وعده هایی برای جبران بیکاری کرونایی
ایران هم به عنوان یکی از کشورهای درگیر با این بیماری، بیکاری های گسترده ای به ویژه در مجموعه های فرهنگی و ورزشی، حوزه حمل و نقل، مشاغل مربوط به صنعت گردشگری، کارخانجات و کارگاه های تولیدی و کارگران روزمزد و ساختمانی و دیگر حوزه های درگیر داشته است. امری که سبب شد دولت به عنوان یک راهکار، در ابتدا حمایت های معیشتی ۲۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومانی به جمعیت سه میلیون نفری و سپس وام یک میلیونی برای خانوارهای آسیب دیده از اوضاع کرونایی را به عنوان راهکاری برای بیکار شدگان متاثر از کرونا اختصاص دهد و هم حقوق بیکاری سه ماهه برای بیکاران مشمول قانون کار را مطرح کند.اگرچه وعده اول و دوم یعنی پرداخت حمایت های نقدی ۲۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومانی بلاعوض و وام یک میلیون تومانی به خانوارهای یارانه بگیر محقق شد اما وعده حقوق بیکاری سه ماهه برای بیکار شدگان کرونایی خود با اما و اگرها و نقض قوانینی همراه بود. به طوری که با محدودیت هایی که برای آن گذاشته شد عملا خیلی ها از مشمولیت آن خارج شدند. اما مسئله اینجاست که همان 670 هزار نفری هم که در سامانه وزارت کار برای دریافت حقوق بیکاری ثبت نام کرده و طبق گفته مقامات مسئول در این وزارت‌خانه مشمول دریافت تشخیص داده شده بودند، همچنان بلاتکلیف‌اند و با اینکه چند ماهی است بیکارند هنوز حقوقی دریافت نکرده اند!
محمدزاده که غریق نجات یک مجموعه آبی است در این باره می گوید: «از نیمه بهمن ماه98 به دستور وزارت بهداشت و به منظور قطع زنجیره کرونا مجموعه ما تعطیل شد و به تبع آن کارگران و کارمندان مجموعه هم از کار بیکار شدند، بعد از اعلام دولت مبنی بر دریافت حقوق بیکاری، روی سامانه وزارت کار ثبت نام کردیم ولی تاکنون بعد از گذشت سه ماه هنوز حقوقی دریافت نکرده ایم و این موضوع سبب ایجاد مشکلات بسیاری در معیشت خانوار ما شده است.»
رسولی هم که کارگر یک کارگاه قنادی است از عدم توجه دولت به مخارج کارگران بیکار شده ناشی از کرونا گلایه کرده و می گوید: «11 سال است بیمه پرداخت می‌کنیم و کار فرمایمان تمام 3% و 20% سهم کارفرمایی را هم به موقع و سروقت واریز کرده اما نمی دانم چرا در این اوضاع که زندگی‌مان روی هواست و هیچ پولی نداریم دولت فکری به حال پرداخت حق و حقوق‌مان نمی کند؟ تا کی باید منتظر باشیم؟»
مکانیسم بیمه بیکاری در ایران توسعه یافته نیست
در همین راستا حمید حاج اسماعیلی، کارشناس بازار کار با بیان اینکه اساسا مکانیسم پرداخت بیمه بیکاری در ایران چندان توسعه یافته و وسیع نیست، به ما می گوید: «برآورد می‌شود کشور در شرایط عادی و قبل از شیوع بیماری کرونا بیش از 3 میلیون بیکار داشته است. اما حداکثر تعدادی که از بیمه بیکاری استفاده می کردند حدود 260 هزار نفر بودند و این نشان می دهد که مکانیسم بیمه بیکاری در کشورما برای تحت پوشش قرار دادن بیکاران و کارجویان چندان راحت و آسان نیست.»وی می افزاید: «فلسفه بیمه بیکاری این است که اگر فردی کارجو باشد تا مادامی که کار پیدا نکرده می‌بایست تحت پوشش قرار گیرد چنانچه در کشورهای توسعه یافته معمولا به این منوال است و کارجویان یا به عبارتی افراد متقاضی کار، تا شغلی پیدا نکرده اند، می‌توانند از خدمات بیمه بیکاری استفاده کنند. ولی در کشور ما این امر با محدودیت هایی مواجه است. لذا به سبب شرایط سختی که برای مشمول کردن کارجویان وجود دارد، حداکثر تا 260 هزار نفر توانسته اند از مزایای بیمه بیکاری استفاده کنند.»
لزوم عنوان بیمه اجباری برای مشمولان حقوق بیکاری
حاج اسماعیلی کارشناس بازار کار با اشاره به شرایط بیمه بیکاری می گوید: «افرادی می‌توانند طبق قانون از بیمه بیکاری استفاده کنند که اولا بیمه آنها در سازمان تامین اجتماعی تحت عنوان بیمه اجباری باشد، یعنی لیست بیمه اجباری برایشان رد شده باشد لذا مادامی که کارشان را از دست می‌دهند می‌توانند از خدمات بیمه بیکاری استفاده کنند، دوما بدون اختیار و اراده کارشان را از دست داده باشند. یعنی کارفرما آنها را اخراج کرده باشد و آنها همچنان جویای کار باشند تا بتوانند از بیمه بیکاری استفاده کنند. اما اینکه خودشان از کار بیرون آمده باشند یا اینکه قبلا بیرون آمده و حالا بعد از مدتی به دنبال شغل باشند به آنها بیمه بیکاری تعلق نمی گیرد.» حاج اسماعیلی اظهار داشت: «البته بیمه بیکاری برای متاهلین و افراد مجرد متفاوت است چنانچه پرداخت آن برای مجردها معمولا حداکثر تا 36 ماه و برای متاهلین تا 50 ماه است. از سوی دیگر سابقه افراد هم در خصوص بیمه پردازی تامین اجتماعی یکی از عواملی است که در نحوه پرداخت‌ها دخالت دارد.»وی با بیان اینکه در شرایط کرونایی و طی دو سه ماه گذشته خیلی از مشاغل و اصناف به دستور مستقیم دولت تعطیل شدند و به نوعی بیکاری اجباری برایشان اتفاق افتاده است، گفت: «دولت برای خدمات دهی به این بیکار شدگان اجباری از مجموع حمایت های مالی که در نظر گرفته و مجموعا حدود 100 هزار میلیارد تومان است تنها 5 هزار میلیارد تومان را به بیمه بیکاری اختصاص داده است! رقمی که با توجه به حجم بیکارشدگان بسیار کم است! این موضوع در حالی است که طبق اعلام دولت قرار است سه ماه بیمه بیکاری به افراد بیکار شده از شیوع ویروس کرونا پرداخت شود، در حالیکه براساس قانون بیمه بیکاری پرداخت حقوق به افراد مشمول بیکار شده بر اساس سوابق افراد باید از 36 ماه تا 50 ماه باشد.»
.jpg "حقوق بیکاری کرونایی از وعده تا عمل")
نقض قانون کار از جانب دولت
این کارشناس بازار کار با اشاره به نقض قانون کار از جانب دولت می افزاید: «در خصوص کرونا دولت فقط پرداخت سه ماه حقوق را برای حقوق بیکاری اعلام کرده که خود این تصمیم، به نوعی نقض قانون است! سوال این است چطور دولت به خود اجازه می دهد در حالی که قانون بیمه بیکاری دولت را موظف کرده براساس سوابق و شرایط به کارگران بیکار شده از 36 ماه تا 50 ماه حقوق بیمه بیکاری پرداخت کند دولت آن را به سه ماه محدود کرده است؟ خود این کار سراسر اشکال است.»وی ادامه می دهد: «دومین اشکال این است که با توجه به شرایط موجود برای تعطیلی فعالیت ها، افراد زیادی بیکار می شوند در حالی که خیلی از این افراد یا بیمه برایشان پرداخت نشده یا کد کارگاهی نداشته و نمی توانند نام نویسی کنند. چرا که واجد شرایط به حساب نمی آیند؛ سومین گروهی که از این خدمات محروم می شوند کسانی هستند که اصلا بلد نیستند این کارها را انجام داده و به کجا مراجعه کنند و چهارمین گروه هم افرادی هستند که چون منتظرند به کار برگردند و فکر می کنند اگر واجد بیمه بیکاری شوند دیگر نمی‌توانند به کار برگردند. این شرایط معمولا وجود دارد.»
حاج اسماعیلی می گوید: «از طرفی اگر بخواهیم مبلغ 5 هزار میلیارد تومان را برای پرداخت سه ماه حقوق افراد برآورد کنیم دولت می‌تواند با این منابع به تعداد بسیار کمی از افراد بیکار شده، بیمه بیکاری بدهد. این موضوع نشان می دهد شرایط بیمه بیکاری در کشور ما مناسب نیست و اگر دولت می خواهد به بیکار شدگان کرونا، خدمات بدهد حتما باید این مبلغ را مورد بازنگری قرار دهد.»
وی با اشاره به عدم پرداخت حقوق بیکاری بیکارشدگان کرونایی می افزاید: «دولت حتی هنوز وام یک میلیون و دو میلیونی هم که وعده داده به طور کامل پرداخت نکرده است و این موضوع نشان می دهد که تصمیم گیری و اجرا در حوزه خدمات از جانب دولت به شدت ضعیف است.»
در کنار تمام ایراداتی که گفته شد توجه به این نکته از همه مهمتر است و آن اینکه اوضاع بازار هم نابسامان است و مطابق گفته کارشناسان قیمت ها در بازار ظرف مدت درگیری با بیماری کرونا 30 تا 35 درصد افزایش داشته است! حالا تکلیف آنهایی که بیکار شده اند و مشمول دریافت حقوق بیکاری هم نشده اند چه می شود؟ اصلا تکلیف آنهایی که بیکار شده و مشمول شده ولی هنوز حقوقی دریافت نکرده اند چه می شود؟ دولت باید هر چه سریعتر به اوضاع این افراد رسیدگی کند.
