به گزارش راسخون؛ در چند هفته گذشته طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی سر و صدای زیادی بر پا کرده است. فارغ از اینکه تعدادی از نمایندگان مجلس و طراحان این طرح مدعی شده‌اند که هدف از آن مسدودسازی شبکه‌های اجتماعی خارجی نیست، ما هم مانند شما نمی‌توانیم به این قضیه خوش‌بین باشیم.

در مناظره‌هایی که موافق و مخالفان طرح صیانت داشته‌اند، به وضوح اعلام شده که در صورت استقبال کاربران از سرویس‌های داخلی، پهنای باند سرویس‌های خارجی کم خواهد شد. حالا به نظر می‌رسد که ساخت اکانت های فیک در روبیکا تلاشی برای نشان دادن استقبال کاربران از نسخه‌های داخلی و بهانه‌ای برای کم کردن پهنای باند سرویس‌های خارجی باشد.

ماجرای ساخت اکانت های فیک در روبیکا چیست؟

ماجرا از توییت یکی از کاربران شروع شد؛ کاربری که یک صفحه آموزش ترفندهای کامپیوتر و موبایل در اینستاگرام دارد و حالا به صورت اتفاقی با جست‌وجوی نام خودش در پیام‌رسان روبیکا متوجه شده است که بدون اطلاع او، در آنجا صفحه‌ای به نامش ساخته شده و مطالبش عیناً بارگزاری می‌شود؛ بدون اینکه خودش خبر داشته باشد! این کاربر در کمال شگفتی این مورد عجیب را توییت کرد و با دیگران به اشتراک گذاشت.

پس از توییت او، کاربران دیگری که در اینستاگرام صفحات مختلف آموزشی، اطلاع‌رسانی و حتی آرایشی و زیبایی دارند، ترغیب شدند تا نام خودشان را در روبیکا جست‌وجو کنند و نتیجه برای آن‌ها هم همان بود: اکانت های جعلی روبیکا. صفحاتی به نامشان ساخته شده و این‌طور به نظر می‌رسد که خودشان با رضایت و اطلاع قبلی در روبیکا فعالیت دارند، اما این‌گونه نیست.

روز گذشته برخی از اشخاص معروف و چند فوتبالیست در حساب اینستاگرام خود استوری‌هایی با محتوای مشابه به اشتراک گذاشتند. به عنوان یک نمونه بازیکن تیم فوتبال پرسپولیس در یک استوری اینستاگرامی خود خبر از ساخت اکانتی به اسم او و دارای تیک آبی در روبیکا داد و گفت: «سلام خدمت دوستان عزیزم، متأسفانه به اسم بنده در صفحه روبیکا حساب جعلی ساخته شده. تنها فعالیت من در فضای مجازی در همین اینستاگرام می‎‌باشد. این حساب را هم توسط پلیس فتا پیگیری کردم.» پس از کنعانی زادگان بازیکنان دیگری نظیر سعید آقایی و مهدی عبدی و چند بازیکن فوتبال دیگر این موضوع را در استوری‌های اینستاگرامی خود نوشتند. تب اکانت‌های فیک و جعلی اما در این حد خلاصه نشد و کاربران زیادی پس از جستجوی نام کاربردی اینستاگرامی خود در روبیکا متوجه شدند که صفحه‌ای به نام آنها در این پلتفرم ایرانی ساخته شده است. برخی از این اکانت‌ها مدتها از زمان ساخت‌شان می‌گذرد و تعدادی از آنها دنبال کنندگانی هم دارند. این اکانت‌ها تمام محتوای پست شده توسط این کاربران را منتشر هم ساختند.

مطابق معمول ابعاد گسترده‌تری از این ماجرا در توئیتر نمایان و مشخص شد که این ماجرا تنها محدود به چند فوتبالیست نبوده و افراد و پیج‌های فراوانی که در اینستاگرام حضور و فعالیت داشتند، نسخه دومی در روبیکا پیدا کرده‌اند. کاربران در توییتر نیز ابعاد دیگری از ساخت این اکانت‌ها را برملا ساختند و عده زیادی از کاربران اعلام کردند که اکانت‌هایی به نامشان در روبیکا ایجاد شده که آنها خبری از وجود آن نداشتند. برخی از این اکانت‌ها همان نام کاربری افراد در اینستاگرام هستند با این تفاوت که پسوندی شامل یک عدد تک رقمی نیز به آنها اضافه شده است.

گستره این کاربران بسیار متنوع بوده و از افراد مشهوری در حوزه دیجیتال مارکتینگ گرفته تا کاربران عادی که فعالیت چندانی در اینستاگرام هم ندارند شامل این موضوع می‌شوند. برخی از این کاربران اقدام روبیکا را غیرقانونی خوانده‌اند و خواستار پیگیری قانونی این موضوع شده‌اند.

تیک آبی به اکانت جعلی – عجایب قرن 21!

ساخت اکانت جعلی و فیک، بدون اطلاع شخص برای ما که در ایران زندگی می‌کنیم، موضوع غریبی نیست. پیش از این هم دیده بودیم که پیام‌رسان سروش هم اقدام به ساخت اکانت برای اشخاصی کرده بود که هرگز در این برنامه عضو نبودند، اما نکته طنز ماجرا در خصوص روبیکا اینست که اکانت جعلی اشخاصی مانند حسین کنعانی‌زادگان دارای تیک آبی است! این یعنی روند تأیید هویت اشخاص برای دریافت اکانت رسمی و تأیید شده، برای روبیکا در حد یک شوخی است و بس.

در اسکرین شات‌هایی که توسط این افراد منتشر شده، نشان می‌دهد که این صفحه‌ آنها ده‌ها هزار دنبال کننده داشته و دقیقا همان پست‌هایی که در اینستاگرام منتشر می‌کنند در روبیکا نیز منتشر شده است. هرچند که مشخص نیست چند درصد از این ده‌ها هزار دنبال کننده مانند اکانت رسمی اشخاص جعلی باشد.

روبیکا اطلاعات کاربران را از کجا می‌آورد؟

روبینو قسمتی از اپلیکیشن روبیکا است. روبینو به محض ورود کاربران، برایشان هم حساب شخصی تلگرام ایرانی و هم حساب شخصی اینستاگرام ایرانی باز می‌شود.

این موضوع تا امروز کمی قابل قبول به نظر می‌رسید تا اینکه مشخص شد روبینو نه تنها هنگام نصب اپلیکیشن‌ برای کاربران حساب باز می‌کند، بلکه بدون اجازه افراد پست‌ها و مطالبشان را از اینستاگرام به روبینو انتقال می‌دهد. این اتفاق برای چهر‌ه‌های فوتبالی، بلاگرها و افرادی که به هر دلیل در اینستاگرام دنبال کننده بالایی دارند رخ داده است.

هر یک از این افراد هم در اینستاگرام اعلام کردند که هیچ‌گونه فعالیتی در روبیکا ندارند. اما نکته جالب‌تر اینجاست که روبینو حتی برای افرادی که این پیام‌رسان را نصب نکرده‌اند اما دنبال کنندگان بالایی دارند هم حساب کاربری ساخته و تمام پست‌های آن‌ها را به روبینو انتقال داده است.

این اتفاق، هم برای اشخاص حقیقی و هم برای اشخاص حقوقی رخ داده است. به طور مثال سید ابراهیم علیزاده، سردبیر تجارت‌نیوز حتی اپلیکیشن روبیکا را روی گوش خود نصب نکرده است اما تمام پست‌های شخصی او از اینستاگرام به روبینو منتقل شده است. این موضوع برای حساب کاربری تجارت‌نیوز که شخص حقوقی تلقی می‌شود هم رخ داده است.

نقض حریم شخصی کاربران اینستاگرام توسط روبیکا / اعتراض به اکانت‌های جعلی

اپلیکیشن روبینو در اقدامی با نقض قانون کپی رایت و حریم خصوص کاربران، تمام اطلاعات کاربران را از اینستاگرام به روبینو منتقل کرده است. روبیکا با این اقدام هم جعل هویت انجام داده و هم قانون کپی‌رایت را نقض کرده است.

دست یابی غیر مجاز به اطلاعات شخصی این کاربران، حقوقشان نسبت به نحوه استفاده از این اطلاعات را نقض کرده و اعتراض این کاربران را برانگیخته است. مطابق با ماده ۱۲ قانون جرائم رایانه‌ای مصوب ۱۳۸۸/۳/۵، هرکس به طور غیرمجاز داده‌های متعلق به دیگری را بِرُباید، حتی اگر عین داده‌ها در اختیار صاحب آن باشد، مجرم شناخته شده‌است.

زمانی که بحث طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی و محدود سازی فضای اینستاگرام مطرح شد، یکی از گزینه‌های پیشنهادی جایگزین اینستاگرام روبینو بود.

کاربران دوباره پای طرح صیانت را که هنوز به صورت قانونی تصویب نشده است، در این قضیه دخیل می‌دانند. با توجه به اینکه یکی از دغدغه‌های اصلی کاربران و به ویژه صاحبان کسب‌وکارهای اینترنتی و مجازی در خصوص تصویب طرح صیانت این بود که آینده فعالیت‌های اقتصادی‌شان چه می‌شود، حالا به نظر می‌رسد روبیکا -و شاید تصمیم‌گیرندگان ارشدتر طرح- خودشان تصمیم گرفته‌اند بخشی از آن فضا را به یک پلتفرم داخلی انتقال بدهند تا اگر روزی اینترنت دوباره قطع شد، بگویند امکان فعالیت همچنان فراهم است. هرچند این اتفاق کماکان جعل هویت محسوب می‌شود و نه پسندیده است و نه قانونی.

اقدام غیرقانونی یک اپلیکیشن قانونی

البته افرادی که طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی را مطرح کرده‌اند به این بهانه طرح را به مجلس بردند که اپلیکیشن‌های خارجی به حریم شخصی کاربران احترام نمی‌گذارد. اما این اتفاق به صورت معکوس برای نرم‌افزار داخلی رخ داد.

به نظر می‌رسد از آنجایی اطلاعات کاربران بدون اجازه آن‌ها برداشته شده و روبیکا هم عملا با آن مقابله‌ای نکرده، می‌تواند قابل پی‌گیری قضایی باشد.

‏طبق ماده ۷۴۴ کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی هر کس به وسیله سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی، فیلم یا صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف کند و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف منتشر کند، به نحوی که عرفاً موجب هتک حیثیت او شود، به حبس و جزای نقدی محکوم خواهد شد.

علاوه بر ایران در تمام کشورهای دنیا ایجاد حساب کاربری با نام دیگران و انتشار محتوای تولیدشده آن‌ها از شبکه‌های دیگر و بازنشرش در پروفایل جعلی منجر به اقدامات قانونی علیه مجرم از نظر قوانین مدنی یا کیفری می‌شود.

روبیکا وجود اکانت‌های فیک را تائید کرد

کاربران زیادی از جمله فوتبالیست‌های مشهور تیم پرسپولیس و یا برخی از کاربران دیگری که در اینستاگرام فعالیت دارند اعلام کرده‌اند که بدون اطلاع آنها، اکانتی به اسم‌شان در روبیکا ساخته شده است.

این کاربران ضمن محکوم کردن این اتفاق خواستار توضیح روبیکا در ساعات گذشته شده بودند و این پلتفرم نیز در بیانیه‌ای که منتشر ساخته این موضوع را حاصل یک کمپین در حاشیه برگزاری دربی ۹۴ اعلام کرده و گفته که با هماهنگی کامل باشگاه و بازیکنان انجام شده است.

روبیکا در مورد اکانت‌های شخصی که عینا از اینستاگرام در این پلتفرم بدون اطلاع صاحبین آنها وجود دارند نیز گفته که این موارد اندک بوده و صفحات عمومی کاربران به این شکل در آمده و خود این کاربران می‌توانند با تماس با مجموعه روبیکا یا کنترل این صفحات را برعهده بگیرند یا خواستار حذف آن شوند.

بیانیه روبیکا چه می‌گوید؟

روبیکا اما ایجاد این صفحات را مرتبط با یک کمپین تبلیغاتی می‌داند که مدت‌ها پیش رخ داده بود.

متن دقیق بیانیه روبیکا به شرح زیر است:

«پیرو مطالب منتشرشده در خصوص صفحات رسمی منتسب به بازیکنان باشگاه پرسپولیس در روبینو، ایجاد این صفحات در دی ماه ۹۹ در حاشیه برگزاری دربی ۹۴ استقلال و پرسپولیس، با هماهنگی کامل باشگاه و بازیکنان و در چارچوب کمپین مربوطه صورت گرفته است. در زمان برگزاری این کمپین، مصاحبه‌هایی نیز از بازیکنان استقلال و پرسپولیس در خصوص این صفحات در فضای مجازی منتشر شد که به عنوان نمونه چند مورد از آنها بازنشر می‌شود.

روبیکا ضمن احترام به این دو باشگاه بزرگ و بازیکنان محترم آنها اعلام می‌دارد، بازیکنان می‌توانند در صورت عدم دسترسی به صفحات یا تمایل به حذف آنها با پشتیبانی روبیکا تماس حاصل فرمایند.»

پرسش درباره چرایی وجود این اتفاق برای کاربران عادی نیز چنین پاسخی از سوی روابط عمومی روبیکا دریافت کرد:

«این موارد اندک بوده و صفحاتی که به صورت عمومی یا همان پابلیک هستند در اینجا پیاده‌سازی شده‌اند، موضوعی که در خود اینستاگرام هم رخ می‌دهد و گاهی یک صفحه تمام اطلاعات یک صفحه دیگر را عینا پیاده‌سازی می‌کند. کاربران می‌توانند در تماس با روبیکا و پس از اینکه احراز هویت شدند، یا کنترل این صفحات را برعهده بگیرند و یا خواستار حذف آنان بشوند. این دسته از کاربران برای پیگیری این موضوع می‌توانند با پشتیبانی روبیکا از طریق شماره ۰۲۱۹۱۳۳۱۲۲۲ تماس بگیرند.»

اتفاقی که برای روبیکا و ساخت اکانت بدون اطلاع صاحبین آنها رخ داده تداعی کننده موضوعی مشابه است که در سالهای گذشته بر سر دیگر پلتفرم بومی یعنی پیام رسان سروش رخ داده بود. در آن زمان نیز کاربران زیادی ادعا کردند که بدون اطلاع خودشان اکانت‌هایی در این پیام رسان با شماره تلفن‌شان ثبت شده؛ موضوعی که در آن زمان نیز جنجال زیادی به پا کرد و در نهایت ابعاد آن، آنطور که باید مشخص نشد.

هدف از ساخت حساب های جعلی در روبیکا

روبیکا تا لحظه نگارش این مقاله نسبت به جنجال‎‌های ایجاد شده واکنشی نشان نداده و سکوت پیشه کرده است. اما این رفتار غیرقانونی که در شبکه آنها در حال انجام است چه هدفی می‌تواند داشته باشد؟

در نگاه اول وقتی خبر وجود اکانت‌های جعلی در روبیکا منتشر می‌شود، عده‌ای از سر کنجکاوی ممکن است اقدام به نصب برنامه کنند تا چک کنند که آیا حساب جعلی به نام آنها ساخته شده یا نه. اینکه دانستن این موضوع چه کمکی به این دسته از افراد خواهد کرد، سوالیست که ما پاسخ آن را نمی‌دانیم. در هر حال اما چنین جنجالی باعث شناخته‌تر شدن برنامه‌ای می‌شود که تلاش می‌کند حتی از روش‌های منفی برای خود شهرت کسب کند. البته بد نیست به این نکته نیز اشاره کنیم که برای کشف این موضوع لزوما نیاز به نصب برنامه نیست و می‌توانید از طریق (https://rubika.ir/یوزنیم‌تان) این مورد را چک کنید.

در نگاه عمیق‌تر و البته ترسناک‌تر ماجرا، زمانیکه طرح ساخت “اکانت‌های رسمی فیک” در روبیکا کامل‌تر شود، این شبکه اجتماعی نسخه به ظاهر جایگزین برای اینستاگرام خواهد بود که در آن بخش بزرگی از اشخاص معروف حضور و فعالیت دارند و صفحه‌های آنها چندین و چند هزار دنبال کننده از همان مدل خودشان دارد.در آن زمان احتمالاً روبیکا تبدیل به دنیای موازی اینستاگرام خواهد شد که حتی ممکن است ما هم بدون اطلاع خودمان در آنجا فعالیت داشته باشیم.

فارغ از حقیقی یا جعلی بودن هویت و فعالیت افراد در روبیکا در آن زمان از دید گردآوردندگان طرح صیانت، این شبکه اجتماعی با استقبال خوبی از سمت کاربران همراه شده و توانسته با نسخه خارجی رقابت کند. احتمالاً آن، نقطه‌ای خواهد بود که اعمال محدودیت (در حالت خوش‌بینانه از نوع پهنای باند) در نسخه خارجی را شاهد خواهیم بود.

اما آیا این نوع رقابت از سمت نسخه داخلی، یعنی ساخت‌ اکانت جعلی و صرف هزینه برای مدیریت آنها آن نوع از بومی سازی خدمات اینترنت است که مد نظر مسئولین است؟

واکنش های کاربران

منبع:
1. کلیک/ اکانت های جعلی روبیکا؛ پروفایل‌هایی که بدون اطلاع صاحبانشان ساخته شد!
2. تجارت نیوز/تجارت‌نیوز گزارش می‌دهد: نقض حریم شخصی کاربران اینستاگرام توسط روبیکا / اعتراض به اکانت‌های جعلی
3. برترین ها/ روبیکا وجود اکانت‌های فیک را تائید کرد
4. دورنگار/ ساخت اکانت های فیک در روبیکا – تلاشی ناکام برای جذب کاربر
5. زومیت/ ماجرای اکانت های بی‌صاحب در روبیکا چیست؟

* درج توییت های کاربران توییتر نشان از تایید یا رد آنها نیست و صرفا برای آگاهی مخاطبین درج می شود.