که اوقات فراغت بچه‌ها بیشتر است، زمانی را برای بازی بچه‌ها با اسباب‌بازی‌هایشان، زمانی برای بازی با خانواده، والدین، دوستان و هم‌سن‌و‌سال‌هایشان، فرصتی را برای شرکت در کلاس‌های آموزشی، هنری و ورزشی در نظر بگیرند. در کنار همه این ها اگر زمانی خواستند با موبایل، تبلت و بازی‌های الکترونیکی مثل ایکس باکس و ... بازی کنند، با نظارت و تعیین زمان محدود مشکلی وجود ندارد.»
منبع: تبیان
