به گزارش راسخون؛ خاک ریشه گاه تضمین‌کننده امنیت غذایی در هر کشور است اما متاسفانه در ایران نرخ فرسایش و نابودی خاک به مراتب بسیار بیشتر از استاندارد جهانی است، بر اساس آخرین آمار، سالانه دو میلیارد تن خاک را در کشور از دست می‌دهیم که با توجه به گزارش سال ۲۰۱۸ دفتر توسعه سازمان ملل متحد، همه میزان فرسایش خاک جهان ۲۴ میلیارد تُن است بنابراین یک دوازدهم همه فرسایش خاک جهان در ایران اتفاق می‌افتد این در حالیست که ایران حدود یک درصد وسعت خشکی‌های جهان را دارد یعنی به نسبت سطح میزان فرسایش ما از متوسط جهانی هشت برابر بیشتر است بنابراین جزء یکی از کشورهای با نرخ تخریب و فرسایش شدید خاک هستیم.

خاک یک منبع زنده است که بیش از ۲۵ درصد از تنوع زیستی را در خود جای داده، تخمین زده شده که حدود ۹۰ درصد موجودات زنده، بخشی از چرخه حیات خود را در خاک می گذرانند بنابراین حفاظت از آن اهمیت زیادی برخوردار است، البته روند تخریب خاک در همه جای دنیا با شدت و ضعف همراه است و با توجه به اهمیت خاک به عنوان یکی از مهم‌ترین اجزای طبیعت، اتحادیه جهانی علوم خاک (International Union of Soil Science) در سال ۲۰۰۳، در راستای ارج نهادن به اهمیت خاک و جلوگیری از تخریب و نابودی آن، روز پنجم دسامبر برابر با ۱۵ آذر ماه را به عنوان روز جهانی خاک نامگذاری کرد.

فرسایش خاک

سالانه بیش از 75 میلیارد تن خاک در جهان براثر فرسایش از بین می‌رود (فرسایش خاک در ایران سالانه 2 میلیارد تن گزارش‌شده Rafahi.2004.) و زمین‌های کشاورزی به دلیل وخامت بهره‌وری ناشی از فرسایش خاک متروکه می‌شوند.

در سراسر جهان ذرات ریز خاک زمین در حال فرسایش هستند. از آنجا که 95 درصد گیاهان تولیدکننده‌ی مواد غذایی در خاک کشت می‌شوند، سلامتی و زندگی بر سطح کره‌ی زمین به کیفیت و کمیت مواد غذایی که ما تولید می‌کنیم بستگی دارد. با از بین رفتن منابع خاک نمی‌توان آن را برای نسل‌های آینده جایگزین کرد.

باد و باران همیشه باعث فرسایش خاک می‌شوند و این امر با شیوه‌های نادرست کشاورزی، خاک‌ورزی نادرست و بیش‌ازحد، چرای بیش‌ازحد دام، جنگل‌زدایی و تغییر اقلیم تقویت می‌شود.

فرسایش خاک فرآیندی است که با استفاده از تکنیک‌های زیادی می‌توان به ردیابی و کاهش آن کمک کرد. خاک‌های سالم نقش مهمی در دستیابی به اهداف توسعه‌ی پایدار سازمان ملل در مورد گرسنگی، آب تمیز و محافظت از محیط‌زیست زمینی دارند.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با استفاده از تکنیک‌های هسته‌ای برای اندازه‌گیری و نظارت بر تأثیر کاربری اراضی و متعاقباً شناسایی استراتژی‌های کاهش فرسایش در تلاش برای کمک به حفظ این منبع حیاتی و تجدید نشدنی است.

فرسایش خاک چیست؟

فرسایش خاک رایج‌ترین نوع تخریب زمین، یک فرآیند طبیعی است که لایه‌ی بالایی خاک را جابه‌جا می‌کند. جایی که گیاهان بیشترین مواد مغذی و آب موردنیاز خود را از آنجا دریافت می‌کنند.

فرسایش با فعالیت‌های انسانی تسریع می‌شود، مانند از بین بردن پوشش گیاهی طبیعی که از سطح اراضی محافظت می‌کند و آن را به مراتع تبدیل می‌کند. فرسایش خاک مخصوصاً برای کشورهایی که در مناطق گرمسیری، نیمه گرمسیری و آب‌وهوای خشک قرار دارند آسیب می‌زند.

بیشترین میزان شیوع فرسایش خاک در آفریقاست که 65 درصد از زمین‌های زراعی را تحت تأثیر خود قرار داده است. پس‌ازآن آمریکای لاتین با 51 درصد و آسیا با 38 درصد. فرسایش بادی بیشتر در مناطق خشک رخ می‌دهد.

تأثیر فرسایش خاک فراتر از تولید مواد غذایی است. فرسایش خاک به‌طور قابل‌توجهی بهره‌وری محصولات زراعی را کاهش می‌دهد و به آلودگی رودخانه‌ها، تالاب‌ها و دریاچه‌ها کمک می‌کند. با پراندگی خاک از طریق آبراه‌ها، رسوبات در مخازن جمع می‌شوند و از ظرفیت آن‌ها کاسته می‌شود و به اکوسیستم‌های آبزی و تنوع زیستی آسیب می‌رسانند.

این روند طبیعی در مناطق خشک و نیمه‌خشک حیاتی‌تر هم می‌شود به این دلیل که در این مناطق، مزارع کشاورزی به قیمت از بین بردن پوشش جنگلی گسترش‌یافته است که تعادل هیدرولوژیکی را مختل می‌کند و روند بارندگی با فرکانس بالاتر باعث افزایش حوادث شدید بارندگی می‌شود. همچنین هرساله در سرتاسر جهان 13 میلیون هکتار از جنگل‌ها از بین می‌روند که فرسایش شدید خاک را به دنبال دارد.

همچنین فرسایش خاک علاوه بر از بین بردن خاک سطحی، مقادیر زیادی هوموس و ازت را با خود حمل کرده و از دسترس گیاهان خارج می‌کند، زیرا قسمت عمده‌ی از هوموس و ازت در خاک سطحی قرار دارد. بخش عمده‌ای از پتاسیم همراه با ذرات رس در اثر فرسایش آبی از دسترس گیاه خارج می‌شود. به دلیل اینکه فسفر جز عناصر غیر متحرک بوده و جذب کلوئیدهای خاک می‌گردد، خروج آن بیشتر با خاک فرسایش یافته صورت می‌گیرد.

برای درک اهمیت حفاظت از خاک باید گفت که برای تشکیل یک سانتیمتر خاک در کره زمین به طور متوسط به ۴۰۰ سال زمان نیاز است که در ایران با توجه به فرسایش هشت برابری استاندارد، این زمان ۸۰۰ سال برآورد شده بنابراین باید توجه مردمی که در ایران زندگی می‌کنند، دولت و حاکمیت به خاکشان به طور متوسط دو برابر متوسط توجه جهانی باشد اما به نظر می رسد که اینطور نیست.

هر تُن خاک از نظر کانی‌های فلزی ۲۸ دلار ارزش‌گذاری شده بنابراین از دست دادن دو میلیارد تن خاک که سالانه در کشور اتفاق می افتد به معنای نابودی سالانه ۵۶ میلیارد دلار از سرمایه ملی است که این سرمایه بیشتر از درآمدهای ما از فروش نفت و محصولات کشاورزی اعم از زراعت، باغ، دام، طیور و شیلات است.

به اعتقاد کارشناسان تغییر کاربری اراضی در صدر مهم‌ترین عواملی نابودی خاک در کشور است که توسعه زمین های کشاورزی، ویلا سازی و انتقال خطوط نفت و گاز این میران تخریب را به وجود آورده است، در واقع وقتی جنگل‌ها و مراتع را نابود می‌کنیم و خاک لخت می‌شود در برابر فرایند فرسایش خاک چه فرسایش آبی و چه بادی کاملا آسیب‌پذیر می‌شود، در این شرایط وقتی که سیلی رخ دهد حجم بسیار زیادی از خاک از بین می رود چون دیگر پوشش گیاهی برای حفاظت از خاک وجود ندارد.

البته با توجه به اهمیت موضوع حفاظت از خاک و میزان فرسایش آن در کشور ، لایحه حفاظت از خاک به مجلس شورای اسلامی داده شد و در نهایت در ۲۲ خرداد ۱۳۹۸ یعنی بعد از ۱۴ سال تصویب شد و از سوی رییس جمهوری با عنوان" قانون حفاظت از خاک " برای اجرا به دستگاه‌های اجرایی مربوط ابلاغ شد. این قانون با هدف حفظ و پایداری خاک به صورت کمی و کیفی، کاربری صحیح و بهره‌برداری بهینه از خاک و جلوگیری از تخریب و آلودگی آن و احیا، اصلاح و بهسازی خاک‌های تخریب و آلوده شده به پیشنهاد مشترک سازمان حفاظت از محیط زیست و وزارت جهادکشاورزی در دستور کار دولت قرار گرفت و در نهایت به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. کارشناسان معتقدند که این یک قانون مترقی است اما مساله مهم عمل کردن به آن است.

ایران رتبه اول فرسایش خاک در جهان

ایران رتبه اول فرسایش خاک در جهان را دارد، این جمله را بارها مسئولان محیط زیست و منابع طبیعی کشور اعلام کرده‌اند.

بر اساس اعلام سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری خسارت ناشی از فرسایش خاک سالانه بیش از ۱۰ میلیارد دلار است، حال سوال اینجاست که چرا ایران باید رتبه اول فرسایش خاک در جهان را داشته باشد؟

محمد حیدری، کارشناس و فعال حوزه محیط زیست، در پاسخ به چرایی اینکه ایران دارای مقام اول در فرسایش خاک است، به پانا گفت: طی سال‌های اخیر به دلیل کمبود آب و خشکسالی‌ها، پدیده فرسایش خاک در کشور با افزایش مواجه شده است و میزان فرسایش خاک به چند برابر حد مجاز رسیده است، به طوری که سالانه ۶ تن در هر هکتار، خاک با فرسایش روبه‌رو است.

وی درباره آمارهای ضد و نقیض در زمینه میزان فرسایش خاک در ایران گفت: ایران کشوری خشک و نیمه‌خشک است و گاهی آمار غیرواقعی در زمینه فرسایش خاک ارائه می‌شود که به مشکلات دامن می‌زند. خاک جزء با ارزش‌ترین ثروت‌های ملی کشور است و از آنجا که تجدیدپذیری آن بسیار مشکل است و حداقل 500 سال طول می‌کشد، حفاظت از خاک بسیار اهمیت دارد.

این مدرس دانشگاه با بیان اینکه فرسایش خاک به واسطه فعالیت‌های کشاورزی و چرای نامحدود دام است، گفت: در ایران، روند شخم‌زنی مراتع از سوی روستاییان همچنان ادامه دارد و بروز سیلاب‌های شدید، انباشت میلیون‌ها تن خاک حاصلخیز کشاورزی در پشت سدها، افزایش سرعت بیابان‌زایی، توفان‌ها و بادهای حامل گرد و غبار عواملی هستند که به فرسایش خاک دامن زده‌اند.

وی خاطرنشان کرد: فرسایش خاک در ایران تحت تأثیر عوامل متعدد طبیعی و انسانی صورت می‌گیرد. بارندگی شدید، وجود شیب تند در نواحی کوهستانی، فقر پوشش گیاهی و خشک بودن خاک از جمله عوامل فرسایش در مناطق کوهستانی و دشت‌هاست. همچنین تغییر اقلیم، بهره‌برداری‌های بی‌رویه انسان از طبیعت، تخریب پوشش گیاهی در اثر چرای خارج از ظرفیت دام، کشاورزی سنتی و غیراصولی، جنگل‌زدایی و کم‌آبی عوامل تشدیدکننده فرسایش خاک هستند.

حیدری با بیان اینکه فرسایش خاک زمینه شیوع ریزگردها را بیش از پیش فراهم می‌کند، تصریح کرد: تهیه اطلس و نقشه فرسایش و نقشه راه استان‌ها برای کاهش آسیب‌ها در حوزه خاک، ضرورت دارد. در واقع فقدان قانون و اعمال مدیریت صحیح در منابع خاک کشور باعث تحمیل هزینه‌های بالا بر کشور شده است.
این کارشناس حوزه محیط زیست درباره کنترل فرسایش خاک توضیح داد: کاهش نرخ رسوب در سدها، تقویت پوشش گیاهی و سفره‌های آب‌های زیرزمینی و پایداری در تولید محصولات کشاورزی از کارکردهای آبخیزداری است که موجب کاهش میزان فرسایش خاک می‌شود و این اقدامات باید از سوی سازمان جنگل‌ها دنبال شود.

جلوگیری از فرسایش خاک

راهکارهایی برای جلوگیری از فرسایش یا به حداقل رساندن آن:

استفاده از شخم حفاظتی یا سیستم کشت بدون شخم (No Tillage)

امروزه استفاده از سیستم‌های بدون شخم به دلایل مزایای اقتصادی و زیست‌محیطی در حال افزایش است. علاوه بر این کشت بدون شخم روش مؤثر و کم‌هزینه‌ای برای کاهش فرسایش خاک، افزایش ماده‌ی آلی خاک، افزایش ظرفیت نگه‌داری آب و مواد مغذی خاک و تولید پایدار مواد غذایی است. این روش در مقایسه با سیستم‌های معمول خاک‌ورزی به میزان قابل‌توجهی فرسایش آبی و بادی خاک را کاهش می‌دهد.

استفاده از شخم سطحی و افزودن مواد آلی به خاک

استفاده از شخم سطحی و افزودن مواد آلی به خاک جهت بالا بردن قدرت جذب آبی خاک برای جلوگیری از فرسایش آبی توصیه می‌شود؛ اما شخم‌هایی که باعث نرم و پودری شدن خاک (ریز شدن ذرات خاک)، برگرداندن کامل خاک و از دست رفتن رطوبت خاک می‌شوند (مانند شخم با گاوآهن برگردان دار) می‌توانند فرسایش آبی و بادی را افزایش دهند. استفاده از گاوآهن پنجه غازی که خاک را برنمی‌گرداند و فقط در خاک شیار ایجاد می‌کنند جهت جلوگیری از فرسایش خاک مناسب‌تر است.

استفاده از گیاهان پوششی

محصول پوششی یک گیاه است که معمولاً زودتر از گیاه اصلی و زمانی که شرایط برای رشد گیاه اصلی مناسب نیست (مثلاً وجود سرمای زمستانه) در زمین کشت می‌شود و قبل از کاشت محصول اصلی سرکوب می‌شود؛ مانند کشت حبوبات زمستانه (شبدر زمستانه و ماشک مویی) که با قابلیت تثبیت نیتروژن مقدار ماده‌ی آلی خاک را افزایش می‌دهد، باعث ذخیره‌ سازی آب و حفظ رطوبت در خاک و کنترل و سرکوب علف‌های هرز می‌گردد، همچنین از فرسایش آبی و بادی خاک جلوگیری می‌کند.

باید توجه شود که گیاهان پوششی قبل از اینکه وارد فاز زایشی شوند و به گل بروند سرکوب‌شده و از بین بروند زیرا اگر این گیاهان به بذر بروند می‌توانند تبدیل به علف هرز برای محصول اصلی شوند.

محصولات پوششی نقش مهمی در افزودن ماده‌ی آلی خاک و درنتیجه بهبود ساختار خاک و سایر خصوصیات فیزیکی خاک مانند ظرفیت تبادل یونی و تخلخل خاک‌دارند. علاوه بر این استفاده از گیاهان پوششی لگومینه باعث افزایش نیتروژن خاک شده و کاربرد کودهای نیتروژنه را کاهش می‌دهد.

استفاده از مالچ‌های آلی یا مصنوعی در سطح خاک

مالچ‌های آلی مانند کاه و کلش گیاهان و بقایای محصول کشت‌شده‌ی قبلی باعث نفوذ بیشتر آب آبیاری یا بارندگی به پروفایل خاک می‌شود (بهبود راندمان مصرف آب) و درنتیجه جریان آب را کاهش داده و باعث کاهش فرسایش آبی خاک می‌شود. علاوه بر این شستشوی کودهای ارگانیک و شیمیایی را نیز کاهش می‌دهد.

همچنین پوشش خاک با مالچ باعث کاهش باد بردگی خاک و جلوگیری از فرسایش بادی خاک می‌شود.

استفاده از مالچ‌های آلی در مزارع این امکان را فراهم می‌کند که ادوات به‌راحتی وارد مزرعه شوند بدون اینکه موجب فرسایش و خارج شدن خاک مزرعه شوند (در نبود مالچ، خاک در صورت داشتن مقدار کمی رطوبت به چرخ‌های ادوات کشاورزی چسبیده و از مزارع خارج می‌شود). همچنین در بعضی مناطق از پلاستیک‌های تیره یا شفاف به‌عنوان مالچ استفاده می‌کنند که این پوشش‌های پلاستیکی از فرسایش بادی و آبی خاک جلوگیری میکند.

پوشش‌های پلاستیکی سیاه از رشد علف‌های هرز نیز جلوگیری کرده و با گرم کردن خاک می‌توان از آن‌ها جهت پیش رس کردن محصول نیز استفاده کرد؛ اما به علت اینکه بعد از مصرف و پوسیده شدن در طبیعت رهاشده و باعث آلودگی محیط‌ زیست می‌گردند زیاد توصیه نمی‌شوند.

استفاده از بادشکن‌های طبیعی یا مصنوعی

بادشکن‌ها یک روش منطقی برای کاهش و کنترل میزان اثرات نامطلوب بادهای شدید می‌باشند.

بادشکن‌ها با ایجاد مقاومت در برابر جریان هوایی که از آن‌ها عبور می‌کنند باعث کاهش سرعت باد می‌شوند؛ اما سرعت باد در بالای بادشکن افزایش می‌یابد؛ بنابراین جهت کاهش سرعت جریان هوا و جلوگیری از فرسایش خاک مخصوصاً فرسایش بادی می‌توان درخت‌ها، درختچه‌ها یا گیاهان بلندی مانند ذرت و آفتابگردان را عمود برجهت وزش باد کشت کرد. همچنین می‌توان از بادشکن‌های مصنوعی مانند دیوارهای سنگی، پلاستیکی، حصیری یا شاخه‌های بریده‌شده از درختان موجود در منطقه استفاده کرد.

احیا و اصلاح و محافظت از مراتع

مراتع یکی از مهم‌ترین منابع طبیعی کشور هستند که نقش مهمی در حفاظت از محیط‌زیست و کاهش فرسایش خاک دارند. وجود مراتع با پوشش گیاهی مناسب از ایجاد رواناب و برخورد شدید قطرات با خاک توسط بارندگی‌های شدید و درنتیجه فرسایش خاک جلوگیری کرده و باعث تقویت سفره‌های آب زیرزمینی و جلوگیری از پر شدن مخازن سدها و تجمع رسوبات در پشت سدها می‌شود.

متأسفانه مراتع کشور ما در سال‌های اخیر در اثر چرای بیش‌ازحد دام‌ها و آتش‌سوزی و تغییر کاربری در حال نابودی هستند؛ بنابراین باید از چرای بیش‌ازحد مراتع توسط دام‌ها و تغیر کاربری آن‌ها جلوگیری کرده و نسبت به احیا و افزایش پوشش گیاهی مراتع اقدام کرد. همچنین با کشت گیاهانی مانند آگروپایرون که به تنش‌های حیاتی و غیر حیاتی مقاوم هستند می‌توان نسبت به احیا و اصلاح مراتع اقدام کرد.

تغییر سیستم آبیاری جهت جلوگیری از فرسایش خاک

اصلاح روش‌های آبیاری نقش مهمی در جلوگیری از فرسایش و تخریب خاک دارد. با توجه به شرایط اقلیمی، میزان آب در دسترس، نوع خاک و گیاه باید مناسب‌ترین سیستم جهت آبیاری مزارع و باغات را انتخاب کرد و فرسایش خاک را به حداقل رساند.

انتخاب روش‌هایی مانند آبیاری سطحی و قدیمی مخصوصاً در زمین‌های شیب‌دار باعث فرسایش خاک می‌شوند. سیستم‌های نوین آبیاری مانند آبیاری بارانی، قطره‌ای و زیرسطحی می‌تواند باعث صرفه‌جویی در مصرف آب و جلوگیری از فرسایش خاک گردد.

کشت گیاهان در جهت عمود بر شیب زمین

کشت گیاهان در مناطق شیب‌دار در جهت شیب زمین فرسایش خاک را افزایش می‌دهد و کشت در جهت عمود بر شیب زمین تأثیر زیادی در کاهش فرسایش آبی و بادی خاک دارد.

حفاظت از خاک ضامن امنیت غذایی کشور است

بر این اساس کیومرث کلانتری معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست به مناسبت روز جهانی خاک در پیامی تاکید کرد: حفاظت از خاک ضامن امنیت غذایی کشور، سلامت محیط زیست، حفظ تنوع زیستی، تعادل اقلیم و پایداری توسعه است و لازم است با برنامه ریزی، سیاستگذاری و اجرای برنامه های حفاظت از خاک و افزایش آگاهی های عمومی بهره برداران از منابع خاک اقدام کنیم و آن را برای نسل های حاضر و آتی حفاظت کنیم.

وی افزود: خاک پس از هوا و آب مهم ترین مولفه محیط زیست در زیستکره است، به طوری که تمام شئون حیات بشری با آن مرتبط و وابسته به این منبع ارزشمند است، بر این اساس " روز جهانی خاک" مصادف با ۵ دسامبر(۱۵ آذر)، توسط اتحادیه بین المللی علوم خاک در سال ۲۰۰۲ به دنیا معرفی شد. این روز هر ساله با هدف جلب توجه جهانیان به اهمیت خاک به عنوان یک بخش حیاتی و مهم سیستم طبیعی و همین طور حیات بشر، برگزار می شود.

به گفته وی شعار سال ۲۰۲۰ روز جهانی خاک تحت عنوان «خاک را زنده نگه دارید، از تنوع زیستی خاک محافظت کنید» تعیین شده است که هدف آن ارتقا آگاهی نسبت به اهمیت حفظ سلامت اکوسیستم ها، مقابله با از دست دادن تنوع زیستی خاک و افزایش رفاه انسان است.

کلانتری ادامه داد: تنوع زیستی خاک شامل انواع موجودات زنده از جمله گیاهان و میکرو ارگانیسم ها تا مهره داران است، تنوع زیستی یک منبع تجدید ناشدنی است که حتی با تکنولوژی های نوین هم قابل جبران و احیا مجدد نخواهد بود. شعار روز جهانی خاک همراستا با اهداف و سیاست گذاری های بین المللی مرتبط با تنوع زیستی سعی داشته است علاوه بر معرفی قابلیت های بی نظیر خاک به عنوان بستر حیات، در سطح جهانی و عام به این موضوع بپردازد که اگر به سرعت، برنامه ریزی شده و درست اقدام نکنیم، حاصلخیزی خاک همچنان با سرعتی نگران کننده کاهش یافته و منابع و امنیت غذایی جهان به شدت تهدید می شود، بنابر تخمین سازمان غذا و کشاورزی( FAO) ) ارزش اقتصادی - اجتماعی تنوع زیستی خاک، بیش از ۱۵۴۲ میلیارد دلار است.

وی گفت: خاک یک منبع زنده است که بیش از ۲۵ در صد از تنوع زیستی را در خود جای داده است. تخمین زده شده که حدود ۹۰ در صد موجودات زنده، بخشی از چرخه حیات خود را در خاک می گذرانند. ارگانیسم های خاک می توانند آلودگی های خاص را از بین ببرند. در واقع، گیاهان به همراه سایر موجودات زنده خاک، یک جهان پهناور از تنوع زیستی را شکل می دهند که با حمایت و تعدیل فرآیندهای اصلی بیو زئوشیمیایی، سلامتی و حاصلخیزی خاک را حفظ کرده و زندگی بر روی کره زمین را امکانپذیر می سازند.

معاون سازمان حفاظت محیط زیست افزود: فون و فلور خاک، ساختاری را ایجاد می کند که موجب هوادهی خاک و در نتیجه نفوذ و تصفیه و ذخیره آب می شود. افزایش نفوذپذیری زمین به آب، ضمن جلوگیری از سیل و فرسایش خاک باعث جذب آلودگی هایی از جمله باکتری ها و ویروس ها به ذرات خاک شده و در نتیجه پاکیزگی و ایمنی آب و سایر زیستمدان خاک را فراهم می کند، هر قدر تنوع زیستی خاک بیشتر باشد، فرآیندهای مفیدی مانند تصفیه، زیست پالایی و پاکسازی خاک از آلودگی ها حتی آلودگی های شیمیایی، بهتر و کامل ترانجام خواهد شد.

خاک موجب متعادل نگه داشتن شرایط اقلیمی می شود

کیومرث کلانتری افزود: ارگانیسم ها و تنوع زیستی غنی خاک، با ذخیره بیشتر و بهتر کربن در خاک، موجب کاهش گازهای گلخانه ای که عامل تغییر اقلیم و گرم شدن جو زمین هستند، می شوند. حدود سه هزار میلیارد تن کربن در خاک وجود دارد که تقریبا ۳۱۵ برابر میزان کربنی است که در حال حاضر در جو زمین رها می شود. یکی از مواردی که خاک را به چنین مولفه ای بنیادی در راهکار توقف تغییر اقلیم مبدل می کند به خاطر قابلیت نگهداری طولانی مدت کربن است، کربنی که در صورت باقی ماندن در سطح، تنها ۱ یا ۲ سال عمر می کند می تواند در خاک، صدها و حتی هزاران سال باقی بماند. کربن در ترکیب با کانی های خاک، تثبیت شده و قابلیت بازگشت به جو زمین به عنوان گازهای گلخانه ای را نخواهد داشت.

کلانتری اظهار داشت: علاوه بر این، خاکی که مقدار زیادی از کربن را ذخیره می کند سالم، حاصلخیز و قابل انعطاف است و قادر به نگهداری مقدار زیادی آب و مواد مغذی است بنابر این برای حفظ سلامت خاک بایستی در وهله نخست آنرا آلوده نکرد و ثانیا با استفاده از روش های نوین مدیریت محصول و کشاورزی از جمله رعایت تناوب زراعی و استفاده از کودهای آلی و زیستی، توان بیولوژیک و سلامتی خاک را برای حفظ اجزای تنوع زیستی، ذخائر ژنتیکی و سلامت بشرافزایش داد.

وی گفت: در عصر کنونی فرسایش خاک در کنار تغییر اقلیم، دو چالش مهم و اولویت دار در سطح جهانی هستند. در سطح کشور نیز متاسفانه جزء یکی از کشورهای با نرخ تخریب و فرسایش شدید خاک هستیم. حفاظت از خاک ضامن امنیت غذایی کشور، سلامت محیط زیست، حفظ تنوع زیستی، تعادل اقلیم و پایداری توسعه است و بر همه ما لازم است با درک صحیح از ارزش های بالای خاک نسبت به برنامه ریزی، سیاستگذاری، اجرای برنامه های متناسب با حفظ خاک و افزایش آگاهی های عمومی بهره برداران از منابع خاک اقدام کنیم و آن را برای نسل های حاضر و آتی حفاظت کنیم.

منبع:
1. ایرنا/ خاک را زنده نگه داریم
2. پانا/ چرا ایران رتبه اول فرسایش خاک در جهان را دارد
3. تجارت سبز آبان/ فرسایش خاک و راه‌های جلوگیری از آن