آشنایی با ارز های دیجیتال، رمزارز و بیت کوین

ارز دیجیتال (Digital Currency) یک نوع ارز است که فقط به صورت دیجیتال یا الکترونیکی وجود دارد و به شکل فیزیکی قابل دسترس نیست. به آن پول دیجیتال یا الکترونیکی نیز گفته می‌شود. ارز‌های دیجیتال جزو دارایی‌های غیر ملموس محسوب می شوند که تنها از طریق کامپیوتر، کیف‌های الکترونیکی متصل به اینترنت یا شبکه‌های اختصاصی قابل انتقال هستند.

ارز‌های دیجیتال به دو دسته رمزارز (Cryptocurrency) و ارز مجازی (Virtual Currency) تقسیم می شوند. ارز مجازی توسط بانک مرکزی یک کشور و یا یک مرجع قانون گذاری رسمی، مدیریت می‌شود. ارز مجازی یک مفهوم در حال توسعه است.

رمزارز یک نوع ارز دیجیتال است که امنیت آن با استفاده از رمزنگاری تامین می‌شود. بیشتر رمزارز‌ها بر بستر یک شبکه غیر متمرکز مبتنی بر بلاکچین کار می کنند، به این معنی که هیچ مرجع رسمی یا دولتی متمرکز نمی تواند آن‌ها را مدیریت کند و توسط کلیه اجزای شبکه و به صورت غیر متمرکز کنترل می شوند.

بیت کوین اولین رمزارز مبتنی بر بلاکچین است که در سال 2009 توسط فرد یا گروهی با نام مستعار «ساتوشی ناکاموتو» راه اندازی شد. البته هنوز هم جزو ارزشمندترین و محبوب‌ترین ارز‌های دیجیتال محسوب می‌شود. هیچ گونه بیت کوین فیزیکی وجود ندارد و حساب‌های بیت کوینی در یک دفتر کل مرکزی مبتنی بر محاسبات ابری نگهداری می شوند.

بیت کوین توسط هیچ یک از بانک‌ها و یا نهاد‌های دولتی صادر و یا پشتیبانی نمی‌شود و تایید اعتبار آن نیز از طریق پردازش‌های سنگین کامپیوتری انجام می‌شود.

رمزنگاری در بیت کوین توسط یک رشته طولانی از اعداد و حروف به نام کلید‌های عمومی و خصوصی و الگوریتم‌های ریاضی پیچیده انجام می‌گیرد. افراد یا شرکت هایی که به عنوان ماینر شناخته می‌شوند، به ازای دریافت هزینه، در فرآیند تولید بیت کوین مشارکت می کنند. (1)

ارز‌های دیجیتال چه ویژگی هایی دارند؟

کارمزد پایین

در مقایسه ارز‌های دیجیتال با دیگر روش‌های پرداخت مانند پی پال، اولین چیزی که جلب نظر می کند، کارمزد بسیار پایین این روش در تبادلات مالی است. این موضوع سبب می‌شود هزینه های انتقال به میزان قابل توجهی پایین بیاید.

کارمزد بیشتر رمزارز‌ها بین صفر تا یک درصد است که حتی از کارمزد کارت‌ های اعتباری هم کمتر است. این اختلافات حتی برای معاملات کوچک، بسیار زیاد است و با افزایش ارزش معاملات، بیشتر و بیشتر می شود.

عدم امکان تقلب

بسیاری از افراد تصور می کنند که هیچ چیز بدتر از سرقت اموال فیزیکی آن‌ها نیست، اما باید بگوییم در عصر اطلاعات، افشای اطلاعات شخصی برای افراد ناشناس می تواند بسیار خطرناک‌تر باشد.

در صورتی که از ارز‌های دیجیتال در معاملات خود استفاده کنید دیگر مجبور نخواهید شد اطلاعات شخصی خود مانند نام یا آدرس خود را فاش کنید. اما در روش‌های پرداخت مرسوم مانند کارت‌های اعتباری این کار غیر ممکن است.

به همین دلیل، افراد بسیاری به دنبال راهی برای ایجاد ارتباط بین پول نقد و ارز های دیجیتال هستند. در واقع، برخی عقیده دارند که در آینده ممکن است رمزارز ها جایگزین پول نقد شوند.

راه حل ساده‌تر برای پرداخت‌های بین المللی

دنیای تجارت بین المللی، روز به روز پیچیده‌تر می‌شود. شما می توانید دفتر اصلی شرکت خود را در یک کشور مستقر کنید، اما کارمندانی در سراسر دنیا داشته باشید و یا حتی بسیاری از کار‌های خود را برون سپاری کنید.

در این صورت شما مجبور خواهید بود پرداخت‌های بین المللی زیادی داشته باشید. استفاده از ارز‌های دیجیتال به شما کمک می کند پرداخت‌های سریع‌تر و ارزان تری داشته باشید و همین موضوع، جریان پول نقد در کسب و کار شما را به طور قابل توجهی افزایش می دهد. (2)

ناشناس بودن طرفین معامله

یکی از ویژگی هایی که برای ارز‌های دیجیتال بیان می کنند و بسیار مورد توجه افرادی است که عقیده دارند می توان از آن برای دور زدن تحریم استفاده کرد، موضوع ناشناس ماندن در معاملات مبتنی بر آن‌هاست؛ چرا که در این روش نیازی به ارائه اطلاعات شخصی نیست.

اما شما باید توجه داشته باشید در واقع بیشتر ارز‌ های دیجیتال مانند بیت کوین، شبه ناشناس هستند. بهترین مثال برای روشن شدن مطلب، یک نویسنده است که با نام مستعار می نویسد، با اینکه هویت او برای همگان مشخص نیست، اما می توان او را شناسایی کرد.

به عنوان مثال در بیت کوین، نام مستعار شما آدرسی است که شما در آن آدرس بیت کوین را دریافت می کنید. هر معامله مربوط به آن آدرس، برای همیشه در بلاکچین ذخیره می شود. پس این آدرس همیشه با هویت واقعی شما مرتبط است. (3)

عدم وجود نظارت متمرکز

همان طور که گفتیم زمانی که شما از پول‌های عادی و رایج و یا روش‌های پرداخت استاندارد استفاده می‌کنید، یک مرجع قانونی وجود دارد که بر این امور نظارت می کند و هویت طرفین برای او مشخص است. اما در ارز‌های دیجیتال یک نظارت متمرکز وجود ندارد و این ویژگی سبب شده است تا کارشناسان زیادی به فکر استفاده از آن‌ها برای دور زدن تحریم های اقتصادی بیفتند.

نواسانات قیمت

در کنار مزایایی که این روش دارد، معایبی نیز وجود دارد. یکی از مهم‌ترین مشکلات این روش عدم ثبات قیمت‌ها و نواسانات شدید آن‌هاست که می تواند تجارت شما را با مشکل روبرو کند. مثلا قیمت بیت کوین تا 25 برابر نیز افزایش قیمت را شاهد بوده است.

عدم اعتماد

یکی از مسائلی که مانع بزرگی در برابر استفاده از ارز‌های دیجیتال است، نو ظهور بودن آن‌هاست. با اینکه شرکت‌های پشت سر آن‌ها در سال‌های اخیر تجربیات زیادی کسب کرده اند و موفق به رفع مشکلات و بهبود فرآیند‌های مرتبط با آن‌ها شده اند، اما هنوز هم بسیاری از شرکت‌های بزرگ اعتماد زیادی به آن‌ها در انجام معاملات بزرگ خود ندارند. (2)

دور زدن تحریم‌ ها با استفاده از ارز دیجیتال

اعمال تحریم‌ های مالی و اقتصادی از جانب آمریکا بر علیه کشور ما، سبب شده است تا فعالان اقتصادی در مبادله پول با شرکت‌های خارجی دچار مشکل شوند.

کارشناسان اقتصادی یکی از دلایل افزایش تقاضا در کشور برای ارز‌های دیجیتال مانند بیت کوین را استفاده از آن برای دور زدن تحریم‌ ها می‌دانند اما برای دستیابی به این منظور، ارز‌های دیجیتال دارای محدودیت‌ها و مشکلاتی نیز هستند که در ادامه به بررسی آن‌ها می پردازیم.

کوچک بودن ارزش بازار ارز‌های دیجیتال

ارزش مبادلات ارزی ایران با دیگر کشور‌ها سالانه چند صد میلیارد دلار است، در حالی که ارزش کل بازار ارز‌های دیجیتال در جهان از چند صد میلیون دلار تجاوز نمی کند و تنها سهم کوچکی از این مقدار هم متعلق به ایران است. با توجه به این آمار، این بازار به هیچ عنوان نمی تواند بخش قابل توجهی از نیاز‌های مبادلات خارجی ایران را تامین کند.

قوانین گمرکی بازدارنده

عدم امکان استفاده از ارز‌های دیجیتال بر اساس قوانین گمرکی کشور، یکی از مهم‌ترین موانع به کارگیری آن‌ها است. طبق قانون شما مجاز نیستید که برای بیان ارزش کالای خود در اسناد گمرکی مانند اظهارنامه، از بیت کوین استفاده کنید.

قوانین سخت گیرانه نهاد‌های بین المللی

در سال‌های اخیر حساسیت نهاد‌های رگولاتوری بین المللی نسبت به ارز‌های دیجیتال بیشتر شده است. حتی در برخی از کشور‌ها استفاده از این ارزها در تبادلات مالی ممنوع شده است. تمرکز این نهاد‌ها بیشتر روی کیف پول دیجیتالی است و در صورتی که احساس کنند تخلفی صورت گرفته است، سریعا آن را بلوکه می کنند.

عدم کارایی در تحریم فروش کالا

در تحریم‌ های مربوط به فروش کالا، ارز‌های دیجیتال نمی توانند به دور زدن تحریم کمک کنند. همان طور که می دانید این ارزها فقط ابزاری برای پرداخت و انتقال پول هستند. وقتی شرکت‌های خارجی اجازه فروش برخی از کالا‌ها به ایران را نداشته باشند، اصلا به مرحله پرداخت وجه نمی رسید!

تجربه دیگر کشورها در دور زدن تحریم

اولین کشوری که تلاش کرد برای دور زدن تحریم از ارز‌های دیجیتال استفاده کند کشور ونزوئلا بود. در تلاش برای دور زدن تحریم های اقتصادی اعمال شده بر ونزوئلا، «نیکلاس مادورو» اعلام کرد قصد دارد یک رمزارز با پشتوانه ذخایر نفت، بنزین، طلا و الماس این کشور در دسامبر 2017 پیاده سازی کند.

رئیس جمهور این کشور ادعا کرد که ارز دیجیتال با نام پترو (PTR) به کشور اجازه می دهد تا به «اشکال جدید تامین مالی بین المللی» دسترسی پیدا کند. در ابتدای ژانویه سال 2018، مادورو دستور انتشار 100 میلیون پترو را صادر کرد و اعلام کرد که هر پترو برابر با ارزش یک بشکه نفت ونزوئلا خواهد شد.

در اواخر ژانویه سال 2018، استخراج ارزهای دیجیتال در این کشور قانونی اعلام شد. در فوریه همان سال مقامات کشور ونزوئلا ادعا کردند برخی از کشور‌های شرکای تجاری آن‌ها جهت انجام مبادلات تجاری بر اساس رمزارز بومی این کشور اعلام آمادگی کرده اند.

دولت ونزوئلا یک دوره آموزشی رایگان در خصوص ارزهای دیجیتال با هدف افزایش سطح آگاهی شهروندان عادی خود از این فناوری را شروع کرد. با وجود همه این تلاش‌ها، ایالات متحده خرید و فروش پترو را ممنوع نمود و در جوامع بین المللی به شدت از آن انتقاد کرد و مشمول قوانین تحریم قرار داد.

در 27 مارس، بیت فاینکس (یکی از 4 صرافی و تجارتخانه برتر جهان که به مبادله انواع ارزهای دیجیتال می پردازد) اعلام کرد با توجه به تحریم های ایالات متحده علیه ونزوئلا، از پترو پشتیبانی نمی کند.

در این خصوص دولت ونزوئلا تلاش‌های زیادی برای به کارگیری ارز دیجیتال خود جهت دور زدن تحریم و استفاده از آن برای پرداخت‌های بین المللی و حتی داخلی خود کرد. اما تمام شرکت هایی که از این طریق با ونزوئلا به معامله می پرداختند، تحریم می شدند و به همین دلیل حاضر به معامله نبودند و این طرح در نهایت به شکست انجامید.

کشور‌های کره شمالی و روسیه نیز تلاش مشابهی برای راه اندازی ارز دیجیتال بومی خود کردند، اما با وجود تحریم‌های آمریکا به نتیجه نرسید. حتی کره شمالی از یک متخصص ارزهای دیجیتال آمریکایی دعوت کرد تا در برنامه توسعه رمزارز این کشور همکاری کند، اما این شخص پس از مراجعه به آمریکا به دلیل همکاری با کره شمالی بازداشت شد.

کاربرد ارزهای دیجیتال برای دور زدن تحریم های مالی و کمک به جهش تولید

یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در تولید، ایجاد ارتباط با دیگر کشور‌ها و شرکت‌های خارجی است. برای دستیابی به تولید بیشتر و به عبارتی جهش تولید، شرکت‌های داخلی باید بتوانند مواد اولیه و دیگر نیازمند‌های خود را از کشور‌های صنعتی خریداری کنند و محصولات و خدمات خود را به دیگر کشور‌ها صادر نمایند. اما با وجود تحریم‌ها و عدم امکان دسترسی به روش‌های پرداخت بین المللی مانند سوئیفت، این امکان برای تولیدکنندگان داخلی وجود ندارد.

دو ویژگی مهم بیت‌ کوین و سایر ارز های دیجیتال که آن‌ها را از ارز های متداول جهانی مانند دلار و یورو و... متمایز می کند، نظارت غیرمتمرکز و ناشناس بودن طرفین معامله است؛ این ویژگی ها می تواند ارزهای دیجیتال را به ابزاری برای دور زدن تحریم تبدیل کند.

در ایران نیز چندین راهکار مبتنی بر ارز‌های دیجیتال برای دور زدن تحریم ها و کمک به صاحبان کسب و کار در جهش تولید، مطرح شده است. برخی از کارشناسان استفاده از یک رمزارز مرسوم مانند بیت کوین را پیشنهاد می دهند. افراد دیگری نیز اعتقاد دارند بهترین راهکار استفاده از یک رمزارز محدود با شرکت کشورهایی است که با آن‌ها روابط اقتصادی بیشتری داریم. با این حال، هیچ یک از راهکار‌های ارائه شده تاکنون به صورت گسترده عملی نشده است.

جمع بندی و نتیجه گیری

بی شک افزایش تولید داخلی یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در بهبود شرایط اقتصادی در ایران است. هیچ کشوری نمی‌تواند کلیه نیازمندی‌ها و محصولات مورد نیاز خود را به تنهایی و بدون ارتباط با دیگر کشور‌ها تولید کند. اما متاسفانه وجود تحریم‌های مالی و عدم دسترسی به کانال‌های پرداخت بین المللی موجب شده است تا تولیدکنندگان در تامین مواد اولیه، قطعات مورد نیاز و صادرات محصولات خود به دیگر کشور‌ها دچار مشکل شوند.

پس می توان گفت اولین گام برای دستیابی به جهش تولید در کشور، دور زدن تحریم است. برخی از کارشناسان برای این منظور استفاده از ارز‌های دیجیتال را پیشنهاد می‌دهند. دو ویژگی مهم رمزارزهایی مانند بیت کوین در مقایسه با ارز‌های رایج مانند دلار و یورو، نظارت غیرمتمرکز و ناشناس بودن طرفین معامله است؛ این ویژگی ها می‌تواند ارزهای دیجیتال را به ابزاری برای دور زدن تحریم تبدیل کند.

اما ناشناس بودن به معنی غیر قابل شناسایی بودن نیست و اگر جایی از این روش پرداخت استفاده شود، پرداخت کننده قابل شناسایی خواهد بود. علاوه بر این برای کالاهایی که مشمول قوانین تحریم هستند، این روش در حال حاظر کارایی چندانی ندارد، چون اصلا وارد مرحله پرداخت نمی‌شویم.

با توجه به اینکه مدت زمان زیادی از ظهور ارز‌های دیجیتال نگذشته است و همچنان در حال تکامل هستند، شاید در آینده‌ای نه چندان دور، نقش پر رنگ‌تری در دور زدن تحریم‌ ها ایفا کنند.

پی نوشتها