ویروس تاجدار کرونا بیش از ۱۹ ماه است که میهمان ناخوانده جهانیان شده و در سیر و گردش خود از شهری به شهری و از کشوری به کشوری دیگر، رنگ و رخ تازه و علائم جدیدی از خود بر جای می گذارد.
ویروسی که تاکنون بیش از ۴ میلیون و ۷۱۵ هزار و ۷۷۱ نفر از هموطنان را درگیر خود کرده و جان بیش از ۱۰۲ هزار و ۶۴۸ نفر را گرفته و خانواده های بسیاری را در سوگ عزیزان نشانده است.
این ویروس شاخدار در ابتدا با علائمی همچون علائم سرماخوردگی ساده خودنمایی کرد اما به مرور تغییر شکل و نام داده و حال با نام دلتا و با علائم سرماخوردگی، تغییرات گوارشی و پوستی و همچنین قارچ سیاه خود را نشان می دهد؛ قارچ سیاهی که یک عفونت قارچی جدی است که فرصت طلب بوده و در افراد سالم به ندرت بروز پیدا می کند اما در افرادی که دارای بیماری های زمینه ای بوده و خوب درمان نشده اند، ایجاد شده و قابل درمان است.
محمد مهدی گویا رییس مرکز مدیریت بیماری‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درباره قارچ سیاه که شنیدن نامش وحشت بسیاری در میان هموطنان انداخته است، می گوید: «موکورمایکوزیس» یا قارچ سیاه یک عفونت قارچی جدی است که فرصت طلب بوده و در افرادی که بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، نقص ایمنی بدن دارند و غیره دارند شایع است.
قارچ سیاه چگونه وارد بدن می شود؟
.jpg "ماجرای شیوع بیماری قارچ سیاه چیست؟/ کرونا علت بروز قارچ سیاه است؟")
وی درباره چگونگی ورود این بیماری به بدن انسان یادآور می شود: قارچ سیاه در افراد مبتلا به کرونا که در بیمارستان به مدت طولانی بستری می شوند نیز دیده شده و این عفونت از طریق بینی، دهان و چشم وارد بدن شده و خوردن غذای آلوده نیز در بروز قارچ سیاه نقش دارد.
دکتر گویا با اشاره به اینکه این عفونت از حدقه چشم به مغز سرایت کرده و می تواند ریه ها و دستگاه گوارش را نیز درگیر کند، خاطرنشان می کند: یکی از این علایم حمله قارچی به رگ‌های خونی است که منجر به تشکیل لخته‌های خون و مرگ بافت اطراف آن به دلیل از دست دادن خون‌رسانی می‌شود. اگر بیماری مغز را درگیر کند، در این صورت علایم ممکن است شامل سردرد یک طرفه در پشت چشم، درد صورت، تب، گرفتگی بینی باشد که به ترشحات سیاه و سفید و سینوزیت حاد همراه با تورم چشم تبدیل می‌شود.
به گفته وی، همچنین دیگر علایم بیماری قارچ سیاه ریوی شامل تب، سرفه کردن، درد قفسه سینه و تنگی نفس است و می تواند به صورت تاول یا زخم و ضایعات پوستی ظاهر و ناحیه آلوده سیاه شود.
قارچ سیاه جان می گیرد؟
دکتر صالح محبی متخصص گوش و حلق و بینی هم درباره ارتباط میان بیماری قارچ سیاه و ویروس کرونا به خبرنگار ایرنا اینگونه توضیح می دهد: قارچ سیاه در افرادی که دارای نقص ایمنی بدن، دیابت و فشارخون بالا هستند، بیشتر بروز می یابد و با توجه به اینکه کرونا سیستم ایمنی بدن را ضعیف می کند، زمینه بروز این بیماری نیز افزایش می یابد.وی به آمار ابتلا حدود ۱۲ نفر در کشور به قارچ سیاه و نبود موارد فوتی به اثر آن اشاره و تصریح می کند: قارچ سیاه بیماری مسری نیست و افرادی را هدف قرار می‌دهد که دیابت، فشار خون بالا و نقص سیستم ایمنی دارند پس نگرانی برای ابتلای عمومی به این بیماری وجود ندارد ضمن اینکه این بیماری قابل درمان بوده و با تشخیص و اقدامات درمانی زود هنگام می توان از رشد آن به اعضای بدن جلوگیری کرد.
«آمفوتیریسین بی» داروی نایاب درمان قارچ سیاه
دکتر محمدرضا صالحی متخصص بیماری‌های عفونی بیمارستان امام خمینی تهران هم با اشاره به شایع شدن این بیماری در کشور و ۱۰ مورد بستری آن در بیمارستان امام خمینی تهران، درباره درمان این بیماری عفونی می گوید: درمان اصلی عفونت بیماری قارچ سیاه، استفاده از داروی «آمفوتیریسین بی» است که متاسفانه در کشور کمبود جدی آن مشاهده می شود یا در مواردی اصلا موجود نیست تا آنجا که برای ۱۰ بیماری بستری شده در بیمارستان نتوانستیم تهیه کنیم.وی با بیان اینکه هموطنان و همراهان بیماران به شدت از این موضوع نگران و ناراحت هستند، خاطرنشان می کند: علیرغم تلاش های درمانی که برای این بیماران صورت می گیرد اما به دلیل اینکه «آمفوتیریسین بی» دارویی فوق العاده برای درمان این عفونت است اما مهیا نیست، احتمال از دست دادن بیماران افزایش یافته است.
دکتر صالحی با تاکید بر اینکه در صورت درمان نشدن قارچ سیاه، بیمار کور می شود و بینایی خود را از دست می دهد، اظهار می کند: قارچ سیاه نخست در هندوستان شایع بود اما با انتشار ویروس کرونا در جنوب شرق آسیا هم شایع شده است.
این متخصص بیماری های عفونی با ابراز امیدواری از اینکه تدابیری اندیشیده شود تا شرمنده بیماران نشویم، می گوید: در موج آخر کرونا به شدت با افزایش شیوع قارچ سیاه مواجه هستیم و در حال حاضر هم بیش از ده بیمار در بیمارستان امام خمینی با این بیماری درگیر هستند که متاسفانه درمان قطعی هم برای آنان انجام نمی شود.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های عفونی آمریکا می‌گوید قارچ سیاه در کپک و مواد آلی پوسیده در خاک وجود دارد و از طریق استنشاق یا بریدگی و زخم‌های پوستی وارد بدن انسان می‌شود و روی سینوس‌ها تاثیر می‌گذارد.
یک علت ابتلای بیماران یا بهبودیافتگان کرونا می‌تواند این باشد که قارچ از طریق مرطوب کننده‌ها یا دستگاه‌های اکسیژن حاوی آب آلوده به بیماران منتقل شده باشد. عفونت اما از طریق فرد به فرد قابل سرایت نیست. علت نامگذاری نیز آن است که لکه سیاهی بینی بیماران را فرا می‌گیرد.
عفونت قارچی بسیار تهاجمی است و باید به سرعت مداوا شود. مرکز کنترل و پیشگیری بیماری های عفونی آمریکا، نرخ مرگ و میر ابتلا به این عفونت را ۵۴ درصد اعلام کرده که رقمی هشدار دهنده است.
علائم قارچ سیاه چیست؟
علائم «موکورمیستس» به قسمتی از بدن که قارچ در آن رشد می‌کند، بستگی دارد. از جمله علائم این عفونت قارچی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تب
سرفه
سینه درد
تنگی نفس
تورم در یک سمت صورت
سردرد
گرفتگی سینوس
ضایعات سیاه رنگ روی پل بینی یا درون دهان
شکم درد
حالت تهوع و استفراغ
خونریزی گوارشی
خون در مدفوع
اسهال
اگر پوست آلوده شده باشد، بخش تحت تاثیر قرار گرفته می‌تواند تاول زده، قرمز، یا متورم دیده شود. همچنین، ممکن است این بخش سیاه رنگ شده یا گرما یا درد احساس شود. عفونت می‌تواند از طریق خون به بخش‌های دیگر بدن گسترش یابد. این شرایط به نام موکورمایکوزیس منتشر شناخته می‌شود. زمانی که این اتفاق رخ می‌دهد، قارچ می‌تواند اندام‌هایی مانند طحال و قلب را تحت تاثیر قرار دهد. در موارد شدید، فرد ممکن است تغییراتی در وضعیت روانی خود را تجربه کرده یا وارد کما شود. این شرایط حتی می‌تواند مرگبار باشد.
کرونا علت بروز قارچ سیاه نیست
یک اپیدمیولوژیست با اشاره به چرایی افزایش موارد بروز بیماری قارچ سیاه، گفت: علت بیماری قارچ سیاه، کووید ۱۹ نیست، بلکه علت بروز آن ضعف سیستم ایمنی است و همیشه هم به صورت تک‌گیر وجود داشته است.دکتر مسعود یونسیان درباره عفونت قارچ سیاه که اخیرا گفته شده در بیماران مبتلا به کووید ۱۹ شیوع پیدا کرده و داروی هم آن در کشور کمیاب است، گفت: بیماری قارچ سیاه همانطور که از نامش مشخص است، یک بیماری قارچی است و در افرادی که ضعف سیستم ایمنی دارند، ایجاد می‌شود؛ به عنوان مثال افرادی که دیابت یا بیماری‌های سرطانی دارند و داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی استفاده می‌کنند.
وی افزود: همچنین این عفونت در برخی مبتلایان به کرونا دیده می‌شود؛ چراکه ما در مراحل پیشرفته بیماری کرونا دارویی به نام کورتیکو استروئید یا همان کورتون برای بیمار تجویز می‌کنیم. در مراحل پیشرفته بیماری سیستم ایمنی بدن بر علیه خود بدن شروع به فعالیت کرده و نقش مخربی پیدا می‌کند. بر همین اساس این مرحله را اصطلاحا مرحله طوفان سایتوکاین‌ها می‌گویند. سایتوکاین‌ها موادی هستند که از سلول‌های ایمنی ترشح می‌شوند و خاصیت ایمنی دارند، اما زمانیکه در درصدی از موارد سیستم ایمنی علیه خود بدن اقدام می‌کند، این سایتوکاین‌ها به شدت ترشح شده و در اینجا سعی می‌کنند با کورتون سیستم ایمنی را موقتا سرکوب کنند تا بیماری از فاز حاد خارج شود.
یونسیان تاکید کرد: بنابراین علت بیماری قارچ سیاه، کووید ۱۹ نیست، بلکه علت بروز آن ضعف سیستم ایمنی است و همیشه هم به صورت تک‌گیر وجود داشته است. باید توجه کرد که قارچ سیاه، بیماری واگیردار نیست، عامل آن در محیط وجود دارد و وارد بدن ما هم می‌شود، منتها کسانیکه سیستم ایمنی‌شان مشکلی نداشته باشد، این عامل برایشان بیماری‌زا نیست. بنابراین ربط این بیماری به کرونا به مصرف داروی کورتیکو استروئید بازمی‌گردد.
چرا بروز قارچ سیاه بیشتر شده است؟
دکتر یونسیان می گوید: علت اینکه این بیماری در حال حاضر بیشتر دیده می‌شود، این است که تعداد افرادی که به کووید مبتلا می‌شوند، ده‌ها هزار نفر است و هزاران نفر ممکن است به فرم‌های شدید بیماری مبتلا شوند و در نتیجه میزان تجویز این داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی افزایش یافته و وقتی تعداد افرادی که این دارو را دریافت می‌کنند، افزایش یابد، تعداد افرادی که عوارضش را تجربه می‌کنند هم بیشتر می‌شود. البته نسبت آن خیلی عدد بزرگی نیست.
یونسیان گفت: نمی‌توان گفت که خود ابتلا به کووید، راسا منجر به این بیماری می‌شود، بلکه تجویز داروهایی که برای درمان کووید پیشرفته می‌دهیم و سیستم ایمنی را تضعیف می‌کنند، منجر به این موضوع می‌شوند. اگر دارویی داشته باشیم که بسیار بر روی کووید موثر باشد و عارضه ای هم نداشته باشد، باید آن را تجویز کنیم، اما اکثریت داروهایی که تاکنون بر روی آنها کارآزمایی بالینی انجام شده، یا بی اثر بودند یا اثرات جزئی داشتند. در عین حال به طور کلی اگر قرار باشد دارویی تاثیر داشته باشد، حتما در برخی افراد عارضه هم خواهد داشت.
چرا برخی بیماران کووید به "قارچ سیاه" مبتلا می‌شوند؟
به گفته متخصصان، گسترش سریع این عفونت تا حد زیادی به استفاده بی رویه از داروهای کورتیکواستروئید (کورتون) که اغلب برای درمان بیماران مبتلا به کووید-۱۹ تجویز می‌شود، ارتباط پیدا می‌کند. استفاده بیش از حد از این داروها یا مصرف آنها توسط افرادی که سیستم ایمنی بدن آنان به دلیل بیماری ضعیف شده است، در واقع خطر ابتلا به این عفونت قارچی را افزایش می دهد.التهاب موجود در ریه افراد مبتلا به کووید-۱۹ را کاهش داده و به نظر می رسد در جلوگیری از آسیب هایی که ممکن است هنگام مقابله بیش از حد سیستم ایمنی بدن با کروناویروس ایجاد شود، سودمند باشند. اما در عین حال این دارو باعث کاهش ایمنی و افزایش سطح قند خون در بیماران دیابتی و افراد غیردیابتی مبتلا به کووید-۱۹ می شود.
همچنین متخصصان به برخی دلایل محیطی از جمله وجود آب آلوده در کپسول‌های اکسیژن یا دستگاه‌های مرطوب کننده هوا به عنوان دیگر عوامل دخیل در تکثیر قارچ سیاه و پیشرفت آلودگی ناشی از این عفونت قارچی اشاره کرده‌اند.
به گفته پزشکان هندی، این عفونت ۱۲ تا ۱۸ روز پس از بهبودی بیماری کووید-۱۹ ظاهر می شود. درصورتیکه بیماران به موقع و به درستی تحت درمان قرار نگیرند، احتمال فوت بیمار تا ۹۴ درصد افزایش پیدا می کند. هزینه درمان این بیماری سنگین است و مشکل کمبود داروی آن نیز جدی است.
بسیاری از بیماران برای طی کردن روند درمان به موقع مراجعه نمی‌کنند و حضور آنان در مراکز درمانی تنها زمانی است که دیگر بینایی خود را از دست داده اند و پزشکان مجبورند چشم را تخلیه کنند تا از رسیدن عفونت به مغز جلوگیری نمایند.
منبع:
1. ایرنا/«قارچ سیاه» دستیار جدید کرونا در گرفتن جان انسان‌ها
2. صدا و سیما/ قارچ سیاه بیماری کشنده در کنار کرونا
3. ایسنا/ پاسخ یک متخصص به اخبار شیوع قارچ سیاه در مبتلایان کرونا: کرونا علت بروز قارچ سیاه نیست
4. ایسنا/ چرا برخی بیماران کووید به "قارچ سیاه" مبتلا می‌شوند؟
