به گزارش راسخون؛ تالاب هورالعظیم بزرگترین تالاب مرزی کشور و تالابی مشترک بین ایران و عراق است که دو سوم مساحت آن در عراق قرار دارد. قسمت ایرانی تالاب هورالعظیم از رودخانه کرخه و انشعابات آن تغذیه می‌شود. پوشش این تالاب نی، جگن، لویی و نیلوفر آبی است.

این تالاب که سال‌ها است به دلایل مختلف از جمله خشک کردن برای جاده‌سازی شرکت‌های نفتی و همچنین خشکسالی، با کمبود آب دست و پنجه نرم می‌کند، با خشکسالی امسال وضعیت بدتری پیدا کرده است.

این تالاب که زیست بوم تعداد بی‌شماری از انواع ‏آبزیان و گیاهان تا چهارپایان و دام‌های سنگین است قانونا جزو مناطق حفاظت شده محیط ‏زیست می باشد اما ناباورانه شاهد آن هستیم عده‌ای با ماشین آلات سنگین در حال تسطیح و حتی ‏کار کشاورزی در آن هستند. تالاب هورالعظیم در غرب استان خوزستان در انتهای رود کرخه و ‏در منطقه مرزی شهرستان‌های دشت آزادگان و هویزه استان خوزستان قرار دارد.

آشنایی با تالاب هورالعظیم

هورالعظیم یا هورالهویزه (به معنای تالاب هویزه) یا تالاب بزرگ هویزه بزرگ‌ترین تالاب استان خوزستان است.

این تالاب از آب‌های اضافه رود کرخه، دویرچ و بخشی از آب‌های اضافه اروندرود تشکیل شده‌ است. ژرفای این هور (تالاب) کم است ولی تدریجاً در وسط آن به چند متر می‌رسد. سراسر هورالعظیم با نی پوشیده شده‌ است. مساحت مشخص شده توسط اداره کل محیط زیست خوزستان به عنوان تالاب حدود ۱۱۸۰۰۰ هکتار می‌باشد.

هورالعظیم در غرب استان خوزستان در انتهای رود کرخه در منطقه مرزی دشت آزادگان بین دو کشور ایران و عراق واقع شده‌ است و دارای طول جغرافیای ۴۷ درجه و ۵۸ دقیقه تا ۴۷ درجه ۱۶ دقیقه و ۳۰ ثانیه طول شرقی و عرض جغرافیایی ۳۱ درجه ۵۳ دقیقه تا ۴۱ درجه عرض شمالی است. این تالاب مشترکاً در شهرستان‌های دشت آزادگان و هویزه استان خوزستان واقع گردیده‌است.

هورالعظیم درجنوب غرب شهرستان هویزه واقع بوده و شهر رفیع (کاوه) مرکز بخش نیسان در ۳ کیلومتری آن قرار دارد.

راه‌های دسترسی به منطقه شامل راه آسفالته - سوسنگرد- بستان- چزابه- راه آسفالته هویزه رفیع، راه شنی، نظامی پاسگاه‌های طبر- شط علی و راه آسفالته اهواز- جاده سید خلف به طلائیه است.

تالاب هورالعظیم به دلیل تأمین نشدن حق‌آبه مورد انتظار، با کم‌آبی روبه‌رو است و تخلفات شرکت ملی نفت ایران در این منطقه نیز به تخریب گسترده زیست‌بوم آن منجر شده‌است. بیش از نیمی از بخش ایرانی این تالاب از بین رفته‌ است.

ماجرای عدم پرداخت حق‌آبه هورالعظیم

درباره تالاب هورالعظیم پیشبینی شده بود که در سناریوهای ترسالی ۱.۸میلیارد متر مکعب، بارندگی نرمال ۱.۶ میلیارد متر مکعب و خشکسالی ۱.۳میلیارد از حق‌آبه این تالاب وزارت نیرو پرداخت شود. وزارت نیرو مدعی است که ۱.۸میلیارد متر مکعب از حق‌آبه تالاب هورالعظیم را پرداخت کرده است، اگرچه مسئولان سازمان محیط زیست می‌گویند زمانبندی این اتفاق اشتباه بوده است.

محمدجواد اشرفی، مدیرکل محیط زیست استان خوزستان، به خبرآنلاین توضیح می‌دهد: «فرض بگیریم این اتفاق (پرداخت حق‌آبه) افتاده باشد، توزیع زمانی آن مناسب نیست. حداقل ورودی تالاب ما در ۲۰ روز گذشته باید چیزی ۲۰ تا ۲۵متر مکعب در ثانیه باشد، اما در بهترین حالت ۸ متر مکعب در ثانیه آب وارد تالاب شده است. کاری خوبی بود که در زمستان حق‌آبه پرداخت شد، اما وقتی در تابستان که تبخیر به این میزان بالاست آب ندهند که آن کاری هم به درد نمی‌خورد.»
برآوردها نشان می‌دهد که در این روزها هر ثانیه ۳۰متر مکعب از آب هورالعظیم تبخیر می‌شود؛ ورودی ۸متر مکعب بر ثانیه آب به تالاب یعنی هر ثانیه ۲۲ متر مکعب از آب تالاب و هر روز نزدیک ۲میلیون متر مکعب آب از منابع آب هورالعظیم نابود می‌شود.

اگرچه حالا بعد از گذراندن روزهای فاجعه تالاب و اعتراضات فراوان بخشی از حق‌آبه فصل تابستان تالاب به سمت آن جاری شده است.

اشرفی می‌گوید: «الان ۴۰ تا ۵۰ میلیون متر مکعب آب به سمت تالاب رها شده است، در شورای سازگاری کم آبی استان با وزارت نیرو توافق کرده بودیم که از خرداد تا شهریور ماه ۲۵۰میلیون متر مکعب آب وارد تالاب شود.»

روزهای بحرانی تالاب هورالعظیم

تالاب "هورالعظیم" این روزها حال خوشی ندارد؛ نیزارهای زرد و سوخته، بخش‌های خشک و کم‌آب و آب‌تنی گاومیش‌ها با آب آلوده؛ همه نشان از روزهای بحرانی تالاب دارد. تالاب هورالعظیم بزرگترین تالاب مرزی کشور و تالابی مشترک بین ایران و عراق است که دو سوم مساحت آن در عراق قرار دارد. قسمت ایرانی تالاب هورالعظیم از رودخانه کرخه و انشعابات آن تغذیه می‌شود. پوشش این تالاب نی، جگن، لویی و نیلوفر آبی است. این تالاب که سال‌ها است به دلایل مختلف از جمله خشک کردن برای جاده‌سازی شرکت‌های نفتی و همچنین خشکسالی، با کمبود آب دست و پنجه نرم می‌کند، با خشکسالی امسال وضعیت بدتری پیدا کرده است.

حیوانات کمیاب هورالعظیم در معرض خطر

یک فعال زیست محیطی خوزستان گفت: اگر آب برای سیراب کردن هورالعظیم به اندازه کافی رها سازی نشود باید شاهد خشک و تبدیل شدن آن به کانون ریزگرد باشیم. کرامت حافظی به خشک شدن تالاب هورالعظیم و مرگ‌ومیر ماهیان این تالاب اشاره می کند: تالاب هورالعظیم مهم‌ترین باقی‌مانده تالاب‌های میان رودان (بین النهرین) است و منطقه وسیعی را در شامل می‌شود.

وی با اشاره به تنوع زیستی - جانوری در تالاب هورالعظیم یادآور شد: هورالعظیم یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های گونه‌های جانوری در خاورمیانه - جهان و همچنین گنج تالاب‌های ایران است و تعداد فراوانی از گونه‌های حیات‌وحش خوزستان در هورالعظیم قابل مشاهده هستند.

این فعال زیست محیطی خوزستان تصریح کرد: فصل تابستان زمان زادآوری گونه‌های مختلف حیات‌وحش در هورالعظیم است چرا که هورالعظیم تنها زیستگاه شِنگ (سمور آبی) میان رودان در ایران است.

حافظی گفت: شِنگ (سمور آبی) میان رودان (Mesopotamian Smooth-coated Otter) با نام علمی (Lutrogale perspicillata maxwelli ) کمیاب‌ترین سمور آبی جهان است که تنها در هورالعظیم ایران و تالاب‌های بین النهرین عراق زیستگاه دارد و گونه آسیب‌پذیر فهرست سرخ جهانی است.

وی ادامه داد: برخی گونه‌های کمیابی که در خاورمیانه در این تالاب زادآوری دارند مانند غول حواصیل، اکراس آفریقایی، مار گردن و گونه‌های فهرست سرخ جهانی مانند سوسک نیزار خوزی، اردک مرمری و اردک بلوطی و گونه‌های متنوع دیگر در تابستان کم آب و پر از آتش‌سوزی هورالعظیم جوجه آوری دارند.

این فعال زیست محیطی خوزستان بیان کرد: از سویی کم‌آبی شدید و گرمای فراوان و از سوی دیگر آتش‌سوزی مکرر هورالعظیم، این بهشت پرندگان خاورمیانه را به جهنمی سوزان تبدیل کرده است.

وی ادامه داد: آتش‌سوزی نیزار علاوه بر نابودی حیات‌وحش در اوج فصل زادآوری باعث می‌شود تا پوشش نیزار از میان برود و آب زودتر تبخیر شود.

ورودی آب نزدیک به صفر است

حافظی گفت: از سوی دیگر ورودی‌های آب به تالاب هورالعظیم در بخش‌های مختلف صفر و نزدیک به صفر شده و این در حالی است که تا زمان بارندگی چهار تا پنج ماه دیگر باقی‌مانده است و ما اکنون شاهد تلفات ماهیان و مرگ طبیعت هستیم.

عضو کمیته ثبت پرندگان ایران گفت: خشک و بی‌آب شدن هورالعظیم علاوه بر نابودی این زیست بوم زنده و پویا باعث می‌شود تا نیزار و تالاب هورالعظیم تبدیل به بزرگ‌ترین کانون ریزگرد کشور شود؛ لذا به صورت فوری و بی‌درنگ باید نسبت به تأمین آب برای جریان زیستی رود کرخه در پایین‌دست سد کرخه و تأمین حقابه هورالعظیم اقدام کرد.

وی تصریح کرد: وزارت نیرو باید تأمین حقابه هورالعظیم و جریان زیستی رود کرخه را مقدم بر سایر مصارف مانند صنعت و کشاورزی قرار داده و فوری نسبت به رهاسازی آب برای جلوگیری از مرگ تالاب هورالعظیم اقدام و نظارت کند تا آب به هورالعظیم برسد.

حافظی با اشاره به نقش رسانه‌ها در پیگیری تخصیص حقابه تالاب هورالعظیم و ضرورت مطالبه گری آن از محیط زیست و وزارت نیرو یادآور شد: رسانه‌ها مختلف، سمن‌های محیط زیست، اداره کل محیط زیست خوزستان و سازمان محیط زیست کشور باید این مطالبه مهم و جدی را به صورت فوری پیگیری و به طور مستمر برای حفظ جریان زیستی رودها و حقابه تالاب نظارت کنند.

وی ادامه داد: خوزستان زیستگاه بیش از ۳۹۰ گونه پرنده ،۷۰ گونه پستاندار، ۸۵ گونه خزنده، پنج گونه دوزیست، ۵۶ گونه ماهی آب‌های داخلی و ۹۰۰ گونه ماهیان خلیج‌فارس است.

به گفته حافظی، هورالعظیم مهم‌ترین کانون حضور پرندگان به عنوان بهشت پرندگان خاورمیانه شهرت یافته است و این منطقه حفاظت شده که تنوع زیستی و گونه‌های خاصی در آن زیست می‌کنند، قابلیت تبدیل به پارک ملی را دارد.

عضو کمیته ثبت پرندگان ایران یادآور شد: در سالیان اخیر کم‌آبی، آلودگی آب، آتش‌سوزی، تخریب زیستگاه توسط وزارت نیرو و صنعت نفت و برخی سال‌ها به دلیل تأمین نشدن آب تالاب این کانون پویا حیات‌وحش تبدیل به بزرگ‌ترین کانون ریزگرد کشور شده است.

به گفته این فعال زیست محیطی خوزستان، رودخانه و تالاب بدون آب معنا ندارد و هورالعظیم بی‌آب تبدیل به بزرگ‌ترین کانون ریزگرد کشور می‌شود و علاوه بر نابودی زندگی هور نشینان و حیات‌وحش، آثار ریزگردها تا دوردست‌ها نیز محیط زیست را به مخاطره می‌اندازد.

تصاویر آخرالزمانی و غم‌انگیز از وضعیت تالاب هورالعظیم

منبع:
1. همشهری آنلاین/ آشنایی با تالاب هورالعظیم
2. ایسنا/ تالابی در پرتگاه؛ حال ناخوش هورالعظیم...
3. خبرآنلاین/ ببینید | تصاویر آخرالزمانی و غم‌انگیز از وضعیت تالاب هورالعظیم
4. تابناک/ مرگ تدریجی حیات وحش در هورالعظیم
5. تابناک/ ماجرای عدم پرداخت حق‌آبه هورالعظیم
6. تابناک/ روزهای بحرانی تالاب هورالعظیم
7. تابناک/ هورالعظیم؛ حیوانات کمیاب در معرض خطر