شب‌های قدر برای برخی بندگان خدا که می‌خواهند به معرفت بیشتری دست پیدا کنند، قرار داده شده است. وقتی به آیات و روایات درباره شب قدر توجه می‌کنیم، می‌بینیم این حالتی که خداوند از بندگان می‌خواهد فقط شامل حال کسانی می‌شود که اشتیاق فراوانی برای حرکت در مسیر معرفت و لقای پروردگار خود دارند، نه هر کسی که خود را مسلمان معرفی می‌کند.
شاید همه ما یکی از آداب شب قدر را بیداری و دوری از خواب بدانیم؛ اما این شب برای اهل معرفت بیداری دل را به‌همراه دارد که هدفی متعالی است. بناست در شب قدر دل‌مان، قلب‌مان و روح‌مان را از خواب غفلت بیدار کنیم، از دل‌مردگی و روزمرگی فاصله بگیریم و به خودمان و خدای‌مان بیشتر توجه کنیم. «قدر» در لغت به‌معنای اندازه و اندازه‌گیری است و «تقدیر» نیز به معنای اندازه‌گیری و تعیین است؛ اما معنای اصطلاحی «قدر»، عبارت است از ویژگی هستی و وجود هر چیز و چگونگی آفرینش آن و به‌عبارت دیگر، اندازه و محدوده وجودی هر چیزی «قدر» نام دارد.
بندگان خدا باید در این شب اول قدر خود را بدانند و قدر حالتی که در آن هستند و خدایی که با تمام مهربانی و فضل و برکتش با آنها مواجه شده است و دنبال فرصتی می‌گردد تا بندگان را به‌نهایت بالا ببرد و آنها را در مقام مخلصان و صدیقان قرار دهد. خداوند می‌خواهد انسان‌ها با خیال راحت به درگاه او روی بیاورند و بدون آنکه به پرونده پر از گناه خود فکر کنند و به دلیل شرم بیش از حد از درگاهش دور شوند به پرونده‌ای پاک که خدای‌شان قلم عفو بر آن کشیده فکر کنند.
آیا می‌شود که بنده گنهکار به آسانی بتواند گناهان خود را پاک کند؟ اگر این فرصت ایجاد شود چه زمانی بهتر است؟ اولاً که می‌شود و دوما خالق بی‌همتا شب‌های قدر را برای این آمرزش ویژه قرار داده است. وقتی امام کاظم(ع) می‌فرمایند: «هر کس شب قدر غسل کند و تا طلوع سپیده شب زنده داری نماید، از گناهان خود بیرون می رود.» یعنی یک فرصت ویژه برای بندگان ویژه!
در روایات آمده است: «حضرت موسی(ع) به خداوند عرض کرد: خداوندا می‌خواهم به تو نزدیک شوم، فرمود: قرب من از آن کسی است که شب قدر بیدار شود، گفت: خداوندا رحمتت را می‌خواهم، فرمود: رحمتم از آن کسی است که در شب قدر به مسکینان رحمت کند: گفت: خداوندا جواز گذشتن از صراط را از تو می‌خواهم فرمود: آن، از آن کسی است که در شب قدر صدقه‌ای بدهد. گفت خداوندا! از درختان بهشت و از میوه‌هایش می‌خواهم، فرمود: آنها از آن کسی است که در شب قدر تسبیحش را انجام دهد گفت: خداوندا! رهایی از جهنم را می‌خواهم، فرمود: آن، از آن کسی است که در شب قدر استغفار کند: گفت خداوندا خشنودی تو را می‌خواهم، فرمود: خشنودی من از آن کسی است که در شب قدر دو رکعت نماز بگذارد.»
شرط قرب خداوند بیداری است، اما نه فقط بیداری چشم، بلکه بیداری قلب و روح، شرط اینکه مشمول رحمت خداوند شویم این است که خودمان رحم کنیم، انصاف داشته باشیم، ببخشیم، راحت از اشتباه دیگران بگذریم، آسان بگیریم، از ضعفا دست‌گیری کنیم، به‌یاد خدا باشیم و در برابر گناهان‌مان از خداوند غفران و آمرزش بخواهیم. در کل انسانی که در زندگی به دیگر انسان‌ها اهمیت می‌دهد و مشکلات و دغدغه‌های آنان برایش مهم است، در شب‌های قدر بیشتر می‌تواند به‌خدا نزدیک شود. همه این امور برمی‌گردد به بیداری دل، زیرا کسی که دل مرده باشد، نمی‌تواند نسبت به دیگر مخلوقات خدا رحم و مروت داشته باشد.
حالا سؤال اساسی این است که چه کسی می‌تواند دل خود را زنده کند و زنده نگاه دارد؟ در پاسخ باید گفت، کسی‌که از ورودی قلب خود مراقبت می‌کند. شخصی به حضرت امیرمؤمنان علی(ع) عرض کرد: «شما چگونه به این مقام رسیدید؟» حضرت فرمودند: «جلوی در خانه دل نشستم و غیر خدا را راه ندادم.» اینکه می‌گویند: «قلب حرم خداست، در حرم خدا غیر از خدا را راه ندهید.» یعنی پاسداری از قلب و روح؛ شب قدر شب نزول قرآن است، همچنین این شب‌ها مصادف شده با ضربت خوردن و شهادت حضرت علی(ع) و نمی‌تواند معنایی داشته باشد جز آنکه قرآن و علی(ع) ممزوج در یکدیگر هستند و به‌هیچ وجه نمی‌توان این دو را از یکدیگر جدا و هر یک را بدون دیگری درک کرد.
قدر دانستن شب قدر
حجت‌الاسلام حاجی صادقی: ماه مهمانی خداست و در این ماه انسان برای تقرب الی الله فرصت و زمینه‌های بیشتری دارد. رمضان ماه نزول دفعی قرآن است که همین دلیل می‌تواند عامل شرافت آن بر ماه‌های دیگر سال باشد. اوج رمضان لیله‌القدر است و یکی از شرافت‌های رمضان به این دلیل است که شب قدر در آن قرار گرفته است. لیله القدر را خدای صادق که هیچ کس از او صادق‌تر نیست، برابر با یک عمر هشتاد و چند ساله قرار داده و می‌دانیم اینکه برتر از هزار ماه بیان شده، چیزی حدود هشتاد و چند سال می‌شود.
در موضوع لیله‌القدر باید گفت که نزول دفعی قرآن بر قلب رسول مکرم اسلام(ص) در این شب بوده است. قرآن کامل‌ترین و جامع‌ترین کتابی است که خداوند متعال برای هدایت و سعادت انسان فرستاده است و به وسیله آن هدایت انسان را صورت داده، که او را از حیات حیوانی به حیات انسانی رهنون کند. این نکته را باری تعالی در قرآن چنین بیان کرده است: «إِنَّ هٰذَا القُرآنَ یهدی لِلَّتی هِی أَقوَمُ ...» در عظمت قرآن سخن بسیار است؛ اما اصل موضوع این نوشته چیز دیگری است. تنها به همین بسنده می‌کنیم که در تعبیر مولی‌الموحدین با هم نشینی با آن، انسان به هدایت می‌رسد و از گمراهی دور می‌شود و انسان با وجود قرآن دیگر به چیزی نیازی ندارد.
نکته دیگر از ویژگی‌های شب قدر این است که در آن ملائکه و فرشتگان الهی بر ولی خدا نازل می‌شوند و مقدرات آن سال را تقدیر و مقدر می‌کنند؛ یعنی این شب، شب برنامه‌ریزی افراد و امت‌هاست و نام قدر را بر همین اساس بر آن نهاده‌اند. شبی که انسان می‌توانند راه صد ساله را یک شبه طی کند. باید عظمت این شب را درک کنیم. بر اساس لطف، مرحمت و عنایت الهی این شب در دهه آخر رمضان و در حدود یک سوم پایانی این ماه قرار گرفته تا پس از اینکه دو دهه روزه‌داری و تمرین بندگی و جلای روح انسان وارد این مهم‌ترین شب سال شود و بتواند مقدرات بهتری برای خود و امت رقم بزند.
با توجه به اهمیت این شب در این نوشتار کوتاه سه پیشنهاد مهم را برای شب قدر مطرح می‌کنیم تا بتوانیم از چنین فضا و لحظاتی، استفاده حداکثری ببریم. چرا که لحظه لحظه شب قدر قیمت دارد و ارزان‌فروشی و غفلت برای ما خسارت محض است.
اولین نکته؛
شکر است. تشکر از خدا و سپاسگزاری از او که به ما عمر داد تا یک بار دیگر شب قدر را درک کنیم. سپاسگزاری نتیجه‌اش این است که خداوند نعمت را استمرار می‌دهد و می‌افزاید: «لَئِن شَکَرتُم لَأَزیدَنَّکُم...» اولین کار ما در شب قدر شکر است که با نماز و سجده آن را انجام دهیم. البته شکر هر نعمت سه جنبه دارد؛ دیدن نعمت و شناخت آن، توجه به منعم و ادای حق آن. حق نعمت شب قدر استفاده حداکثری از این نعمت است.
دومین نکته؛
شب قدر شب پاکسازی گذشته است؛ شب آشتی با خداست. به محضرش بگوییم پروردگارا نسبت به گذشته ما «شتر دیدی ندیدی» و از همه گناهان و لغزش‌هایی که ممکن است در طول این یک سال داشتیم، درگذر. به تعبیر دقیق‌تر توبه کنیم. توبه، یعنی بازگشت انسان فراری به سوی خدا و بازگشت به اصل و حقیقت انسانی. نکته ظریفی در مسئله توبه وجود دارد؛ توبه توفیق می‌خواهد، باید توفیق توبه را از خدا بخواهیم؛ چون در روایات داریم که اگر خدا نخواهد انسان توفیق به توبه پیدا نمی‌کند. از خدا بخواهیم بر ما توجه کند تا قوت و قدرت توبه را داشته باشیم. این پاکسازی در واقع آماده‌سازی جسم و روح برای نیل به اهداف مهم شب قدر است.
نکته سوم؛
در شب قدر از خدا بخواهیم که بعد از اینکه گذشته ما را پاک کرد و توبه را پذیرفت، آینده و عاقبت ما را هم خودش به دست بگیرد. بنده توانایی ندارد که به تنهایی و با تکیه به خود در این مسیر مستقیم ثابت قدم باشد. تعبیر ظریفی است که می‌گوید: «کار را که کرد؟ آنکه تمام کرد»، از خدا بخواهیم تا اینجا که به ما توفیق داده تا در شب قدر در محضرش باشیم، از این به بعد را هم از او بخواهیم خود او متکفل امر ما باشد. «رَبَّنا لا تُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ إِذْ هَدَیتَنا». در این میان خداوند متعال ما را بی‌وسیله رها نکرده است و بر سر راه ما ثقلین، یعنی قرآن و عترت را قرار داده است.
چه زیباست که در شب قدر کتاب خدا را بر سر می‌گیریم و به نام او پیامبرش(ص) و یک یک اهل بیت(ع) پیامبر قسم می‌دهیم. همه اینها برای این است که در شب قدر بتوانیم به جایی برسیم و به‌گونه‌ای از خدا بخواهیم که آینده ما را در صراط مستقیم، بندگی خود و در مسیر اهل بیت عصمت و طهارت قرار دهد. یک موضوع مهم شب قدر بحث دعاست. در امر دعا به‌نظر می‌رسد کیفیت و بهره‌وری بر کمیت باید غلبه داشته باشد.
کیفیت و بهره‌وری به تعبیری بالا برندگی دعاست و از سویی شنیده شدن دعا. امیرالمؤمنین علی(ع) در دعای خضر نبی موسوم به دعای کمیل از دعایی که در درگاه الهی شنیده نمی‌شود، به خدا پناه می برد. در واقع، آنجایی که ایجاد لذت معنوی کند بالا رفته و ان‌شاء‌الله همه ما به جایی برسیم که لذت معنوی دعا و مناجات‌مان بر لذایذ دنیوی غالب شود و دیگر دنیا برای‌مان جاذبه نداشته باشد و سبکبال شویم و آماده پرواز. از این نکته هم غافل نباشیم که دعای مؤمنان برای برادران مؤمن هم در این شب اهمیت دارد.
قدر شب‌های قدر را بدانیم. بعد از مرگ در یوم‌الحسرت بیشترین حسرت برای تلف شدن اوقاتی از ایام‌الله است، چه زمان نایب، همچون شب قدر که باید قدر می‌دانستیم و‌چه کارهای بزرگی که می‌توانستیم انجام دهیم، اما غفلت کردیم. در کنار اینها در شب قدر به فکر دیگران هم باشیم. هم اطرافیان، هم ملت ایران و هم امت اسلام را دعا کنیم. دعا کنیم خداوند کمک کند تا اینجا که با نصرت خدا آمده‌ایم، از این به بعد هم این توفیق و نصرت الهی را داشته باشیم و دعا کنید بتوانیم امامت‌داری کنیم و در این انقلاب با زمینه‌سازی برای ظهور مهیای ظهور امام زمان و تحویل پرچم به ایشان شویم.
از طرفی این نکته را هم باید بگویم در شب قدر هر کس ظرفی دارد که به طلب و گدایی سوی خدا دراز می‌کند. باید این ظرف را به درستی و از سمت درست نگه داشت و از خدا طلب حاجت کرد؛ مانند بارانی که بر سر همه می‌ریزند، آن کس که ظرف بزرگ‌تری دارد و سمت ظرف را درست از بالا به سوی آسمان گرفته، بهره بهتری می‌برد. مواظب اندازه و جهت نگهداری این ظرف باشیم.
.jpg "چرا پیامبر (ص) فرموده است که سوره هود مرا پیر کرده است؟")
