هند چگونه با منابع مشابه ایران، پنجمین کشور تولیدی جهان شد؟

اقتصاد هند در سال 2021، رتبه پنجمین اقتصاد برتر جهانی را به خود اختصاص داده است. اقتصاد هند نیز مثل هر کشور پیشرفته دیگر، فراز و فرودهای بسیاری را تجربه کرده و در نهایت با تغییر سیاست ها، بهره گیری صحیح از منابع موجود و البته دانش این حوزه، توانسته است خودش را به چنین جایگاهی برساند. گفته می شود که منابع ایران و هند بی شباهت به یکدیگر نیستند، اما با این حال، خود پیداست که چه تفاوتی بین جایگاه اقتصادی هند و ایران وجود دارد. به گفته متخصصان، ایران می تواند با بهره گیری از الگوی پیشرفت اقتصاد هند، با تغییر سیاست خارجی خود، با کمک از دانش و منابع، با به وجود آوردن اصلاحات سیاسی و اقتصادی و فرهنگی، جایگاه خودش را تا حد چشمگیری بهبود ببخشد.

دوشنبه، 14 تير 1400

تخمین زمان مطالعه:

نویسنده : تحریریه راسخون

موارد بیشتر برای شما

هند چگونه با منابع مشابه ایران، پنجمین کشور تولیدی جهان شد؟

می گویند که هند کشوری فقیر است و با آنچه که در سینمای جذاب بالیوود نشان می دهد، زمین تا آسمان متفاوت است. راست هم می گویند! کشوری با بیشتر از یک میلیارد نفر جمعیت، بدون شک نمی تواند تا این اندازه گل و بلبل باشد. علاوه بر این جمعیت متلاطم، تاریخ این کشور نیز درست مثل همه کشورهای آسیایی، به همان اندازه پر فراز و نشیب بوده است و دست به دست، بین حکومت های بسیاری گشته است. مدتی به زیر سلطه اسلام بوده و دوره ای نیز جولانگاه هندوها. اما چیزی که همیشه در این میان ثابت و استوار بوده، برکت خاک این کشور است؛ منابع بی شمار و بی کرانی است که پس از گذشت چندین قرن، هنوز که هنوز است، توانسته سخاوتمندانه زندگی جمعیت کثیر این کشور را تامین کند.

اما ماجرا وقتی جالب می شود که بدانیم منابع هند و منابع ایران، تا درصد زیادی به هم شباهت دارند؛ خاک ایران همانقدر سخاوتمند و پربرکت است که خاک هند. ثروت طبیعی ایران هم دست کمی از کشور هند ندارد. این موضوع بدون شک مایه مسرت خواهد بود. البته شگفتی آفرین نیز هست؛ بیشتر به خاطر اینکه کشور هند با همین منابع مشابه، اکنون پنجمین کشور تولیدی و اقتصاد برتر جهان است و ما نیز هنوز اندر خم یک کوچه ایم!

در این مقاله تحلیلی، قصد داریم نگاهی به منابع طبیعی و اقتصاد هند در سال 2021 داشته باشیم و به دنبال آن، وضعیت اقتصادی این کشور را نیز در این چند سال اخیر، بررسی کنیم. به علاوه، می خواهیم مقایسه ای داشته باشیم بین اقصاد هند و ایران و در نهایت راهکارهایی را برای پیشرفت اقتصاد ایران، با الگوگیری از هند، معرفی کنیم؛ با ما همراه باشید.

جغرافیا و منابع طبیعی هند

هند کشوری است بسیار گسترده و پهناور که چندین و چند نوع اقلیم را در خود جای داده است؛ از بیابان و کوهستان گرفته، تا جنگل های انبوه بارانی، همه و همه از شمال تا به جنوب هند کشیده شده اند. هند هم کوه دارد، هم بیابان، هم دشت و تپه دارد، هم فلات. به علاوه، بد نیست بدانید که مساحت قابل کشت آن نیز بسیار قابل توجه است و چیزی حدود 78.5 درصد از کل مساحت این کشور را شامل می شود؛ که البته در نوع خود بی نظیر است. هرچند که این مساحت، اندک اندک به دلیل افزایش جمعیت رو به کاهش است.

علاوه بر وسعت خشکی، هند کشوری پرآب نیز به حساب می آید. بارش سالانه این کشور حدود 1100 میلی لیتر است و بیشترین مصرف آب در این کشور نیز به طور مستقیم، برای مصارف شرب و خانگی است. هند شامل رودها، کانال ها، آبگیرها و دریاچه های بسیاری است و از این لحاظ، می توان گفت که منابع هند حسابی پربار است. جالب است بدانید که به دنبال این حجم از منابع آبی در هند، این کشور تبدیل به ششمین کشور تولیدکننده ماهی در جهان شده است.

اما منابع هند به هیچ وجه به این جا محدود نمی شود؛ خاک هند سرشار است از منابع معدنی. هند چهارمین منبع بزرگ ذغال سنگ در جهان است، به علاوه، هند دارای منابع پرباری از آهن، منگنز، میکا، بوکسیت، تینانیوم، کرومیت، گاز طبیعی، الماس، نفت خام، آهک و توریوم نیز هست. (1)

اقتصاد هند؛ زیرساخت ها و سیاست ها

علاوه بر منابع طبیعی، زیرساخت های موجود و زیرساخت هایی که در این کشور شکل گرفته اند نیز به توسعه اقتصاد هند کمک شایانی کرده اند. دولت هند توجه ویژه ای به توسعه زیرساخت های موجود و البته ساخت بسترهای جدید نشان می دهد. بیشترین تمرکز دولت در رابطه با این موضوع، بر روی حیطه های آب رسانی، انرژی، حمل و نقل، ارتباطات و بخش های اجتماعی، قرار دارد.

اقصاد هند در سال 2021، در رتبه پنجم جهانی قرار دارد؛ اینکه چه شد و چه گذشت که هند به این نقطه حال حاضر رسید، بین علما و اقتصاددانان اختلاف بسیار است. عده ای نقطه شروع تحول هند را بعد از استقلال این کشور در نظر می گیرند، عده ای دیگر نیز دوران بعد از پایان جنگ سرد را نقطه شروع تحول می دانند. گذشته از آن نیز، عده ای توسعه اقتصاد هند را ناشی از سرعت رشد این کشور می دانند، عده دیگر نیز اعتقاد دارند که هند سیاست و الفبای اقتصاد را به خوبی آموخته است. حال هر آنچه که بوده و هرآنچه که هست، از موضوع این مقاله خارج است. چیزی که ما اکنون قصد بررسی آن را داریم، بحث سیاست اقتصادی هند است.

بسیاری را اعتقاد بر این است که نقش اصلی توسعه اقتصادی کشور هند، در بطن سیاست های خارجی این کشور نهفته شده است؛ بدین معنا که هند، با تغییر الگوی سیاست خارجه خود، توانست اقتصاد خودش را نیز تحت تاثیر قرار دهد و مسیر رشد و توسعه را در پیش بگیرد. بدون شک میان توسعه اقتصادی هند و سیاست خارجی این کشور، رابطه ای مستقیم وجود دارد؛ اقتصاد هند از طرفی با بهره گیری از منابع موجود در داخل و از طرف دیگر با تحول سیاست خارجی، توانست رتبه ای که اکنون دارد را صاحب شود. (2) و (3)

نگاهی به رشد اقتصادی هند

به باور بسیاری از متخصصان این امر، اقتصاد هند را می توان به سه دوره عمده و شاخص تقسیم بندی کرد. هرچند که بدون شک اقتصاد هند در سال 2021، نشان از آن دارد که باید منتظر یک عصر جدید در دوره چهارم نیز باشیم:

دوره اول، از ابتدای تاریخ مدرن هند تا قرن هفدهم میلادی

دوره دوم، از قرن هفدهم و تا شروع استعمار بریتانیا به مدت یک و نیم قرن

دوره سوم، از پایان استعمار و ابتدای استقلال این کشور در سال 1947 تا حال حاضر

اظهار نظر در رابطه با دو دوره اول تاریخ اقتصادی کشور هند، از عهده ما خارج است، چیزی که ما امروز قصد داریم درباره آن حرف بزنیم، مربوط می شود به اقتصاد این کشور از زمان استقلال تا یه حال حاضر. گفتنی است که که خط مشی اقتصادی هند، به طور کلی پس از پایان استعمار تغییر پیدا کرد و تمرکز و توجه به طور ویژه ای بر روی تولید داخلی و استفاده از منابع کشور قرار داده شد.

بر خلاف این چند سال اخیر که کشور هند سرعت رشد اقتصادی فوق العاده بالایی پیدا کرده است، چنین پیشرفتی را در مابین سال های 1947 تا 1980 شاهد نبودیم. در مقایسه با رشد اقتصاد هند و همتایانش در آن سال ها، هند به هیچ وجه وضعیت مطلوبی نداشت. پس از سال 1980 اما ورق به کلی برگشت. با تغییر سیاست های خارجی و همینطور داخلی، جریانی به وجود آمد که باعث شد اقتصاد این کشور، جهش چشمگیری پیدا کند و در سال 2021، به رتبه پنجم جهانی دست یابد.

از جمله این تغییرات و اصلاحات، می توان به ساخت بسترهای مناسب برای سرمایه گذاری خارجی، از بین بردن محدودیت های رشد اقتصادی، کاهش مالیات بر صنایع و شرکت ها، وضع توافقات جدید و منتفی کردن معاهداتی اشاره کرد که دست و پای اقتصاد این کشور را بسته بودند. (2) و (3)

مقایسه اقصاد هند و اقتصاد ایران

منابع و داشته های دو کشور هند و ایران را می توان تا حد زیادی به یکدیگر شبیه در نظر گرفت. چنان که گفتیم، هر اندازه که خاک و زمین هند برای مردم این کشور سخاوتمند است، خاک ایران نیز به همان اندازه دارای منابع طبیعی و معدنی است. از ذخایر نفت و گاز و ذغال سنگ گرفته، تا سطح کشت و منابع آبی و دریایی، همگی شباهتی باور نکردنی به اقتصاد ایران دارند. هرچند به خوبی پیداست که جایگاه اقتصادی این دو کشور، در چه نقطه ای قرار دارد.

رشد تولید ناخالص ملی در ایران حدود 2.3 درصد بوده، در حالی که رشد این امر در هند، در حدود 5.7 درصد است. از دیگر شباهت های موجود، می توان به تولید ناخالص داخلی در هر بخش و در هر صنعت نیز اشاره کرد. حدود 10 درصد از تولید ناخالص ملی ایران به کشاورزی، 25 درصد به نفت، 20 درصد به صنعت و 45 درصد به بخش خدمات، اختصاص دارد. این در حالی است که آمار ذکر شده در رابطه با هند، اندکی متفاوت بوده و به 16 درصد برای کشاورزی، و حدود 30 درصد به صنعت، تغییر می یابد.

در حالی که اقتصاد ایران با ایدئولوژی گره خورده است و سیاست خارجی ما تاثیر به سزایی در اقتصاد گذاشته است، هند همانطور که گفتیم فضای بازی در این حوزه ایجاد کرده و موجبات رشد و توسعه اقتصاد خود را فراهم آورده است. اقتصاد هند بسیار باز و آزاد است اما برخلاف آن، اقتصاد ایران به وسیله تحریم هایی که ناشی از سیاست خارجی آن است، ضربه سختی خورده و بیشتر از هر چیز دیگری، به درآمد نفتی وابسته شده است. (4) و (5)

الگوگیری از هند برای توسعه اقتصاد ایران

اقتصاد هند و اقتصاد ایران را همانطور که در بخش های قبلی ذکر کردیم، از جهات بسیاری می توان با هم مقایسه کرد. این مقایسه ها در پایان تنها یک نتیجه را برای ما آشکار می سازند و آن هم چیزی نیست جز اینکه شباهت بین این دو، فراوان است. زیرساخت های موجود و منابع طبیعی و معدنی و تولید ناخالص و همه و همه، بی شباهت به هم نیستند. اما خود آشکار است که هند با استفاده صحیح و با بهره گیری از دانش و الفبای اقتصاد، توانسته به رتبه پنجم جهانی دست باید؛ بدون شک بخش اعظم آن را نیز مدیون سیاست های خارجی خود است.

بسیاری از اقتصاددانان و صاحب نظران بر این باورند که می توان با الگوبرداری از نظام اقتصاد هند و دانش این کشور در این زمینه، با الگو از اصلاحات و سیاست های این کشور، راه را برای توسعه اقتصاد ایران نیز هموار کرد. البته گفتنی است که حصول چنین توسعه و پیشرفتی، به عوامل بسیاری بستگی دارد و مستلزم ایجاد تغییرات همه جانبه، در ابعاد اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی و... است. اقتصاد هند هم مثل هر کشور دیگری، عقب گردها و پس رفت های بسیار، همینطور جهش ها و رشدهای بسیاری داشته است. اما به هر حال، هم اکنون رتبه پنجم جهانی را نصیب خود کرده است.

نتیجه گیری و جمع بندی

به طور کلی، گفته می شود که اگر ایران بخواهد پا جا پای هند بگذارد و تحولی در اقتصاد خود ایجاد کند، لازم است تا چنین سیاستی را در پیش بگیرد:

از نکات ضعف و موانع موجود بر سر توسعه اقتصادی آگاه شود، صنایع را گسترش دهد و بر تکنولوژی های برتر، سرمایه گذاری کند.

پیش زمینه های فرهنگی را مثل هند تغییر داده و نگاهی تازه نسبت به رشد و توسعه اقتصادی ایجاد کند؛ اولویت لازمه این نیز اصلاح دولت است.

اقتصاد کشور را تماما دانش محور کند و تمامی تصمیمات و راهکارهایی را که در رابطه بای این موضوع مطرح می شود، از دید دانش بسنجد. (6) و (7)

پی نوشتها

www.fa.wikipedia.org
www.tejaratnews.com
www.fa.wikipedia.org
www.nationmaster.com
www.georank.org
مقاله فرصت ها و موانع همکاری های راهبردی ایران و هند در اقتصاد، نوشته شمس الدین صادقی www.sid.ir))
مقاله اقتصاد دانشی هند (الگویی برای توسعه پایدار در ایران) ، نوشته حمید ناظمان www.ensani.ir