پس از انفجار روز سه شنبه هفته گذشته در شهر بیروت تاکنون چند وزیر و نماینده مجلس لبنان استعفا داده‌اند. در حالی که حسان دیاب، نخست وزیر لبنان از کابینه خود خواسته بود تا زمان برگزاری جلسه کابینه در روز دوشنبه ۲۰ مرداد ، استعفا ندهند. خود او متن استعفایش را تقدیم ریاست جمهوری کرد.
منال عبدالصمد نجد، وزیر اطلاع رسانی لبنان و دامیانوس کاتر، وزیر محیط زیست لبنان روز یکشنبه از سمت‌های خود استعفا دادند. وزیر رسانه لبنان با اشاره به شکست دولت در ایجاد اصلاحات و انفجار بیروت که به فاجعه‌ای برای مردم این کشور منجر شده است، اعلام کرد به احترام مردم و قربانیان از سمت خود کناره‌گیری کرده است.
روز شنبه هم تعدادی از نمایندگان مسیحی مجلس لبنان از نمایندگی پارلمان استعفا دادند.
نخست وزیر لبنان استعفا کرد
حسان دیاب نخست‌وزیر لبنان به دنبال انفجار اخیر بندر بیروت و آغاز فشارها به دولت این کشور که دیاب هدف آن را بازگشت طبقه فاسد به قدرت ارزیابی کرد، دوشنبه شب استعفای خود و دولتش را به طور رسمی اعلام کرد. وی در یک سخنرانی تلویزیونی خطاب به مردم لبنان، استعفای خود و دولتش را اعلام کرد.
میشل عون رئیس جمهور لبنان با پذیرش استعفای حسان دیاب، وی را تا تشکیل دولت جدید، در سمت نخست‌وزیر پیش‌برد امور منصوب کرد.
باید کسانی که مصیبت واقعی برای مردم لبنان به شمار می‌روند، تغییر کنند
حسان دیاب در سخنرانی خود در روز دوشنبه در رابطه با انفجار مهیب در بندر بیروت، گفت: «فاجعه‌ای که در لبنان رخ داد نتیجه فساد ریشه دار در دولت و نحوه اداره آن بوده است. ما با مصیبتی بزرگ رو به رو هستیم؛ گروه‌ها و احزابی که نسبت به کشور مسئولیت داشتند باید به احترام اندوه مردم بایکدیگر همکاری می‌کند».نخست‌وزیر مستعفی لبنان در خصوص محاکمه عاملان انفجار بیروت، تصریح کرد: «باید کسانی که مصیبت واقعی برای مردم لبنان به شمار می‌روند تغییر کنند. فساد برخی طرف‌ها در لبنان این فاجعه بزرگ را که از هفت سال پیش پنهان شده بود، به بار آورد».
لبنان در شرایط حساسی به سر می‌برد
بسیاری از ناظران و تحلیلگران معتقدند که لبنان در شرایط حساسی به سر می‌برد و اگر تصمیمات جدی برای آینده این کشور گرفته نشود، بحران در لبنان عمیق‌تر خواهد شد و تبعات ویران کننده اقتصادی و اجتماعی را در این کشور برجا خواهد گذاشت. در این راستا، به زعم برخی کارشناسان، استعفای شماری از وزرا و نمایندگان پارلمان لبنان را نیز بایستی در همین چهارچوب ارزیابی و تحلیل کرد. در واقع، این افراد با درک واقعیت‌های داخلی و بین المللی لبنان، گزینه استعفا را گزینه‌ای منطقی یافته و سعی کرده اند خود را با واقعیت‌های آینده لبنان تطبیق دهند.
در اخرین تحول و همانطور که پیش بینی می‌شد با بالا رفتن تعداد استعفا‌های وزیران، خود نخست وزیر نیز کنار برود، او موضوع استعفای دولتش را با رئیس‌جمهوری در میان گذاشت. پیشتر و پس از انفجار بیروت چندین تن از وزیران کابینه حسان دیاب استعفا کردند و به این ترتیب کابینه لبنان از حد نصاب لازم افتاده است. گفته می‌شود حسان دیاب بدون تشکیل جلسه استفعا می‌کند. قرار بود جلسه کابینه برگزار شود، اما به حد نصاب لازم برای تشکیل جلسه نرسید.سایت النشره گزارش داد، حسان دیاب با میشل عون، رئیس جمهوری تماس گرفته و با او موضوع استعفای دولت و شرایط کنونی را در میان گذاشته است. النشره در ادامه براساس اطلاعات واصله می‌گوید استعفای دولت قطعی است و گفته می‌شود "نواف سلام" مامور تشکیل کابینه خواهد شد.
یکی از محرک‌های عمده استعفای دومینو وار سیاسیون لبنانی را بایستی متاثر از واقعیت‌های داخلی لبنان دانست. هم اکنون، دولت و هیات حاکمه لبنان با سیلی از انتقادات و اعتراضات رو به رو است و بسیاری از افکار عمومی لبنان، آن را ناتوان از حل مسائل و مشکلات این کشور می‌بینند. معترضان لبنانی در روز‌ها و ماه‌های اخیر بار‌ها و بار‌ها تاکید کرده اند که فساد در ساختار سیاسی-اقتصادی لبنان تثبیت شده و هیچ چیز الا تغییرات و اصلاحات ساختاری، قادر نیست آن را از بین ببرد. به زعم افکار عمومی لبنان، عده‌ای معدود از نخبگان سیاسی فاسد در این کشور، به شبکه‌ای از فساد سیستماتیک شکل داده و روز به روز، اهداف و منافع خود را به قیمت بدتر شدنِ اوضاع اقتصادی و اجتماعی مردم لبنان، تامین می‌کنند.
از این رو، این باور در لبنان شکل گرفته که طبقه حاکم فعلی در لبنان ناکارآمد است و نباید به آن اعتماد کرد. وقوع حادثه انفجار در بندر بیروت نیز نقطه اوج این ناکارآمدی از چشم افکار عمومی بود. درست در همین راستا، خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز در گزارشی اعلام کرد که انفجار بیروت می‌تواند فرآیند ایجاد اصلاحات ساختاری در لبنان را تسریع کند. بدین جهت، حفظ سمت و ماندن در قدرت در شرایط کنونی در لبنان توسط برخی سیاسیون و دولتمردان لبنانی، نه تنها دستاوردی نخواهد داشت بلکه موقعیت این افراد را نیز تضعیف و آنها را متهم به همدستی با یک سیستم ناکارآمد خواهد کرد. از این رو، خارج شدن از دولت و ساختار سیاسی، می‌تواند پالس مثبتی را از جانب آنها برای مردم آسیب دیده لبنان ایجاد کند و هرگونه احتمال برکناری آنها و تخریب وجهه شان نزد افکار عمومی را از بین ببرد.
واکنش فرانسه به استعفای دولت لبنان
شبکه المیادین گفت: وزارت امور خارجه فرانسه در واکنش به استعفای دولت لبنان، تشکلی هر چه سریع‌تر دولت جدید در این کوشر را خواستار شد.
وزارت خارجه فرانسه در بیانیه ای اعلام کرد: اولویت تشکیل دولت جدید لبنان است که به مسئولیت‌های خود مقابل مردم عمل کند.
این بیانیه می‌افزاید: دولت آینده لبنان باید اصلاحات ضروری را جهت جلوگیری از فروپاشی سیاسی انجام دهد.
واکنش آمریکا به استعفای دولت لبنان
.jpg "پس‌لرزه‌های انفجار بیروت/ همه اعضای هیئت دولت لبنان استعفا کردند")
«کایلی مک‌اینانی» سخنگوی کاخ سفید نیز در نشست خبری روزانه خود، در خصوص استعفای دولت لبنان به خبرنگاران گفت: «این موضوع به اطلاع رئیس‌جمهور ترامپ رسیده است. ما به دقت اوضاع لبنان را رصد می‌کنیم، اما با توجه به اینکه این اتفاق [استعفای دولت لبنان] به تازگی رخ داده است، من درباره جزئیات آن اطلاعات دقیقی ندارم.»
ترفند جدید مثلث شوم برای دولت آتی لبنان و ۲ سناریوی احتمالی
اتفاقی که دیروز در عرصه سیاسی لبنان افتاد، از جهاتی شبیه به زمان استعفای سعد حریری نخست‌وزیر پیشین لبنان در سال 2019 بود. در آن زمان اعتراضات مردمی در خیابانها ادامه داشت و پرونده مطالبات مردم شامل اوضاع معیشتی و رویکرد مبارزه با فساد مطرح بود، البته در آن هنگام فاجعه‌ای به‌نام انفجار در بندر بیروت ایجاد نشده بود و شهر بیروت به زمین سوخته تبدیل نشده بود تا صدها هزار نفر از اهالی این شهر نیازمند کمک‌های فوری انسانی باشند، این در حالی بود که دولت دیاب در نهایت نتوانست در برابر فشارهای داخلی و بین‌المللی مقاومت کند تا شاید بتواند تحولات کنونی کشور را مدیریت کند.
رسانه‌های لبنان امروز تحلیل‌های متعددی را در خصوص تحولات سیاسی دیشب به‌رشته تحریر در آورده‌اند. روزنامه الاخبار در این خصوص نوشته است: در پی استعفای حسان دیاب وزارت خارجه فرانسه اولویت کنونی در لبنان را تشکیل فوری دولت جدید معرفی کرد، اما در عین حال تأکید کرد که لبنان بدون اصلاحات به‌سمت فروپاشی پیش خواهد رفت. این بیانیه چالش‌های دولت آینده را بازسازی بیروت و تعامل مثبت با مطالبات لبنانی‌ها در خصوص اصلاحات عنوان کرد.
این مطالب در شرایطی مطرح می‌شود که منابع سیاسی عالی‌رتبه معتقدند که فرانسه به‌دنبال تشکیل دولت وحدت ملی نیست، بلکه ضمن همراهی با آمریکا و عربستان سعودی از ضرورت تشکیل آن چیزی حمایت می‌کنند که آن را «دولت بی‌طرف» نام گذاشته‌اند. یک منبع نزدیک به عربستان سعودی نیز مدعی شد که صحبت در خصوص دولت وحدت ملی در شرایط کنونی غیرممکن است، چرا که چنین دولتی می‌تواند یک انقلاب دیگر را ایجاد کند.
این منابع در خصوص مواضع ریاض در مورد لبنان مدعی شدند که مشکل کنونی لبنان تسلط حزب‌الله لبنان و پوشش میشل عون برای حزب‌الله است.
الاخبار در گزارش خود به‌نقل از منابع سیاسی لبنان تأکید می‌کند که آمریکایی‌ها و فرانسوی‌ها و سعودی‌ها نام نواف سلام حقوقدان و دیپلمات و قاضی دادگاه لاهه را به‌عنوان نامزد نخست وزیری دولت بی‌طرف مطرح می‌کنند. البته این منابع تأکید دارند که میشل عون احتمال دارد از اختیارات قانونی خود برای مشخص کردن زمان رایزنی‌های پارلمانی قبل از رسیدن به توافق اولیه استفاده کند، اما در هر حال تشکیل دولت یک اقدام فوری است، چرا که کشور نمی‌تواند خلأ حاکمیتی را تحمل کند. این منابع تأکید دارند که میشل عون و جبران باسیل رئیس جریان آزاد ملی مخالفتی با نخست وزیری نواف سلام ندارند و این در حالی است که مواضع نبیه بری رئیس پارلمان لبنان و حزب‌الله هنوز مشخص نشده است.
این روزنامه افق سیاسی لبنان در شرایط کنونی را بر اساس دو سناریو ترسیم کرده است:
1 ــ انتخابات زودهنگام پارلمانی: گرچه این طرح در محافل سیاسی مطرح است، اما امکان اجرای آن بسیار ضعیف است، چرا که موانع متعددی در این مسیر وجود دارد که از جمله مهمترین آنها توافق بر سر قانون انتخاباتی جدید است که از چند سال پیش به معضل بزرگ لبنانی‌ها تبدیل شده است. انتخاب این گزینه می‌تواند خلأ قدرت و حاکمیت در لبنان را بیش از پیش تقویت کند، علاوه بر این‌ها تقریباً هیچ یک از گروه‌های لبنانی و معترضان خیابانی این گزینه را تأیید نمی‌کنند. گر چه جریان‌هایی نظیر المستقبل یا حزب سوسیالیست ترقی‌خواه کرسی قابل‌توجهی در پارلمان کنونی ندارند، اما آنها به‌خوبی از کاهش محبوبیت خود در جامعه لبنان اطلاع دارند، علاوه بر اینکه می‌دانند دلارهای نفتی کشورهای حاشیه خلیج فارس دیگر برای آنها ارسال نخواهد شد. از سوی دیگر سمیر جعجع نیز می‌داند که حریری و جنبلاط از وی حمایت نخواهند کرد و او تنها خواهد ماند.
2 ــ تشکیل دولت جدید یا تغییر ساختارهای دولت: تغییر ساختارهای دولتی در شرایط کنونی غیرممکن به‌نظر می‌رسد. البته گزینه تشکیل دولت نیز به‌ویژه بعد از مشکلاتی که بعد از استعفای سعد حریری به وجود آمد، ساده نیست، اما در نتیجه فشار اعتراضات عمومی و خسارت‌های به‌جامانده از انفجار بیروت شاید امکان تحقق داشته باشد، این در حالی است که جامعه بین‌الملل و کشورهای عربی هنوز موضع خود را در خصوص لبنان مشخص نکرده‌اند.
به این ترتیب می‌توان گفت فرانسوی‌ها طرحی را در لبنان مطرح کرده‌اند که محتوای اصلی آن استراتژی آمریکایی برای اصلاح مجدد موازنه‌های سیاسی در داخل دولت لبنان و تضعیف دشمنان آمریکا در این کشور است. آنها شرایط را برای افزایش فشار بر حزب‌الله لبنان و جریان آزاد ملی مناسب می‌دانند، اما این سؤال مطرح است که؛ آیا واشنگتن می‌تواند در شرایط کنونی حزب‌الله را از حاکمیت خارج کنند؟ سؤال دیگر اینکه؛ در شرایطی که معترضان در خیابانها بازگشت حریری به روند قدرت را تقریباً غیرممکن می‌کنند، باید دید جایگزین ارائه‌شده برای نخست وزیری لبنان چه‌کسی خواهد بود؟
مختصات روزنامه الجمهوریه برای دولت آینده
روزنامه الجمهوریه یکی از تریبون‌های رسانه‌ای 14 مارس در مطلبی با اشاره به احتمال طرح مجدد نام سعد حریری به‌عنوان نخست‌وزیر آینده لبنان، اولویتهای خود برای تشکیل دولت آینده و ویژگی‌های آن را این‌گونه برشمرده است:ــ دولتی که بی‌طرف و تکنوکرات نباشد.
ــ دولت وحدت ملی فراگیر با حضور عناصر متخصص از گروه‌های سیاسی مختلف.
ــ دولتی که کارکردهای زیر را داشته باشد:
الف: بازگرداندن توازن داخلی به لبنان
ب: حضور تأثیرگذار و مستقیم میدانی برای مهار پیامدهای فاجعه بیروت و ترسیم نقشه بازسازی این شهر
ج: انجام اصلاحات فوری و کامل برای خروج لبنان از بحران اقتصادی
د: استفاده از فضای بین‌المللی همگرایی ایجادشده با لبنان و گسترش آن از جلب کمک‌های انسان‌دوستانه به کمک‌های مالی که لبنان به آن نیاز دارد.
منبع:
1. ایرنا/ نخست وزیر لبنان استعفا کرد
2. کلمه/ ادامه اعتراضات مردمی در لبنان و استعفای شماری از وزرا و نمایندگان مجلس این کشور
3. باشگاه خبرنگاران جوان/ استعفای رسمی دولت لبنان/ حسان دیاب: گروه فساد بزرگتر از دولت است
4. بهار نیوز/ لبنان در شرایط حساسی به سر می‌برد، ادامه دومینوی استعفا مسولان در لبنان
5. جام نیوز/ واکنش فرانسه به استعفای دولت لبنان
6. تسنیم/ اولین واکنش فرانسه و آمریکا به استعفای نخست‌وزیر لبنان
7. تسنیم / ترفند جدید مثلث شوم برای دولت آتی لبنان و ۲ سناریوی احتمالی
