به گزارش راسخون و به نقل از موسسه ملی تحقیقات سلامت ایران، موسسه ملی تحقیقات سلامت و دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران در پاسخ به اینکه آیا امکان دارد واکسن کرونا هم باعث ابتلا و مرگ افراد شود، تاکید کرد: در مورد تزریق واکسن هایی که از ویروس زنده ضعیف شده تهیه شده اند به افرادی که ضعف سیستم ایمنی دارند، نگرانی وجود دارد اما هیچکدام از واکسن ها تهدیدکننده زندگی نبوده اند.

به نظر می رسد واکسیناسیون راه نهایی توقف پاندمی کووید ۱۹ است. در حال حاضر، هیچ واکسنی برای جلوگیری از ابتلا به ویروس عامل این بیماری که به تایید نهادهای نظارتی مربوطه رسیده باشد در دسترس نیست؛ اما محققان در تلاشند هر چه زودتر به یک واکسن موثر دست پیدا کنند.

یکی از چالش های پیش روی تولید واکسن، تضمین ایمنی آن است. حال سوال این است که آیا امکان دارد واکسن کرونا هم باعث ابتلا و مرگ افراد شود؟

شواهد موجود در این زمینه نشان می دهد که واکسن های کووید ۱۹ که در مرحله آزمایش هستند از انواع گوناگونی شامل پروتئین، RNA ،DNA و ویروس های تضعیف شد تشکیل شده اند.

واکسن هایی که از ویروس زنده ضعیف شده تشکیل شده اند، اغلب به آزمایش ایمنی گسترده تری نیاز دارند. در مورد این نوع از واکسن ها برای افرادی که ضعف سیستم ایمنی دارند، نگرانی وجود دارد.

نتایج آزمایشات حاصل از واکسن هایی که توسط محققان در دست تهیه هستند، نشان می دهد همه واکسن ها عوارض جانبی دارند. هیچکدام از این واکسن ها هنوز برای استفاده گسترده مورد تأیید قرار نگرفته و آزمایشات بیشتری لازم است، اما واکسن هایی که به مرحله مطالعه انسانی رسیده اند عموما پاسخ ایمنی به ویروس ایجاد کرده اند.

هر یک از این واکسن ها عوارضی مانند خستگی، تب، سردرد، درد عضلانی یا درد در محل تزریق داشتند و طیف وسیعی از اثرات جانبی وجود داشت.

شواهد نشان می دهد ۷ تا ۱۰ روز بعد از تزریق واکسن کرونا به افراد داوطلب، افراد علامت تب را تجربه کرده اند اما هیچکدام از واکسن ها تهدیدکننده زندگی نبودند.

در مورد واکسنی که در دانشگاه آکسفورد در حال آزمایش است، حدود ۷۰ درصد از شرکت کنندگان خستگی، ۶۸ درصد سردرد، ۶۰ درصد درد عضلانی، ۵۶ درصد لرز و ۱۸ درصد تب را گزارش کردند. علائم این واکسن از خفیف تا شدید متغیر است.

البته نسبت به تایید واکسن ها از لحاظ کارایی و ایمنی در سطح دنیا حساسیت زیاد وجود دارد و علاوه بر نهاد های ملی کشور ها که تایید واکسن ها را بر عهده دارند توصیه ها و نظارت های نهاد های بین المللی نظیر یونسیف و سازمان جهانی بهداشت به کشورها در راستای تعیین بی خطری و کارهایی واکسن ها کمک های فنی و مشاوره ای می دهند.

در کشور ایران نیز معاونت بهداشت و سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت به ارزیابی و تایید واکسن ها می پردازند.

بنابراین به نظر می رسد در مورد تزریق واکسن هایی که از ویروس زنده ضعیف شده تهیه شده اند به افرادی که ضعف سیستم ایمنی دارند، نگرانی وجود دارد. هر یک از واکسن های تحت آزمایش کرونا عوارضی مانند خستگی، تب، سردرد، درد عضلانی یا درد در محل تزریق داشتند اما هیچکدام از واکسن ها تهدیدکننده زندگی نبوده اند.

هر چند با توجه به نیاز فوری در سراسر جهان به این واکسن و تسریع در روند تولید آن در زمان کم، ممکن است پیامد های ناخواسته ای از جمله تشدید بیماری یا خطرات احتمالی دیگری را به دنبال داشته باشد اما نهادهای بین المللی و ملی کشورها بررسی و تایید واکسن ها را از نظر کارایی و ایمنی به طور جدی بررسی می کنند.

چند کشور در حال ساخت واکسن کرونا هستند؟

سازمان جهانی بهداشت تا کنون واکسن‌های ساخته شده در ۱۹ کشور دنیا برای پیشگیری از کرونا را جهت انجام آزمایش‌های بالینی تأیید کرده است.

طبق گزارش پایگاه «New Europe» در فهرست واکسن‌هایی که مورد تأیید قرار گرفته‌اند اسامی ۳۳ واکسن از ۱۹ کشور انگلستان، چین، روسیه، آمریکا، آلمان، ژاپن، هند، کره جنوبی، بلژیک، سوئد، سنگاپور، ایتالیا، استرالیا، تایوان، کوبا، فرانسه، اتریش و کانادا دیده می‌شود.

تولید انبوه واکسن بیماری‌ها در شرایط معمول نیازمند سال‌ها آزمایش و صرف زمان است اما دانشمندان امیدوارند بتوانند ظرف ۱۲ تا ۱۸ ماه واکسن کرونا را تولید و آن را روانه بازار کنند.

واکسن‌ها چطور آزمایش می‌شوند؟

در مرحله آزمایش‌های پیش‌بالینی، پژوهشگران واکسن را به بدن حیوانات وارد می‌کنند تا ببیینند باعث تحریک سیستم ایمنی می‌شود یا خیر.

در مرحله اول آزمایش بالینی، واکسن به گروه کوچکی از انسان‌ها تزریق می‌شود تا مشخص شود که آیا ایمن است یا خیر. در این مرحله اطلاعاتی درباره اثرات واکسن بر تحریک دستگاه ایمنی بدن نیز جمع‌آوری می‌شود.

در مرحله دوم، واکسن به صدها نفر تزریق می‌شود تا دانشمندان بتوانند اطلاعات بیشتری درباره ایمن بودن آن و دوز مناسب آن به دست آورند.

در مرحله سوم، واکسن برای تأیید ایمن بودن آن و آثار جانبی احتمالی‌اش به بدن هزاران نفر تزریق می‌شود. در این مرحله، به گروه کنترل، دارونما تزریق می‌شود و اثربخشی واکسن مورد بررسی قرار می‌گیرد.

کشورهای شاخصی که در حال ساخت واکسن کرونا هستند

بیش از صد واکسن در بخش بالینی توسط شرکت‌های داروسازی، موسسات دانشگاهی، سازمان‌های دولتی و سایر موارد آزمایش شده است. بیش از هفتاد مورد از آنها توسط سازمان بهداشت جهانی در حال پیگیری است. از این تعداد، ده‌ها واکسن در بیش از ده کشور، در حال حاضر تحت آزمایش‌های بالینی قرار گرفته‌اند. در حالی که تعدادی از این واکسن‌ها به عنوان گزینه امیدبخش مطرح هستند اما کارشناسان هشدار می‌دهند که هنوز مشخص نیست که در صورت تایید شدن واکسن‌ها، کدام یک بتواند در مقیاس بزرگ موفق باشد.

ایالات متحده آمریکا

در ایالات متحده نخستین آزمایش‌های انسانی با واکسن ساخته شده توسط شرکت مدرنا در ماه مارس در سیاتل آغاز شد. این آزمایش توسط مؤسسه ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی انستیتوی ملی بهداشت انجام می‌شود. این واکسن قرار بود در مرداد ماه بر روی سی هزار داوطلب، آزمایش و نتایج آن اعلام شود. در حال حاضر آزمایشات انسانی این شرکت در حال اجرا بوده و گفته شده به‌زودی نتیجه قطعی این واکسن اعلام خواهد شد. در صورت مثبت بودن نتیجه، قرار است در مرحله نخست صد میلیون دوز از این واکسن ساخته و ارائه شود.

از میان سایر نامزدهای این کارآزمایی، شرکت بیوتکنولوژی آمریکایی اینوویو است که مرحله آزمایش انسانی را آغاز کرده است. شرکت بیوتکنولوژی نوواوکس تولید کننده واکسن مستقر در آمریکا به زودی مرحله دوم آزمایش بالینی را در آفریقای جنوبی آغاز می‌کند. این آزمایش که بر روی ۲۶۶۵ انسان بالغ سالم در آفریقای جنوبی انجام می‌شود، با کمک مالی ۱۵ میلیون دلاری بنیاد بیل و ملیندا گیتس است. نتایج مقدماتی از مرحله نخست آزمایش این واکسن نشان داده، بدن افرادی که دو واحد از این واکسن را دریافت کرده‌اند پادتن‌های خنثی‌کننده‌ای تولید کرده که مانع ورود ویروس به سلول‌ها می‌شود.

انگلستان

در ماه آوریل، دانشگاه آکسفورد با بودجه ۲۵ میلیون دلاری از دولت انگلستان، انجام مرحله انسانی آزمایش‌ها برای واکسن مورد نظر خود را آغاز کرد. به گفته دانشمند ارشد سازمان بهداشت جهانی، این واکسن که توسط آسترازنکا تولید شده، احتمالاً نامزد اصلی واکسن در جهان است. این واکسن در حال حاضر در مراحل نهایی آزمایشات بالینی است و محققان انتظار دارند نتایج آزمایشات بالینی تا پیش از شروع پاییز سال جاری پایان یافته و چند ماه بعد این واکسن ارائه شود.

در کنار این، واکسن‌های ساخته شده توسط محققان امپریال کالج لندن نیز در مراحل آزمایشی هستند. آن‌ها مراحل نخست و دوم آزمایش‌ها را از تیرماه آغاز کردند. محققان در تلاش هستند تا بررسی دقیق بر روی این واکسن تا پایان سال، احتمال تاثیرگذاری آن بر ویروس را مشخص کنند.

چین

در چین نیز حداقل شش شرکت در حال انجام آزمایش بر روی واکسن کروناویروس جدید هستند. شرکت بیوتکنولوژی کانسینو و مرکز تحقیقات پزشکی ارتش آزادی‌بخش خلق چین نیز آزمایشات را در ماه مارس برای واکسن کووید ۱۹ آغاز کردند. نمونه تولید شده این شرکت برای استفاده توسط نیروهای نظامی چین به تصویب رسید. مرکز تحقیقاتی ارتش همچنین با سایر شرکت‌های بیوتکنولوژی در حال همکاری است.

موسسه محصولات بیولوژیکی پکن و ووهان، زیرمجموعه‌های شرکت سینوفارم نیز آزمایش‌های خود را بر روی واکسن ویروس غیرفعال (استفاده از نسخه مرده ویروس) انجام می‌دهد. همچنین محققان آکادمی علوم پزشکی چین در حال انجام آزمایش برای دو نامزد دیگر هستند. گفته شده آزمایشات در مراحل آخر هستند و آزمایش‌های بعدی این واکسن به زودی توسط شرکت چینی بیوتکنولوژی سینوواک در برزیل آغاز می‌شود.

استرالیا

در استرالیا چندین واکسن در مرحله آزمایش قرار دارند. یکی از این واکسن‌ها از سوی شرکت بیو دارویی کلوور مستقر در چین تولید می‌شود. شرکت زیست فناوری نوآواکس مستقر در ایالات متحده به عنوان نامزد دیگر تولید واکسن، آزمایش‌های خود را از ماه مه آغاز کرده و انتظار می‌رود بزودی نتایج این آزمایش‌ها اعلام شود.

آلمان

شرکت آلمانی بیو ان تک در حال همکاری با فایزر، غول دارویی ایالات متحده و شرکت چینی فوسان فارما بر روی واکسنی است که مرحله انسانی آزمایش‌های آن در ماه آوریل در آلمان انجام شده و به زودی در ایالات متحده نیز انجام می‌گیرد. این واکسن هم اکنون روی داوطلبان انسانی آزمایش و مشخص شده قادر است آنتی‌بادی مناسبی را علیه ویروس کرونا در بدن ایجاد کند. همچنین باعث تولید سلول‌های ایمنی شده است که می‌تواند به ویروس پاسخ دهد. با این وجود، بعضی از داوطلبان در روند آزمایش‌ها عوارضی چون اختلال خواب و درد در محل تزریق را تجربه کردند.

شرکت آلمانی کیوروک نیز به عنوان یکی از نامزدهای امیدبخش، آزمایش‌های اولیه برای واکسن خود را در ماه ژوئن آغاز و حالا مجوز تست انسانی واکسن خود را دریافت کرده است.

راز واکسن روسی کرونا

اسناد رسمی نشان می‌دهد واکسنی که روسیه مدعی است برای مبارزه با بیماری کروناویروس ساخته، فقط روی ۳۸ نفر آزمایش شده و عوارض جانبی چون تب و درد و ورم در پی داشته است.در میان ۳۸ فرد سالم بزرگسال که واکسن روی آنها آزمایش شده، ۱۴۴ پیامد منفی پدید آمده است؛ میانگین تقریبی چهار مورد عوارض ناشی از دریافت واکسن کرونا در هر فرد. گرچه بسیاری از عوارض منفی در گذر زمان از بین رفت اما در چهل و دومین روز آزمایش ۳۱ مورد از پیامدهای جانبی واکسن همچنان در بدن دریافت‌کنندگان وجود داشت. نکته عجیب‌تر اینکه ۲۷ مورد از عوارض برای سازندگان واکسن ناشناخته مانده است.ورم، درد، گرمازدگی و خارش در محل تزریق از پیامدهای معمول نسخه روسی واکسن کرونا بوده و در داوطلبان عوارضی چون ضعف و ناتوانی عمومی، تب، کاهش اشتها، سردرد، دل‌پیچه، سوزش گلو، گرفتگی بینی و آبریزش بینی هم گزارش شده است. آزمایش‌ها نشان داد در روز ۴۲ پس از دریافت واکسن میزان آنتی‌بادی تولیدشده در بدن داوطلبان کمتر از میانگین بوده است.

هشدار دانشمندان درباره عجله در ساخت واکسن کرونا

هشدار دانشمندان: عجله برای تولید واکسن ممکن است وضعیت شیوع کرونا را بدتر کندپژوهشگران بریتانیایی می‌گویند شتاب برای واکسیناسیون جمعیت در برابر ویروس کرونا ممکن است سبب تولید واکسن‌های ضعیف بشود و در نهایت به وخامت بحران کوید۱۹ بینجامد.

بنابر اعلام یورونیوز، درحالی‌که سیاستمداران و شرکت‌های داروساز مسابقه گذاشته‌اند تا زودتر خبر تولید واکسن کرونا را اعلام کنند، پژوهشگران می‌گویند بهتر است منتظر نتایج آزمایش‌های سراسری بمانیم، آزمایش‌هایی که ثابت کنند یک واکسن دست‌کم ۳۰ تا ۵۰ درصد تأثیرگذاری دارد.

دکتر ریچارد پیتو، استاد دانشگاه آکسفورد و مشاور سازمان بهداشت جهانی می‌گوید اگر واکسنی به تولید انبوه برسد ولو اگر کارایی‌اش کم باشد همه از آن استفاده خواهند کرد. یعنی اگر حتی فقط بخش کوچکی از جامعه را در برابر ویروس ایمن کند، باز هم خودش معیار واکسن‌های بعدی خواهد شد که ممکن است از آن هم ضعیف‌تر باشند.

وی می‌افزاید: «کشورها با شتابی برخاسته از ملّی‌گرایی یا سرمایه‌داری می‌خواهند واکسنی برای کرونا ثبت کنند،‌ همین کار باعث می‌شود ارزیابی دیگر واکسن‌ها دشوار شود.»

گروهی از پژوهشگران بریتانیایی، هفتهٔ گذشته در نشریهٔ تخصصی پزشکی لانست اعلام کردند که نداشتن واکسن بهتر از داشتن واکسن ضعیف است. در گزارش اخیر آنان آمده است: «استفاده از یک واکسن ضعیف عملاً امکان دارد اوضاع را بدتر کند، چون ممکن است مقامات به اشتباه گمان کنند خطر را بسیار کم می‌کند،‌ یا مردم به‌غلط فکر کنند ایمن شده‌‌اند و اقدامات احتیاطی را کمتر کنند.»

منبع:
1. نگرانی متخصصان در مورد کارآیی واکسن های کرونا در سطح جهان / مهر
2. سازمان جهانی بهداشت واکسن کرونا 19 کشور را تایید کرد / خبرآنلاین
3. آخرین اخبار WHO از واکسن کرونا / جهان نیوز
4. همه آنچه که باید درباره واکسن‌های کرونا بدانیم / آفتاب
5. افشای راز واکسن روسی کرونا | فقط روی ۳۸ نفر آزمایش شد با عوارض جانبی زیاد / همشهری آنلاین
6. هشدار درباره واکسن کرونا/ عجله نکنید / عصر ایران