روح عالم ربانی علامه حسن زاده آملی به لقاءالله پیوست

براساس اعلام نزدیکان حضرت آیت الله حسن زاده آملی روح ملکوتی این عالم وارسته و عارف عامل به ملکوت اعلی پیوست.
يکشنبه، 4 مهر 1400
تخمین زمان مطالعه:
پدیدآورنده: ساره سمیع زاده
موارد بیشتر برای شما
روح عالم ربانی علامه حسن زاده آملی به لقاءالله پیوست
به گزارش راسخون، روح حضرت آیت الله علامه حسن زاده آملی دقایقی قبل به ملکوت اعلی پیوست.

براساس اعلام نزدیکان آیت الله حسن زاده آملی ایشان امروز صبح در بیمارستانی به علت عارضه ریوی بستری شدند و متأسفانه روز شنبه 3 مهر 1400 دارفانی را وداع نمودند.

سید‌عباس موسوی با تأیید درگذشت  علامه حسن‌زاده آملی اظهار داشت: ‌صبح روز شنبه علامه در بیمارستان امام رضا(ع) آمل بستری شدند که متأسفانه ساعاتی بعد دار فانی را وداع گفتند.‌

مرحوم استاد حسن حسن‌زاده آملی (متولد 1307ش) مشهور به علامه حسن‌زاده، فیلسوف و عارف شیعه ایرانی، ایشان آثار بسیاری در فلسفه، عرفان، ریاضی، نجوم، ادبیات فارسی و عربی دارد، همچنین برخی از مهم‌ترین آثار فلسفی و عرفانی چون اشارات، شفا و شرح فصوص الحکم را تصحیح کرده و بر آنها شرح و حاشیه نگاشته است.
 

پیکر علامه حسن‌زاده روز ‌‌اربعین ‌تشییع می‌شود/ اعلام یک هفته ‌عزای عمومی در آمل

 رئیس ستاد ارتحال علامه حسن‌زاده آملی از تشییع پیکر علامه دهر در روز دوشنبه مصادف با اربعین حسینی(ع) در این شهرستان خبر داد.

علیرضا شریعت دقایقی پیش در جلسه ستاد ارتحال علامه حسن‌زاده آملی در سالن اجتماعات فرمانداری ویژه این شهرستان با بیان اینکه "هنوز ارتحال این عالم ربانی برای مردم آمل باورکردنی نیست"، بیان کرد: حضور پرشور مردم کمتر از چند دقیقه اعلام فوت علامه در درب بیمارستان شیفتگی و علاقه بی‌شمار آملی‌ها به ایشان را نشان می‌دهد.

وی با اعلام اینکه مطمئناً مردم هزارسنگر برای تشییع و مراسم وداع این علامه بزرگ سنگ‌تمام می‌گذارند، عنوان کرد: چهره شهر متفاوت و به‌شکل سیاه کامل در می‌آید.

شریعت ادامه داد: طبق تصمیم ستاد ارتحال شهرستان یک هفته برای ایشان عزای عمومی در آمل اعلام می‌شود و استان و کشور می‌توانند جداگانه عزای عمومی اعلام کنند.

فرماندار ویژه آمل با بیان اینکه با هماهنگی خانواده علامه تشییع پیکر این عالم ربانی در روز دوشنبه پنجم مهر مصادف با روز اربعین حسینی(ع) برگزار می‌شود، گفت: محل دفن و روز آن پس از تصمیم‌گیری تهران متعاقباً به مردم آمل اعلام می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: با توجه به شرایط کرونایی و خواسته خانواده علامه تمام مراسمات با رعایت پروتکل‌های بهداشتی صورت می‌پذیرد اگرچه نیاز است تا مردم این شهرستان همراهی کنند.

روح عالم ربانی علامه حسن زاده آملی به لقاءالله پیوست
 

پیام تسلیت رهبر انقلاب در پی درگذشت آیت‌الله حسن‌زاده آملی

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پیامی درگذشت عالم ربّانی و سالک توحیدی آیت‌الله آقای حسن‌زاده آملی را تسلیت گفتند.

به گزارش ایسنا، متن پیام رهبر انقلاب اسلامی به این شرح است:

« بسم الله الرحمن الرحیم
با تأسف خبر درگذشت عالم ربّانی و سالک توحیدی، آیةالله آقای حسن‌زاده‌ی آملی رحمةالله‌علیه را دریافت کردم. این روحانی دانشمند و ذوفنون از جمله‌ی چهره‌های نادر و فاخری بود که نمونه‌های معدودی از آنان در هر دوره، چشم و دل آشنایان را می‌نوازد و توأماً دانش و معرفت و عقل و دل آنان را بهره‌مند می‌سازد. نوشته‌ها و منشأت این بزرگوار منبع پر فیضی برای دوستداران معارف و لطائف بوده و خواهد بود ان‌شاءالله. اینجانب به همه‌ی دوستان و شاگردان و ارادتمندان ایشان بویژه به مردم مؤمن و انقلابی آمل و جوانان مشتاقی که مجذوب مواضع انقلابی و خلقیات والای انسانی آن مرحوم بودند تسلیت عرض می‌کنم و رحمت و مغفرت و علو درجات ایشان را از خداوند متعال مسألت می‌نمایم.

سیّدعلی خامنه‌ای
۴ مهر 1400 »
 

رئیس جمهور رحلت علامه حسن‌زاده آملی را تسلیت گفت

رئیس جمهور گفت: علامه حسن زاده آملی متبحر و جامع نگر، حیات طیبه خود را وقف تألیف و تبیین آثار گوناگون اعتقادی، فلسفی، عرفانی، نجوم نمود و کارنامه پرباری به جا گذاشت.

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از پایگاه اطلاع رسانی ریاست جمهوری، حجت الاسلام سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور در پیامی با تسلیت رحلت عالم فرزانه و عارف پارسا علامه حسن‌زاده آملی، اظهار داشت: این اندیشمند متبحر و جامع نگر، حیات طیبه خود را وقف تألیف و تبیین آثار گوناگون اعتقادی، فلسفی، عرفانی، ریاضی، نجوم، ادبیات فارسی و عربی نمود و کارنامه درخشان و پر باری از خود به یادگار گذاشت.

متن پیام رئیس جمهور به این شرح است:

بسم الله الرحمن الرحیم
إذا ماتَ المؤمن الفقیه ثلُمَ فی ألإسلام ثُلمة لا یَسُدّها شَیء
رحلت عالم فرزانه و عارف پارسا، علامه حسن‌زاده آملی طاب ثراه، موجب اندوه و تأثر خاطر گردید.

این اندیشمند متبحر و جامع نگر، حیات طیبه خود را وقف تألیف و تبیین آثار گوناگون اعتقادی، فلسفی، عرفانی، ریاضی، نجوم، ادبیات فارسی و عربی نمود و کارنامه درخشان و پر باری از خود به یادگار گذاشت.

مقام والای علمی، پرورش شاگردان برجسته در کنار تقوا، اخلاص، اخلاق و تهذیب نفس، سلوک عرفانی و تعهد انقلابی و اجتماعی، از ویژگی‌های متمایز و ماندگار این چهره فرهیخته بود که باقیات صالحات ارزشمندی برای ایشان است.

اینجانب این ضایعه را محضر مقام معظم رهبری مدظله العالی، علمای اعلام، حوزه‌های علمیه، شاگردان و علاقمندان به ویژه بیت شریف آن عالم مجاهد تسلیت می گویم و از درگاه خداوند متعال برای ایشان علو درجات و همجواری با ائمه اطهار (ع) را مسالت دارم.

سید ابراهیم رئیسی
رئیس جمهوری اسلامی ایران


پیام تسلیت مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور

آیت الله علیرضا اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور در پیام تسلیت خود به مناسبت ارتحال عالم پارسا علامه حسن زاده آملی آورده است:

انا لله و انا الیه راجعون
اذا مات العالم ثلم فی الاسلام ثلمه لا یسد‌ها شی

ارتحال عالم ربانی علامه ذوالفنون، حکیم متاله و عارف متخلق حضرت آیت الله حاج شیخ حسن حسن زاده آملی (قدس الله نفسه الزکیه) موجب تاسف و تاثر فراوان گردید.

تبحر و تسلط آن دانشمند فرهیخته بر علوم و حوزه‌های مختلف دانشی نظیر تفسیر و علوم قرآنی، کلام، فلسفه، فقه و اصول، عرفان، ریاضیات و نجوم در کنار وصول به مقامات والای معرفتی و معنوی در سایه عبودیت و اطاعت الهی و تهذیب نفس، از ایشان شخصیتی گرانقدر در عصر حاضر ساخته بود، آن فقید سعید به عنوان الگویی شایسته و الهام بخش در اذهان دانشوران حوزوی و دانشگاهی باقی خواهد ماند.

آثار ارزشمند، فاخر و ماندگار آن عالم برجسته که در زمینه‌های مختلف به رشته تحریر درآمده حاصل سال‌ها تلاش و مجاهدت علمی مداوم و کسب فیض از محضر عالمان بزرگی، چون علامه شعرانی (ره)، علامه طباطبایی (ره) بوده و چراغ راهی فراروی پویندگان راه دانش خواهد بود.

افزون بر همه مراتب علمی و معرفتی و معنوی ایشان، حضور این عالم پارسا در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی و مردمی و نقش آفرینی در صحنه‌های انقلاب اسلامی و همراهی با انقلاب اسلامی و امامین انقلاب اسلامی درس آموز و الهام بخش و سخنان نغز و دلنشین ایشان در مسند خطبه و خطابه و وعظ و ارشاد راهنمای جویندگان مسیر سعادت بود و پس از سال‌ها خدمت و نورافشانی و درایام اربعین سالار شهیدان ع به لقای الهی شتافت.

اینجانب فقدان این عالم والامقام را به محضر قدسی امام زمان (عج)، مقام معظم رهبری (مد ظله العالی)، مراجع عظام تقلید (دامت برکاتهم)، حوزه‌های علمیه و شاگردان و آقازادگان و بازماندگان محترم و بیت معظم له و بیوت وابسته تسلیت عرض نموده، خاضعانه از درگاه خداوند متعال برای ایشان، علو درجات، روح و رضوان ربوبی و حشر با اولیای الهی و ائمه اطهار (ع) و برای بازماندگان، صبر جمیل، اجر فراوان و پایدار و آرامش قلبی خواستارم.


معاون اول رئیس جمهور: رحلت آیت‌الله حسن‌زاده آملی ضایعه بزرگ ملی است

محمد مخبر، معاون اول رئیس جمهور هم در پیامی نوشت: «رحلت ملکوتی عالم ربانی و حکیم فرزانه حضرت آیت الله حسن حسن زاده آملی رضوان الله تعالی علیه ضایعه بزرگ ملی است.

این فقیه جلیل‌القدر و عارف بزرگ سرمایه‌ای ارزشمند و کم نظیر برای جهان اسلام و تشیع و حوزه‌های علمیه بود و در حوزه‌های مختلف علمی از فقه و فلسفه و عرفان تا ریاضیات و نجوم و ادبیات فارسی و عربی صاحب آثار و تالیفات گران‌سنگی بود که شیفتگان و جویندگان علم و دانش را برای سال‌های متمادی بهره مند ساخته و خواهد ساخت.

مصیبت فقدان مرحوم علامه حسن‌زاده آملی را که ثلمه‌ای جبران ناپذیر برای حوزه‌های علمیه و جامعه علمی کشور است، به محضر مقام معظم رهبری، مراجع عظام تقلید، حوزه‌های علمیه، عموم ملت ایران بخصوص مردم شریف آمل، شاگردان و علاقه مندان و بستگان به ویژه بیت معزز و بزرگوار ایشان صمیمانه تسلیت می‌گویم و از خداوند قادر متعال برای آن دانشمند برجسته و نام آشنا رضوان واسعه الهی و علو درجات و برای بازماندگان ارجمند صبر جمیل و اجر جزیل مسالت دارم.
 

رئیس مجلس شورای اسلامی: فقدان آن آفتاب تابان عرفان و فلسفه جبران‌ناشدنی است

محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی نیز در پیامی درگذشت این اندیشمند بزرگ را تسلیت گفت. در متن پیام وی آمده است: یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ارْجِعِی إِلی رَبِّکِ راضِیَةً مَرْضِیَّةً، درگذشت عالم ربانی مصباح الهدایة نجم الدین علامه ذوالفنون یگانه آسمان حکمت و غریق دریای حقیقت، آیت‌الله علامه حاج حسن حسن‌زاده آملی، موجب تأسف و تأثر عمیق شد.

علامه حسن‌زاده یکی از سرمایه‌های بی‌نظیر حوزه‌های علمیه و جامع علوم و معارف بود که گنجینه حکمت بزرگانی همچون علامه طباطبایی (اعلی الله مقامه) در سینه ایشان جا داشت؛ ایشان که در سلوک الی الله و وقوف بر اسرار عالم هستی مقامی بی‌بدیل یافته بود، عمر پربرکت خویش را صرف تعظیم امر خالق و شفقت با خلق نمود و با بذل علم و دانش بی‌پایاب خویش، جان‌های آگاه و جویای حقیقت را از دریای معارف الهی سیراب کرد.

فقدان آن آفتاب تابان عرفان و فلسفه و پیشوای اهل زهد و ورع برای جامعه علمی به خصوص حوزه‌های علمیه جهان اسلام به معنای واقعی کلمه جبران‌ناشدنی و خسارت‌بار است.

اینجانب این ضایعه مؤلمه را خدمت ولی‌الله‌الاعظم قطب عالم امکان حضرت صاحب‌الزمان (عج)، رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت الله خامنه‌ای (دامت برکاته)، مراجع معزّز و گرانقدر، علما و طلاب حوزه‌های علمیه و شاگردان و دوستداران ایشان، ملت مؤمن ایران اسلامی و بیت معظّم و مکرّم آن علّامه ذوالفنون تسلیت می‌گویم و از خداوند منان برای ایشان علوّ درجات و حشر با اولیا الله را مسئلت می‌کنم.»
 

وزیر امور خارجه: خلوص و معنویت علامه حسن زاده آملی موجب علاقه‌مندی جوانان مؤمن به ایشان بود

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه هم با انتشار پیامی درگذشت علامه حسن زاده آملی را تسلیت گفت و نوشت: «ارتحال ملکوتی عالم ربانی، عارف وارسته نستوه و فیلسوف فرزانه حضرت آیت الله علامه حسن زاده آملی (رضوان الله علیه) موجب تأسف و تأثر عمیق گردید.

آن عالم فرزانه و معلم اخلاق یکی از برجسته‌ترین اندیشمندان و فیلسوفان اسلامی و خزانه علوم مختلف و عرفان و اخلاق در دوران معاصر بودند و عمر پربرکت خویش را صرف نشر و ترویج مبانی قرآن کریم و سیره نبوی و معارف‌اهل بیت عصمت و طهارت (ع) کردند.

خلوص و معنویت ایشان موجب نفوذ کلام مشفقانه و ناصحانه و محبوبیت و علاقه‌مندی ملت شریف و جوانان مؤمن به ایشان بود و آثار و تالیفات این عالم برجسته، علامه ذوالفنون و علامه دهر همواره چراغ روشنی برای هدایت حق جویان و محققان علوم مختلف خواهد بود.

اینجانب ضایعه ارتحال آن عالم فرزانه را به محضر نورانی امام زمان (عجل الله)، مقام معظم رهبری، علما و مراجع عظام، حوزه‌های علمیه، شاگردان و علاقمندان
ایشان و آحاد مردم شریف و مؤمن مازندران و خطه سرافراز آمل به خصوص بیت معزز و مکرم ایشان تسلیت عرض می‌کنم و در آستانه اربعین حسینی برای آن عالم جلیل‌القدر علو درجات و همجواری با امامان و صلحاء و علما و مقربین درگاه الهی و شهدای کربلا مسئلت می‌کنم.»
 

رئیس ستاد کل نیروهای مسلح: وی پرچم برافراشته‌ای است که برای همیشه راهگشای حوزه‌های علمیه خواهد بود

سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح نیز در پی ارتحال آیت الله حسن‌زاده آملی در پیامی نوشت: شهره و آوازه آن استاد برجسته اخلاق و پارسای پرهیزگار و صیقل یافته در الهام الهی که آثار و تالیفات شگفت‌انگیز و ممتاز فلسفی، فقهی، روایی، عرفانی، ریاضی، تفسیری، ادبی و.... او تجلی‌گاه جامعیت علمی و معنوی ایشان و به تصدیق عالمان برجسته آئینه مهارت، تتبع و تبحر او در علم و بردباری و تحمل در عمل است، پرچم برافراشته‌ای است که برای همیشه راهگشای حوزه‌های علمیه و طالبان علم و دانش و سالکان الی الله خواهد بود.

این ضایعه بزرگ و اندوه بی پایان را به پیشگاه حضرت بقیه‌الله الاعظم (ارواحنا فدا) و نایب بر حقش مقام عظمای ولایت و رهبری حضرت امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی)، مراجع عظام، علمای اعلام، شاگردان و ارادتمندان ایشان به ویژه خاندان مکرم و بازماندگان ارجمند آن فقیه فقید تسلیت و تعزیت عرض نموده و از درگاه خداوند کریم و نعیم برای روح مطهر و متعالی آن عارف مخلص، رحمت و مغفرت و برای آحاد داغ‌دیدگان مکرم صبر و شکیبایی و تسلا مسالت می‌جویم.
 

علی لاریجانی: این مرد الهی قلوب انسان‌ها را به سوی نفحات روحانی الهی هدایت می‌کرد

علی لاریجانی، مشاور رهبر معظم انقلاب هم در پیام تسلیت خود نوشت: رحلت عارف روشن‌ضمیر و حکیم وارسته، جامع معقول و منقول، علامه آیت‌الله حسن حسن‌زاده آملی (قدس الله نفسه الزکیه)، داغی سوزان بر دل‌هایمان برجا گذاشت. این مرد الهی که بحر معارف الهیه از علوم حصولی و شهودهای حضوری بود، با هستی و قلم و بیان عطرآگین و جذاب خویش قلوب انسان‌ها را در دنیای مدرن اما غفلت‌زده معاصر، به سوی نفحات روحانی الهی هدایت می‌کرد.
جوانان می‌توانند با مطالعه «الهی‌نامه» از محتوای جذاب آن بهره بگیرند و دانشجویان و طلاب با خواندن «دروس معرفت نفس» از برهان دقیق او مستفیض شوند.
 

سید محمد خاتمی: رحلت آیت الله حسن‌زاده خسارتی بزرگ به عالم دین و فضیلت و معرفت است

سید محمد خاتمی، رئیس دولت هفتم و هشتم هم در پیامی نوشت: رحلت عارف واصل و عالم متأله ژرف‌اندیش حضرت آیت‌الله حسن‌زاده آملی خسارتی است بزرگ به عالم دین و فضیلت و معرفت که تنها لطف حضرت پروردگار می‌تواند آن را جبران کند.‌
 

آیت الله احمد جنتی: علامه حسن زاده وزنه‌ای در ساحت علم و عرفان ناب اسلامی بود

آیت الله احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان در پیام تسلیت خود نوشت: این عارف ربانی در طول عمر با برکت خود، همواره در راستای حق و حقیقت و اعتلای اسلام ناب محمدی (ص) گام برداشته‌اند. تالیفات گران‌سنگ ایشان در حوزه‌های مختلف علمی، نشانگر وزانت بالای علمی این دانشمند برجسته جهان اسلام بوده که این آثار، چراغ راه رهروان علم و دانش و همچنین سالکان و عارفان الی الله خواهد بود.

آیت‌الله حسن زاده آملی، عالمی ذوفنون و وزنه‌ای در ساحت علم، تقوا و عرفان ناب اسلامی به شمار می‌رفتند و رحلت ایشان حقیقتاً ثلمه به اسلام و جامعه علمی است.
 

علی اکبر ولایتی: این عالم برجسته علامه دهر و عارف واصل بود

علی اکبر ولایتی، مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل هم در پیامی به مناسبت درگذشت آیت الله علامه حسن زاده آملی نوشت: این عالم برجسته و شهره جهان اسلام علامه ذوالفنون، علامه دهر و عارف واصل بود و در علوم مختلف تبحر و تسلط داشت و عمر بابرکت خویش را در راه تبیین ارزش‌های بلند اسلامی و معارف اهل بیت (ع) مصروف کرد و با کلام شیوا و نافذ خویش دل‌های بسیاری را روشن و شاگردان فراوانی را در مکتب اسلام و قرآن پروراند و آثار ارزشمند و کم‌نظیر این عالم مجاهد و نستوه در زمینه‌های فقه، فلسفه، اخلاق، عرفان، حکمت، کلام، ریاضیات، نجوم، ادبیات عربی و فارسی، علوم طبیعی، طب قدیم، علوم غریبه و … نشانه‌هایی از اندیشه‌های ژرف و عمیق ایشان دارد.

درگذشت این عالم جلیل‌القدر را به محضر حضرت ولی عصر (عج)، مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی)، حوزه‌های علمیه، ملت بزرگ ایران، بیت معزز و به ویژه مردم شریف مازندران تعزیت و تسلیت گفته و از خداوند منان علو درجات را مسالت دارم.
 

حسن روحانی : خدمات این عالم ربانی در خاطر مردم قدرشناس ایران باقی خواهد ماند

حجت الاسلام و المسلمین حسن روحانی رییس دولت دوازدهم هم به مناسبت ارتحال علامه حسن زاده آملی در پیام تسلیتی نوشت: این استاد فقه و فلسفه و عرفان افزون بر تسلط بر علوم حوزوی، ریاضیات، نجوم و ادبیات، شهره به اخلاق و تهذیب نفس بود و تمام عمر پربرکت خود را وقف ترویج و تبیین فرهنگ و معارف اسلامی، تربیت شاگردان فراوان و انجام  فعالیت‌های مختلف علمی و فرهنگی کرد که بی‌شک خدمات این عالم ربانی در خاطر مردم قدرشناس ایران باقی خواهد ماند.

وی در این پیام این ضایعه را به حوزه‌های علمیه، عموم شاگردان و علاقه‌مندان و به‏‌ویژه بیت مکرم آن فقید سعید تسلیت گفته و از درگاه خداوند بزرگ برای وی رحمت واسعه الهی و همجواری با ائمه اطهار(ع) و برای عموم بازماندگان صبر و سلامتی مسالت ‌کرد.
 

سیدعمار حکیم: آیت الله حسن زاده آملی دارای سابقه‌ای درخشان در تالیف آثار ابداعی بود

سیدعمار حکیم رهبر جریان حکمت ملی عراق نیز در پیام تسلیتی تاکید کرد: آیت‌الله حسن‌زاده آملی از اساتید برجسته فلسفه و عرفان و دارای سابقه‌ای درخشان در تدریس حوزوی و تألیف آثار ابداعی فراوان بود.

روح عالم ربانی علامه حسن زاده آملی به لقاءالله پیوست
 

نگاهی کوتاه به زندگی گوهربار علامه حسن زاده آملی

 حسن حسن‌زاده آملی در سال 1307 شمسی در روستای ایرا از توابع بخش لاریجان آمل دیده به جهان گشود. ایشان مشهور به علامه حسن‌زاده، فیلسوف و عارف شیعه ایرانی که آثار بسیاری در فلسفه، عرفان، ریاضی، نجوم، ادبیات فارسی و عربی دارد. همچنین برخی از مهم‌ترین آثار فلسفی و عرفانی، چون اشارات، شفا و شرح فصوص الحکم را تصحیح کرده و بر آن‌ها شرح و حاشیه نگاشته است.

مهدی الهی قمشه‌ای، علامه شعرانی، علامه طباطبایی و سید محمدحسن الهی از اساتید وی بوده‌اند. حسن‌زاده آملی، آثار فلسفی و عرفانی مهمی مانند شرح منظومه، اشارات، اسفار اربعه و شرح فصوص قیصری را در دوره‌های متعدد تدریس کرده است. وی همچنین حدود 17 سال به تدریس ریاضیات، هیأت مشغول بوده است.

به باور حسن‌زاده آملی، فلسفه و عرفان اسلامی در مسیر واحدی است و دین، فلسفه و عرفان، با هم هماهنگ است. او ادعای یونانی‌بودن فلسفه اسلامی را نادرست می‌داند؛ به این دلیل که فیلسوفان مسلمان، اندیشه‌های فلاسفه پیش از اسلام را عمق بخشیده و پخته‌اند. به گفته یکی از شاگردان وی، حسن‌زاده بیشترین تأثیر را از ملاصدرا و ابن عربی گرفته است.

حسن‌زاده آملی، کتاب‌هایی چون نهج‌البلاغه، اسفار اربعه، کشف المراد، کلیله و دمنه و گلستان سعدی را تصحیح کرده و دیوان اشعاری نیز به چاپ رسانده است.
یکی از شاگردان وی، به رغم تأکید بر عدم دخالت حسن‌زاده آملی در امور جزئی سیاسی، از رابطه مناسب او با آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران سخن گفته است. حسن‌زاده، خود از بیعتش با امام خمینی، پیش از تبعید به ترکیه در سال 1342ش یاد کرده است.
 
 زندگینامه و تحصیلات 
حسن حسن‌زاده، در اواخر سال 1307ش، در یکی از روستا‌های لاریجان آمل(ایرا) در استان مازندران متولد شد. در 6 سالگی خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه آموخت و در سال 1323ش دروس حوزوی را آغاز کرد. ادبیات عربی و درس‌های مقدماتی را در آمل از محمد غروی، عزیزالله طبرسی، احمد اعتمادی، عبدالله اشراقی، ابوالقاسم رجائی، میرزا ابوالقاسم فرسی و دیگران آموخت. همزمان چند کتاب از درس‌های مقدمات حوزوی را تدریس کرد.
 
مهاجرت به تهران
آیت‌الله حسن‌زاده، همزمان با اتمام دروس مقدماتی حوزه، لباس روحانیت پوشید و در 22 سالگی، در شهریور 1329ش برای ادامه تحصیل، وارد تهران شد. سید احمد لواسانی، یکی از اساتید او در تهران بوده و حسن‌زاده، بخش‌هایی از کتاب‌های شرح لمعه و قوانین الاصول را از وی آموخت. حسن‌زاده، سال‌های طولانی در درس علامه شعرانی شرکت کرد و کتاب‌های بسیاری در علوم مختلف را از او آموخت؛ از جمله در فقه:مکاسب و بخش‌هایی از جواهرالکلام، در اصول فقه: رسائل و کفایه، در فلسفه: شرح خواجه نصیرالدین طوسی بر اشارات ابن سینا، اسفار اربعه، بخشی از کتاب شفای ابن سینا، در قرآن و تفسیر: تفسیر مجمع البیان، شرح شاطبیه (در قرائت)، در ریاضی و هیئت و نجوم: فارسی هیئت قوشچی، شرح چغمینی قاضی‌زاده رومی، اصول اقلیدس و اُکَر مانالاؤوس به تحریر خواجه نصیرالدین طوسی، شرح علاّمه خفری بر تذکره خواجه، زیج بهادری، مجسطی بطلمیوس به تحریر خواجه طوسی، در طب: قانونچه چغمینی و تشریح کلیات «قانون» بوعلی سینا و در رجال و درایه: دوره دو جلدی جامع الرواة اردبیلی و درایه از تالیفات خود علامه شعرانی‏ .حسن‌زاده آملی از علامه شعرانی اجازه اجتهاد و اجازه نقل حدیث دریافت کرده است. همچنین با راهنمایی وی، در دروس آیت‌الله سیدابوالحسن رفیعی قزوینی همچون اسفار ملاصدرا، شرح علاّمه فناری بر مصباح الانس و دروس خارج فقه و اصول شرکت نمود.

حسن‌زاده، 11 سال نزد مهدی الهی قمشه‌ای، حکمت «منظومه» سبزواری، مبحث نفس اسفار و حدود نصف «شرح خواجه بر اشارات» ابن سینا را فرا گرفت. همچنین در جلسات تفسیر قرآن او حاضر شد. الهی قمشه‌ای، همچنین بر دیوان شعر حسن‌زاده مقدمه نوشته است.

آیت‌الله محمدتقی آملی، استاد درس خارج فقه و اصول حسن‌زاده در تهران بوده است.

حسن‌زاده، شرح قیصری بر فصوص الحکم و قسمتی از اوائل طبیعیات شفای شیخ الرئیس را در درس شیخ محمدحسین فاضل تونی شرکت کرد. همچنین بخشی از شفای ابوعلی سینا را نزد میرزا احمد آشتیانی خواند.
 
مهاجرت به قم
حسن‌زاده آملی در سال 1342ش از تهران به قم رفت و به مدت 17 سال در دروس علامه طباطبایی، برادر علامه و سید محمدحسن الهی حاضر شد. در این مدت، بخش‌هایی از کتاب بحارالانوار محمدباقر مجلسی و تمهید القواعد را نزد علامه طباطبایی خواند. همچنین در دروس فلسفی و عرفانی سید محمدحسن الهی شرکت کرد. حسن‌زاده از این دوره به نیکی یاد کرده و بخش‌هایی از تأثیرپذیری اخلاقی را به این دوره نسبت داده است. استاد دیگر او سید مهدی قاضی طباطبایی، فرزند سید علی قاضی بود که در علوم غریبه و حکمت و عرفان، شهره بود.
 
تدریس
حسن‌زاده پس از سکونت در قم، 14 دوره شرح منظومه، 4 دوره اشارات، یک دوره اسفار اربعه، و 4 دوره شرح فصوص قیصری را تدریس کرده است. شرح تمهید و مصباح الانس نیز از جمله تدریس‌های اوست. او همچنین حدود 17 سال دروس ریاضیات، هیأت، وقت و قبله را درس داده که کتاب دروس «معرفة الوقت و القبلة» محصول آن درس‌هاست.
 
شاگردان
در طیّ سالیان طولانی تدریس آیت‌الله حسن حسن‌زاده آملی تعداد فراوانی از دروس او بهره برده‌اند؛ از جمله:

مهدی شب‌زنده‌دار، سید محمدرضا مدرسی یزدی، [14]اسماعیل منصوری لاریجانی، [15]داوود صمدی آملی، حسن رمضانی، [17]مهدی احدی، [18]سید یدالله یزدان پناه، [19]نورالله طبرسی، [20]سید حسن شجاعی کیاسری. [21]اندیشه‌ها و آثار

نوشتار اصلی: فهرست آثار حسن‌زاده آملی

حسن‌زاده آملی، آثاری در زمینه‌های فقه، فلسفه، اخلاق، عرفان، حکمت دینی، کلام، ریاضیات، نجوم، ادبیات عربی و فارسی، علوم طبیعی، طب قدیم، علوم غریبه و باطنی نوشته، اما عمده آثار و اندیشه‌های او بر محور قرآن، فلسفه و عرفان است.
 
فلسفه
سید یدالله یزدان‌پناه، از شاگردان حسن‌زاده آملی، معتقد است استادش، فلسفه و عرفان اسلامی را در مسیر واحدی می‌بیند و دین، فلسفه و عرفان را یکپارچه می‌داند. وی همچنین معتقد است حسن‌زاده آملی بیشترین تاثیر را از ملاصدرا و ابن عربی گرفته است. [22]حسن‌زاده آملی ادعای «یونانی بودن فلسفه اسلامی» را رد می‌کند و معتقد است که اندیشه‌های فلاسفهٔ پیش از اسلام سطحی است و فیلسوفان اسلامی این اندیشه‌ها را عمق داده و به تعبیر او «پخته‌اند». [23]آیت‌الله حسن‌زاده آملی، آثار فلسفی فراوانی دارد؛ از جمله «الاصول الحکمیه»، «رساله جعل»، «رساله رؤیا»، «رساله نفس الأمر»، «رساله نهج الولایه»، «رساله فی التضادّ»، «ترجمه و تعلیق الجمع بین الرّأیین»، «ترجمه و شرح سه نمط آخر اشارات»، «تصحیح و تعلیق شفا»، «تصحیح و تعلیق اشارات»، و «تقدیم و تصحیح و تعلیق آغاز و انجام کلامی».
 
قرآن سرچشمه معارف
حسن‌زاده آملی، قرآن را سرچشمه معارف الهی می‌داند. از نظر او نهج البلاغه، صحیفه سجادیه، اصول کافی، بحار الانوار و دیگر جوامع روایی از قرآن سرچشمه گرفته‌اند و مرتبه نازل قرآن هستند. به باور او، گفتار‌های امامان معصوم بازگشت به قرآن دارد.
 
عرفان
دین از نظر حسن‌زاده آملی، شناخت خداست و این معرفت، از آنجا که دامنه‌دار و گسترده است، شامل معرفت اسماء افعال، احکام و کتاب خدا می‌شود. به باور او، حقیقت عرفان همین معرفت‌هاست و عرفان اصیل انسان‌ساز، در اتصال به قرآن است، و امامان معصوم، معلمان بشر و سفیران الهی هستند که دستورالعمل‌های انسان‌ساز، یعنی قرآن را برای بشر توضیح می‌دهند. [26]بخشی از آثار حسن‌زاده آملی، درباره عرفان است؛ از جمله «الهی نامه»، «رساله لقاءالله»، «رساله إنه الحق»، «شرح فصوص الحکم»، «عرفان و حکمت متعالیه»، «تصحیح رساله مکاتبات، «رساله مفاتیح المخازن» و «رساله‌ای در سیر و سلوک».
 
آثار ادبی
بخشی از آثار حسن‌زاده آملی، تألیفات ادبیِ فارسی و عربی است؛ از جمله «تصحیح کلیله و دمنه»، «تصحیح گلستان سعدی»، «مصادر اشعار منسوب به امیرالمؤمنین (ع)»، «تقدیم و تصحیح و تعلیق نصاب الصبیان»، «دیوان اشعار»، «ده رساله فارسی»، «هزار و یک نکته» و «الهی نامه».
 
تصحیح و حاشیه‌نگاری
حسن‌زاده آملی، به تصحیح بسیاری از آثار مهم و همچنین حاشیه‌نگاری بر آن‌ها پرداخته است؛ از جمله «تصحیح نهج البلاغه»، «تصحیح تفسیر خلاصة المنهج»، «تصحیح کتاب شفا»، «تصحیح اسفار اربعه»، «تصحیح کتاب کشف المراد»، «تصحیح و حاشیه بر تمهید القواعد صائن الدین» و «شرح بر فصوص قیصری». [29]او هم‌چنین کتاب الخزاین احمد نراقی در علوم غریبه را به همراه علی اکبر غفاری تصحیح و حاشیه زده است.
 
‌مشی سیاسی
حسن رمضانی از شاگردان آیت‌الله حسن‌زاده، در پاسخ به سؤالی درباره مشی سیاسی استاد خود، به رغم تأکید بر عدم دخالت حسن‌زاده آملی در امور جزئی سیاسی، از رابطه خوب وی با آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران سخن گفته است. [31]حسن‌زاده آملی چنانکه خود گفته، پیش از تبعید امام خمینی به ترکیه در سال 1342ش، به قم رفته و با وی بیعت کرده است. [32]حسن‌زاده همچنین در سفر آیت‌الله خامنه‌ای به آمل در سال 1377ش، کتاب انسان در عرف عرفان را با نوشتن مقدمه‌ای، به آیت‌الله خامنه‌ای تقدیم کرد. [33]آیت‌الله خامنه‌ای در سال 1391ش، با حضور در یکی از بیمارستان‌های تهران، از آیت‌الله حسن‌زاده آملی عیادت کرد.
 
رهبری در کلام علامه حسن زاده آملی
علامه حسن‌زاده آملی یکی از فقها و عالمان عصر حاضر است که در علوم مختلف تبحر خاصی دارد. وی از شاگردان علامه ذوالفنون میرزا ابوالحسن شعرانی است.
استاد حسن زاده در زمره دانشوران متعهدى است که جامع حکمت عملى و نظرى می‌باشد. وى فقیهى مسلم، فیلسوفى صاحب نظر، عارفى متشرع، حکیمى ریاضی‌دان و ادیبى تواناست، و در عمل و سیر و سلوک، ترجمان عرفان نظرى می‌باشد. رهبر معظم انقلاب سید على خامنه‌اى، در تجلیل از مقام والاى علمى ایشان، فرمود: «استادى کسى همچون حضرت آقاى حسن زاده آملى (دامت معالیه) که میان مراتب علمى و مقامات و فتوحات معنوى و روحى جمع کرده‌اند، براى هر مؤسسه علمى و دانشگاهى و حوزوى مغتنم و موجب افتخار است».1

ایشان در کتاب هزار و یک کلمه از ولی فقیه و رهبر معظم انقلاب اینگونه یاد می‌کنند: چندى پیش جمعى از ارباب فضل در معیّت آقاى دکتر اعوانى ایّدهم الله الى مرضاته از تهران به قم به دیدار ما آمدند و بشارت دادند که از جانب رهبر معظّم جناب آیة اللّه خامنه‏ اى مدّ ظله العالى فرمان صادر شده است که کنگره ‏اى براى بزرگداشت حضرت صدر المتألهین صاحب اسفار رضوان اللّه علیه باید برگزار بشود؛ سپس اظهار داشتند که در این هدف الهى چه کمکى مى‏ توانید به ما بنمایید؟ ما از جان و دل استقبال کرده ‏ایم، و دعاى خالصانه در حق رهبر بزرگوار و آن عزیزان نموده ‏ایم و آنچه که از آثار جناب ملاصدرا داشته‏ ایم همه را در طبق اخلاص نهاده بدیشان ارائه داده ‏ایم‏.2

همچنین وی در پی سفر رهبر معظم انقلاب به شهرستان آمل در سال 1377 کتاب «انسان و عرفان» خود را به ایشان تقدیم کرده‌اند، که در اول آن آمده است: رهبر عظیم الشان کشور بزرگ جمهوری اسلامی ایران جناب آیت الله المعظم خامنه‌ای کبیر (متع الله الاسلام و المسلمین بطول بقائه الشریف) قائد ولیّ وفیّ، و رائد سائس حفیّ، مصداق بارز «نرفع درجات من نشاء» می‌باشد. عزّت و شکوت روز افزون آن قائد اُسوه‌ی زمان را همواره از حقیقة الحقائق مسئلت دارم و امیدوارم دادار عالم و آدم همواره سالار و سرورم را سالم و مسرور دارد.3

جملات صریح این عارف فرزانه باعث شد بی‌بصیرتها بر علامه خرده بگیرند. اما جناب علامه سخنان خود در سال 77 را تایید کرد. حجت‌الاسلام حسن رمضانی از شاگردان علامه در این باره گفت: روزی خدمت علامه بودم و در مورد تعابیری هم‌چون «قائد ولی وفی»، «رائد سائس وفی»، «مصداق بارز نرفع درجات من یشاء» و «دادار عالم و آدم همواره سالار و سرورم را سالم و مسرور دارد» که ایشان برای مقام معظم رهبری به کار برده‌اند، گفت‌وگو و سؤال ‌کردم. چرا که آن زمان برخی نتوانستند این ستایش‌ها را تحمل کنند و به استاد خرده گرفتند. وی افزود: به استاد عرض کردم که برخی، عبارات شما در تمجید از مقام معظم رهبری را برنتافته‌اند. ایشان فرمودند: این عناوین بسیار خوب و به‎جا بود و از نظر بنده هیچ مشکلی ندارد.4

جمله زیبای دیگری که از وی مشهور ومعروف شده بسیار قابل تامل است: گوش‌تان به دهان رهبر باشد، چون ایشان گوششان به دهان حجةبن‌الحسن (عجل الله فرجه) است.5

با این گفته‌ها از جانب کسی که دوبار در عالم رؤیا خدمت امام هشتم شرفیاب شده، حجت بر همه تمام است.


منابع:
1. خبرگزاری مهر
2. خبرگزاری تسنیم
3. خبرگزاری ایسنا


ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
اخبار مرتبط