کارانه هزار میلیارد تومانی پرستاران چه شد؟
ما در آستانه موج بعدی کرونا هستیم و آن‌طور که شواهد آماری نشان می‌دهد شمار مبتلایان و مرگومیر ناشی از بیماری کرونا در روزهای اخیر به‌تدریج در حال افزایش است و به‌رغم تأکید مسئولان و جامعه پزشکی مبنی بر پرهیز از سفر، خیلی‌ها بار سفر بستند و گوششان بدهکار این توصیه‌ها نبود، حالا هرقدر آمارها افزایش یابد، ابعاد ماجرا و پیامدهایش وسیع‌تر خواهد بود و تداوم این روند هرگز به نفع کادر درمان نیست، آنان به‌قدر کافی خسته‌اند و کلافه و دیگر توانی برای مقابله ندارند. مطالبات هم عملا روی زمین‌مانده و روزهای تیره‌وتاری را برای آنان رقم‌زده است. البته وعده‌های بسیاری مطرح‌شده که حکایت همان هزار وعده خوبان است که یکی هم وفا نکرده.اگر بخواهیم در این زمینه وارد مصادیق شویم، باید به 17 تیرماه بازگردیم روزی که محمدباقر نوبخت، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان برنامه‌وبودجه در صفحه توییتری خود نوشت:«برای قدردانی از زحمات فداکارانه پرستاران عزیز در مقابله با کرونا رئیس‌جمهور دستور داد ۶۰۰ میلیارد تومان برای کارانه پرستاران تخصیص یابد که با تجهیز سایر منابع و افزایش ۴۰۰ میلیارد دیگر، هزار میلیارد تومان کارانه پرستاران ابلاغ شد تا سریعا واریز شود.» اما خیلی زود مشخص شد که نباید دلخوش به این وعده‌ها بود، به این دلیل که از کل اعتبار هزار میلیارد تومانی،۱۰ درصد مربوط به کسر هزینه‌های مالیاتی است و آنچه می‌ماند ۹۰۰ میلیارد تومان است که باید بین۱۵۰ هزار نیروی پرستاری تقسیم شود! به روایتی دیگر، این هزار میلیارد ریال در جای دیگری هزینه شده است.
اگر نگاهی به کارانه‌ها در این شرایط کرونایی بیندازیم متوجه عمق فاجعه خواهیم شد. ۲۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان مبالغی است که به پرستاران داده‌شده است درحالی‌که این رقم‌ها کارانه سال گذشته بوده و ارتباطی با خدمات آنها در دوره کرونا ندارد. بنابراین حکم مسکن را دارد نه علاجی قطعی. نکته درخور توجه آن است که پرستاران آخرین گروه از کارکنان دولتی‌اند که پس از کش‌وقوس‌های فراوان و گذشت هشت سال توانسته‌اند از مزایای شغلی قانون نظام هماهنگ بهره‌مند شوند و عجیب‌تر آنکه پاداش به پرستاران در ایام همه‌گیری کرونا، یک‌سوم پاداشی بوده که به پزشکان داده‌شده است.
به گزارش خبرگزاری ایلنا، معاونت درمان در بخشنامه‌ای به رؤسای کلیه دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور مقرر کرده است در بیمارستان‌ها و مراکز آموزشی و درمانی فعال و ریفال کرونا یا دارای بخش کووید۱۹ به پزشکان متخصص و فوق تخصص ساعتی ۸۰ هزار تومان، پزشک عمومی ۵۰ هزار تومان، دستیاران درگیر ۴۰ هزار تومان و انترن‌های درگیر ۲۵ هزار تومان به‌عنوان پاداش پرداخت شود. در همان حال در این بیمارستان‌ها به کلیه کارکنان گروه پرستاری شامل پرستار هوشبری، اتاق عمل، فوریت‌های پزشکی، بهیار، کمک بهیار، کمک پرستار و مامایی ساعتی ۱۵ هزار تومان به‌عنوان پاداش تعلق می‌گیرد. بر اساس این بخشنامه حداکثر حق‌الزحمه کرونا ۱۰۰ ساعت است که برای یک پزشک متخصص رقم ۸ میلیون تومان پاداش و برای پرستار ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان خواهد بود.
آن‌طور که محمد شریفی مقدم، فعال صنفی پرستاران به اقتصاد ۲۴ می‌گوید: «این روز‌ها خیلی‌ها فکر می‌کنند که وضعیت درآمدی پرستاران خیلی خوب است؛ اول آنکه این پرستارانی که در اخبار دولتی صحبت از افزایش مزایای آن‌هاست کادر بیمارستان‌های دولتی هستند و ابدا این مزایا به گروه پرستاران شاغل در بیمارستان‌های خصوصی تعلق نمی‌گیرد، در ثانی درست است که دولت برای تسویه‌حساب معوقات پرستاری آستین بالا زده، اما ارزش این پول به نسبت سال گذشته نصف شده است؛ واقعیت این است که دولت علاقه عجیب دارد تا عالم و آدم از اقدامات مربوط به بخشش پرستاری مطلع شوند و در مقابل کمترین تمایلی به رسانه‌ای شدن مطالبات بخش پزشکی ندارد؛ درنتیجه جامعه به‌اشتباه تصور می‌کند که بعد از پزشکان، پرستاران دومین گروه قدرتمند شغلی پردرآمد هستند غافل از این‌که پرستاران آخرین گروه از کارکنان دولتی هستند که بالاخره پس از یک وقفه هشت‌ساله از مزایای شغلی قانون نظام هماهنگ بهره‌مند شدند.»
بازخوانی ماجرای پرستاران ۸۹ روزه وعده‌های مسئولان عملی نشد
بحران کرونا عرصه را بر همه به‌ویژه کادر درمان تنگ کرده و آنان فشار مضاعفی را تاب آورده‌اند و بازهم گرفتار همان شیب صعودی افزایش مراجعان مبتلابه کرونا شده‌اند. ماه‌ها قبل وقتی ویروس تاجدار از راه رسید و تب و لرز بر جان‌ها نشست نگاه‌ها بیش از هر زمان دیگری متوجه پرستاران و پزشکانی بود که خطر را به جان خریدند و به یاری بیماران شتافتند. تخت‌های بیمارستان‌ها به‌سرعت اشغال شدند و ناکافی بودن نیروی انسانی موردنیاز در این حوزه با افزایش فشار کار و ابتلای بسیاری از کادر درمان نمایان شد.انتشار فراخوان جذب پرستار در قالب قرارداد ۸۹ روزه بی‌پاسخ ماند اما فراخوان بعدی که مبتنی بر جذب پرستار با قرارداد شرکتی بود از سوی پرستاران مورد استقبال قرار گرفت. بعضی پرستاران از بیمارستان‌های خصوصی استعفا دادند و به امید استخدام در بیمارستان‌های دولتی به این فراخوان پاسخ مثبت دادند و در شرایطی دشوار خطر ابتلا به این بیماری مهلک را به جان خریدند و به کمک کادر درمان بیمارستان‌های دولتی آمدند.
عده‌ای از پرستاران طرحی نیز به امید استخدام به تمدید طرح پرداختند و در محیط پر از تنش بیمارستان‌ها به ادامه کار پرداختند. اما متأسفانه پس از گذشت چند ماه این پرستاران با خلف وعده مسئولانی روبه‌رو شدند که آنها را در شرایطی بسیار سخت به کار دعوت کردند اما وعده پیگیری مشکل این پرستاران از سوی مسئولان ذی‌ربط متأسفانه هنوز به سرانجام نرسیده است.
درباره تعیین وضعیت پرستاران به کار گرفته‌شده در ایام کرونا در مراکز درمانی بارها و بارها مسئولان حوزه بهداشت و درمان تأکید کردند و خواستار روشن شدن وضعیت این پرستاران و جذب آنها با توجه به کمبود نیروی انسانی در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی شدند. تصور کنید که پیش از شیوع کرونا، استاندارد سرانه نیروی پرستاری به نسبت جمعیت کشور چیزی در حد 1.5 تا 1.6 بود که به‌مراتب کمتر از نرم جهانی است، اما با آمدن کرونا فشار کاری کادر درمان به‌صورت چشمگیری افزایش یافت و در این میان بخش پرستاری بیش از سایر کادر‌های درمانی درگیر شد حتی گفته می‌شود برخی پرستاران تا ۲۵۰ ساعت در ماه فعالیت داشته‌اند. این مسئله را هم باید در نظر داشت که هنوز هیچ درمانی برای کرونا وجود ندارد و اصل بر مراقبت از بیمار است، بااین‌حال کمبود کادر پرستاری یکی از چالش‌های مهم بیمارستان‌هاست. رفع این کمبود علاوه بر مطالبه جامعه پرستاری، مطالبه مردم نیز هست، چراکه این افراد مستقیما از خدمات مراقبتی بهره می‌گیرند. قرار بود سالانه ۱۰ هزار پرستار استخدام شوند، اما این کمبود باقی‌مانده است.
در حال حاضر عمده جامعه پرستاری کشور به کرونا مبتلا شده اند. در چنین شرایطی افراد مبتلا از چرخه خدمت خارج می‌شوند. از سوی دیگر مراقبت از بیماران کرونایی بیشتر از بیماران عادی است. به همین دلیل نیاز به نیروی پرستار بیشتر شده و ضمنا موضوع بازنشستگی تعدادی از نیروها وجود دارد وعده‌ای نیز ترک خدمت کرده‌اند و به‌جای این افراد نیرویی وارد چرخه خدمت نشده است. این موارد موجب شده تا فشار بر نیروی پرستاری بسیار بیشتر شود و این نیرو تحلیل رود. درواقع کمبود نیروی پرستاری یکی از عوامل افزایش مرگومیر بیماران کرونایی در ماه‌های اخیر است. این فشار‌های کاری موجب شده است که پرستاران دچار خستگی شدید شوند و این امر موجب می‌شود تا درصد خطا‌ها افزایش یابد.
همواره کادر درمانی پای ثابت اخبار رسمی و غیررسمی کشور بوده‌اند و قطع‌به یقین مشاغل و فعالیت‌های این بخش ازاین‌پس با تغییرات عمده‌ای مواجه خواهند شد که بعید است حتی با برچیده شدن بساط این بیماری ماندگاری خود را از دست بدهند؛ شاید ازنظر کنشگران عرصه سلامت، مثبت‌ترین تغییر ماندگاری که از کرونا بر شاکله نظام سلامت ایران برجای خواهد ماند چیزی غیر از بهبود وضعیت استخدامی و معیشتی کادر پرستاری نباشد، همین حالا سرجمع نزدیک به ۱۵۰ هزار نفر در مشاغل گروه پرستاری کار می‌کنند؛ حدود ۱۰۰ هزار نفر در بخش دولتی و زیر نظر بیمارستان‌های علوم پزشکی حدود ۱۰ هزار نفر در بیمارستان‌های بخش خصوصی و الباقی نیز در بیمارستان‌های تأمین اجتماعی و سایر سازمان‌های خاص فعالیت دارند؛ واقعیت این است که این تعداد نه با استانداردهای سازمان جهانی بهداشت تطبیقی دارد و نه صاحبان این مشاغل از وضعیت شغلی و معیشتی مطلوبی برخوردارند. حتی با جذب سه هزار پرستار جدید نیز تغییر محسوسی در ارتقای کیفیت خدمات پرستاری ایران و جبران فاصله فعلی آن با استانداردهای سازمان جهانی بهداشت ایجاد نمی‌شود.
اگر گستره گروه پرستاری را از کمک بهیار و بهیار تا پرستار کاردان، کارشناس و کارشناس ارشد و هوشبران و تکنسین اتاق عمل و کارکنان اورژانس در نظر بگیریم با این واقعیت مواجه خواهیم بود که مدیران وزارت بهداشت سال‌هاست عرضه و تقاضای نیروی پرستاری را نه در جهت ارتقای استانداردهای بهداشت و سلامت جامعه که در جهت حفظ برتری موقعیت هم صنفان خود مدیریت کرده‌اند و تا سال ۹۶ عملا هیچ گام مؤثری برای تکمیل کادر پرستاری برداشته نشد؛ در آن سال در حالی صحبت و چانه‌زنی برای اجرای یک برنامه منسجم برای استخدام ۲۰ هزار نیروی پرستاری جدید جریان داشت که در نهایت سازمان برنامه مجوز استخدام ۱۰ هزار نفر را صادر کرد؛ از این تعداد عاقبت در سال ۹۸ تعداد ۳۸۰۰ نفر از طریق برگزاری آزمون انتخاب شدند که به دلیل شیوع بیماری کرونا از چند ماه پیش بدون تشریفات اداری گزینش و مصاحبه، کار خود را آغاز کرده اند؛ صحبت‌های اخیر دولتمردان در باب صدور مجوز برای استخدام سه هزار نیروی پرستاری جدید نیز مطلب تازه‌ای نیست و در واقع بخشی از همان مجوز استخدام ۱۰ هزار نفری است که در سال ۹۶ صادر شده بود و هنوز تا اجرای کامل این مصوبه باید سه هزار و دویست نفر دیگر استخدام شوند.
یک‌میلیارد یورو از منابع صندوق توسعه ملی در جیب دولت!
نگرانی از کمبود منابع را هم باید به فهرست دردهای کادر درمان افزود. گرچه رهبر معظم انقلاب اسلامی برای حل این مشکل با درخواست برداشت مبلغ یک‌میلیارد یورو از منابع صندوق توسعه ملی در فروردین‌ماه ۹۹ برای مقابله و مدیریت عوارض ناشی از شیوع ویروس کرونا در کشور موافقت و دستورات لازم را برای تأمین نیاز‌های ضروری در این عرصه صادر کردند اما آن‌طور که شواهد نشان می‌دهد، هزینه‌کرد این اعتبار در بخشی غیر از بهداشت و درمان کشور بوده است و اعتراض «سعید نمکی» در صفحه شخصی‌اش بر همین مسئله دلالت دارد. او برای نخستین بار در واکنش به این موضوع نوشت: «به لطف خدا و با جانفشانی همکارانم در مبارزه با کرونا از قدرتمندترین کشور‌ها جلو افتادیم، اما در مضیقه مالی و در مقایسه با آنها که میلیارد‌ها دلار هزینه کردند، (همکارانم) باحال خراب می‌پرسند حداقل یک میلیارد دلار صندوق (ذخیره ارزی) چه شد؟ خبرش خراب‌تر کرد جراحت جدایی / چو خیال آب روشن که به تشنگان نمایی.»اما این سلسله اعتراض‌ها و گلایه‌ها ادامه داشت که آخرین مورد آن به 14 شهریورماه بازمی‌گردد. وزیر بهداشت در یادداشتی دردمندانه و از سر استیصال نوشت: «ما در زیر بار سنگین پژمرده و مچاله می‌شویم تا ایران شاداب و سرافراز در عرصه جهانی بدرخشد، ولی مغفول نماند که تخت‌هایمان کمتر، به دلیل تحریم‌ها تهیه دارو، تجهیزات و لوازم حفاظتی بسیار سخت‌تر، تعداد پزشک و پرستارمان هم از کشور انگلیس کمتر بود. فراموش نکنیم که دولت انگلیس فقط برای بخش سلامت بیش از ۲۲ میلیارد دلار هزینه کرد و ما پس از حدود ۷ ماه از یک میلیارد دلار تخصیصی کمتر از ۳۰ درصد را گرفته‌ایم. یادمان نرود که پرستاران و پزشکان و کادر بهداشتی انگلیس علاوه بر دریافت پاداش قابل‌توجه، پایان ماه مطالبه‌ای از دولت ندارند و من شرمسار کادر بهداشت و درمانی هستم که ماه‌هاست مطالباتشان معوق مانده است و بازهم کریمانه و عاشقانه خدمت می‌کنند. اقتصاد کوچک نشد، ولی ما درآمد‌های اقتصادی بیمارستان‌هایمان، توان جسمی و دریافتی نیرو‌های صدیقمان و آنچه باید می‌گرفتیم آب شد. بزرگان اقتصاد یادتان نرود که در این بلوا اگر نظام سلامت فروریخت، اگر تاب‌آوری خدمتگزاران این عرصه از دست رفت، اگر دارو و تجهیزات نبود اقتصادی برپا نخواهد ماند، پس دریابید اجزای نظام بی‌بدیل را که با این شیوه که می‌گذرد به یاد شعر حافظ افتادم که فرمود: یا رب مباد کس را مخدوم بی‌عنایت.»
کار بدانجا رسید که حسینعلی شهریاری رئیس کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی در مقام پاسخگویی برآمد و این احتمال را مطرح کرد که دولت این اعتبار را در بخش‌های دیگر هزینه کرده و کمیسیون بهداشت و درمان در حال پیگیری این مسئله است. «علیرضا وهاب‌زاده» مشاور رسانه‌ای وزیر بهداشت هم گفته است که تاکنون حدود ۲۷ درصد از اعتبار صندوق توسعه ملی از دولت دوازدهم دریافت شده است. پیگیری‌های متعددی از سازمان برنامه‌وبودجه انجام‌شده اما هنوز اتفاق خاصی رخ نداده است. وهاب‌زاده تأکید کرده که با توجه به موج جدید بیماری پرداخت مطالبات پرستاران و پزشکان شاغل در بخش کرونا می‌تواند در روحیه آنان تأثیر داشته باشد و با تزریق این اعتبار به حوزه بهداشت و درمان کشور، تجهیزات موردنیاز جدید تأمین شود.
حال باید منتظر بود و دید که با تمامی این کاستی‌ها چگونه می‌توان بحران کرونا را در روزهای اوج دوباره‌اش مدیریت کرد. آیا مدیریتی در کار خواهد بود و توفیق و دستاوردی که بتوان به آن بالید؟
