از سال ۲۰۱۵ برای نخستین مرتبه در انگلیس بود که نئوبانک‌ها پا به عرصه رقابت با بانک‌های سنتی گذاشتند. بانک‌هایی که بر پایه «فین تک» یا همان فناوری مالی استوار شده‌اند و هدف خود را ارائه سرویس‌های سریع‌تر، بهتر و ارزان‌تر به مشتریانی که عصر دیجیتال بخش جدانشدنی از زندگی آن‌هاست، معرفی می‌کنند.
طی این پنج سال، افزایش سرمایه و تعداد مشتریان نئوبانک‌ها به حدی بوده است که تا امروز بیش از ۱۵ موسسه در بریتانیا مجوز تاسیس نئوبانک را دریافت کرده‌اند و یک‌سوم رشد درآمد در این کشور را به خود اختصاص داده‌اند. در حال حاضر حدود ۹ درصد از بزرگسالان و ۱۵ درصد از افراد ۱۸ تا ۲۳ ساله بریتانیایی دارای یک حساب در نئوبانک‌ها هستند. البته علاوه بر انگلستان، مشتریان بانکی در بسیاری از کشورهای دیگر اروپایی، آمریکا و حتی هند، امکان استفاده از این ساختار مدرن بانکی را برای مرودات مالی و پولی خود دارند.
این کامیابی نئوبانک‌ها نشان می‌دهد استارت‌آپ‌های فین تک توانسته‌اند تاثیر عمیقی بر تحولات دیجیتالی نظام پولی و بانکی جهان بر جای بگذارند. این تاثیر در حدی است که دوره حاضر را می‌توان دوران رقابت نئوبانک‌ها با بانک‌های سنتی دانست. رقابت میان ۲ رقیبی که هرچند در حال حاضر رقیب کهن‌سال به دلیل قدرت و قدمت، سیطره‌ای کامل دارد، اما سرعت رشد رقیب جوان‌تر در سال‌های اخیر چنان قابل توجه است که بسیاری از کارشناسان جایگاهی در خور برای این رقیب تازه نفس در آینده نظام بانکداری تصور کنند.
نئوبانک چیست؟
واژه نئوبانک برای توصیف نگرش‌های نوین به بانکداری روزمره، به کار می‌رود. وقتی از نئوبانک صحبت می‌شود منظور یک بانک است که بتواند تمامی خدمات بانکی و فرابانکی را به صورت کاملا دیجیتالی و بدون حتی یک شعبه، فقط بر روی گوشی موبایل انجام دهد. دستیابی به چنین ساختاری در نظام بانکداری کشور نیاز به عزمی جدی دارد.
هر چند در بانکداری سنتی پیچیدگی روندها و ساختار بزرگ آن ۲ ویژگی بارزی محسوب می‌شوند که در نهایت موجب کندی بیش از حد سرعت خدمات‌رسانی این بانک‌ها می‌شوند. از این رو اقبال به شرکت‌های چابک و جوانی که باهدف بهبودکارایی و استفاده از روش‌های دانش‌بنیان توسعه، تلاش دارند تا خدمات سریع، ارزان، دقیق و در عین حال آسان را به کاربران عرضه کنند، وسوسه کننده است.
در سیستم سنتی بانکداری حدود سه چهارم بودجه بانک‌ها صرف هزینه‌های جاری شعب و کارمندان می‌شود، این در حالی است که در نئوبانک‌ها این هزینه‌ها وجود ندارد و البته به جای آن تمامی نئوبانک‌ها بخش عمده درآمد خود را در اختیار دانشمندان حوزه اطلاعات و توسعه‌دهندگان اپلیکیشن قرار می‌دهند. چرا که آنها باید به صورت مداوم و همیشگی سیستم خود را به‌روز کنند.
باید توجه داشت وقتی صحبت از نئوبانک یا بانکداری دیجیتالی بر بستر موبایل می‌شود این موضوع با سرویس‌های الکترونیکی که بانک‌های سنتی در حال حاضر ارائه می‌دهند، کاملا متفاوت است. سرویس‌های الکترونیکی بانک‌های سنتی، بهره‌برداری این بانک‌ها از بستر فناوری اطلاعات، برای ایجاد امکان دسترسی ساده‌تر به برخی از خدمات بانکی است. در حالی که نئوبانک‌ها در تلاش هستند تا تمام خدمات بانکی اعم از احراز هویت، امکان باز کردن حساب، گرفتن وام، مدیریت مالی و... را در بستر ابزارهای موبایلی به مشتریان عرضه کنند.
برخی ویژگی‌هایی که نئوبانک‌ها را از بانک‌های معمولی متمایز می‌کند
کلیه مراحل افتتاح حساب، آشنایی و کسب مهارت‌های لازم، آنلاین است؛ کارت امضاء وجود ندارد
سیستم موبایل بسیار قوی با یک برنامهٔ کاربردی در رأس آن برای امور بانکی روزمره
قابلیت‌های از راه دور برای سپرده و هم‌چنین گزینه‌های پرداخت الکترونیکی قبوض
تمرکز قوی روی ابزارها، آگاهی و سلامتِ مالی
تعهد بالا به خدمات مشتریان
نوآوری در پرداخت‌ها
نسل جدید و افرادی که از نظام بانکی بهره نبرده اند مشتریان اصلی نئو بانک ها هستند
دو گروه نسل جدید و مشتریانی که تاکنون از نظام بانکی بهره نبرده‌اند، مخاطبان عمده‌ی نئوبانک ها هستند. که شامل نسل جدید، افرادی هستند که با ابزارهای دیجیتالی رشد یافته و عجین شده‌اند و برای فراهم کردن خواسته‌هایشان در دنیای مجازی به جستجو می‌پردازند. از آنجایی که این نسل جدید از مشتریان نسبت به نسل‌های قبل دارای ارزش‌ها، نیازها و علاقه‌مندی‌های متفاوتی هستند، بانک‌ها ناگزیر هستند تا با استفاده از فناوری‌ها و ابزارهای نوین دیجیتالی، خواسته‌های این نسل را درک کرده و نسبت به ارائه خدمات و محصولات مطابق با میل و سلیقه آنها اقدام کنند. بخش دیگران دسته از مشتریان هستند که به دلیل محرومیت و یا عوامل دیگر تاکنون از خدمات بانکداری استفاده نکرده‌اند. این افراد مخاطبان عمده نئو بانک‌ها هستند. ازاین‌رو بانک‌های سنتی در مواجهه با چالش‌های جدید ازجمله ظهور کسب‌وکارهای فین تکی و شکل‌گیری نئو بانک‌ها برای جلوگیری از عقب‌ماندگی در این بخش به تغییر ساختار روی آورده‌اند. بانکداری سنتی دو ویژگی بارز داشت: اول پیچیدگی روندها و دوم ساختار بزرگ که این دو موجب کندی بیش‌ازحد این بانک‌ها گشته‌اند. ازاین‌رو شرکت‌های چابک و جوان، باهدف بهبود کارایی و استفاده از متدهای دانش‌بنیان توسعه‌یافته‌اند که می‌توانند خدمات سریع، ارزان، دقیق و درعین‌حال آسان را به کاربران عرضه می‌کند.
بسترسازی برای راه‌اندازی نئوبانک‌ها در ایران
به اعتقاد کارشناسان فنی توجه نداشتن به تفاوت‌های بنیادی در رگلاتوری نئوبانک‌هایی بوده است که با وجود تصویب آیین‌نامه تاسیس و فعالیت بانک‌های مجازی در سال ۱۳۹۰، اما تاکنون عملا امکان فعالیت این نسل جدید بانک‌ها در کشور فراهم نشده است.
از همین نقطه نظر است که تصمیم اخیر شورای عالی مبارزه با پولشویی پس از شیوع بیماری کرونا در کشور که امکان «احراز هویت مجازی افراد» را برای موسسات مالی و بانکی فراهم ساخت، به اعتقاد بسیاری از کارشناسان گامی بلند برای حرکت کشور به سمت راه اندازی نئوبانک‌ها است.
برداشته شدن این مانع بزرگ، مهمترین نشانه‌ای است که امکان تحقق وعده معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی را برای کارشناسان، محتمل و دست‌یافتنی ساخته است. هرچند به اعتقاد آنان در این شرایط بسیار سختی که اقتصاد کشور به دلیل تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا درگیر آن است، تلاش بانک مرکزی برای برداشتن سایر موانع نظارتی و کنترلی بر سر مسیر راه‌اندازی این سیستم نوین بانکی، ریسکی جسورانه به شمار می‌رود که بانک مرکزی به استقبال آن رفته است.
اما از سوی دیگر نشان دهنده عزم مدیریت عالی نظام مالی و پولی کشور برای شفاف‌سازی فعالیت‌ها، تجزیه و تحلیل داده‌ها، ساده‌سازی مدل کسب‌وکار و ارائه خدمات بانکی ارزان‌تر به مشتریان بانکی است که در پی ایجاد عرصه رقابت برای رقبای جوانِ بانک‌های سنتی ایجاد خواهد شد.
نکته‌ای غیر قابل اغماض این است که در نئوبانک‌ها، این مشتریان هستند که باید بانک‌ها را بپسندند. تجربه نئوبانک در جهان نشان داده است نئوبانک‌ها تمام تلاش خود را مصروف این نکته داشته‌اند تا برای موفقیت در رقابت با بانک‌های سنتی، طرف مشتریان خود را بگیرند. عاملی که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان نظام بانکی، رمز موفقیت نئوبانک‌ها تاکنون بوده و عامل جذب اعتماد مشتریان شده است.
به همین دلیل، این امید ایجاد شده است که تدبیر بانک مرکزی برای حمایت از تاسیس نئوبانک در کشور، بتواند با حمایت از مشتریان بانکی در این شرایط سخت اقتصادی، در کاهش فشارها بر جامعه موثر باشد.
با سرعتی که در پیشرفت بانکداری الکترونیکی می‌بینم، می‌توان ادعا کرد که بانکداری بدون شعبه تا حد مطلوبی تحقق یافته و اکنون رقابت بر سر نحوه، سرعت، دقت و امنیت خدمات بانکی غیرحضوری است. با ادامه این روند، در آینده نزدیک مشتریان بانک‌ها جز برای عملیات‌های مشخص و محدود، از حضور در شعب بی‌نیاز خواهند شد و خدمت‌رسانی بانک به آنها دوران جدیدی را تجربه خواهد کرد.
منبع:
1. ایرنا/ ایران به جمع دارندگان نئوبانک می‌پیوندد
2. ایبنا/ نئو بانک، نسل جدید بانک‌ها/ ارائه خدمات بانکی بر بستر موبایل
3. راه پرداخت/ نگاهی به نئوبانک‌ها که نسل جدید بانک‌ها هستند
4. دنیای اقتصاد/ بانکداری بدون شعبه رویای تحقق یافته
