حتما تاکنون برایتان پیش آمده است که از اطرافیان شما کاری را انجام داده و در آن کار موفق بوده است و شما نیز به تبعیت از او به انجام آن کار اقدام کرده و موفق شده اید. این فرایند در مدل بسیار ساده خود، نوعی مهندسی معکوس است و ما می توانیم آن را به جوامع بزرگتر تعمیم دهیم. یعنی یک جامعه می تواند از جوامع پیشرفته الگوبرداری کند و به موفقیت دست یابد. به همین منظور در ادامه این مطلب قصد داریم درباره مهندسی معکوس و پیشرفت با کمک تجارب جهانی، بیشتر صحبت کنیم.
.png "چگونه با مهندسی معکوس و یادگیری از بهترین تجارب جهانی، پیشرفت کنیم؟")
مهندسی معکوس به زبان ساده
مهندسی معکوس فرایندی است که به کمک آن از پاسخ به سوال می رسند و از طریق تجزیه و تحلیل ساختار و عملکرد، نتیجه حاصل می شود. مهندسی معکوس در حوزه های بسیار زیادی کاربرد دارد و در اصل خاستگاه این واژه از دانش مهندسی نرم افزار برخاسته است. به عنوان مثال هنگامی که یک قطعه صنعتی عملکرد بالایی دارد و فروش آن در بازار نیز بسیار عالی است، شرکت تولیدی ممکن است تصمیم بگیرد که آن را به اجزای کوچکتر تقسیم کرده و هر جزء را به صورت جداگانه تحلیل کند تا بتوانند آن قطعه را با نام برند مخصوص خود تولید نماید.همانطور که می دانید این فرآیند در دنیای صنعت و مهندسی بسیار کاربرد دارد. اما امروزه با گسترش تکنولوژی و علم و دانش، تمامی رشته های علوم به یکدیگر متصل شده اند و از مفاهیم یکدیگر بهره می گیرند. مهندسی معکوس نیز وارد علومی مانند سیاست، مدیریت، پزشکی، جامعه شناسی، علوم گیاهی، زیست، روانشناسی و سایر موارد گردیده است.
به عنوان مثال می توانیم دندانپزشکی را مثال بزنیم که بر اساس شکل یک دندان قالب می سازد و می کوشد مدلی مشابه آن قالب را تولید کند، از فرآیند مهندسی معکوس بهره می گیرد. یا هنگامی که ارتش یا سازمان های نظامی یک کشور محصولات نظامی کشور دیگر را به دست می آورند، تلاش می کنند تا با مهندسی معکوس و تحلیل و تفکیک اجزای آن محصول، به دانش و فناوری تولید آن دست یابند؛ یا اینکه توانایی علمی و فنی سازنده را تحلیل و ارزیابی کنند.(1)
مراحل مهندسی معکوس
فرایند مهندسی معکوس شامل مراحل زیر می شود که برای دستیابی به نتیجه بهتر لازم است تمامی مراحل را با دقت پیگیری کنیم:1.جمع آوری اطلاعات
در نخستین مرحله باید تمامی اطلاعات ممکن را جمع آوری کنیم. در این میان حتی اطلاعاتی که ممکن است مرتبط با موضوع مورد نظر باشد نیز باید بررسی شود.2.بررسی اطلاعات
به منظور آشنایی با سیستم و نظام مورد مطالعه، تمامی اطلاعات مرحله قبلی بررسی می شود.3.استخراج سازه
در مرحله سوم ساختار برنامه در قالب نمودار طبقه بندی شده و یک سازه کلی استخراج می گردد.4.ذخیره عملکرد
در این مرحله جزئیات پردازش هر یک از فاکتورهای سازه و نمودار با استفاده از زبان ساختاری مانند جدول یا چارت تهیه و ذخیره می گردد.5.ذخیره جریان داده ها
از اطلاعات استخراج شده و جمع بندی موضوعات مرحله سوم و چهارم، نمودار جریان داده ها به دست می آید.6.ذخیره جریان کنترل
ساختار کنترل پروژه، ضبط و تدوین می گردد.7.مرور طراحی پایایی
در این مرحله استاندارد طراحی استخراج شده چندین بار مورد بررسی متخصصان قرار می گیرد تا از صحت آن اطمینان حاصل گردد.8.تولید مستندات
مستندات کامل شامل سند طراحی تاریخچه نمای کلی و تمامی مراحل مهندسی معکوس به منظور استفاده های بعدی ثبت می شود.همانطور که گفتیم با بکارگیری مراحل مهندسی معکوس در هر رشته و زمینه ای، می توان این سیستم را بازنمایی کرد. جالب است بدانید که در علوم انسانی، این فرآیند از اهمیت بیشتری برخوردار می شود؛ زیرا در اینجا رقابت میان کشورها و تصمیم های استراتژیک منطقه ای در میان است. مهندسی معکوس در علم سیاست و جامعه شناسی روشی است که در آن کل فرآیند به زیر مجموعه هایی تقسیم می شود و زیر مجموعه مورد نیاز به عنوان مثال در حوزه اقتصاد یا ارز پردازش معکوس خواهد شد و با بهره گیری از یک کمپین موفق در این حوزه، می توان کار را معکوس کرد تا به موفقیت دست یافت. (2)
اقتصاد ایران در سال های اخیر
همانطور که تا کنون متوجه شدید، مهندسی معکوس در حوزه های بسیار زیادی کاربرد دارد و امروزه تنها محدود به رشته های مهندسی نیست. در صورتی که همه مراحل بالا را در حوزه هایی که می خواهیم پیاده کنیم می توانیم به دانش و فناوری مدنظر خود دست یابیم و برای تولید هر محصول و فناوری اقدام کنیم. این موضوع درباره دانش جهانی و دستیابی به قله های بلند توسعه نیز صدق می کند و ما باید با کمک تجارب جهانی و الگوبرداری از آن ها، سعی کنیم تا به مراحل پیشرفت دست یابیم.در سال های اخیر به دلیل بروز مشکلاتی متوالی مانند تحریم اقتصادی، شیوع ویروس کرونا و تورم در کشور، اقتصاد به سمت و سوی نامعلوم حرکت کرده است. در این راه می توان از مهندسی معکوس بهره گرفت تا برای نجات اقتصاد کشور دست به دامان دولت های خارجی نشویم و تا حدودی بتوانیم فشارهای اقتصادی و تحریم ها را کاهش دهیم. به همین منظور در سال های گذشته تکنیک ها و روش های متنوع به منظور دور زدن تحریم ها استفاده شده است و تا حدودی با تکیه بر این راه حل ها توانستیم فشارهای اقتصادی را کاهش دهیم. (3)
.png "چگونه با مهندسی معکوس و یادگیری از بهترین تجارب جهانی، پیشرفت کنیم؟")
روش‌های مهندسی معکوس و یادگیری از بهترین تجارب جهانی
ما با الگوگیری و استفاده از فرایند مهندسی معکوس می توانیم از کشورهایی که از تحریم های اقتصادی عبور کرده اند و اکنون جزوه اقتصاد های برتر دنیا هستند، الگو بگیریم و آن ها را در داخلی کشور پیاده کنیم.کشاورزی یکی از متداول ترین روش هایی است که در کشورهای پیشرفته به منظور توسعه اقتصاد استفاده شده است. بنابراین بهره گیری از توانایی های کشاورزی کشور و استفاده از زمین های پربازده و سرمایه گذاری در این حوزه ها می تواند در بهبود طرح اقتصاد کشور موثر باشد.
دومین روش حمایت از جهش تولید است که در سال های اخیر بسیار پررنگ شده است و تمامی تلاش ها در راستای تحقق بخشیدن این هدف است. دولت برنامه های متعددی در خصوص بهبود وضعیت تولید پیشنهاد کرده است که همه آن ها تا حدودی موفق بوده اند و اکنون شاهد روند رو به رشد اقتصاد کشور هستیم.
هماهنگی ساختار اقتصاد با تولید سومین راه حل بهره گیری از مهندسی معکوس برای بهبود اقتصاد کاهش وابستگی استان ها به واردات است. یکی از عوامل مخرب تولید واردات از کشورهای خارجی است که البته امروزه تا حدودی به علت نرخ تورم و ارز و همچنین تحریم ها به صورت چشمگیری کاهش پیدا کرده است. این وابستگی به صادرات اهمیت موضوع تولید را روشن می کند تا به کالاهای خارجی وابسته نباشیم و در صورتی که روزی با تحریم کامل آن ها روبرو شدیم، دچار مشکل نشویم. (4)
طبق گفته های وزرای اقتصادی، 30 درصد تسهیلات بانکی به بخش صنعت و معدن کشور داده می شود اما ۶۱ درصد مالیات از این بخش دریافت می گردد که متاسفانه اصلاً با استاندارد جهانی همخوانی ندارد. بنابراین یکی از حوزه هایی که دولت می تواند در آن دست به مهندسی معکوس بزند و از کشورهای خارجی الگوگیری کند، اصلاح میزان مالیات است. به عنوان مثال در کشور مالزی سهم مالیات از بخش صنعت کمتر از ۴ درصد است. دولت باید شرایطی را فراهم کند که تولید کننده هم سود و بهره بانکی داشته باشد و هم توانایی لازم برای پرداخت مالیات را به دست آورد. با این حجم از مالیات بسیار بالا واحد تولید قادر نخواهد بود که سرپا بایستد و بدهکار خواهد شد. به همین دلیل است که امروزه در کشور شاهد تعطیلی واحدهای بنگاهی و تولیدی هستیم. (4)
یکی دیگر از اقداماتی که دولت می تواند به منظور حفظ اشتغال و تولید انجام دهد، تهیه مواد اولیه برای واحدهای تولیدی است. به همین منظور باید کار گروه های گوناگون تسهیل و رفع موانع تولید به منظور بررسی مشکلات واحدهای تولیدی کشور تولید شود و تک تک مشکلات به مرور زمان حل شود تا مانعی در راه بر سر راه تولید نباشد.
.png "چگونه با مهندسی معکوس و یادگیری از بهترین تجارب جهانی، پیشرفت کنیم؟")
می‌توان عمده ترین مشکل بخش تولید را مربوط به هزینه تولید دانست. قیمت تمام شده کالاها در بازار بسیار بالا است و به همین خاطر نمی توانیم صادراتی داشته باشیم. محصول یا در بازارهای داخلی نیست یا فروش چندانی نداریم. این موضوع می تواند به صورت مستقیم و غیر مستقیم ضربه بزرگی به اقتصاد ملی وارد کند. بنابراین یکی دیگر از مشکلاتی که دولت می تواند برای بهبود اقتصاد انجام دهد، کاهش هزینه تولید است. متاسفانه بزرگترین هزینه بخش های تولیدی، مربوط به هزینه های بانکی و مالیات است. در تمام بانک های دنیا نرخ سود بانکی برای تولید حدود یک درصد است، اما این میزان در ایران حدود ۱۸ درصد و بالاتر محاسبه می‌شود. از سوی دیگر رفت و آمدهای زیاد در سیستم اداری و تلف شدن وقت برای دریافت مجوز یکی دیگر از مشکلات در حوزه تولید است و بهتر است تسهیلاتی در این خصوص اندیشیده شود. (5)
در ۴۰ سال اخیر، کشور ما با تحریم های بسیاری روبه رو بوده است و تجربه نشان داده است که مقابله با این تحریم ها، تاثیر مثبتی ندارد. بنابراین بهترین راهکار در این زمان تکیه بر توانمندی ها و پتانسیل های داخلی تولید است تا از این طریق از منابع آب و خاک معدن و نیروی انسانی کشور استفاده بهینه شود و اقتصاد به مرور زمان بهبود پیدا کند.
البته در خصوص رفع مشکلات اقتصادی کشور باید اشاره کنیم که رفع کامل معضلات اقتصادی، زمان بر است و نیاز به صبر برنامه ریزی طولانی مدت دولت دارد. مردم نیز باید در این راستا همگام با دولت باشند و سعی کنند تا سرمایه های خود را به جای بازار های ارز و مسکن، در حوزه های تولید سرمایه گذاری کنند.
موانع فرهنگی بر سر راه مهندسی معکوس
نکته دیگری که در خصوص مهندسی معکوس وجود دارد، این است که تجربه کشورهای توسعه یافته درست به همان شکل نمی تواند به توسعه ما کمک کند، زیرا زیرساخت ها و فرهنگ کشور ها کاملا متفاوت بوده و ممکن است برنامه اقتصادی که در یک کشور منجر به توسعه شده است، در کشور ما منجر به شکست گردد. به همین خاطر لزوم نوآوری و خلاقیت در برنامه های مهندسی معکوس بیش از پیش مشخص می شود. بهتر است در این خصوص از متخصصان با تجربه و کاردرست کمک بگیریم تا بهترین نتیجه را از برنامه های مهندسی معکوس اقتصادی به دست آوریم..png "چگونه با مهندسی معکوس و یادگیری از بهترین تجارب جهانی، پیشرفت کنیم؟")
جمع بندی و نتیحه گیری
به صورت کلی تعریف مهندسی معکوس را می توان به سه دسته مشخص کردن اجزای سیستم، روابط متقابل آن و ایجاد بازنمایی سیستم به شکل دیگر یا سطح بالاتر و بازنمایی فیزیکی سیستم تعریف کرد. با به کارگیری این سه مرحله در هر حوزه ای می توان فرآیند مهندسی معکوس را اجرایی کرد و به موفقیت دست یافت. در ایران نیز با کمک مهندسی معکوس و به کار گیری تجربیات کشورهای پیشرفته، با کمک دولت و مردم می توان در طولانی مدت نتیجه مثبتی دریافت نمود.پی نوشت
- www.astromachineworks.com
- www.sciencedirect.com
- www.worldbank.org
- www.en.intamedia.ir
- www.irna.ir
