رفت و آمدهای مسئولان عالیرتبه نیروهای مسلح کشورهایی از سراسر جهان به تهران و به دنبال آن سفرهای مقامات عالیرتبه نظامی ایران و در رأس آن سفرهای رئیس ستادکل نیروهای مسلح بعنوان عالی‌ترین مقام نظامی کشور پس از فرمانده معظم کل قوا، حکایت از تاثیرگذاری مدل جدید در روابط خارجی کشور دارد به طوری که آزادی مرزبانان ربوده شده کشورمان در پاکستان و برقراری ارتباطات در حوزه دفاعی با کشورهای همسایه در عالی‌ترین سطوح و تشکیل کمیسیون های نظامی را می‌توان از جمله دستاوردهای «دیپلماسی دفاعی» طی سالهای اخیر برشمرد.
از آنجا که دیپلماسی دفاعی یکی از اثرگذارترین حوزه های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود، ستادکل نیروهای مسلح بعنوان بالاترین رده سیاستگذاری، فرماندهی و هدایت کننده نیروهای مسلح، نقطه تمرکز و متولی اصلی «دیپلماسی دفاعی» به حساب می‌آید.
اما سفر سرلشکر باقری به کشور چین طی روزهای اخیر را می‌توان آغاز فصل جدیدی در روند دیپلماسی دفاعی جمهوری اسلامی ایران برشمرد. این سفر نخستین سفر عالی‌ترین مقام نظامی ایران به کشور چین در چهل سال گذشته بود و از نظر محتوا نیز با سفرهای قبلی رئیس ستادکل نیروهای مسلح تفاوت‌های چشمگیری داشت.
سردار سرتیپ پاسدار قدیر نظامی در سال ۱۳۵۸ و در اوج نبرد پاوه به خدمت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی درآمد. او در کارنامه خدمتی خود جانشینی لشکر انصارالحسین(ع) استان همدان، فرماندهی سپاه در چند شهر و ریاست ستاد منطقه غرب سپاه پاسداران را دارد. وی که در کسوت استاد دانشگاه کماکان مشغول به تدریس است، به مدت ۸ سال ریاست دانشکده مدیریت استراتژیک دانشگاه عالی دفاع ملی را نیز به عهده داشته و از ۳ سال پیش تا کنون به عنوان «رئیس امور بین‌الملل و دیپلماسی دفاعی ستادکل نیروهای مسلح» مشغول فعالیت است.
به بهانه سفر مهم و تاریخی سرلشکر باقری رئیس ستادکل نیروهای مسلح به کشور چین با سردار قدیر نظامی به گفتگو نشستیم که مشروح این گفتگو را در ادامه می‌خوانیم.
** تحرک جدی دیپلماسی دفاعی پس از انتصاب سرلشکر باقری
طی سالهای اخیر شاهد اتفاقات قابل توجهی در حوزه دیپلماسی دفاعی و سفرهای فرماندهان و مسئولین عالیرتبه نیروهای مسلح کشورمان به دیگر کشورها و از سویی، میزبانی هیات‌های نظامی دیگر کشورها در ایران هستیم، اصولا این تحرک که با کلیدواژه «دیپلماسی دفاعی» شناخته می‌شود چه ابعادی دارد؟
سردار نظامی: بسم الله الرحمن الرحیم- همانطور که اشاره کردید، دیپلماسی دفاعی در کشور ما ظرف ۲-۳ سال اخیر یک تحرک متفاوتی را نسبت به گذشته پیدا کرده و نقش خود را بیشتر در عرصه روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران و بویژه روابط خارجی نیروهای مسلح دارد به نمایش می گذارد.دیپلماسی دفاعی یکی از ارکان دیپلماسی همه جانبه در ارتباطات بین کشورها و مجامع جهانی است، اما به دلیل اینکه اصولا در دیپلماسی دفاعی نقش نیروهای مسلح بارزتر هست، به همین دلیل حساسیت ها و تاثیرگذاری آن بین کشورها بیشتر می‌تواند مشهود باشد.
در جمهوری اسلامی ایران اگرچه دیپلماسی دفاعی را از گذشته و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی داشته‌ایم، اما تحرک مشهود و ملموس آن به صورت سازمان یافته، منسجم و هدف‌دار عمدتاً از زمانی که سردار سرلشکر باقری به ریاست ستادکل نیروهای مسلح منصوب شدند آغاز شد و تصمیم بر آن شد که در نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران از ابزار قدرتمند دیپلماسی دفاعی در تعقیب اهداف سیاست خارجی، ایجاد بازدارندگی، نمایش قدرت و اقتدار کشور و انقلاب اسلامی استفاده بیشتری شود.
البته ما معتقدیم با تمام اقداماتی که در این ۲-۳ سال اخیر صورت گرفته، هنوز هم زمینه‌های بیشتری برای استفاده از این ظرفیت وجود دارد.
** افزایش ۱۲ برابری کمیسیون‌های نظامی مشترک
در چارچوب این تحرک جدید، تعاملات با دیگر کشورها را متفاوت از گذشته آغاز کردیم، بعنوان مثال تا سه سال پیش ما فقط یک کمیسیون مشترک نظامی با یک کشور داشتیم، اما در طول این سه سال تعداد کمیسیون‌های مشترک ما با کشورها به عدد ۱۲ رسیده است که این یک راندمان بالا از نظر روابط نظامی و دفاعی با دیگر کشورها محسوب می‌شود.شرایط حاکم بر منطقه مانند بحران‌های پی در پی، تروریسم، جنگ در منطقه و تهدیداتی که وجود دارد و البته جایگاه جمهوری اسلامی ایران بعنوان یک بازیگر تاثیرگذار و موازنه بخش در منطقه، باعث شده که ابزار دیپلماسی دفاعی بیشتر به خدمت گرفته شود و از این رویکرد برای تعقیب اهداف مد نظرمان استفاده کنیم.
مقامات و هیأت‌های عالیرتبه بسیاری طی ۳ سال گذشته بین جمهوری اسلامی ایران و دیگر کشورها تبادل شده که در راس آن سفرهایی است که سردار سرلشکر باقری به کشورهایی مانند سوریه، آذربایجان، پاکستان، چین و دیگر کشورها داشتند و غیر از آن نیز هیأت‌هایی از نیروهای مسلح به کشورهای مختلف رفت و آمد کرده‌اند که حتی بسیاری از آنها رسانه‌ای نمی‌شود.
سفر مقامات و هیئت های نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در چارچوب سیاست‌ها و تدابیر مقام معظم فرماندهی کل قوا و همچنین تصمیمات سردار ریاست ستادکل نیروهای مسلح و پس از بررسی‌های کارشناسی صورت می‌گیرد.
** رزمایش دریایی ایران، چین و روسیه در دریای عمان برای اولین بار
رزمایش‌های مشترک با دیگر کشورها را آغاز کرده‌ایم و به زودی برای اولین بار بعد از انقلاب اسلامی، رزمایش مشترک دریایی را با روسیه و چین بعنوان دو قدرت بزرگ به صورت سه‌جانبه در شمال اقیانوس هند و دریای عمان برگزار خواهیم کرد. برآوردها و تحلیل‌های سیاسی و نظامی بسیار روی این اتفاقات حساب باز خواهند کرد و در تحولات راهبردی مد نظر قرار خواهند داد.از سویی در آینده نزدیک مقاماتی در سطح رؤسای ستاد نیروهای مسلح، وزرای دفاع و فرماندهان نیروهای مسلح از چند کشور منطقه به تهران خواهند آمد که در آینده خبر آن اعلام خواهد شد، به طور کلی این اقدامات دارد تحرک دیپلماسی دفاعی را به نمایش می‌گذارد.
** رزمایش دریایی سه جانبه ایران، روسیه و چین در آبهای بین المللی برگزار می‌شود
به برگزاری رزمایش مشترک دریایی میان ایران، چین و روسیه اشاره کردید، چند وقتی است عده‌ای از عناصر بیگانگان و دستگاه‌های تبلیغاتی آنها در راستای جنگ روانی در حال القای این موضوع هستند که ایران بنا دارد پای چین و روسیه را به منطقه بازکند، جدای از اغراض شوم این دسته از افراد، آیا ایران در پی چنین موضوعی است؟
سردار نظامی: اولا باید منطقه را تعریف کرد؛ منطقه‌ای که قرار است در آن رزمایش مشترک انجام شود، شمال اقیانوس هند و دریای عمان است که آبهای بین المللی و آزاد است. ما به هیچ عنوان چنین رزمایشی را در خلیج فارس برنامه ریزی نکرده‌ایم، البته ما با کشوری مثل عمان که هر دو در ساحل خلیج فارس و تنگه هرمز قرارداریم در این منطقه رزمایش برگزار کرده‌ایم و یک موضوع کاملا طبیعی است.پس رزمایش بنا است در آبهای بین المللی برگزار شود؛ رزمایش‌ها اهداف مختلفی را دنبال می کنند که خیلی اوقات تبادل تجربیات تاکتیکی و نظامی است، گاهی این رزمایش ها بار سیاسی و اهداف سیاسی دارد و نشان دهنده نوعی همگرایی بین شرکت کنندگان است.
** برنامه ریزی روابط دفاعی در کمیسیون‌های مشترک
اشاره‌ای هم به افزایش تعداد کمیسیون‌های مشترک نظامی بین ایران و ۱۲ کشور دیگر داشتید، وظیفه این کمیسیون ها چیست؟
سردار نظامی: اصولا تشکیل کمیسیون مشترک نظامی، نمایشگر اوج روابط بین نیروهای مسلح و حتی روابط خارجی دو کشور است؛ کارکرد کمیسیون‌های مشترک نظامی، سیاستگذاری و برنامه ریزی برای روابط نظامی دو کشور برای یک دوره یک یا یک و نیم ساله است. یعنی با تشکیل هر کمیسیون، نوع ارتباطاتی که بنا است ظرف یک تا یک سال و نیم آینده تا اجلاس بعدی به وجود بیاید، بررسی می‌شود و مورد تایید طرفین قرار می‌گیرد.مثلا اگر قرار است مقامات رفت و آمد کنند، رزمایشی انجام شود، یا در زمینه آموزشی تبادل دانشجو انجام شود، اگر قرار هست همکاری‌های فنی و صنعتی در زمینه تحقیقات و ساخت یا حتی خرید و فروش انجام شود در این کمیسیون‌ها مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
کمیسیون مشترک با چین اولین اجلاس آن دو سال پیش در پکن بود و امسال تا دوماه آینده در تهران دومین اجلاس آن را خواهیم داشت. با روس‌ها سومین اجلاس را در مسکو تا زمستان امسال خواهیم داشت، با آذربایجان نیز دومین جلسه کمیسیون مشترکمان را به زودی در تهران برگزار خواهیم کرد.
** دیپلماسی دفاعی مکمل دیپلماسی همه جانبه است
تعامل و ارتباط نیروهای مسلح در موضوع دیپلماسی دفاعی با دستگاه سیاست خارجی کشور در چه وضعیتی قرار دارد؟
سردار نظامی: در موضوع سیاست خارجی، سیاست‌های فرهنگی، اقتصادی، امنیتی و همین‌طور سیاست‌های نظامی و سازمان‌های نظامی در کنار هم به صورت همپوشان قرار دارند و سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران را دنبال می کنند. به همین دلیل دیپلماسی دفاعی نیز یکی از اجزاء مکمل دیپلماسی همه جانبه یعنی سیاست خارجی است. در همین زمینه ارتباطات بسیار زیاد و دائمی با وزارت امور خارجه داریم و آنها نیز با ما به صورت مستمر در ارتباط هستند.** ویژگی‌های سفر سرلشکر باقری به چین
بپردازیم به سفر اخیر رئیس ستادکل نیروهای مسلح به چین که می توان آن را یک فصل جدید در عرصه دیپلماسی دفاعی برشمرد چراکه نسبت به دیگر سفرهای ریاست ستادکل نیروهای مسلح تفاوت های عمده‌ای داشت، ارزیابی شما از این سفر چیست؟
سردار نظامی: سفر سرلشکر باقری به چین از چند جهت حائز اهمیت است؛ اولا این اولین باری است که رئیس ستادکل نیروهای مسلح پس از گذشت چهل سال از پیروزی انقلاب اسلامی به چین سفر می‌کند و سرلشکر باقری بعنوان اولین شخصیت عالیرتبه نظامی کشورمان به این کشور سفر کرد.ویژگی دوم خود چین است چراکه این کشور امروز در عرصه جهانی بعنوان یک قدرت بزرگ مطرح است و سفر به این کشور می‌تواند دارای مفاهیم و ابعاد مختلفی باشد. این سفر به دعوت رئیس ستاد ارتش چین انجام شد که ایشان و معاون اول کمیسیون نظامی، بعد از رئیس جمهور چین دو مقام اول نظامی چین محسوب می‌شوند.
شرایط زمانی سفر به چین نیز یکی دیگر از ویژگی های این سفر بود؛ در حال حاضر در منطقه غرب آسیا، ما بحران‌های مختلفی را از بی ثباتی و جنگ و تروریسم تا امنیت کشتیرانی در خلیج فارس و جنگ در سوریه و یمن را شاهد هستیم. پس این سفر در این شرایط زمانی انجام گرفت که شرایطی استثنائی است.
مذاکرات در این سفر در دو سطح راهبردی و عملیاتی بود که سرلشکر باقری در سطح راهبردی پیرامون مسائل جهانی و منطقه‌ای، صلح و ثبات در منطقه آسیای غربی و دریای جنوب چین که چالش‌های موجود در دریای جنوبی چین با مسائل خلیج فارس شباهت هایی دارد، موضوعاتی را مطرح کردند. از سویی جهت دهی به روابط کلان نیروهای مسلح دو کشور در آینده نیز بخش دیگری از مذاکرات در سطح راهبردی بود.
در سطح عملیاتی نیز بازدیدی از پایگاه دریایی در جنوب شرق چین و منطقه شانگهای داشتند که این بازدید و مذاکرات صورت گرفته با فرماندهان نظامی این منطقه نیز حائز اهمیت بود.
مسئله مهمتر این بود که اظهارات مقامات چین در این ملاقات‌ها بیانگر آن بود که تراز قدرت و اقتدار منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران مورد تاکید مقامات چینی است.
** ترسیم نقشه راه روابط دفاعی ایران و چین
یک طراحی روابط بین نیروهای مسلح برای سالهای آینده نیز در این سفر صورت گرفت و ابعاد مختلفی مورد تاکید طرفین قرار گرفت و در حقیقت نقشه راهی ترسیم شد تا نیروهای مسلح دو کشور در آینده با توافق در عالی‌ترین سطح، بتوانند در سطوح میانی و تاکتیکی برنامه های خود را ادامه دهند.همچنین در این سفر اعضای هیأت نیز ملاقات‌های تخصصی با مقامات همتراز خود در پکن و شانگهای داشتند.
** گام‌های محکم‌تری در زمینه تولید مشترک با چین برداشته خواهد شد
آیا در بحث ساخت و تولید و خرید هم با چین به توافقی رسیده ایم؟
سردار نظامی: با چینی ها در بحث ساخت و خرید و تولید مشترک ارتباطاتی با هم داشته‌ایم و این ارتباطات هنوز هم برقرار است، اما در این پروسه جدید می‌شود گام‌های محکم‌تری در این مسیر برداشت.چین یکی از کشورهای صاحب تکنولوژی پیشرفته دفاعی در جهان است و خوشبختانه جمهوری اسلامی ایران هم موفقیت‌های بسیار زیادی در این عرصه به دست آورده که بسیاری از کشورها در حال حاضر تمایل به همکاری مشترک با ایران دارند.
** سفر رئیس ستادکل نیروهای مسلح به چین با هواپیمای عمومی
در خصوص سفر سرلشکر باقری به چین گفته شد که ایشان با هواپیمای عادی به این کشور سفر کرده‌اند، طبیعتا یک مقام عالیرتبه نظامی مجاز است که از هواپیمای اختصاصی برای سفرهای خود استفاده کند، علت این کار چه بود؟
سردار نظامی: در سفر به چین مسیر بسیار طولانی بود و هزینه ارزی که یک پرواز اختصاصی برای این مسیر تحمیل می کرد به دلیل هزینه‌های سوختگیری و فرودگاهی بسیار زیاد بود، سردار باقری شخصاَ تصمیم گرفتند که این سفر با هواپیمای عمومی انجام شود و این هم در چارچوب رعایت شرایط امروز کشور و مسئله اقتصاد مقاومتی و رعایت وضعیت ارزی کشور بود که تصمیم بسیار ارزشمندی بود و امیدواریم این کار الگویی برای دیگر مسئولین شود.** دیپلماسی دفاعی ابزاری قدرتمند برای پیگیری منافع کشور است
از وقتی که در اختیار ما قرار دادید کمال تشکر و قدردانی را دارم، اگر صحبت پایانی باقی مانده بفرمایید.
سردار نظامی: آنچه در دورنمای خود ترسیم کرده ایم این است که در دیپلماسی دفاعی بتوانیم با همه کشورهایی که با ما سر دشمنی ندارند ارتباط برقرار کنیم. باید از دیپلماسی دفاعی بعنوان یک ابزار قدرتمند در پیگیری اهداف و منافعمان در هر جایی از جهان استفاده کنیم، البته اینها همه در چارچوب تدابیری است که در سطح کلان از فرمانده معظم کل قوا اخذ می‌کنیم.معتقدیم دیپلماسی دفاعی دایره تاثیرگذاری‌اش آنچنان وسیع و کارآمد است که می تواند از هدررفت بسیاری از پتانسیل و انرژی که در شرایط تهدید و کشمکش به وجود آید جلوگیری کند و مانع از هزینه ها شود.
باید از این ظرفیت استفاده کرد و نیروهای مسلح ما نیز بنا دارند در حد امکان این مسیر را به صورت برنامه ریزی شده، هدایت شده و جهت دار ادامه دهد.
