یکی از مجموعه‌های علمی در کشور که اخبار قابل‌توجه و امیدبخشی از یافته‌های علمی دارد، پژوهشگاه رویان است که در زمینه درمان ناباروری و درمان بیماری‌های ناععلاج و سخت‌علاج با سلولدرمانی فعالیت می‌کند و از چندی پیش در تولید داروهای نوترکیب هم موفق بوده است.
وقتی اخبار متعددی که از دستاوردها در زمینه داروهای نوترکیب و داروهای درمان سرطان و درمان بیماری‌های سخت علاج با کمک سلول درمانی منتشر می‌شود، این سؤال از سوی بسیاری از مردم مطرح می‌شود که آیا در حال حاضر اگر بیماری به سرطان مبتلا باشد، با دانش درمانی موجود در کشور و داروهای تولید شده داخل درمان این بیماران یا کمک به درمان آنان امکان پذیر است و تا حد این علم کاربردی شده است؟
این بحث را با حمیدرضا طیبی رئیس جهاد دانشگاهی تهران به عنوان مجموعه‌ای که پژوهشگاه رویان را در زیرمجموعه خود دارد، مطرح کرده‌ایم.
* نمونه‌هایی از درمان‌های موفق سلولدرمانی در پژوهشگاه رویان؛ از لک و پیس تا رفع سوختگی قرنیه
فارس: اخبار متعددی از دستاوردهای خود پژوهشگاه رویان در زمینه داروهای نوترکیب و داروهای درمان سرطان و بیماری‌های سخت علاج منتشر شده است، مردم سؤال می‌کنند چقدر علم و محصولات رویان در درمان یا کمک به درمان بیماران کاربردی شده است؟
طیبی: پژوهشگاه رویان در حوزه‌هایی درمانی مختلفی مدعی است که در حال کار هستیم و برای مثال در بحث درمان سرطان خون و استفاده از مغز استخوان برای درمان این بیماری پیشرفت‌های خوبی داشته‌اند.همچنین در بحث قرنیه پیشرفت‌های خوبی حاصل کرده‌اند؛ از جمله اینکه موفقیت‌هایی در درمان سوختگی قرنیه چشم با استفاده از سلولهای بنیادی داشته‌اند. گاهی بسیاری از افراد به دلیل عارضه سوختگی قرنیه دچار نابینایی دائم می‌شوند که پژوهشگران رویان با استفاده از سلولهای بنیادی که از چشم سالم مقابل بیمار گرفته می‌شود با روش سلول درمانی موفق شده‌اند که بینایی را به بیمار بازگرداندند.
همچنین پژوهشگران رویان از روش سلولدرمانی برای درمان بیماری لک و پیس استفاده کرده‌اند؛ در حالی که بسیاری از روش‌های درمانی فعلی روی این بیماری جواب نداده است اما سلولدرمانی موفقیت‌هایی را در کنترل این بیماری و حتی ترمیم آثار آن رقم زده است.
همچنین پژوهشگران این پژوهشگاه در زمینه درمان مشکلات مربوط به غضروف و استخوان هم موفق بوده‌اند.
تعداد قابل توجهی از جمعیت فعال کشورها درگیر مشکلات غضروف و استخوان شده‌اند و حضور آنان در جامعه کاهش یافته که هر دو وجه موضوع، این بیماری دارای هزینه‌های مادی و غیرمادی برای جامعه است. در این رابطه پژوهشگران پژوهشگاه رویان چندی پیش ارایه خدمات سلول درمانی به بیماران دارای مشکلات غضروف و استخوان را آغاز کرده‌اند.
*باوجود همه موفقیت‌ها، هنوز نمی‌توان گفت این درمان‌ها قطعی است
فارس: آیا درباره این درمان‌های جدید می‌توان با قطعیت صحبت کرد و امیدوار به پیدا کردن راه‌حل قطعی برای این بیماری‌ها بود؟
طیبی: در نتیجه دستاوردهای حاصل شده ایران یکی از ۱۰ کشور جهان است که دانش سلولهای بنیادی را در اختیار دارد و به گفته پژوهشگران و محققان با استفاده از سلولهای بنیادی می‌توان به درمان یا بهبود ۷۰ نوع بیماری کمک کرد.اما با وجود همه این موفقیت‌ها هنوز به طور کامل نمی‌توان گفت که این درمان‌ها قطعی شده است. زیرا تمامی این نوع درمان‌ها در دنیا کار جدیدی هستند و نیاز است که تجربه شوند؛ علاوه بر این برخی پژوهش‌ها باید قطعی شوند و مراحل بالینی را طی کنند؛ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بر اساس استانداردهای خود مدتی را برای طی شدن یک روش جدید مدعی باید در نظر بگیرد و طی شدن این زمان الزامی است؛ این زمان طولانی خواهد بود و به طور متوسط بین ۱۰ تا ۱۵ سال زمان لازم است تا یکی از این فرایندهای درمانی جدید به طور کاملا مطمئن وارد بازار شود.
این مراحل درباره همه روش‌های جدید درمانی پژوهشگاه رویان در حال طی شدن است و برای مثال درباره بیماری پارکینسون پژوهشگران پژوهشگاه رویان امیدوار هستند که از نتایج تحقیقات انجام شده بتوانند برای درمان انسان‌های درگیر این بیماری به صورت بالینی بهره ببرند.
*نیاز کشور به بیمارستان سلول درمانی
فارس: اخیرا از ضرورت راه‌اندازی بیمارستان سلول درمانی صحبت کردید که البته به دلایلی این پروژه متوقف شد. آخرین وضعیت پیگیری این پروژه چیست؟
طیبی: سلول درمانی از موضوع مهم و روز سلامت است و علاوه بر این از نظر اقتصادی هم سرمایه‌گذاری به صرفه‌ای است. پس از پیشرفت‌های علمی بدست آمده در کشور در زمینه سلولهای بنیادی، نیاز به توسعه هر چه بیشتر سلولدرمانی در کشور احساس شد و از همین رو تاسیس بیمارستان سلولدرمانی به عنوان یک نیاز در دستور کار قرار گرفت.در حال حاضر یکی از کمبودها در زمینه سلولدرمانی در کشور، کم بودن تعداد مراکز سلول درمانی و مراکز پیوند است و از این رو در صدد ورود کارآمد به این حوزه هستیم.
اما در ادامه کار، به دلیل بروز مشکلاتی در تامین منابع مورد نیاز برای ساخت این بیمارستان، پروژه متوقف شد؛ اگرچه حامی مالی پروژه نتوانست بودجه لازم را برای ساخت بیمارستان تامین کند اما زمین اختصاص داده به این پروژه هنوز موجود است و بار دیگر به دنبال تامین اعتبار ساخت بیمارستان سلولدرمانی هستیم.
با منابع مالی موجود، بهتر دیدیم که منابع و انرژی موجود را همچنان بر کارهای علمی متمرکز کنیم تا تحقیقات متوقف نشود.
*تغییر یکباره منابع مالی و گرنت های پژوهشی،کار پژوهشگران را مختل می کند
فارس: در حال حاضر کشور دارای مشکلات های متعدد مالی است، محدودیت منابع خللی در بالینی و کاربردی شدن این تحقیقات در قطعی شدن درمان‌های جدید داشته است؟
طیبی: گاهی لازم است که حمایت ماموریت محور باشد؛ همچنان که معتقدیم پژوهشگران در انجام کارهای تحقیقاتی‌شان نباید یک باره با محدودیت منابع مالی مواجه شوند.در حال حاضر در کشور در بسیاری از حوزه‌های کاری موازی کاری انجام می‌دهیم؛ در حالی که اگر یک ماموریت به عنوان ماموریت‌های راهبردی برای کشور تعیین شده است و با محدودیت منابع هم مواجه هستیم، باید در جایی حمایت را انجام دهیم که فکر می‌کنیم امکان توانمندی خوبی وجود دارد و احتمال توسعه آن هم بیشتر است.
در غیر این صورت هر زمان که درآمد و منابع کشور تا حدی بالا رفت که درآمد مازاد در کشور داشتیم، آن زمان موازی کار کردن ایرادی ندارد؛ اما در حال حاضر در کشور ما متاسفانه یکی از مسائلی که برای مثال پژوهشگاه رویان و پژوهشگاه ابن سینا جهاد دانشگاهی با آن مواجه هستند این است که منابع مالی یک باره محدود می‌شود یا یک باره گرنت‌های پژوهشی حذف می‌شوند که در نتیجه کار پژوهشگران با تاخیر مواجه می‌شود.
اما با تمام این شرایط پژوهشگران پژوهشگاه رویان در حال تلاش و فعالیت هستند و امیدواریم نتایج فعالیت‌های خود را هم به موقع اعلام کنند.
* در درمان سرطان بسیار امیدوار هستیم
فارس: جدیدترین خبر از گام های رو به جلو برای موفقیت در درمان سرطان چیست؟
طیبی: در مجموعه جهاد دانشگاهی کارهای خوبی در حال انجام است و در حوزه های دیگر هم در درمان سرطان بسیار امیدوار هستیم؛ اما تا وقتی که این یافته‌ها کاملا استانداردها و الزامات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را طی نکند اصلا نباید در جامعه مطرح شوند.*پژوهشگران نمی‌خواهند به مردم امید واهی بدهند
فارس: پژوهشگاه رویان از اعلام خبرساز و هیجانی اخبار یافته‌ها و تحقیقات آن پرهیز می‌کند، چرا؟
طیبی: مسؤولان پژوهشگاه رویان از اعلام نتایج پرهیز می‌کنند زیرا نمی‌خواهند خدای نکرده امید غیر واقعی و واهی به مردم بدهند.مردم عادت کردند علاقه دارند که خبر خوب بشنوند و آن را پیگیری می‌کنند اما توجه نمی‌کنند که وقتی فلان خبر اعلام شده در آن گفته شده که برای مثال این نتایج در فاز آزمایشگاهی و زیر میکروسکوپ نتیجه داده است. پس از این مراحل باید فاز حیوانی درمان جدید طی شود و سپس در صورت موفقیت فاز حیوانی، فاز انسانی آغاز شود که فاز تست بالینی برای انسان هم طولانی خواهد بود. مردم به سرعت متقاضی استفاده از خدمات و درمان جدید می‌شوند. بنابراین تجربه نشان داده پژوهشگران باید در خبررسانی پرهیز کنند تا جانب احتیاط را رعایت کرده باشند.
* لزوم پرهیز از اعلام خبرساز یافته های علمی پژوهشگاه رویان
فارس: مردم علاقه دارند که رسانه‌ها آخرین یافته‌های علمی را جویا شوند و تاثیر یافته‌های جدید در درمان را پیگیری کنند.
طیبی: اتفاقا یکی از دلایلی که گاهی ایجاد مشکل می کند و باعث می شود پژوهشگران در انتشار خبرهای یافته ها حساسیت به خرج دهند این است که رسانه‌ها مدام می‌خواهند خبر جدید داشته باشند و مسؤولان را هم وادار می‌کنند که حرف جدید بزنند.* باید تاخیرهایی که در انجام پروژه‌ها صورت می‌گیرد، مطالبه کنیم
فارس: در آخر در مقوله‌‌های علمی و فناورانه، پرداختن به چه بحثی را در اولویت می‌بینید؟
طیبی: در بحث‌های فناورانه و علمی باید ببینیم واقعا مشکلات کشور چیست، اگر انجام کاری ۱۵ سال طول می‌کشد چرا ۱۵ سال پیش آن را شروع نکرده‌ایم؟ چرا ۲۰ سال پیش آن را کلید نزده‌ایم؟ در حالی که حداقل در مجموعه جهاد دانشگاهی از ۳۰ سال پیش می‌گفتیم که این کار قابل انجام است.این موارد باید مطالبه شود که چرا ۳۰ سال زمان را از دست دادیم در حالی که می‌توانستیم ۱۵ سال پیش این دانش را به دست آوریم و ۱۵ سال هم از دانش به دست آمده استفاده کنیم؛ این کارهای ضروری را در کشور انجام نمی‌دهیم و سپس درگیر سیاسی کاری می‌شویم.
