رهبر معظم انقلاب در دیدار جمعی از فرماندهان نیروی هوایی و پدافند هوایی ارتش به مناسبت بیعت تاریخی همافران با امام خمینی(ره) در ۱۹بهمن سال۵۷ در بخشی از بیانات خود، سیاست قطعی، غیرقابل بازگشت و عدول‌ناپذیر جمهوری اسلامی درخصوص برجام را که مورد اتفاق همه مسئولان کشور است را به این شکل بیان کردند: «اگر می‌خواهند ایران به تعهدات برجامی خود برگردد باید آمریکا تحریم‌ها را در عمل و نه با زبان و یا روی کاغذ، کلاً لغو کند، آن‌گاه پس از راستی‌آزماییِ صحت لغو تحریم‌ها، جمهوری اسلامی به تعهدات برجامی خود باز خواهد گشت».
بیانات رهبر معظم انقلاب در خصوص سیاست جمهوری اسلامی علاوه بر کشیدن خط بطلان بر عملیات روانی - رسانه‌ای پیچیده‌ای آمریکا و برخی از مقامات کشورهای اروپایی که در روزهای اخیر پیرامون موضوع برجام به راه انداخته بودند، به عنوان فصل‌الخطاب و تعیین قطعی و برگشت‌ناپذیری سیاست برجامی جمهوری اسلامی بود.
رهبر انقلاب اسلامی در استدلالی منطقی و واضح تأکید کردند: «طرفی که حق دارد برای ادامه کار برجام شرط بگذارد، جمهوری اسلامی ایران است، چرا که از اول به همه تعهدات برجامی خود عمل کرد ولی آنها تعهدات خود را نقض کردند». این در حالی بود که اعضای سیاست خارجی و امنیت ملی دولت دموکرات بایدن، با شرط‌گذاری برای جمهوری اسلامی، هرگونه تصمیم‌گیری آمریکا درباره برجام را منوط به بازگشت تهران به محدودیت‌های مفاد برجام کرده‌اند. درواقع بایدن که قبل از انتخابات منتقد اقدامات ترامپ و سیاست فشار حداکثری دولت او بود و آن‌را رویکردی پرهزینه برای آمریکا می‌دانست، ظاهرا علاقه‌ای به بازگشت از مسیر رفته ترامپ در مقابله با ایران ندارد؛ چراکه دولت بایدن امیدوار است با ادامه دادن این مسیر علاوه بر کسب امتیازات بیشتر از جمهوری اسلامی در مذاکرات احتمالی، سیاست خارجه خود در مقابل ایران را از صفر شروع نکنند.
حال‌که مشخص شد برجامی که با وعده‌های دولت دموکرات اوباما و کشورهای اروپایی و البته خوش‌بینی افراطی برخی جریانات سیاسی داخلی که امضای مقامات آمریکا را تضمینی بر عملیاتی شدن مفاد برجام می‌دانستند، هیچ دستاوردی مالی و اقتصادی برای مردم ایران ندارد، موجب ایجاد یک تجربه تاریخی در ملت ایران و البته حامیان برجام شده و آن درک این واقعیت است که ماهیت دولت‌های آمریکا نقش و تاثیری در دشمنی آنها با مردم ایران ندارد. به عبارت دیگر ماهیت آمریکایی‌ها و دشمنی آنها علیه مردم ایران کاملا آشکارشده و مردم ایران دیگر فریب جنگ روانی آنها را نخواهند خورد و در این تنها راه‌حل مشکلات زیربنایی اقتصاد کشور همچنان‌که رهبر معظم انقلاب بارها بر آن تاکید داشتند نگاه به داخل است که در صورت اعتقاد مسئولان اجرایی به این امر، پیشرفت و اعتلای ایران اسلامی با بهره‌گیری از پتانسیل‌های داخلی شکوفا و ابزار فشار دشمن را برای همیشه خنثی خواهد کرد. راهبردی استراتژیک که رهبر معظم انقلاب بار دیگر در بیانات اخیر خود بر آن تاکید داشتند و فرمودند: «با نشستن و تماشا کردن هیچ کاری پیش نمی‌رود. مسئولان با حضور در میدان کار و عمل و با اعتماد به خدا، دائماً مولفه‌های قدرت ملی را افزایش دهند و در عمل تولید قدرت کنند».
بیانات رهبر معظم انقلاب در خصوص سیاست جمهوری اسلامی علاوه بر کشیدن خط بطلان بر عملیات روانی - رسانه‌ای پیچیده‌ای آمریکا و برخی از مقامات کشورهای اروپایی که در روزهای اخیر پیرامون موضوع برجام به راه انداخته بودند، به عنوان فصل‌الخطاب و تعیین قطعی و برگشت‌ناپذیری سیاست برجامی جمهوری اسلامی بود.
رهبر انقلاب اسلامی در استدلالی منطقی و واضح تأکید کردند: «طرفی که حق دارد برای ادامه کار برجام شرط بگذارد، جمهوری اسلامی ایران است، چرا که از اول به همه تعهدات برجامی خود عمل کرد ولی آنها تعهدات خود را نقض کردند». این در حالی بود که اعضای سیاست خارجی و امنیت ملی دولت دموکرات بایدن، با شرط‌گذاری برای جمهوری اسلامی، هرگونه تصمیم‌گیری آمریکا درباره برجام را منوط به بازگشت تهران به محدودیت‌های مفاد برجام کرده‌اند. درواقع بایدن که قبل از انتخابات منتقد اقدامات ترامپ و سیاست فشار حداکثری دولت او بود و آن‌را رویکردی پرهزینه برای آمریکا می‌دانست، ظاهرا علاقه‌ای به بازگشت از مسیر رفته ترامپ در مقابله با ایران ندارد؛ چراکه دولت بایدن امیدوار است با ادامه دادن این مسیر علاوه بر کسب امتیازات بیشتر از جمهوری اسلامی در مذاکرات احتمالی، سیاست خارجه خود در مقابل ایران را از صفر شروع نکنند.
حال‌که مشخص شد برجامی که با وعده‌های دولت دموکرات اوباما و کشورهای اروپایی و البته خوش‌بینی افراطی برخی جریانات سیاسی داخلی که امضای مقامات آمریکا را تضمینی بر عملیاتی شدن مفاد برجام می‌دانستند، هیچ دستاوردی مالی و اقتصادی برای مردم ایران ندارد، موجب ایجاد یک تجربه تاریخی در ملت ایران و البته حامیان برجام شده و آن درک این واقعیت است که ماهیت دولت‌های آمریکا نقش و تاثیری در دشمنی آنها با مردم ایران ندارد. به عبارت دیگر ماهیت آمریکایی‌ها و دشمنی آنها علیه مردم ایران کاملا آشکارشده و مردم ایران دیگر فریب جنگ روانی آنها را نخواهند خورد و در این تنها راه‌حل مشکلات زیربنایی اقتصاد کشور همچنان‌که رهبر معظم انقلاب بارها بر آن تاکید داشتند نگاه به داخل است که در صورت اعتقاد مسئولان اجرایی به این امر، پیشرفت و اعتلای ایران اسلامی با بهره‌گیری از پتانسیل‌های داخلی شکوفا و ابزار فشار دشمن را برای همیشه خنثی خواهد کرد. راهبردی استراتژیک که رهبر معظم انقلاب بار دیگر در بیانات اخیر خود بر آن تاکید داشتند و فرمودند: «با نشستن و تماشا کردن هیچ کاری پیش نمی‌رود. مسئولان با حضور در میدان کار و عمل و با اعتماد به خدا، دائماً مولفه‌های قدرت ملی را افزایش دهند و در عمل تولید قدرت کنند».
ضرورت شنیده شدن صدای واحد از داخل
با توجه به اینکه در شرایط کنونی و براساس یک تجربه تاریخی و البته پرهزینه، ضرورت رفع تحریم‌ها و همچنین راستی‌آزمایی آن از سوی ایران به لحاظ منطقی و رسانه‌ای در افکار عمومی داخلی و بین‌المللی از پشتوانه قوی برخوردار است، هرگونه اظهارنظر و تفسیری که برخلاف راهبر مشخص شده و واضح رهبر معظم انقلاب باشد را می‌توان خلاف مصالح ملی دانست.
بنابراین طرح مواردی همچون «مکانیزم بازگشت هم‌زمان ایران و آمریکا به برجام» دیگر جایگاهی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی نخواهد داشتند. چراکه بر اساس یک مطالبه عمومی، اعتماد به طرف آمریکایی ممکن است علاوه بر بازگشت دور باطل مذاکرات، بار دیگر جمهوری اسلامی را معطل وعده‌هایی کند که سابق نقض آن از سوی طرف مقابل وجود دارد و این امر ممکن است ایران را برای مدتی طولانی‌تر گرفتار و با فشار‌های امنیتی و اقتصادی شدیدتری به واسطه احتمال تحریم‌های هوشمند مواجه کند.
در شرایط حساس کنونی شنیده شدن صدای واحد از داخل و البته تلاش برای خنثی کردن تحریم‌ها می‌توان ابزار فشار را از دست دولت بایدن خارج و معادله بین تهران – واشنگتن را تغییر دهد. همچنان که رهبر انقلاب اسلامی مسئولان و دست‌اندرکاران امور کشور را به اتحاد کلمه و هم‌صدایی توصیه موکد کردند و گفتند: «اتحاد کلمه مردم و همچنین مسئولان عامل اصلی عبور از بسیاری از مشکلات در ۴۲ سال گذشته بوده و این هماهنگی و هم‌صدایی باید ادامه یابد».
بنابراین از آنجایی که سیاست فشار حداکثری ترامپ با مقاومت فعال مردم ایران شکست خورده و ایران توانسته از این سیاست عبور کند، هرگونه مشوق محدود از سوی آمریکا برای ترغیب ایران برای بازگشت به برجام غیرقابل پذیرش و مشتاق نشان دادن جمهوری اسلامی برای بازگشت سریع به برجام غیرقابل پذیرش است.
بنابراین طرح مواردی همچون «مکانیزم بازگشت هم‌زمان ایران و آمریکا به برجام» دیگر جایگاهی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی نخواهد داشتند. چراکه بر اساس یک مطالبه عمومی، اعتماد به طرف آمریکایی ممکن است علاوه بر بازگشت دور باطل مذاکرات، بار دیگر جمهوری اسلامی را معطل وعده‌هایی کند که سابق نقض آن از سوی طرف مقابل وجود دارد و این امر ممکن است ایران را برای مدتی طولانی‌تر گرفتار و با فشار‌های امنیتی و اقتصادی شدیدتری به واسطه احتمال تحریم‌های هوشمند مواجه کند.
در شرایط حساس کنونی شنیده شدن صدای واحد از داخل و البته تلاش برای خنثی کردن تحریم‌ها می‌توان ابزار فشار را از دست دولت بایدن خارج و معادله بین تهران – واشنگتن را تغییر دهد. همچنان که رهبر انقلاب اسلامی مسئولان و دست‌اندرکاران امور کشور را به اتحاد کلمه و هم‌صدایی توصیه موکد کردند و گفتند: «اتحاد کلمه مردم و همچنین مسئولان عامل اصلی عبور از بسیاری از مشکلات در ۴۲ سال گذشته بوده و این هماهنگی و هم‌صدایی باید ادامه یابد».
بنابراین از آنجایی که سیاست فشار حداکثری ترامپ با مقاومت فعال مردم ایران شکست خورده و ایران توانسته از این سیاست عبور کند، هرگونه مشوق محدود از سوی آمریکا برای ترغیب ایران برای بازگشت به برجام غیرقابل پذیرش و مشتاق نشان دادن جمهوری اسلامی برای بازگشت سریع به برجام غیرقابل پذیرش است.
اقدامات سطحی آمریکا به جای لغو تحریم‌ها
در تحلیل شرایط طرف آمریکایی نیز باید از این نکته غافل نبود که دولت بایدن برای لغو همه تحریم‌ها، گزینه‌ای که جمهوری اسلامی بر آن تاکید دارد و آن را شرط لازم بازگشت خود به برجام می‌داند، با برخی موانع روبرو است که مهم‌ترین و اصلی‌ترین آنها دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان حاضر در کنگره است که مدافع تداوم سیاست فشار به ایران و منتقد بازگشت به برجام هستند. به این موضوع می‌توان فشار و لابی‌های صهیونیستی و عربی برای ممانعت از بازگشت بایدن به برجام را نیز اضافه کرد، از سوی دیگر اینکه رئیس‌جمهور آمریکا بتواند همه تحریم‌های وضع شده علیه ایران را با دستور اجرایی لغو کند نیز جای تردید دارد.
این موارد در کنار مشکلات شیوع بیماری کرونا در آمریکا و فشار اجتماعی در داخل و درگیری این کشور با چین و روسیه در خارج، شاید ایران را از اولویت کاری آمریکا خارج کرده و به دلیل فشردگی کارها در ماه‌های اولیه دولت بایدن، موجب شود، تییم بایدن برای ایجاد تاخیر به‌منظور امتیاز گرفتن بیشتر و همچنین برای یافتن فرصتی به‌منظور تمرکز بیشتر، ایران را درگیر موضوعاتی سطحی و کم‌ارزش کنند.
یکی از این اقدامات ممکن است اقدامی از جنس آزادکردن منابع بلوکه شده ایران در کشورهایی چون کره‌جنوبی باشد. اقدامی که می‌تواند خواست و ایده‌ال آمریکا به‌جای لغو همه تحریم‌ها باشد و در داخل نیز برای جریان سیاسی که با نگاه‌های حزبی و جناحی به سیاست خارجی می‌نگر‌ند، زمینه‌ای را فراهم کند که در آستانه انتخابات 1400 چنین اقدام نسبتا سهل‌الوصولی را به فضای داخلی خیلی گران بفروشند و بهره آن را در انتخابات پیشِ‌رو ببرند. مسئله‌ای که احتمال آمریکایی‌ها هم از آن مطلع هستند و بعید نیست چشم طمع به این فرصت دوخته باشند.
این موارد در کنار مشکلات شیوع بیماری کرونا در آمریکا و فشار اجتماعی در داخل و درگیری این کشور با چین و روسیه در خارج، شاید ایران را از اولویت کاری آمریکا خارج کرده و به دلیل فشردگی کارها در ماه‌های اولیه دولت بایدن، موجب شود، تییم بایدن برای ایجاد تاخیر به‌منظور امتیاز گرفتن بیشتر و همچنین برای یافتن فرصتی به‌منظور تمرکز بیشتر، ایران را درگیر موضوعاتی سطحی و کم‌ارزش کنند.
یکی از این اقدامات ممکن است اقدامی از جنس آزادکردن منابع بلوکه شده ایران در کشورهایی چون کره‌جنوبی باشد. اقدامی که می‌تواند خواست و ایده‌ال آمریکا به‌جای لغو همه تحریم‌ها باشد و در داخل نیز برای جریان سیاسی که با نگاه‌های حزبی و جناحی به سیاست خارجی می‌نگر‌ند، زمینه‌ای را فراهم کند که در آستانه انتخابات 1400 چنین اقدام نسبتا سهل‌الوصولی را به فضای داخلی خیلی گران بفروشند و بهره آن را در انتخابات پیشِ‌رو ببرند. مسئله‌ای که احتمال آمریکایی‌ها هم از آن مطلع هستند و بعید نیست چشم طمع به این فرصت دوخته باشند.
نتیجه‌گیری
با نظر به آشکار شدن مواضع مقامات دولت جدید آمریکا که تلاش می‌کنند برجام را با حفظ تحریم‌ها حفظ کنند و از رفع تحریم‌های ظالمانه شانه خالی کنند، این امر ممکن است همان‌گونه رهبر انقلاب تاکید داشتند «به ضرر ایران هم باشد» و فرصت پیش آمده به تهدید دیگری مثل خود برجام تبدیل شود. چراکه برجام بدون برداشتن تحریم‌ها «خسارت محض» است. با این وجود لغو همه تحریم‌ها علاوه بر یک مطالبه ملی، مسئولیتی قانونی بر اساس مصوبه مجلس و از آن مهم‌تر سیاست تبیین شده از سوی رهبر معظم انقلاب است که می‌بایست مسئولان دستگاه دیپلماسی کشور برطبق آن بدون داشتن دیدگاه سیاسی و جناحی عمل کرده و از هرگونه دوگانه‌سازی و دستاورسازی در آستانه انتخابات اجتناب کنند، چرا که دیگر مردم ایران با شناخت ماهیت دشمن در برابر هرگونه عملیات روانی – رسانه‌ای پیرامون برجام واکسینه شده‌اند.
