26 مهر امسال (18 اکتبر) یکی از کلیدی‌ترین تاریخ‌های اشاره شده در برجام تحت عنوان «لغو تحریم تسلیحاتی ایران» است که آزمون جدی تعهد بین‌المللی در برابر ایران محسوب می‌شود. حال که با اجرای بند اشاره شده در برجام و بر اساس قطعنامه 2231، تحریم تسلیحاتی و به‌تبع آن، کل تحریم‌های آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران به صورت ساختارمند از بین می‌رود، باید توجه داشت که اجرای سیاست‌های متعدد از سوی آمریکا برای ضربه زدن به جمهوری اسلامی ایران که در طول 41 سال گذشته در قامت جنگ نظامی، جنگ فرهنگی، جنگ سیاسی تحت عنوان انزوای بین‌المللی و جنگ اقتصادی انجام می‌شد، دیگر به خط آخر رسیده است. به نحوی که اگر تحریم نیز کارآیی کامل خود را از دست بدهد، دیگر آمریکا توان مقابله با جمهوری اسلامی را حتی به صورت رسانه‌ای نیز نخواهد داشت. «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا که سه سال پیش با خروج از برجام امیدوار بود بتواند مذاکره‌ای یکطرفه را به منظور محدودسازی کامل ایران و به تبع آن، تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران احیا کند، حالا کم‌کم آماده می‌شود تا چند روز مانده به انتخابات ریاست‌جمهوری در آمریکا، با منقضی شدن همیشگی تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت علیه ایران روبه‌رو شود؛ اتفاقی که نشانه‌ای واضح از شکست کامل کارزار فشار حداکثری او در مقابل جمهوری اسلامی ایران خواهد بود.
از طرف دیگر، رفتار سازمان ملل درباره قطعنامه 2231 می‌تواند آزمونی سخت برای سازمان ملل در جهت حفظ هویت مستقل خود باشد. فلسفه تشکیل سازمان‌های بین‌المللی که بر اساس تقویت مشارکت همگانی در مسیر صلح و ثبات بین‌المللی است، با دیدگاه برابری بین اعضای آن است که می‌تواند روحیه مشارکت همگانی را برای ایجاد جهان بدون ظلم و استبداد کارساز کند.
از این‌رو باید توجه شود در مطالعه قانون اساسی آمریکا که کوچک‌ترین قانون اساسی دنیاست، یک بار هم کلمه «برابری» را نمی‌بینیم. کشوری که حتی داخل مرزهای خود دنبال برابری و عدالت نیست، بدون شک در تلاش خواهد بود نهاد‌های بین‌المللی را هم تحت تأثیر افکار خود در دست بگیرد.آمریکایی‌ها به دنبال این هستند که فضای جهان را برای برتری خود فراهم کنند. نگاه آنها، نگاه قلمروگرایی مبتنی بر برتری‌طلبی آمریکاست.
تحریم تسلیحاتی علیه ایران ایستگاه آخر
حال که تحریم تسلیحاتی علیه ایران به ایستگاه آخر خود رسیده است، بررسی صنعت دفاعی کشور و دغدغه غرب از پایان آن، نشان می‌دهد برداشت دشمنان کشورمان این است که ایران نه تنها با پایان تحریم‌ها چندان به دنبال خرید تسلیحات نخواهد بود، بلکه بیشتر به صادرکننده‌ای قوی در این حوزه تبدیل خواهد شد؛ اتفاقی که به شدت آمریکا را نگران کرده است. ممکن است این روند، پایانی بر سلطه سلاح‌های آمریکا در منطقه نیز باشد و کشورهایی که چندین بار ناکارآمدی سلاح‌های آمریکا، از جمله پهپاد گلوبال هاوک را دیدند، دیگر تمایلی به خرید تجهیزات تسلیحاتی از ایالات متحده نداشته باشند. همچنین دستگاه دیپلماسی ما هم در این زمینه باید فعال شود و به جای دیپلماسی توئیتری، به دنبال اقناع و افشارگری رفتار بی‌ثبات‌ساز آمریکا در جهان باشد.
انزوای آمریکا در شورای امنیت
آمریکا روزهای قبل متن قطعنامه پیشنهادی خود را در اختیار ۱۵ عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار داد، ولی چین و روسیه، دو عضو دارای حق وتو، از پیش مخالفت‌شان را با این قطعنامه اعلام کرده‌اند. دولت آمریکا از مدت‌ها پیش تاکید کرده است که تحریم تسلیحاتی ایران نباید برداشته شود. تصویب هر قطعنامه در شورای امنیت، مستلزم ۹ رای و در عین حال عدم وتوی آن از سوی آمریکا، روسیه، چین، فرانسه و انگلیس است.
نشست در شورای امنیت سازمان ملل نمایش انزوای آمریکا در شورای امنیت بود و طی چند سال اخیر نخستین‌بار بود که آمریکا در انزوای کامل قرار گرفته است. دلیل این انزوا این است که تمام افرادی که سخنران این نشست بودند، از برجام حمایت کرده و آن را توافق خوبی دانستند که به امنیت و صلح کمک کرده است. درست است که درباره تحریم ایران اختلاف‌نظر وجود دارد، اما در این موضوع خاص، همه با نظر آمریکا مخالف بودند و تنها خود آمریکا از خروجش از برجام دفاع کرد و نتوانست همراهی کشورها را به خود جلب کند. در بحث تحریم تسلیحاتی ایران، اروپایی‌ها همچنان از برجام دفاع کردند، اما قائل بودند که تا سال۲۰۲۳ می‌توانند برای این‌کار زمان بدهند.
دفاع آقای ظریف را کاملا مستدل و مبتنی‌بر زبان حقوق بین‌الملل دانست و بایدگفت: «آقای ظریف در این نشست سازمان ملل را به چالش کشید و تأکید کرد که سازمان ملل، قطعنامه شورای امنیت را اجرا نکرده و در مقابل حرکت آمریکا نیز هیچ اقدام خاصی انجام نداده است، اما حالا سراغ ایران آمده که همه مقررات و مفاد برجام را اجرا کرده است. اختلاف اروپا و آمریکا درباره برجام واقعی است و صوری نیست، از این‌رو مسئولان اروپایی به صراحت اعلام کردند که خواهان اجرای برجام و مخالف سیاست آمریکا در خروج از برجام هستند.
آمریکا و عربستان در تلاش برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران
تلاش آمریکا و در کنار آن عربستان سعودی برای تمدید تحریم های تسلیحات سازمان ملل در حالی صورت می گیرد که اولا طبق «برجام و قطعنامه 2231 سازمان ملل » تحریم های مورد اشاره در برجام در 18 اکتبر کاملا ملغی خواهد شد و ایران دیگر در این حوزه محدودیتی نخواهد داشت و دوم اینکه تلاش عربستان را می توان جایگاه آل سعود را به عنوان بازیچه آمریکا و صهیونیسم تحلیل نمود.
نماینده عربستان سعودی در سازمان ملل مدعی شد: «ریاض همچنان بر موضع خود درباره تمدید تحریم تسلیحاتی ایران تأکید داشته و در این باره با روسیه و چین در ارتباط است. انصارالله یمن به کمک موشک‌های ساخت ایران، اهداف غیرنظامی در عربستان سعودی را هدف قرار می‌دهد. ایران به تامین سلاح به گروه‌های مسلح در سوریه، عراق و لبنان می‌پردازد. ایران نه تنها ثبات منطقه بلکه ثبات همه جهان را تهدید می‌کند.» همچنین در همین رابطه برایان هوک نماینده ویژه آمریکا در امور ایران مدعی شد: «به خاطر توافق ناکارآمد هسته‌ای، ایران ظرف چهار ماه قادر خواهد بود آزادانه جت‌های جنگی، هلیکوپترها، کشتی‌های جنگی، زیردریایی‌ها، سامانه‌های آتش‌بار و موشک‌هایی با برد معین را وارد کند. از آن پس ایران در موقعیتی خواهد بود که این تسلیحات و فناوری‌های آنها را به حلقه‌های نیابتی‌شان مانند حزب‌الله، جهاد اسلامی فلسطین، حماس، گروه‌های شیعه در عراق، شبکه‌های شبه‌نظامی سوریه در بحرین و حوثی‌ها در یمن صادر کند. وقتی به خطرات پایان یافتن تاریخ تحریم تسلیحاتی نگاه کنیم، می‌بینیم که این خطری برای امنیت اسرائیل است. چرا که هیچ کشوری بیش از ایران پشتیبان تروریسم و یهودی ستیزی نیست.»
گفتنی است، عربستان سعودی در حالی تمدید تحریم های تسلیحاتی علیه ایران را خواستار شده است که طی قریب به ۶ سال گذشته از تسلیحات شیمیایی، تسلیحات خوشه‌ای و دیگر تسلیحات ممنوعه بین‌المللی در هدف قرار دادن غیرنظامیان یمن استفاده کرده است.
نقش کشورهای اروپایی در تمدید تحریم های تسلیحاتی ایران
در این میان سه کشور اروپایی که مخالف تمدید های تسلیحاتی بودند ولی بیشتر سعی در راضی نگه داشتن آمریکا بر آمدند، موضوعی که مستقل بودن اروپا را بشدت زیر سؤال می برد.
نماینده کشورمان در سازمان ملل نیز در یک یادداشت کوتاه توئیتر نوشت: «امروز بار دیگر اعضای شورای امنیت حمایت خود را از «برجام و قطعنامه 2231» اعلام کردند. سخنان آنها ثابت کرد که از حرکت آمریکا برای تمدید ممنوعیت تسلیحاتی ایران که نقض قطعنامه 2231 است پشتیبانی نمی‌کنند. آمریکا باید پیش نویس قطعنامه نگون‌بخت خود را به سرعت کنار بگذارد پیش از آنکه بار دیگر رد شود.»
بازی موذیانه انگلیس برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران
اروپایی‌ها بعد از صدور قطعنامه علیه ایران در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تدریج مواضع نزدیک‌تری به آمریکا در موضوع تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران اتخاذ کردند. بعد از صدور این قطعنامه، سه کشور اروپایی عضو برجام بیانیه مشترکی صادر کردند و تلویحا از تمدید تحریم‌های تسلیحاتی حمایت کردند. در این بیانیه آمده است: «سه کشور اروپایی به اجرای کامل قطعنامه 2231 که از طریق آن برجام در سال 2015 تایید شد، متعهد هستند. با این حال، معتقدیم که رفع برنامه‌ریزی‌شده تحریم تسلیحات متعارف سازمان ملل در اکتبر آینده که توسط قطعنامه 2231 مقرر شده، برای ثبات و امنیت منطقه‌ای تبعات بزرگی خواهد داشت. ما یادآوری می‌کنیم که تحریم‌های اتحادیه اروپا بر صادرات سلاح‌های متعارف و فناوری موشکی، تا 2023 برقرار باقی خواهند ماند.»
انگلیسی‌ها در حال ایفای نقش موذیانه علیه ایران در برجام و در کنار آمریکا هستند. «جوناتان آلن» نماینده انگلیس در جلسه شورای امنیت، همین موضع را تکرار کرد. آلن، در ابتدا، حمایت انگلیس را از برجام اعلام کرد، اما در عین حال، در بسیاری موارد اظهاراتی بیان کرد که هیچ تفاوتی با مواضع دولت آمریکا ندارد. او ایران را به نقض قطعنامه 2231 و سایر قطعنامه‌های شورای امنیت متهم کرد و مدعی شد که ایران برجام را نقض کرده و از موشک‌های ماهواره‌بر به‌عنوان پوششی برای توسعه فناوری‌های پیشرفته موشکی استفاده می‌کند. آلن در پایان به طور تلویحی از لزوم تمدید تحریم‌های تسلیحاتی حمایت کرد و گفت: «ما معتقدیم که رفع مقرر شده محدودیت‌های تسلیحاتی بر ایران در اکتبر، برای امنیت و ثبات منطقه تبعات بزرگی خواهد داشت.»
موضع آلن در جلسه شورای امنیت، این گمانه را تقویت کرد که آمریکایی‌ها ممکن است از طریق انگلیس، تهدید به فعال‌سازی مکانیسم ماشه کنند. سپس سایر طرف‌های برجام، خصوصاً روسیه و چین را که با تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران مخالفت می‌کنند، به تمدید تحریم‌های تسلیحاتی در ازای عدم فعال‌سازی مکانیسم ماشه متقاعد کنند. اروپایی‌ها دنبال راهی هستند که هم برجام را حفظ کنند و هم به تمدید تحریم‌های تسلیحاتی منجر شود. در دسترس‌ترین راه این است که اروپایی‌ها با همکاری آمریکا، تهدید به فعال‌سازی مکانیسم ماشه کنند. سپس در ازای عملی نکردن این تهدید، چین و روسیه را به موافقت با تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران متقاعد کنند.
سرخط تحلیل:
اروپایی‌ها باید بدانند که نتیجه سیاست‌های غلط آنها بی شک موجب فروپاشی کامل برجام خواهد شد و اگر تا به حال به دلیل همسایگی با خاورمیانه و آثار امنیتی مستقیم فروپاشی برجام، در کلام از ادامه حیات نیمه جان برجام حمایت کرده‌اند، اما ادامه این وضعیت از سوی ایران قابل تحمل نیست.همچنین سیاست های یکطرفه و نادرست سه کشور اروپایی عضو برجام و در رأس آنها آمریکا برای توقف فعالیت‌های هسته ای صلح آمیز ایران، همواره نتیجه ای معکوس داشته است و ایران مصمم‌تر به توسعه فناوری هسته ای خود ادامه داده است.
