ویرایش عکس تیر 99
اواخر سال 1391، کتابی با عنوان «اطلس غدیر و عاشورا» در 47 صفحه رحلی، گلاسه چهار رنگ، از سوی انتشارات دارالحدیث در قم منتشر شد که ترکیبی از نقشه، عکس و متون توضیحی است.
به گزارش راسخون به نقل ازفارس ، موضوع این کتاب، جغرافیای تاریخی است و همان طور که در زیر عنوان کتاب آمده، به جغرافیای تاریخی وقایع عصر امیرالمؤمنین و سیدالشهداء اختصاص دارد.
بخش اول کتاب، شامل دو نقشه درباره حجة الوداع و واقعه غدیر خم است که با توضیحاتی کوتاه اما روشنگر و دقیق و مستند همراه هستند. سه عکس رنگی از منطقه و چشمه غدیر هم در این فصل آمده است تا خواننده با فضا و موقعیت آن منطقه بهتر آشنا شود و درک بهتری از روایات تاریخی مرتبط با واقعه غدیر پیدا کند.
بخش دوم کتاب، شامل هفت نقشه با توضیحات مربوط است در موضوع وقایع عصر حکومت امام علی(ع)، شامل محدوده جهان اسلام در دوره خلافت ایشان، محل نبردهای جمل و صفین و نهروان، مسیر غارتگری‌های سرداران معاویه، استان‌های حکومت اسلام در آن عصر و نقشه ویژه سرزمین‌های مرکزی خلافت امام علی(ع).
بخش سوم کتاب هم شامل پنج نقشه مربوط به عصر امام حسین(ع) از شروع سفرشان ـ یعنی از مدینه ـ تا مکه و کربلا و همین طور مسیر کاروان اسیران به سمت کوفه و شام(با هر سه فرضیه مطرح)، و سپس بازگشت دوباره آنها به مدینه است.
در این بخش، در نقشه ای جزئی و دقیق‌تر، منطقه کربلا در هنگام وقوع حادثه عاشورا به تصویر کشیده شده است. نقشه منطقه مکه و حرکت امام حسین(ع) و همراهانشان در ورود به آنجا و خروجشان هم جزئی و دقیق است.
در این بخش، در توضیحات نقشه‌ها، نام منزلگاه‌ها، ترتیب آنها، فاصله آنها(به کیلومتر) و مواردی از این دست، مطرح شده و مقاله درباره موقعیت خیمه‌های امام حسین(ع) و نقش آنها در صحنه نبرد عاشورا اضافه شده است.
**ماجرای تدوین اطلس غدیر و عاشورا
قصه تدوین این اطلس هم در موسسه دارالحدیث جالب است. «محمد هادی خالقی»، از پژوهشگران مؤسسه علمی ـ فرهنگی دارالحدیث، و از دست اندرکاران تولید این اثر در این باره می‌گوید: پژوهشکده علوم و معارف حدیث که قدیمی‌ترین بخش مؤسسه دارالحدیث است، از بدو تاسیس در سال 1374 شمسی، تلاش برای تالیف «دانش نامه امیرالمؤمنین بر پایه قران، حدیث و تاریخ» را آغاز کرد و در همان مراحل اولیه تحقیق، پژوهشگران دست اندر کار به این نتیجه رسیدند که به نقشه های جغرافیایی و به ویژه جغرافیای تاریخی نیازمند دارند و تحقیق و تحلیل وقایع عصر صدر اسلام، بدون نقشه دشوار است.
در این مرحله، با پشتیبانی رئیس مؤسسه (آیت الله ری شهری)، متخصصان علاقه مند به موضوع ـ یعنی آقای علی بابا عسکری به عنوان ترسیم گر و طراح نقشه و شرکت گئوداد به عنوان اجرا کننده گرافیکی نقشه‌ها و کارتوگراف ـ شناسایی و دعوت به همکاری شدند و در فرایندی طولانی و در نتیجه همکاری نزدیک محققان پژوهشکده، به ویژه آقایان حجج الاسلام و المسلمین «سیدکاظم طباطبایی»، «سید محمود طباطبایی نژاد»، و «عبدالهادی مسعودی»، با متخصصان نقشه نگاری، نقشه های«دانش نامه امیرالمؤمنین» در سال 1379 در نسخه عربی این دانش نامه منتشر شد و بعد هم همین همکاری‌ها برای تدوین نقشه های «دانش نامه امام حسین(ع) بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ» ادامه یافت که به انتشار این دانش نامه در سال 1388 به صورت مصور انجامید.
کتابی که اکنون به نام «اطلس غدیر و عاشورا» منتشر شده است، ترکیبی از همه نقشه‌های آن دو دانش نامه است، با آخرین اصلاحات لازم در نقشه‌ها و توضیحات ان‌ها و با افزودن اطلاعاتی درباره پیشینه تدوین نقشه های تاریخ اسلام و یک مأخذشناسی در انتهای کتاب برای اهل تحقیق.
رئیس پیشین پژوهشکده علوم و معارف حدیث، حجت الاسلام والمسلمین مهریزی، سال‌ها بود که انتشار نقشه‌ها به صورت کتاب را پیگیری می‌کردند؛ چون فایده آنها را بیشتر و فراگیرتر می‌کرد چون حدود شش نقشه در لابه لای یک دانشنامه 12 یا 16 جلدی چندان نمودی ندارد. به علاوه انتشار این اطلس جمع و جور و نسبتا ارزان قیمت، به ترویج درست اطلاعات تاریخی در بین مردم و اصلاح باورها و رفع خرافه‌ها و ... کمک زیادی می‌کند.
این اطلس برای چه گروه مخاطبی طراحی شده و مناسب است؟
طراحی اطلس برای استفاده عموم اهل مطالعه و علاقه‌مندان است و به همین خاطر، از ذکر مستندات و ارجاعات در ذیل نقشه‌ها و توضیحات آنها خودداری شده و علاقه‌مندان به مطالعه بیشتر باید به اصل دو دانش نامه اشاره شده در این یادداشت مراجعه کنند.
اما پژوهشگران هم قطعا می‌توانند از این کتاب، استفاده و به آن استناد کنند، چون این کتاب، استخراج شده و تلخیص شده از دو اثر برجسته پژوهشی است.
این نقشه‌ها به قدری در تدوین کتاب‌های پژوهشی سودمند است که در سال‌های اخیر، در تدوین «اطلس شیعه» در سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، از همین نقشه های «دانش نامه امیرالمؤمنین» استفاده شده و در ترجمه انگلیسی کتاب مرحوم آیت الله نجمی به نام «سخنان امام حسین(ع) از مدینه تا کربلا» هم که در لندن منتشر و بارها تجدید چاپ شده، از نقشه‌های «دانش نامه امام حسین(ع) ـ البته با ذکر منبع ـ استفاده شده است.
گفتنی است، علاقه‌مندان برای تهیه «اطلس غدیر و عاشورا» و دیگر آثار مؤسسه علمی ـ فرهنگی دارالحدیث، می‌توانند به نمایشگاه دائمی دارالحدیث به نشانی قم میدان شهدا روبروی اداره برق مراجعه کنند.
/117/
