رییس جمهور با بیان این که عملیات واکسیناسیون با حل مشکل واردات و گرفتن مجوز واکسن داخلی برای بازار مصرف سرعت می گیرد، تاکید کرد: وزارت بهداشت و درمان و قرارگاه عملیاتی همه توان خود را برای جلوگیری از موج پنجم به کار گیرند. بر اساس گزارش کمیته بهداشت و درمان در زمینه تامین واکسن خارجی با تشریح پیگیری‌ها و اقدامات انجام شده با همکاری دیگر دستگاه‌ها از جمله وزارت امور خارجه و بانک مرکزی، تاکید شد که بدلیل برخی مشکلات از جمله محدودیت در انتقال ارز و همچنین کمبود واکسن در بازارهای جهانی، تحویل واکسن‌های خریداری شده از برخی کشورها و همچنین سبد بهداشت جهانی و مجموعه کوواکس با تاخیر مواجه شد و در نتیجه در روزهای اخیر شاهد وقفه در اجرای برنامه واکسیناسیون براساس سند ملی بودیم.
سخنگوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می‌گوید در هفته گذشته شاهد تداوم روند افزایشی در موارد سرپایی مثبت کرونا بوده‌ایم و تعداد بیماران سرپایی مثبت در کشور نسبت به هفته قبل‌تر حدود ۴ درصد افزایش داشته‌است. از سوی دیگر رئیس بخش عفونی بیمارستان مسیح دانشوری اعلام کرد: «موج پنجم شروع شده‌است.»
نشانه‌ها دیگر پررنگ‌تر از گذشته است، شهر‌های جنوبی کشور قرمز هستند و در حال حاضر ۳۲ شهر در وضعیت قرمز قرار دارد. با وجود قرمز بودن شهر‌های اطراف پایتخت هم تهران در یک تا دو هفته آینده با موج جدیدی از بیماری مواجه خواهد بود.
با این اوصاف باید در انتظار موج سهمگین‌تری نسبت به موج‌های گذشته باشیم. مرور اتفاقات هر چهار موج گذشته، اما داده‌هایی به ما می‌دهد که بسیار گرانبهاست، از اتفاقاتی که پیش از آغاز موج‌ها در کشور افتاده گرفته تا فعالیت‌ها و تصمیماتی که در میانه طغیان کرونا افتاده به ما نشان می‌دهد یک چرخه ثابت در این میان وجود دارد. نسبت‌های معناداری که شاید گمانه‌زنی در رابطه با موج پنجم را سهل‌تر کند.
به عنوان مثال قله پیک‌ها در موج اول تا موج چهارم همواره با افزایش رکورد تعداد کشته‌های روزانه همراه بوده‌است و بنابراین احتمالا باید در انتظار رکوردشکنی قربانیان روزانه در موج پنجم باشیم. این داده‌ها را با بررسی اتفاقات پیش و حین و پس از موج‌ها بررسی کردیم تا شاید شمایل آشکارتری از آنچه پیش رویمان قرار دارد به دست آوریم.
شاخ‌به‌شاخ با پیک‌پنجم
.jpg "ایران در آستانه ورود به پیک پنجم کرونا/ واکسیناسیون عمومی به کجا رسید؟")
پیک‌پنجم کرونا از آنچه که فکر می‌کنیم به ما نزدیک‌تر شده است؛ آنقدر نزدیک و نفس‌به‌نفس که برخی کارشناسان خطرش را بیخ گوشمان توصیف می‌کنند و برخی دیگر هم معتقدند این موج آغاز شده است.
وضعیت قرمز در ۳۲ شهر
پیام طبرسی، رئیس بخش عفونی بیمارستان مسیح دانشوری با اشاره به قرمزبودن وضعیت ۳۲شهر از شهر‌های کشور، معتقد است که پیک‌پنجم در برخی از استان‌های جنوبی آغازشده و در یک تا دو هفته آینده با موج جدیدی از بیماری در تهران و سایر شهر‌های کشور هم مواجه خواهیم شد.او شیوع ویروس هندی جدید به نام دلتا را که در حال چرخش است، عامل آغاز پیک‌پنجم کرونا در کشور می‌داند: «این ویروس که کشورهای دیگر را هم درگیر کرده است، سرایت‌پذیری بسیار شدیدی دارد و هر بیمار می‌تواند ۸تا۱۲نفر را درگیر کند.»
افزایش اطلاع نشانه آغاز پیک جدید
حمید سوری، اپیدمیولوژیست وضعیت‌قرمز برخی شهر‌های کشور را زمینه‌ای برای آغاز موج‌پنجم با ویروس دلتا می‌داند، اما معتقد است که تا شروع پیک پنجم چند قدمی فاصله داریم: «زمانی می‌توانیم راجع به وقوع پیک جدیدی از بیماری صحبت کنیم که روندی کاملا صعودی در آمار ابتلا، بستری و مرگ مبتلایان وجود داشته باشد؛ اتفاقی که در حال حاضر هنوز در سراسر کشور نیفتاده است؛ البته که خطر بالقوه پیک‌پنجم به‌طرز کاملا محسوسی وجود دارد؛ مخصوصا با واریانت جدید دلتا که کانون‌های شیوع آن در جنوب و شرق کشور شناسایی شده است.»
به نظر سوری، وقوع قطعی پیک‌پنجم کرونا در کشور، کاملا به نحوه مدیریت طغیان‌هایی که در گوشه و کنار کشور رخ داده است، بستگی دارد: «اگر آن مناطقی را که این ویروس جدید شناسایی شده، کنترل کنیم، ممکن است بتوانیم از رخ‌دادن پنجمین موج کرونا در کشور جلوگیری کنیم؛ در غیر این صورت خودمان به استقبال این موج رفته‌ایم.»
این در حالی است که سیماسادات لاری، سخنگوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از افزایش ۴درصدی بیماران سرپایی کرونا مثبت می‌گوید: «در هفته گذشته شاهد تداوم روند افزایشی در موارد سرپایی مثبت کرونا بوده‌ایم و تعداد بیماران سرپایی مثبت در کشور نسبت به هفته قبل‌تر حدود ۴درصد افزایش داشته است.» ضمن این‌که در هفته گذشته نمودار موارد بستری شدگان کووید-۱۹ در استان سیستان‌وبلوچستان با شیب تندی رو به افزایش است و استان‌های ایلام، کرمان، هرمزگان، بوشهر و یزد دارای بیشترین میزان بروز موارد بستری مثبت در کشور بودند؛ اتفاقی که به نظر می‌رسد نشان‌دهنده اولین زمینه‌ها برای شروع پیکی جدید در کشور است.
عادی‌انگاری وضعیت ویروس کرونا در کشور به جایی رسیده که استانداران و مسوولان علوم‌پزشکی استان‌های مختلف هم آن را زمینه وقوع پیک پنجم می‌دانند. علی آقازاده، استاندار استان مرکزی با مقایسه آمار‌ها و ارقام هفته چهارم خرداد جاری نسبت به هفته سوم گفت: «اعداد و ارقام نشان از روند افزایشی آمار مبتلایان به کووید-۱۹ و شمار جان‌باختگان کرونا دارد؛ روندی که به‌نظر می‌رسد نشان‌دهنده درگیری کشور با موج پنجم خواهد بود.»
موج‌پنجمی که رئیس دانشگاه علوم‌پزشکی کرمانشاه هم با اشاره به برگزاری مراسم عروسی و عزا در استان آن را بعید نمی‌داند؛ موجی خطرناکی که ستاد مقابله و پیشگیری از کرونای استان یزد را هم به‌صرافت انتشار اطلاعیه‌ای با مضمون افزایش ناگهانی موارد ابتلا و بستری و نگرانی از ورود پیک‌پنجم کرونا انداخته و مردم را به رعایت بیش از پیش پروتکل‌های بهداشتی توصیه کرده است. همان‌طور مسؤولان استان اردبیل و قزوین هم نسبت به قرار گرفتن این استان‌ها در وضعیت قرمز و وقوع موج‌پنجم در این استان‌ها هشدار داده‌اند.
موج‌های کرونا زیر ذره‌بین
موج اول
۸ اسفند ۹۸ تا ۳۰ فروردین ۹۹
موج اول ویژگی‌های متفاوتی نسبت به موج‌های دیگر داشت و این تفاوت به دلیل نبود آگاهی نسبت به رفتار این ویروس بود.روزهای پایانی فروردین ۹۹ وضعیت ابتلا و مرگ و میر‌ها تا یک ماه پس از آن با ثبات پیش رفت و این وضعیت به گونه‌ای بود که در روز ۲۷ اردیبهشت ۹۹ آمار قربانیان روزانه حتی به ۳۵ نفر در روز رسید.
آمار‌های آن روزها گواهی می‌دهد سفر‌های نوروزی ۹۹ هم به میزان ۷۱ درصد نسبت به سال پیشینش کاهش داشته‌است.
در میانه موج اول، مدیرعامل شرکت واحد تهران از جداسازی کابین مسافران و راننده در جهت حفظ ایمنی و سلامت خبر داد و وزارت کشور هم طرح محدودسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی شهری در اجرای طرح فاصله‌گذاری اجتماعی را ابلاغ کرد.
مسافران مترو و اتوبوس تهران هم در میانه موج اول ۸۵ درصد کاهش یافت.
۱۰ فروردین ۹۹ علیرضا زالی فرمانده ستاد مبارزه با کرونای تهران گفت: «بررسی‌های میدانی سطح شهر حاکی از این است متاسفانه برخی از مردم توصیه‌های موکد بهداشتی و هشدار‌ها را جدی نگرفته و گزارش‌ها نشان‌دهنده استمرار تردد‌ها و رفتار‌های اجتماعی مردمی است.»
موج دوم
۲۷ اردیبهشت ۹۹ تا ۱۳ مرداد ۹۹
در موج اول بیشترین تعداد قربانیان روزانه در حالی به ۱۵۸ کشته رسید که در مدت موج دوم کمترین تعداد کشته‌های روزانه مربوط به ۹شهریور با ۱۰۳ کشته است، به این ترتیب کمترین تعداد کشته‌های روزانه موج دوم فقط کمی کمتر از بیشترین تعداد کشته‌های روزانه موج اول بود.افزایش سفرها به واسطه تعطیلی‌های ۴ و ۵ خرداد (یکشنبه و دوشنبه) و همچنین ۱۴ و ۱۵ خرداد (چهارشنبه و پنجشنبه) تاثیر بسیاری در افزایش مبتلایان و میزان قربانیان در موج دوم کرونا داشت.
علیرضا زالی، فرمانده عملیات مدیریت بیماری کرونا ۴ مرداد در کلانشهر تهران خواستار دورکاری ۵۰درصد کارکنان و کارمندان سازمان‌ها و دستگاه‌های اجرایی شد. به گفته او ۷۰درصد مردم تهران از ماسک استفاده می‌کنند.
موج دوم کرونا موج سنگین‌تری نسبت به موج اول است. رضا خشنود، معاون ستاد مقابله با کرونا در تهران کمبود تخت‌های ویژه، تخت‌های بستری و کمبود نیروی کادر را از دلایل سهمگینی موج دوم دانسته‌است.
علیرضا رئیسی ۲۴تیر: در روزهای بعد از ماه رمضان، موارد ابتلا به کرونا به دلیل برگزاری مراسم عروسی و عزاداری افزایش یافت و بیشترین ابتلا‌ها را از این مراسم‌ها گزارش داشتیم.
بسیاری از مسؤولان از جمله یک عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی ۱۱ تیر اعلام کردند باید کسانی که از ماسک استفاده نمی‌کنند، جریمه شوند.
۱۰ تیر یعنی در کوران موج دوم فراگیری از سوی ستاد ملی مقابله با کرونا اعلام شد ۶۰ درصد مبتلایان جدید افرادی بودند که در روزهای تعطیل خرداد به مسافرت رفته‌اند.
موج سوم
۲۱ شهریور ۹۹ تا ۱۰ دی ۹۹
روند صعودی تعداد کشته‌های روزانه در موج دوم نسبت به موج سوم هم نشان از آن دارد که در قله این موج، قربانیان بسیار بیشتری را نسبت به موج دوم شاهد بودیم.اوایل مهرماه، هشدار درباره موج سوم کرونا آغاز شده‌است. عمده‌ترین تفاوت این موج را کارشناسان به تغییر جهش این بیماری، افزایش سرایت پذیری و بالا بودن بیماری‌زایی نسبت داده‌اند.
۳۰ شهریور، علیرضا زالی از کاهش ۱۵درصدی میزان رعایت پروتکل‌های بهداشتی در تهران خبر داد و به صورت رسمی اعلام کرد تهران وارد موج سوم کرونا شده و اگر مداخلات جدی صورت نگیرد، هفته‌های سختی را خواهیم داشت.
بازگشایی عجولانه مدارس، افزایش سفر‌های تفریحی در تابستان، نبود پروتکل مشخص برای محدودیت سفرها، خستگی مردم از رعایت پروتکل‌های بهداشتی، کنترل‌نشدن تجمعات و ورود به فصل سرما از جمله عوامل شکل گیری موج سوم کروناست.
قاسم جان بابایی، معاون درمان وزارت بهداشت، ۳۰آبان۹۹: با افزایش مراجعان سرپایی به بیمارستان‌ها و به دلیل محدویت زیرساخت‌ها ظرفیت پذیرش بیماران محدود شده‌است و در شرایط فعلی کرونا یکی از عوامل مرگ و میر، دیر بستری کردن بیماران است.
نتایج مطالعه صورت گرفته در ۲۹ آبان ماه در رابطه با میزان رعایت اصول بهداشتی و شیوه‌نامه‌های کرونایی در استان تهران نشان می‌دهد ۱۰درصد تهرانی‌ها اساسا به کرونا اعتقادی ندارند.
تفاوت دیگر موج سوم با موج‌های اول و دوم افزایش میزان ابتلا در سنین پایین‌تر بود. در ابتدای آغاز این موج هم مسؤولان ستاد ملی مقابله با کرونا هشدار دادند جوانان بیشتری در موج سوم کرونا در ایران به این ویروس مبتلا خواهند شد.
موج چهارم
۱۱فروردین ۱۴۰۰ تا ۱۴خرداد ۹۹
سعید نمکی، وزیر بهداشت اسفندماه سال گذشته ضمن مخالفت با بازگشایی مدارس ابراز نگرانی کرده‌بود: «نکند دوباره با عادی‌انگاری به تله اردیبهشت و خردادماه بیفتیم».موج چهارم را به نام موج انگلیسی هم می‌شناسیم. شیب موج چهارم به‌دلیل افزایش سرایت‌پذیری ویروس جهش‌یافته نسبت به موج‌های قبلی بیشتر بود. شیب منحنی ابتلا با آهنگ سریع‌تری افزایش یافت که سبب شد قله این موج هم بالاتر باشد.
آمار ارائه شده در ۳۱ فروردین امسال حکایت از این دارد که نزدیک به ۱۰۰ بیمارستان در تهران درگیر بیماری کرونا هستند و تمام تخت‌های آی‌سی‌یو در تهران پر شده‌اند.
۳۰ فروردین سخنگوی سازمان اورژانس کشور از افزایش هفت برابری تماس با اورژانس نسبت به هفته پیش از این تاریخ خبر داد.
بر اساس رنگ‌بندی رسمی اپلیکیشن ماسک در هفته آخر فروردین ۳۰۱ شهر ایران در وضعیت قرمز قرار گرفتند.
آمار وزارت بهداشت در روز اول اردیبهشت نشان می‌دهد ۴۲ هزار و ۵۰۰ نفر از افرادی که تست مثبت داشتند از قرنطینه خانگی خارج شدند و بعضا تا ۵۰ کیلومتر هم در سطح شهر تردد داشتند.
واکسیناسیون عمومی به کجا رسید؟
واکسیناسیون در کشور روند بسیار کندی طی می‌کند. تا به حال دلیل سرعت پایین در تزریق واکسن را محقق‌نشدن وعده کشورهای سازنده واکسن در ارسال محموله‌ها و نبود واکسن در دنیا و ... اعلام می‌کردند اما با صدور مجوز مصرف اضطراری برای واکسن ایرانی، تمرکز از واردات واکسن برداشته شد و حالا گفته می‌شود واکسیناسیون در مرحله بعدی با واکسن ایرانی صورت می‌گیرد؛ تا جایی که علیرضا رئیسی، سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا روز گذشته اعلام کرد که با همین واکسن‌های ایرانی تلاش می‌شود تا پایان سال تمام گروه‌های هدف حداقل یک دوز واکسن را دریافت کنند. او این وعده را هم داد که در ماه‌های آینده، بیش از ۷ تا ۸ میلیون دوز به‌صورت ماهانه، واکسن داخلی در اختیار قرار داده شود و در کنار آن هم واکسن خارجی وارد شود. رئیسی در حالی بر تسریع در روند واکسیناسیون در ماه‌های آینده تأکید می‌کند که واکسن کووایران برکت، به عنوان تنها واکسن مجوزدار ایرانی برای مصرف عمومی، در هفته‌های اخیر، کمی بیش از یک میلیون دوز تولید شده است. همه اینها در شرایطی است که با گذشت بیش از ۴ ماه از شروع واکسیناسیون در کشور بر اساس آخرین اعلام وزارت بهداشت، تاکنون ۵ میلیون و ۶۱۳ هزار و ۱۴۰ دوز واکسن تزریق شده است؛ «دوز» به معنی «نفر» نیست؛ چرا که هر نفر، برای کامل‌شدن پروسه واکسینه شدن، باید ۲ دوز واکسن دریافت کند. بنابراین اگر هر ۲ دوز، معادل یک نفر در نظر گرفته شود، تعداد افراد واکسینه شده ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر خواهد بود؛ یعنی ۳.۵درصد از جمعیت کل کشور. این در حالی است که سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا اعلام می‌کند قرار است برای جمعیت باقی‌مانده که نزدیک به ۷۷ میلیون نفر هستند، طی ۸ماه آینده واکسن تزریق شود. اتفاقی که با توجه به ظرفیت‌های کشور در بخش سلامت و همچنین نگاهی به وضعیت واکسیناسیون در ماه‌های گذشته، آشفتگی‌ها و بی‌برنامگی‌ها، بسیار دور از ذهن است.
کندی واکسیناسیون، سرعت مرگ و ابتلا
واکسن‌های ایرانی یا تولید داخل یکی پس از دیگری مراحل ورود به بازار تزریق عمومی را طی می‌کنند. مؤسسه برکت با واکسن کووایران برکت، مؤسسه رازی با واکسن کووپارس، انستیتو پاستور با واکسن پاستوکووک (تولید مشترک با کوبا)، مجموعه وزارت دفاع با واکسن فخرا و ... پیش می‌روند. آن طور که گفته می‌شود قرار است تا شهریور، تولیدات واکسن به ده‌ها میلیون دوز برسد؛ افزایشی که به وعده جدید مسئولان برای واکسیناسیون گروه‌های هدف تا پایان سال هم بدل شده اما تجربه آن چه از گذشته بر جا مانده همان سردرگمی است که این روزها در روند واکسیناسیون سالمندان در فاز دوم به چشم می‌آید. چشم‌انداز واکسیناسیون در کشور با آن چه در ۴ ماه گذشته سپری شده نامناسب ارزیابی می‌شود. تمام وعده‌ها به دلیل تامین‌نشدن واردات به تولید داخل موکول می‌شد اما همین واکسن داخلی هم پس از گذشت ۱۱ روز از صدور مجوز اضطراری همچنان در پیچ تولید، عرضه و تزریق مانده است.تکرار تجربه فعلی در آینده
تامین میلیونی واکسن، تنها با تکیه بر وعده‌های احتمالی آینده، اعلام می‌شود، در حالی که تا همین حالا هنوز بخشی از نیروهای کادر درمان که واکسیناسیون آنها از بهمن سال گذشته شروع شده و در اولویت تزریق واکسن قرار داشتند، نتوانسته‌اند هر دو دوز را دریافت کنند.
علی تاجرنیا، معاون توسعه مدیریت و منابع سازمان نظام پزشکی درباره روند واکسیناسیون در آینده می‌گوید: «تا این لحظه که فاز دوم واکسیناسیون برای سالمندان در حال اجراست، هنوز فاز یک کادر درمان کاملا تکمیل نشده و ما همچنان در مطب‌ها و کلینیک‌های بخش خصوصی، پرسنلی داریم که واکسن دریافت نکرده‌اند.»
به گفته تاجرنیا، روند واکسیناسیون در کشور بر اساس جدول زمان‌بندی پیش نرفته و علت عمده آن هم به میزان واردات واکسن مربوط است: «ایران به دلیل شرکت‌نکردن در مراحل کلینیکال‌تریال (مطالعات بالینی) تولید واکسن در دنیا سهم کمی از واردات دارد. انتظار می‌رود با تولید واکسن داخلی مقداری تغییر در روند واکسیناسیون در کشور ایجاد شود.»
این مسئول در سازمان نظام پزشکی، از روند واکسیناسیون در کشور ناراضی است، با این توضیح که «سرعت واکسیناسیون تاکنون خوب نبوده و این مسئله باعث می‌شود که حتی در صورت داشتن چند میلیون واکسن هم، ما با همین روند کند مواجه باشیم. اتکای صرف وزارت بهداشت به دانشگاه‌ها و شبکه‌های بهداشت و حذف بخش خصوصی و حتی نهادهای بزرگی از جمله هلال احمر از روند واکسیناسیون شرایط کنونی را رقم زده و اگر قرار است میلیون‌ها واکسن در کشور وجود داشته باشد، اما روند توزیع و تزریق تغییر نکند، با همین تجربه ناموفق که با بی‌نظمی و ازدحام جلوی مراکز بهداشت ایجاد شده، مواجه خواهیم شد و شرایط تغییر نخواهد کرد.»
او در ادامه از آمادگی نظام پزشکی به عنوان متولی بخش خصوصی در کنار وزارت بهداشت خبر می‌دهد: «بحث واکسیناسیون مثل بسیاری از مسائل دیگر نقاط قوت و ضعف دارد اما بهتر است با برطرف‌کردن نقاط ضعف و تقویت نقاط قوت فرایندها به گونه‌ای تنظیم شود که پوشش حداکثری واکسیناسیون برای آحاد مردم رقم بخورد.»
تمرکز بر واکسیناسیون اهالی جنوب
با این که اعلام می‌شود واکسیناسیون روند شیوع و مرگ را کنترل می‌کند اما به تأکید مینو محرز، عضو ستاد ملی مقابله با کرونا و متخصص بیماری‌های عفونی با وجود جهش‌های جدید ویروس حتی کشورهای با درصد بالای واکسیناسیون همچنان در معرض خطرند. محرز از شروع پیک پنجم در کشور به دلیل وجود واریانت‌های جدید خبر می‌دهد و می‌گوید که باید بر واکسیناسیون اهالی جنوب کشور تمرکز شود: «سرعت انتقال این ویروس بالاست و مردم کمتر پروتکل‌ها را رعایت می‌کنند. از سوی دیگر، با توجه به شیوع بیشتر جهش‌های جدید در استان‌های جنوبی، باید بر واکسیناسیون مردم استان‌های جنوبی تمرکز شود.»منبع:
1. خبر آنلاین/ واهمه از موج پنجم کرونا/ واکسیناسیون عمومی به کجا رسید؟
2. جام جم آنلاین/ ایران در آستانه ورود به پیک پنجم کرونا
3. ایسنا/ کندی واکسیناسیون، سرعت مرگ
