به گزارش راسخون؛ برخی اخبار تایید نشده، حکایت از وجود یک تمساح در دریاچه خلیج فارس (چیتگر) دارد؛ تمساحی که منبع شکل گیری بحث و نظر‌های فراوانی شده و به شدت مورد توجه کاربران فضای مجازی قرار گرفته است تا جایی خبر تایید نشده درباره اش، در برخی رسانه‌های خارجی نیز بازتاب یافته است.

دریاچه شهدای خلیج فارس (چیتگر) چند روزی می‌شود که تعطیل شده است. تصور می‌شد این تعطیلی به خاطر تجمع مردم در این مکان تفریحی بوده باشد که انتشار کرونا را بیشتر می‌کرد. البته بعضی بخش‌ها هم نیاز به تعمیر داشته‌اند و یکی از عوامل تعطیلی دریاچه همین موضوع اعلام شده بود که تصویری غیرواضح از شنا کردن موجودی در سطح آرام آب هنگام شب، شایعات حضور تمساح در دریاچه را داغ کرد.

با این حال، مسئولان وجود تمساح را تأیید نکرده‌اند. در این بین، برخی نیز صحبت از ماهی‌های بزرگ‌جثه می‌کنند. به طور نمونه امید نوش‌آذر، یکی از ساکنان اطراف دریاچه که علاقه خاصی به زیست شناسی و شناخت موجودات دریایی دارد، می‌گوید: «2سال پیش، اردک‌ماهی‌هایی در دریاچه رها شد تا با تغذیه ماهی‌هایی ریزتر، خطر حیات گونه‌های دیگر رفع شود. اما نکته اینجاست که اردک‌ماهی‌ها اگر کنترل نشوند، بسیار بزرگ و خطرناک شده و می‌توانند به جانوران روی سطح آب مثل اردک‌ها و مرغابی‌ها حمله کنند.»

جدا از این مسئله بحث سمورها هم تاکنون مطرح شده است که همگی در حد گمانه‌زنی هستند و نیاز به بررسی بیشتر از سوی کارشناسان محیط‌زیست و آتش‌نشانان دارند.

مخابره گزارش حضور تمساح به آتش‌نشانی

محیط دریاچه چیتگر (شهدای خلیج‌فارس) کاملا مصنوعی است و آب آن در تصفیه‌خانه گردش می‌کند. ساحل اطراف و کف‌سازی، به‌صورت مصنوعی با سنگ‌ریزی و بتن ایجاد شده‌اند. محدوده اطراف نیز در میان بزرگراه‌ها و برج‌ها محصور است. برای انسان‌ها هم سخت است که با پای پیاده به دریاچه برسند. از 2هفته پیش که شایعه وجود تمساح شروع شد، تا‌کنون مدرک معتبری از وجود این حیوان به‌دست نیامده است، اما دیروز حجم اخبار پراکنده به حدی رسید که تعدادی از مسئولان شهری درباره آن اظهارنظر کردند.

مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی تهران در این‌باره می‌گوید: «آتش‌نشانی بنا به وظیفه خود، وقتی خبری از وجود یک حیوان وحشی در سطح شهر دریافت کند، برای بررسی موضوع مراجعه خواهد کرد تا حیوان را شناسایی و مهار کند. در این مورد هم به ما خبر رسید که ردپا یا آثاری از تمساح گزارش شده‌ است.»

مهدی داوری می‌افزاید: «ما با دستگاه سونار، سطح دریاچه را جست‌وجو می‌کنیم. اگر تمساحی در دریاچه وجود داشته باشد، با این جست‌وجو آن را پیدا خواهیم کرد. مراحل بعدی نیز طبق اصول کاری انجام می‌شود. معمولا این حیوانات باید بدون آسیب دیدن مهار و منتقل شوند.»

در مقابل، مدیرکل محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران وجود تمساح را رد می‌کند و می‌گوید:‌ «از اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان تهران درخواست کردیم که چند نوبت از محوطه و دریاچه چیتگر بازدید کردند و باتوجه به اطلاعات علمی، اینکه این گونه تمساح باشد، بعید است. تمساح یک جانور دوزیست است و در دمای کمتر از ۴ درجه سانتی‌گراد از بین می‌رود؛ در نتیجه دوزیست‌شناسان اعلام کردند که با توجه به برودت هوا تمساح بودن این جانور منتفی است.»
شینا انصاری می‌افزاید: «به‌نظر می‌رسد گونه موجود در دریاچه اردک ماهی باشد. سر این گونه‌ از دور شبیه به تمساح است و احتمالا آن را با تمساح اشتباه گرفته‌اند.»

معاون اجرایی پروژه دریاچه چیتگر هم عقیده دارد گونه‌ای که مشاهده و از آن عکس‌برداری شده ماهی سرسوسماری باشد. علی‌اکبر عفت‌منش می‌افزاید: «چندی پیش یکی از گردشگران دریاچه چیتگر عکسی از روی آب گرفته بود که نشان می‌داد گونه‌ای مانند تمساح یا الیگیتور فیش – ماهی سرسوسماری – در آب شنا می‌کند. همان زمان این گردشگر عکس را در اختیار یکی از نگهبانان شیفت شب دریاچه چیتگر قرار داد. ما با پژوهشکده آبزی‌پروری که زیرمجموعه شیلات است، قرارداد بسته‌ایم تا گونه‌های آبزی دریاچه را شناسایی و گزارش کند. در این گزارش‌ها وجود الیگیتور فیش در دریاچه چیتگر تأیید شده است، اما تاکنون گزارشی از وجود تمساح در دریاچه نداشتیم.»

این دو مسئول احتمال داده‌‌اند که موجود مشاهده شده یک نوع ماهی باشد، اما سرسوسماری، ماهی زینتی و کوچک آکواریوم‌های آپارتمانی نیست. این ماهی، بزرگ‌ترین گونه خانواده خود است که توانایی زندگی در آب و بیرون آب را دارد. فک بالایی آن 2ردیف دندان دارد و به جز آبزیان، از حیوانات کوچک اطراف رودخانه‌ها هم تغذیه می‌کند. طول حیوان بالغ به 180سانتی‌متر و وزن آن به 45کیلوگرم هم می‌رسد. شیوه شکار آن کاملا شبیه تمساح‌ است و با پنهان شدن زیر سطح آب به طعمه خود حمله می‌کند.

فاطمه برنا، رئیس اداره محیط‌زیست شهرستان تهران درباره وجود تمساح در دریاچه چیتگر می‌گوید: «تا الان 2بار کارشناسان ما آنجا رفته و بازدید انجام داده‌اند، ولی نتیجه‌ای نگرفتند و حتی اداره کل استان هم مراجعه کرده و باز هم بررسی‌ها به نتیجه نرسیده است.»

فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست استان تهران هم می‌گوید: «تمساح یک جانور دوزیست است که در آب‌های کم‌عمق زندگی می‌کند و وجود آن در دریاچه چیتگر به‌خاطر شرایط زیستی محال است.» فرهاد زندی تأکید می‌کند: «طی یک‌ماه گذشته شخصی اعلام کرد که در دریاچه چیتگر تمساح مشاهده کرده است که این موضوع مورد بررسی قرار گرفت. کارشناسان و مأموران یگان محیط این دریاچه را پایش و حتی دوربین‌های آن را چک کردند که چنین موجودی مشاهده نشد.»

رئیس کمیته محیط‌زیست شورای شهر تهران نظر دیگری دارد. سیدآرش حسینی‌میلانی می‌گوید: «وقتی یک پیکره آبی مانند دریاچه چیتگر در تهران ایجاد می‌شود، طبیعتا جاذب جانوران شده و در آنجا اکوسیستم مصنوعی تشکیل می‌شود؛ برای مثال در هفته‌های گذشته پرنده‌های مهاجر به دریاچه چیتگر آمدند. برخی از بررسی‌ها نشان داده که 25نوع ماهی در این دریاچه وجود دارد که تعداد زیادی از آنها را شهروندان رها کرده‌اند.»

او با اعلام اینکه تا زمان دستیابی به حقیقت محدودیت‌هایی برای تردد در دریاچه چیتگر ایجاد شده است، می‌گوید: «هنوز نمی‌توان در این مورد با قطعیت صحبت کرد، اما احتمال دارد تمساح خانگی قاچاق که این روزها رواج پیدا کرده، توسط یک شهروند غیرمسئول در دریاچه چیتگر رها شده باشد.»

رها کردن حیوانات خانگی و حتی ماهی‌ها در منابع آبی طبیعی هم از نظر قانونی و هم از نظر حفظ محیط‌زیست ممنوع است زیرا می‌تواند نظم زیست‌بوم منطقه را برهم بزند. در سال‌های قبل هم بار‌ها گفته شده بود که رها کردن این موجودات زنده و حتی ماهی‌‌‌های قرمز سفره هفت‌سین بر زیست‌بوم‌های طبیعی تأثیرگذار است. گفته می‌شود مدتی قبل یک نفر به یکی از نگهبانان دریاچه گفته بود که بچه تمساحی را در آب رها کرده است، اما صحت این گفته‌ها مشخص نیست. تا چند روز دیگر با تکمیل بررسی‌ها ی ماموران آتش‌نشانی می‌فهمیم که آیا در پایتخت به‌جز کلاغ‌ها و گربه‌ها، می‌توان خزندگان بزرگ شکارچی هم پیدا کرد یا خیر؟
مقرر شده اگر تمساحی در دریاچه چیتگر رها شده باشد، به استخر‌‌‌‌های پرورش «گاندو» در جنوب کشور منتقل شود.

طعمه‌گذاری برای بررسی وجود تمساح

به نوشته یک کانال تلگرامی، میلانی رئیس کمیته محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر گفته است: شواهدی از جمله نوعی رد پا وجود دارد که باعث به وجود آمدن تردیدهایی در وجود داشتن این حیوان در دریاچه شده و به همین دلیل، طعمه‌گذاری‌هایی انجام شده تا اگر چنین موضوعی صحت دارد، هرچه سریع‌تر موضوع شفاف شده و امنیت شهروندان و آسایش خاطر آنها فراهم شود.

تصویر از گردشگری که ادعا می کند سر تمساح در دریاچه چیتگر است.

حدس میزنیم ماهی سرسوسماری «اَلیگِیتور فیش» باشد

معاون اجرایی پروژه دریاچه چیتگر نیز به ‌دنبال انتشار اخباری درباره وجود شواهدی مبنی بر حضور تمساح در دریاچه چیتگر گفته است: حدس می‌زنیم گونه‌ای که مشاهده و از آن عکس‌برداری شده است اَلیگِیتور فیش (alligator gar) یا ماهی سرسوسماری باشد. تاکنون نیز شواهدی مبنی بر وجود ردی از تمساح در این دریاچه مشاهده نشده است.

علی اکبر عفت‌منش افزوده است: چندی پیش یکی از گردشگران دریاچه چیتگر عکسی از روی آب گرفته بود که نشان می‌داد گونه‌ای مانند تمساح یا الیگیتور فیش - ماهی سرسوسماری - در آب شنا می‌کند. همان زمان این گردشگر عکس را در اختیار یکی از نگهبانان شیفت شب دریاچه چیتگر قرار داد.

وی همچنین گفته است: حدس ما این است که گونه‌ای که مشاهده و از آن عکس‌برداری شده است الیگیتور فیش یا ماهی سرسوسماری باشد. پیش از این نیز شیلات وجود این گونه را در دریاچه تایید کرده بود.

محیط زیست رسما نتیجه جست‌وجوها را اعلام کرد

فاطمه برنا رئیس اداره محیط زیست شهر تهران در گفت‌وگویی تلویزیونی با اشاره به جزئیاتی از اقدامات انجام شده درخصوص ادعای وجود یک تمساح در دریاچه چیتگر تهران گفت: در پی موضوع وجود یک تمساح در دریاچه چیتگر تهران، این موضوع توسط محیط زیست بررسی شد که در نهایت مورد تأیید قرار نگرفت.

وی در تشریح علت تأیید نشدن وجود تمساح در دریاچه چیتگر تهران از سوی محیط زیست بیان کرد: ما چندین مرحله پایش در محدوده دریاچه چیتگر داشتیم که در حال حاضر این موضوع اصولا تأیید نمی‌شود، به دلیل اینکه این جانور از آنجا که از نوع دوزیستان و خونسرد است، در صورتی که در دریاچه چیتگر وجود داشته باشد، نیاز دارد که در بازه‌های زمانی در کنار آب و خشکی حضور پیدا کند تا بتواند دمای بدنش را افزایش دهد.

رئیس اداره محیط زیست شهر تهران تصریح کرد: ما، علی‌رغم پیگیری‌های متعدد، وجود تمساح و یا اصلا از خانواده این حیوان را در محدوده دریاچه چیتگر تهران مشاهده نکردیم. بعید می‌دانم که این حیوان در دریاچه چیتگر وجود داشته باشد.

برنا همچنین در پاسخ به پرسشی درباره اینکه بعضی افراد در این باره اظهارنظر کرده‌اند، مثلا معاون اجرایی طرح دریاچه چیتگر گفته که «تاکنون شواهدی مبنی بر وجود تمساح مشاهده نشده، اما یک گونه‌ای هست که ممکن است شبیه به تمساح وجود دارد که شاید ماهی سرسوسماری باشد»، آیا این موجود در حال حاضر دریاچه چیتگر زندگی می‌کند و آیا ممکن است این شبهه ایجاد شده باشد، گفت: بله، انواع ماهیان در دریاچه چیتگر تهران وجود دارند و زندگی می‌کنند، حتی اردک‌ماهی و یا ماهی سرسوسماری که اینها به دلیل اینکه جثه بزرگی دارند و در واقع پوزه‌شان شبیه پوزه تمساح است، این احتمال وجود دارد که اشتباه گرفته شده باشند.

وی اضافه کرد: در ضمن منشأ عکسی که در فضای مجازی منتشر شده مشخص و در عین حال تصویر نیز واضح نیست. خیلی بعید به نظر می‌رسد که تصویر تمساح باشد.

رئیس اداره محیط زیست شهر تهران همچنین در پاسخ به پرسشی درباره اینکه چه اقداماتی از سوی محیط زیست درباره احتمال وجود تمساح در دریاچه چیتگر انجام شده است، افزود: چندین مرحله یگان حفاظت محیط زیست شهر تهران از دریاچه پایش داشتند و علاوه بر محیط زیست، آتش‌نشانی منطقه و در عین حال شهرداری هم اکیپ‌هایی را به منطقه اعزام کرده‌اند. شهرداری اقدام به طعمه‌گذاری کرده و براساس اقداماتی که انجام شده تاکنون چیزی از وجود تمساح در دریاچه چیتگر مشاهده نشده است. به نظر می‌رسد که چنین گونه‌ای در دریاچه چیتگر وجود ندارد.

برنا همچنین درباره خبرِ اسکن دریاچه چیتگر و در پاسخ به این پرسش که آیا این اقدام از سوی محیط زیست بوده و اینکه اصولا این خبر را تأیید می‌کنید، گفت: اسکن دریاچه چیتگر از سوی محیط زیست انجام نشده، شاید از سوی شهرداری این کار صورت گرفته است.

وی در پاسخ به سوال دیگری درباره اینکه آیا در حال حاضر محدودیت تردد در حاشیه دریاچه چیتگر وجود دارد، اظهار کرد: محدودیت ترددی که در دریاچه چیتگر لحاظ شده، نه به خاطر احتمال وجود تمساح، بلکه طبق تصمیمات ستاد ملی مقابله با کروناست.

رئیس اداره محیط زیست شهر تهران در پایان در پاسخ به این پرسش که آیا شما به طور قاطع به عنوان محیط زیست شهر تهران وجود تمساح در دریاچه چیتگر را تکذیب می‌کنید و تأیید نمی‌کنید، گفت: ما در محیط زیست شهر تهران این موضوع را تأیید نمی‌کنیم چون مشاهدات، زیستگاه و شرایط زیستی این گونه جانوری اجازه نمی‌دهد که در محدوده دریاچه چیتگر زندگی کند.

چند نکته قابل تامل درباره «تمساح دریاچه چیتگر»!

مرور ماجرای کشف آن باغ وحش عجیب کافی است تا شنیدن خبر کشف یک تمساح در دریاچه چیتگر چندان عجیب نباشد و باورپذیر به نظر برسد، چون اطمینان داریم منافذ مختلفی برای واردات غیرقانونی برخی گونه‌های جانوری به کشورمان وجود دارد که به واسطه آنها، واردات تمساح و تمساح ماهی مقدور است.

مستند خبر وجود تمساح در دریاچه مصنوعی واقع در غرب تهران، تصویری است که حتی معلوم نیست توسط چه کسی گرفته شده؛ اما به باور برخی، تصویر نوعی ماهی به نام (alligator gar) یا ماهی سوسماری است که نوعی اردک ماهی است؛ ماهی که بومی کشورمان نیست و اگر در سطح آب شنا کند، می‌تواند تصویری شبیه شنای تمساح خلق کند.

اما منشا این موجود متفاوت کجاست؟ این سوالی است که برخی کوشیده اند به آن پاسخ دهند و در نتیجه آن، گزاره‌های مختلفی مطرح شده است؛ از واردات غیرقانونی انواع و اقسام گونه‌های جانوری به کشورمان که پیشتر نمونه‌های بسیاری از آن مخابره شده و البته به تایید هم رسیده است؛ از انواع پرنده تا اقسام مختلف پستانداران و حتی گوشت خواران بزرگ جثه‌ای مانند ببر.

این نمونه آخری را می‌شود با مرور خبر دستگیری فردی نزدیک به باک زنجانی پیدا کرد که ویلای بسیار بزرگ و خاصش در مسیر تهران-کرج، مدتی نقل محافل شده بود و با بازرسی از آن مشخص گردید که از پرندگان مانند پلیکان تا چند قلاده ببر، ساکنان غیرقانونی آن بوده اند؛ حیواناتی مقیم باغ وحش شخصی «رعیت» که البته اطلاع دقیقی از فرجامش در دست نیست!

مرور ماجرای کشف آن باغ وحش عجیب کافی است تا شنیدن خبر کشف یک تمساح در دریاچه چیتگر چندان عجیب نباشد و باور پذیر به نظر برسد، چون اطمینان داریم منافذ مختلفی برای واردات غیرقانونی برخی گونه‌های جانوری به کشورمان وجود دارد که به واسطه آنها، واردات تمساح و تمساح ماهی مقدور است؛ حیواناتی که به ایران منتقل می‌شوند تا حیوان خانگیِ متفاوت برخی شوند و گاهی دل مالکشان (!) را می‌زنند و رها می‌شوند!

دست کم چندین گزارش تایید شده از این دست اتفاقات در کشورمان به ثبت رسیده است؛ از کشف شیری که کنار اتوبانی در تهران قدم می‌زد و موجب شگفتی رهگذران شده بود تا تصاویری که گروهی بچه پولدار منتشر کرده بودند و در آن‌ها یوزپلنگی روی مبل میانشان یله داده بود تا موجب فخرفروشی مالکش به دیگر همسالانش شود.

این نخستین نکته کلیدی ماجرای کشف تمساح در دریاچه چیتگر است؛ تمساحی که وجودش تایید نشده، اما تا این لحظه نتوانسته واکنش سازمان محیط زیست و رئیسش را ـ که نظرات مبسوطی درباره شکار کل و بز‌های پیر و هدردهنده آب دارد! ـ به دنبال داشته باشد و یا موجب شکل گیری انتقاد‌ها علیه این سازمان شود که ظاهرا در این موارد هیچ گونه مسئولیتی متوجهش نیست!

نکته مهم تر، اما شکل گیری تکاپویی عظیم است که برای یافتن رد و نشان این تمساح شکل گرفته است. شروع عملیاتی وسیع برای یافتن این تمساح مشهور شده در اخبار غیررسمی و تایید نشده که بخشی از توان چند مجموعه مختلف مانند آتش نشانی را به خود اختصاص داده است. پروژه جست و جوی دریاچه با دستگاه سونار و گشت زنی به منظور مشاهده آثار احتمالی تمساح.

پروژه‌ای که شاید می‌شد هزینه اش را صرف ایمن سازی هوتک‌ها و آبگیر‌های اطراف رود سرباز در سیستان و بلوچستان کرد تا تمساح‌های واقعی دست و پای کودکانی که برای برداشتن آب به این آبگیر‌ها می‌روند، نبلعند و زخمی ابدی به ایشان هدیه ندهند. اتفاقی که باید امیدوار باشیم داستان تمساحِ دریاچه تهران و هراسی که آفریده، زمینه ساز شکل گیری اش شود.

اما گفتیم از هراسی که این تمساح مشاهده نشده آفریده است و جا دارد به نکته‌ای قابل تامل پیرو آن اشاره کنیم که درباره کاهش حضور مردم در اطراف این دریاچه روایت شده است؛ روایتی که اگر صحت داشته باشد، اتفاقی مبارک در مسیر مبارزه با کروناست، تا جایی که جا دارد آرزو کنیم روایات مشابهی از دیدن رد شنای تمساح در دریای خزر مخابره شود تا به اتکای این روایات‌، اندکی از سفر به شمال کشورمان کاسته شود و تنها استان‌های قرمز کرونایی یعنی گیلان و مازندران هم در مسیر کاهش آمار‌های کرونایی گام بردارند!

واکنش های کاربران

منبع:
1. همشهری آنلاین/ پایان ماجرای تمساح در دریاچه چیتگر؟ | محیط زیست رسما نتیجه جست‌وجوها را اعلام کرد
2. تابناک/ چند نکته قابل تامل درباره «تمساح دریاچه چیتگر»!
3. ایرنا/ تمساح چیتگر؛ از فضای مجازی تا دنیای واقعی
4. تجارت نیوز/ آخرین خبر از تمساح چیتگر / شایعات این اتفاق چقدر واقعیت دارند؟

** درج توییت های کاربران توییتر نشان از تایید یا رد آنها نیست و صرفا برای آگاهی مخاطبین درج می شود.