نقش جهش تولید در کاهش اثرات تحریم های امریکا و اروپا علیه ایران

انتخاب انواع شعارهای اقتصادی می تواند مانند چراغ های راهنمایی باشد که مشخص کند دولت و مردم به کدام سمت حرکت کنند.رهبر انقلاب با بصیرت خود به ما ثابت کرده اند که ما نیز تاثیر گذار هستیم و اگر جایی دولت اشتباه می‌رود، این وظیفه ماست که آن را اصلاح کنیم و نگذاریم کشور از مسیر پیشرفت و مقاومت باز بایستد. احتمالا تحریم یکی از پرکاربردترین اصطلاحات سیاسی باشد که در چند سال اخیر در بین مردم عادی رواج داشته است. هرچند اثرات تحریم بر تولید در میان مدت منفی است، اما در بلند مدت می‌تواند سبب رشد اقتصادی در یک کشور شود.

چهارشنبه، 3 ارديبهشت 1399

تخمین زمان مطالعه:

نویسنده : تحریریه راسخون

موارد بیشتر برای شما

جهش تولید و شعارهای اقتصادی سال های قبل

سال 98 با تمام اتفاقات ریز و درشتی که داشت بالاخره تمام شد و با حالتی عجیب (قرنطینه) وارد سال 99 شدیم. سالی که به نظر می تواند سالی تاثیر گذار در تعیین سرنوشت کشور باشد. رهبر انقلاب به مثابه هر ساله، برای سال 99 نیز نامی مشخص کردند که شعار این سال نیز محسوب می شود. ایشان، سال 99 را در راستای شعارهای اقتصادی سال های گذشته قرار داده اند و آن را جهش تولید نامیدند.

از سال 88 به این سمت، رهبر انقلاب هر سال را به نوعی در راستای شعارهای اقتصادی قرار داده است. این توجه نشان دهنده این است که ایشان از آن سال‌ها مشکلات مملکتی را به خوبی رصد کردند و به نوعی همچنین روزی را می دیدند که اقتصاد ما دچار بحران شود. شاید اگر از همان سال‌ها دولت کمی همسو‌تر با این شعارهای اقتصادی عمل می کرد، وضعیت امروز ما بهتر بود. وقتی به روند این شعارهای اقتصادی نگاه می کنیم به چند نکته جالب پی می‌بریم. اول این که رهبر انقلاب کاملا پلکانی عمل کردند؛ یعنی با بینشی که دارند یک برنامه بلند و ریل گذاری کلی برای کشور در نظر گرفته اند و کاملا با برنامه پیش رفته اند. (1)

نکته بعدی این که رهبر ایران به خوبی می دانند اقتصاد از دو پایه اساسی ارائه کننده و مصرف کننده تشکیل شده است. از این رو بیشترین تمرکز شعارهای اقتصادی مسلما باید روی یکی از این دو گروه یا هر دو باشد. سال های ابتدایی این شعارهای اقتصادی، تمرکز بیشتر بر گروه مصرف کننده بود. مصرف کننده ایرانی ابتدا باید یاد می گرفت که چگونه مصرف کند (سال 88 : اصلاح الگوی مصرف) و سپس باید می فهمید که تنها نباید مصرف کننده باشد و خود نیز باید همراه با تولید کنندگان به اقتصاد کمک کند (سال 89: همت مضاعف، کار مضاعف) . از سال 89 و 90 به بعد بیشترین تمرکز بر روی تولیدات و تولید کنندگان بوده است و کارهایی که باید دولت برای داستان اقتصاد انجام دهد. تقریبا الان مشخص می شود که چرا در ادامه این شعارهای اقتصادی، سال 99 سال جهش اقتصادی نامگذاری شد. (2)

اقتصاد مقاومتی، نقطه عطف در شعارهای اقتصادی

در سال های 95 و 96 رهبر انقلاب با انتخاب شعار اقتصاد مقاومتی سعی کرد یک نقطه مهم را برای مردم و دولت مشخص کند. این نکته در این جا بود که ایران خواسته یا ناخواسته وارد یک جنگ تجاری با دنیا، به خصوص غرب و آمریکا شده است. گرچه آن‌ها بیش از 40 سال است که با ایران و حکومت آن مشکل دارند و به نوعی در صدد زمین زدن آن هستند اما این مشکلات در سال های اخیر، به خصوص از سال 94 به بعد وارد جنبه ای جدید شد.

جنگ اقتصادی امروزه می تواند بسیار بسیار ویرانگرتر از یک جنگ سرد باشد. جنگ سرد هرچه که باشد عینی است و دشمن در آن به وضوح قابل تشخیص است. اما در جنگ اقتصادی، تبیین دشمن، مشخص کردن و نشان دادن آن به دیگران بسیار سخت و مشکل است. از طرف دیگر در یک جنگ سرد همه سریعا در حالت آماده باش قرار می‌گیرند اما در یک جنگ اقتصادی تا زمان ویرانی، بسیاری از مسئولان و مردم در خواب هستند. (3)

رهبر ایران با تشخیص این جنگ در سال های 95 و 96، مبحث اقتصاد مقاومتی را مطرح کردند. در این مبحث، دید کشور باید به سمت تولیدات داخلی برود زیرا اهرم فشارهای اقتصادی عمدتا بر واردات متمرکز می شوند؛ با تحریم‌های فروش و البته تلاش برای کم کردن ارزش پول ملی.

وقتی نگاه به سمت تولید داخلی باشد، نیاز به خارج از کشور کاهش پیدا می کند؛ این به معنی قطع مراودات تجاری با دنیا نیست. اما باید دنیا بداند برای رسیدن به اهداف سیاسی خود نمی تواند از این راه وارد شود. بنابراین باید دولت به تولیدات داخلی خود بها دهد و تولیدکنندگان را حمایت کند. اما یک پای این شعار، مصرف کنندگان هستند.

مصرف کنندگان باید همگام با رهبر و سیاست کشور، سعی کنند تا می توانند تولیدات داخلی را مصرف و از آن‌ها حمایت کنند. وقتی تقاضا برای عرضه جنس خارجی کم باشد، ناخودآگاه اثر تحریم های فروش از بین می رود و کشور می‌تواند به روال عادی خود برگردد. از این روست که روند شعارهای اقتصادی آن سال‌ها، بر اساس اقتصاد مقاومتی بودند. از آن سال‌ها به بعد روند تولیدات و مصرف، با ریل گذاری جدیدی مواجه شد. (3)

از رونق تولید تا جهش تولید

بعد از سال های 95 و 96 که رهبر انقلاب آن‌ها را اقتصاد مقاومتی نامیدند، سال 97 سال «حمایت از کالای ملی» نامیده شد. این نامگذاری از این جهت بود که به مصرف کننده داخلی گوشزد کند که او خارج از گود این جنگ نیست و اتفاقا برعکس، عامل تاثیر گذار و مشخص کننده دقیقا خود مصرف کننده است. اما از سال 98 ظاهرا وارد بخش جدیدی از شعارهای اقتصادی شده ایم.

سال 98 سال «رونق تولید» نام گذاری شد. این سال به نوعی برای اولین بار به طور اختصاصی و کاملا مشخص، خود تولیدکنندگان را هدف صحبت قرار داد. از تولیدکنندگان و دولت خواسته شد در این سال در ادامه شعارهای اقتصادی سال های گذشته، تولید خود را رونق بدهند؛ این رونق در حقیقت هم به نفع کسب و کار خود آن‌ها بود و هم به نفع کشور.

در حقیقت این شعار این مفهوم را به ذهن ما می رساند که رونق هر کسب و کاری (که آرزوی هر تولید کننده ای است) در حقیقت در راستای کمک به کشور است و می تواند آرزوی دولت نیز باشد. این به نوعی همراه کردن تولیدکنندگان با هدف اصلی کشور یعنی همان اقتصاد مقاومتی بود.

اما رونق تولید به چه معنی است؟ یا سوال بهتر این است که رونق به چه چیزی اطلاق می شود؟ قبل از این که به این سوال بپردازیم باید ابتدا بگوییم که منظور ما از تولید می تواند شامل خدمات نیز باشد. از این رو رونق در تولید به معنای ارائه خدمات، فروش و تولید محصولات به شکل گسترده‌تر است. در واقع هرچه چرخه مالی هرکسب و کاری بیشتر بچرخد، آن کسب و کار از رونق بالاتری برخوردار است و این چیزی است که کشور در این برهه حساس زمانی به آن احتیاج دارد. اما رونق تولید چه ارتباطی با جهش تولید دارد؟ در ادامه بیشتر در این مورد سخن خواهیم گفت. (4)

جهش تولید، وام دار رونق تولید

اما یکی از جالب ترین شعارهای اقتصادی سال های گذشته را می توان همین جهش تولید دانست. به بیان بهتر وقتی کشور بتواند رونق تولید خود را حفظ کند، می تواند در شرایط عادی اقتصاد خود را تثبیت نماید. اما همانطور که گفتیم کشور درگیر یک جنگ اقتصادی بزرگ است. از این رو تنها داشتن رونق در تولید به درد ما نمی خورد؛ ما به چیزی فراتر از این‌ها نیاز داریم.

جهش تولید در حقیقت مصداق بارز کار جهادی است. در واقع ما باید از رونق تولید عبور کنیم و با افزایش تولید و فروش و ارائه خدمات بیشتر و سیراب کردن مصرف کنندگان داخلی، گوشه چشمی به صادرات نیز داشته باشیم. در اصل اقتصاد ایران باید از حالت تدافعی خارج شود. ما در سال رونق تولید تا حدودی توانستیم اقتصاد را حفظ کنیم و از فروپاشی آن جلوگیری نماییم؛ حالا نوبت این است که زخم‌ها را ترمیم کنیم و برای دور جدید جنگ آماده شویم.

در این جنگ جدید، قرار است دشمن با قدرت بیشتری ظاهر شود بنابراین باید اقتصاد ما نیز قوی شود (قوی تر از یک اقتصاد معمولی) از این رو به نظر می رسد ما به یک جهش احتیاج داریم. جهشی که بتوانیم با آن، اقتصاد خود را از حالت معمولی خارج کنیم و صادرات غیر نفتی خود را، در رتبه یک منطقه قرار دهیم. وقتی ما بتوانیم مناطق مختلفی در دنیا را تحت صادرات خودمان در بیاوریم، دیگر جنگ اقتصادی از مرزهای ایران خارج می شود و مردم ایران کم‌کم پاداش اقتصاد مقاومتی خود را خواهند گرفت. (4)

از شعارهای اقتصادی تا نقش تولید در توسعه اقتصادی

ما هنوز به یک سوال اساسی و عمده پاسخ ندادیم و آن این که اصلا تولید مگر چه نقشی می تواند در اقتصاد داشته باشد که شعارهای اقتصادی ما دیگر رنگ و بوی تولید پیدا کرده است؟ (تولید را در اینجا به معنی واقعی کلمه در نظر گرفته ایم و منظور ما صرفا تولیدات کارخانه‌جات و محصولات است.)

برای پاسخ دادن به این سوال باید کمی به زندگی خودمان نگاه کنیم. آیا می توانیم انسانی را در دنیای امروز پیدا کنیم که از هیچ وسیله ساخت دست بشر استفاده نکند؟ احتمالا اگر پیدا هم شود، تعدادشان بسیار کم خواهد بود. بنابراین همواره نیاز به تولیدات وجود دارد. از طرف دیگر مردم برای به دست آوردن این محصولات باید هزینه ای پرداخت کنند؛ این روند در کل، پایه اساسی اقتصاد را تشکیل می دهد.

بنابراین اگر تولیدات به صورت صحیح انجام بگیرد، می توان گفت که چرخ اقتصاد در گردش خواهد بود. از طرف دیگر فرق بین تولیدات داخلی با تولیدات خارجی در این است که مصرف کننده داخلی برای این که بتواند یک جنس خارجی داشته باشد باید هزینه چند مورد دیگر مانند گمرک را پرداخت کند و این خود به خود هزینه مصرف کالا را بالا می برد. همچنین قسمت عمده این هزینه ای که مصرف کننده داخلی برای آن کالا می دهد، در حقیقت از ایران خارج می شود و اجازه گردش در داخل کشور را پیدا نمی کند. (2) و (4)

در واقع هدف اصلی شعارهای اقتصادی همین است که سعی کنیم اقتصاد را به سمتی پیش ببریم که صرفا یک مصرف کننده نباشیم. این نگاه هوشمندانه به داستان تولید و انتخاب شعارهای اقتصادی می تواند نقش سیاست کلی داشته باشد و مسیر کلی کشور را نشان دهد؛ به شرطی که مسئولان به این سخنان گوش دهند و برنامه های خود را بر اساس آن چینش کنند.

اقتصاد مقاومتی و رابطه آن با تولید

در بالا کمی به اقتصاد مقاومتی به عنوان یکی از شعارهای اقتصادی پرداختیم. اما به راستی نقش تولید در این شعار و در این مفهوم چه می تواند باشد. برای این که این نقش را به درستی درک کنیم ابتدا به مفهوم اصلی و اساسی اقتصاد برمی گردیم. در این مفهوم، اقتصاد از دو پایه خریدار و فروشنده تشکیل شده است که به سبب پلی به نام سرمایه به یک دیگر متصل شده اند. پایه فروشنده خود به چند جز اساسی تقسیم می شود.

یکی از این اجزاء، تولیدات است. در حقیقت تولید یک قدم عقب‌تر از این چرخه قرار دارد. از این رو خود مفهوم اقتصاد به شدت وابسته به مفهوم تولید است. بنابراین وقتی کشوری بخواهد بر کشور دیگری از نظر اقتصادی غلبه داشته باشد، عمده ترین راه او همین بخش تولید محسوب می‌شود. (5)

شعارهای اقتصادی، راهنمای سیاست کلی کشور

انتخاب انواع شعارهای اقتصادی می تواند مانند چراغ های راهنمایی باشد که مشخص کند دولت و مردم به کدام سمت حرکت کنند. این شعارهای اقتصادی به نوعی پشت سر هم چیده شده اند و کاملا مشخص است که هدف خاصی را دنبال می کنند. از این رو بیایید به آن‌ها به دید تنها یک شعار نگاه نکنیم. باید هر کدام از ما به سهم خود کاری کنیم که این موارد گفته شده در این مقاله به عرصه عمل برسد.

گاهی ممکن است دیده شود دولت در برخی موارد کوتاهی می کند و یا راه غلطی را پیش می رود. رهبر انقلاب با بصیرت خود به ما ثابت کرده اند که ما نیز تاثیر گذار هستیم و اگر جایی دولت اشتباه می رود، این وظیفه ماست که آن را اصلاح کنیم و نگذاریم کشور از مسیر پیشرفت و مقاومت باز بایستد.

همانطور که می‌دانید، شعار سال 99 جهش تولید است. این شعار می تواند برای هر کسب و کاری کاربرد داشته باشد. کافی است هر فردی سعی کند در کار خود دقیق تر، بهتر و تخصصی‌تر عمل کند. در این صورت از این اتفاقات کوچک، سیلی بزرگ از موفقیت در کشور به راه می افتد که می تواند کشتی اقتصاد ایران را به راه بیاندازد.

تحریم های اقتصادی کشورهای غربی علیه ایران

احتمالا تحریم یکی از پرکاربردترین اصطلاحات سیاسی باشد که در چند سال اخیر در بین مردم عادی رواج داشته است. علت این آشنایی عمیق مردم با تحریم نیز کاملا واضح و روشن است. تحریم بیشترین تاثیر به عنوان یک عامل خارجی را در زندگی عموم مردم داشته است. از این رو از یک فرد بی سواد تا دارنده دکترای علوم سیاسی می‌تواند تعریفی از تحریم به ما ارائه دهند.

تحریم در اصل یک نوع فشار و یا یک نوع تنبیه محسوب می شود که از سوی یک کشور با موضعی قوی‌تر رخ می‌دهد. این تحریم‌ها می تواند علت های مختلفی داشته باشد که اصلی ترین این علت‌ها معمولا سیاسی یا امنیتی است و عواقب آن می تواند بر بسیاری از جنبه های یک کشور وارد شود که موثرترین آن‌ها تحریم های اقتصادی است.

از این رو قصد داریم در ادامه به طور اختصاصی درباره تحریم های اقتصادی صحبت کنیم. این صحبت می‌تواند از این جهت مهم باشد که دیدی جدید به داستان تحریم پیدا می کنیم. یادتان باشد، هر چیزی و هر مفهومی که در این دنیا وجود دارد هر دو جنبه خوب و بد را باهم دارد. تحریم هم از این داستان مستثنی نیست؛ بنابراین بیایید این دوجنبه را به شکلی دیگر ببینیم. (6)

تلاش برای مرگ تولید در تحریم اقتصادی

تحریم همانطور که گفتیم یک تنبیه است. تنبیه به این معنی که کشوری را از داشتن حقوق عادی و روتین آن به دلایل مختلفی منع می کنند. یکی از این حقوق در دنیای تجارت، توانایی خرید و فروش آزاد با تمام کشورهای جهان است. اما وقتی کشوری در دنیای اقتصاد قدرتمند‌تر از بقیه می شود و یا مجموعه محدودی از کشورها به این قدرت می رسند، کم‌کم از قدرت خود در جهت امیال سیاسی استفاده می کنند.

این کشورها چون نبض بازار جهانی را در دست دارند به راحتی می توانند تعیین کنند که چه کشورهایی حق خرید و فروش داشته باشند یا نه. از این رو اصولا تحریم در دید منفی آن است که بیشتر مورد توجه قرار می گیرد و همین جنبه منفی است که برای تحریم کارایی دارد.

یکی از این جنبه های منفی که دلیل اصلی استفاده از تحریم محسوب می‌شود، این است که یک تولیدی خاصی را در کشور مذکور از بین ببرد. این تولیدی ممکن است مرتبط با صنایع نظامی باشد و یا یک صنعت مادر در اقتصاد آن کشور محسوب شود. مثلا بیشتر تحریم های اقتصادی که بر ایران تحمیل می شود روی دو صنعت مادر پتروشیمی و فولاد متمرکز است. اما چطور این جنبه منفی بر صنعت و تولید وارد میشود؟ (7)

نحوه اعمال تحریم های اقتصادی

تحریم اقتصادی را در بالا به نوعی تعریف کردیم و هدف اصلی آن که بزرگترین جنبه منفی آن محسوب می‌شود را نیز ذکر نمودیم و در نهایت به این سوال رسیدیم که چگونه یک تحریم اقتصادی بر کشوری تحمیل می شود؟

مسلما ابزار تحریم اقتصادی جنبه منفی این داستان را در بر می گیرد. بزرگترین ابزار تحریم اقتصادی عدم توانایی خرید محصولات اولیه برای تولیدات داخلی است. در همه جای دنیا هر محصولی که تولید می شود نیاز به یک سری قطعات و محصولات اولیه دارد که لزوما خود آن کارخانه و حتی خود آن کشور آن را تولید نمی کند؛ اما برای ادامه حیات آن صنعت به این مواد احتیاج دارد. از این رو با اعمال تحریم فروش مواد اولیه به کشور مذکور آن صنعت می تواند فلج شود و حتی از بین برود.

از طرف دیگر هر صنعتی در طول زمان حیات خود به سرمایه گذاران بسیاری وابسته می شود. از این رو سرمایه گذاری در این بخش، یک اصل اساسی و غیر قابل انکار است. اما وقتی یک کشور مورد تحریم اقتصادی قرار بگیرد، حتی اگر برای سرمایه گذار خارجی منع و تحریمی وجود نداشته باشد، وجود ریسک بالا، احتمال این سرمایه گذاری و جذب پول را کم و کمتر می کند. معضلاتی دیگر چون سختی در پرداخت پول‌های ارزی برای طرفین خارجی باعث می شود که آن صنعت و در کل آن اقتصاد، دچار ضربه شدیدی شود که جبران آن سخت خواهد بود. (8)

قوی شدن یک صنعت در تحریم اقتصادی

احتمال این دیالوگ معروف را شنیده اید که می‌گویند: «چیزی که مرا نکشد، قوی ترم خواهد کرد.»

در مورد تحریم های اقتصادی نیز چیزی شبیه به این داستان را شاهد هستیم. همانطور که در بالا گفتیم مهمترین ابزار نابودی در تحریم، ممانعت از ورود مواد اولیه ضروری است. حال آنکه صنایع با کمک دولت، حمایت مردم و تلاش خودشان اگر بتوانند مواد اولیه خود را تولید کنند، دیگر احتیاجی به ورود این مواد نخواهند داشت و حتی یک ضربه اساسی به کشورهای فروشنده این مواد اولیه می زنند؛ چرا که این بازار از آن‌ها گرفته می شود.

در حقیقت نگاه به خود و بازارهای داخلی خود می تواند کاری کند که اقتصاد از حالت وابستگی خارج شود و روی پای خود بایستد. به خصوص در کشورهایی مانند ایران که از منابع اولیه سرشاری برخوردار است این اتفاق می تواند با کمی تلاش رخ بدهد.

از طرف دیگر برای تامین این نیاز در داخل کشور باید کارخانه‌ها و تولیدی های جدیدی ایجاد شود. این امر خود به خود به معنای افزایش بازار کار برای جوانان است و این گونه موتور اقتصاد می تواند سریع‌تر از گذشته رو به جلو حرکت کند؛ آن چیزی که مهم است این است که کشور تحریم شده چه رفتاری از خود نشان دهد. (9)

با مدیریت تحریم، جلوی خام فروشی گرفته می شود

یکی از بارزترین ویژگی های مثبتی که تحریم دارد و دانشمندان علوم سیاسی نیز به وجود آن معترف هستند این است که جلوی فروش محصولات به شکل خام گرفته می شود. از این رو کشور مجبور می شود خود یاد بگیرد چگونه محصولات خام را بهینه کند و از آن برای رفع نیاز داخلی استفاده نماید.

از این رو اگر کشور تحریم شده بتواند متکی بر صنایع داخلی خود این فناوری را ایجاد کند، می تواند جای خوبی در بازار فروش برای خود پیدا کند و این گونه اثرات منفی تحریم را به خود تحریم کنندگان برگرداند. این اتفاق باعث می شود که کشورهای تحریم کننده کمی محتاط عمل کنند و معمولا راه فروش مواد اولیه آن کشور را باز می‌گذارند و تنها برای آن شرایط خاصی تعیین می کنند. (10)

اگر هیچ کشوری نخرد!

تحریم های اقتصادی فقط برای ممانعت از ورود محصولات به آن کشور نیست بلکه در خروج محصولات نیز اعمال می شود. این اتفاق باعث می شود که فروش محصولات دچار مشکل شود و قسمت دوم اقتصاد که خریدار باشد، وجود خارجی نداشته باشد و این اتفاق باعث از هم پاشیدگی چرخه تولید می شود. این اتفاق متاسفانه می تواند صادرات را فلج کند و بازارهای بالقوه را از دست کشور بگیرد؛ چیزی که کشورهای تحریم کننده همیشه در پی آن بوده و هستند.

شاید این سوال پیش بیاید که چگونه یک کشور سوم می تواند بر رابطه تجاری دو کشور حاکم شود و نگذارد خرید و فروشی اتفاق بیفتد. دلیل اول این است که این کشورهای سوم، عموما دارای قدرت های سیاسی بالایی هستند و می‌توانند با اعمال زور و قدرت، کشور خریدار را مجاب به نخریدن بکنند. از طرف دیگر با تامین نیاز های آن کشور خریدار توسط همین کشور سوم، ناخودآگاه خریدار را از چنگ کشور تحریم شده خارج می کنند و این اتفاقی است که متاسفانه برای ایران چند باری اتفاق افتاده است. (7) و (8)

دریافت پول، هر روز مشکل‌تر از دیروز‍!

یکی از بدی های دنیای اقتصاد امروز این است که مبادلات در دنیا عموما با دلار و یا یورو انجام می شود. این دو واحد پول دقیقا همان واحد پول کشورهایی هستند که می توانند بر سایر کشورها اعمال تحریم کنند. از این رو در صورتی که یک کشوری بتواند از پس تحریم خرید مواد اولیه برآید و حتی تولیدات خود را بر اساس قدرت خود پیش ببرد، هنوز در برقراری ارتباط با دنیا مشکل خواهد داشت.

به طور مثال کشور ایران در تبادلات تجاری خود با چین، هیچگاه به ریال یا یوان مبادله انجام نمی دهد بلکه همیشه از دلار استفاده می کند. در حالی که دلار واحدی است که در دستان کشور آمریکا (از اصلی ترین تحریم کنندگان اقتصادی) است و باید از کانال این کشور این مبادله صورت بگیرد.

بنابراین به راحتی آمریکا می تواند با نقض چند قانون، پروتکل انتقال پول را برای ایران مسدود کند و چین نتواند پول محصولات گرفته شده را به ایران پرداخت کند. این نوع تحریم اقتصادی به نوعی سخت ترین تحریم اقتصادی در دنیا است که باعث می شود کشور تحریم شده از هر نظر به انزوا کشیده شود و اقتصاد آن دچار ضربه های بسیار شدید گردد. (6)

تحریم و نگاه به نیازهای داخلی

همانطور که در بالاتر گفتیم یکی از بدی های تحریم اقتصادی این است که بازارهای خارجی را از دسترس کشور تحریم شده خارج می کند. این وضعیت می تواند علاوه بر ایجاد فشار اقتصادی یک ویژگی مثبت داشته باشد و آن، نگاه کردن دوباره به بازار داخلی است.

در حقیقت وقتی یک تولیدی زنده خواهد بود که مشتری برای خود جذب کند. حال که نمی تواند مشتری در خارج از کشور داشته باشد بنابراین چه بهتر که سراغ مشتری های داخلی بیاید و سعی کند با توجه به نیاز آن‌ها تولیدات خود را ادامه دهد. این اتفاق دو نتیجه مثبت دارد. اول این که کشور را از واردات برخی کالاها بی نیاز می کند و باعث می شود ارز داخل کشور چرخش داشته باشد.

از طرف دیگر باعث می شود که تولیدی‌ها برای جذب مشتری‌های محدود داخلی، کیفیت و قیمت مناسبی ارائه بدهند؛ این اتفاق باعث می شود کمی از بار فشار اقتصادی وارد شده به مردم کشور تحریم شده کم شود. این اتفاق همان چیزی است که رهبر انقلاب ایران سال‌ها خواهان آن بوده‌اند و چندین سال است که با انتخاب شعارهای اقتصادی به دنبال پیشبرد این هدف اساسی هستند. (9) و (10)

محدودیت باعث ایجاد خلاقیت می‌شود

محدودیت و تحریم گرچه اتفاق مبارک و میمونی محسوب نمی شود و باعث می شود کشور از حرکت رو به جلو بایستد اما می توان در هر اتفاق بدی ویژگی های مثبتی نیز پیدا کرد.

همواره روانشناسان معتقد هستند که انسان وقتی در محدودیت باشد، خلاقیت واقعی خود را نشان می دهد. کشور نیز به مثابه یک انسان است؛ وقتی کشوری در محدودیت های اقتصادی قرار می گیرد برای ادامه حیات باید کاری کند. یا تن به خواسته های کشور تحریم کننده بدهد که چندان عاقلانه به نظر نمی رسد یا باید به دنبال راهی برای حل این مشکل باشد. این اتفاق باعث می شود که خلاقیت در فروش و تولیدات راه پیدا کند.

این خلاقیت می تواند در زمینه طراحی و یا ایجاد یک محصول جدید رخ بدهد. می تواند کاری بکند که کشور تحریم شده با تولید یک محصول نوین و موثر، دنیا را به خود محتاج کند؛ این گونه یک تیر و چند نشان می شود. از یک طرف راه فروش محصولات باز می شود و تحریم‌ها شکسته می شود و از طرف دیگر بازار فروش فوق العاده ای برای آن محصول و آن تولیدی ایجاد می شود که خود به نوعی یک برد اقتصادی خواهد بود.

استفاده از اثرات مثبت تحریم‌ها

تحریم اقتصادی یکی از روش هایی است که به ظاهر ابر قدرت های جهان برای تنبیه برخی کشورهایی استفاده می‌کنند که به حرف آن‌ها گوش نمی دهند و سر تعظیم برابر آن‌ها فرود نمی آورند. در گذشته نه چندان دور این تحریم‌ها کارآمدی فوق العاده ای داشتند. اما امروزه با افزایش دانش سیاسی و همچنین مشخص شدن پوشالی بودن این قدرت ها، تحریم های اقتصادی نمی تواند اثرات چندان خاصی داشته باشند.

برعکس؛ امروزه این کشورها به دنبال استفاده از اثرات مثبت این تحریم‌ها هستند. کشور ایران نیز با داشتن رهبری دانا، توانسته این مسیر را به خوبی طراحی و پیاده سازی کند. انتخاب انواع شعارهای هوشمندانه اقتصادی نمودی از این مسیر است. همچنین سخت‌تر شدن تحریم های اقتصادی موید این نکته است که ابرقدرت‌ها نتوانسته‌اند اقتصاد ایران را دچار فروپاشی کنند و به نظر، اقتصاد مقاومتی نیز در ایران پاسخ داده است و این نوع اقتصاد تبدیل به الگویی برای کشورهای مختلف شده است.

رابطه تولید و تحریم

از زمان شکل گیری انقلاب اسلامی در سال 1357، ایران شاهد تحریم‌هایی اقتصادی از سوی کشورهای غربی به خصوص ایالات متحده آمریکا بوده است. این تحریم‌ها در سال 85 و به خاطر توسعه برنامه‌های هسته‌ای ایران و در کنار آن به خاطر موضوعاتی مانند حقوق بشر افزایش یافت که شامل تحریم‌های سازمان ملل نیز می‌شود.

تحریم‌های علیه ایران شامل بخش‌های مختلفی از جمله تحریم‌های مالی، بانکی و تجاری می‌شود که به موجب این اقدامات، تولید و صادرات ایران به میزان زیادی تحت تاثیر آن قرار گرفته است. بر اساس تحقیقات انجام شده، این تاثیرات اعمال شده بر صادرات ایران نتایج منفی و نامطلوبی داشته است.

اما با در نظر گرفتن برخی موارد دیگر، می‌توان این نتیجه را هم در نظر گرفت که تاثیرات ناشی از تحریم‌ها بر اقتصاد ایران مطلقا منفی نبوده و در مواردی نیز باعث پیشرفت در برخی زمینه‌ها شده است که از بین آن‌ها می‌توان به رشد در تولید داخلی، خودکفایی در تولید برخی از محصولات و کاهش نرخ بیکاری اشاره کرد. در ادامه به طور جزئی‌تر به بررسی رابطه تولید و تحریم و اثرات منفی و مثبت آن بر اقتصاد و تولید و فروش محصولات خواهیم پرداخت. (11)

اثرات منفی تحریم بر تولید

تحریم‌ها با هدف محدود سازی و محروم کردن بر علیه یک کشور وضع می‌شوند که نتیجه نزاع‌ها و ایدئولوژی‌های بین ملل مختلف و یا گاهی در راستای تحقق اهداف یک کشور و ایجاد تغییرات در کشور مورد نظر است. در صورتی که کشوری در لیست سیاه قرار بگیرد، نتایج حاصل، خوشایند نیست و بیشترین اثر منفی بر روی اقتصاد یک کشور است که در نتیجه آن به ضرر تمام شهروندان عادی جامعه ختم می‌شود.

با وجود اینکه می‌توان از تحریم‌ها نیز در جهت پیشرفت و توسعه اقتصادی بهره برد، ابتدا به برخی از اثرات منفی آن بر تولیدات یک کشور می‌پردازیم. (12)

1.عدم فروش مواد اولیه به تولیدکنندگان

حتی بزرگترین شرکت‌های دنیا نیز که جایگاه ویژه‌ای در بازار جهانی دارند، برخی از مواد اولیه خود را از شرکت‌های خارجی تامین می‌کنند و این موضوع نشان می‌دهد که روابط بین المللی در تولید و اقتصاد بسیار حیاتی است. این موضوع برای شرکت‌ها و کارخانجات کوچک در کشورهایی در حال توسعه مانند ایران جدی‌تر است چرا که توان تولید تمام قطعات و تامین آن در داخل تقریبا غیر ممکن است.

از این رو تحریم‌ها سبب شده تا امکان تهیه قطعات و مواد اولیه با کیفیت به صورت کاملا مطلوب از کشورهای ارائه دهنده، امکان‌پذیر نباشد و یا این‌کار به سختی امکان پذیر باشد. در نتیجه این امر، کیفیت نهایی کالا‌ها حتی در صورت وجود دانش کافی نیز متاثر از کمبودها خواهد بود.

2.مشکلات ارزی برای پرداخت پول

یکی دیگر از مشکلات اساسی و مهم در تولید، انتقال بین المللی پول و پرداخت‌های ارزی است که نه تنها امور تولیدکنندگان بزرگ، که امور تولیدکنندگان کوچک و حتی شهروندان را نیز دچار اختلال کرده است. تحریم بانکی سبب شده تا ایران از سیستم پولی بین المللی محروم بماند و قدرت و نفوذ بالای ایالات متحده در اقتصاد جهان، مبادلات مالی با سایر کشورها را نیز دشوار کرده است.

از طرفی، دلار به عنوان یک ارز پایه برای مبادلات مالی در نظر گرفته می‌شود که این موضوع بر مشکل بودن مبادلات، حتی با کشورهایی دیگر نیز افزوده است. این اتفاق باعث شده تا ایران به راهکارهایی مانند استفاده از رمزارزها و پیمان‌های پولی و راه‌هایی دیگر برای حذف واسطه مالی یا دور زدن تحریم روی بیاورد. (13)

3.دشواری جذب سرمایه گذار خارجی

سرمایه گذاری خارجی می‌تواند سبب رشد بخش‌های مختلف اقتصادی و تولید در هر کشور، به خصوص کشورهای در حال توسعه شود؛ چرا که کشورهای در حال توسعه نیاز بیشتری برای جذب سرمایه دارند و بسیاری از ایده‌های تولیدی می‌تواند با کمک سرمایه گذاری خارجی عملی شود. محرومیت جهانی ایران و ریسک بالایی که از لحاظ امنیتی برای سرمایه گذاران در نظام اقتصادی حاضر ایران حاکم است، سبب شده تا شرکت‌های کمی تمایل به سرمایه گذاری در ایران داشته باشند.

این در حالی است که سرمایه گذاری در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران می‌تواند برای آن‌ها بسیار سود آور باشد اما متاسفانه تحریم‌ها مانع ورود سرمایه گذار به صورت جدی شده و در این شرایط، هم تولیدکنندگان باید راهکار‌های تازه‌ای بیندیشند و هم دولت باید اقداماتی موثر انجام دهد. (14)

اثرات مثبت تحریم بر تولید

هرچند اثرات تحریم بر تولید در میان مدت منفی است، اما در بلند مدت می‌تواند سبب رشد اقتصادی در یک کشور شود. کاهش واردات می‌تواند شرکت‌ها و کارخانجات داخلی را به این امر وا دارد تا بر تولید کالای جایگزین تمرکز کنند و این یک فرصت مناسب برای آن‌ها به حساب می‌آید. در ادامه برخی از اثرات مثبت تحریم را مشاهده می‌کنید.

1.تمرکز بر بازار داخلی

در شرایط تحریم‌، همان طور که در بالا به آن اشاره کردیم، مراودات مالی و تجاری کاهش می‌یابد و از این رو، واردات و صادرات طبق روال عادی که کشورهای دیگر انجام می‌دهند، امکان پذیر نیست و این امکان به‌وجود می‌آید که به جای آن بر روی بازار داخلی تمرکز کنیم که اگر این کار به درستی و با مدیریت انجام شود، می‌توان این شرایط سخت را به فرصت تبدیل نمود تا بازار داخلی و تولیدات ملی را به حداکثر توان خود رساند.

2.افزایش کارآفرینی و تولید داخلی

در شرایط فعلی که امکان مبادلات تجاری با کشورهای دیگر به سادگی امکان پذیر نیست، در صورتی که دولت به اندازه کافی با کارآفرینان همکاری کند و امکانات و تسهیلات مورد نیاز آن‌ها را فراهم کند، شرکت‌ها و کارخانجات ایرانی می‌توانند به شکوفایی برسند. از طرفی تولیدات افزایش یابد و همینطور شرکت‌های جدیدی به بازار ورود پیدا کنند که در صورت حمایت کافی از سوی مصرف کنندگان و دولت، می‌توانند به کیفیت مطلوبی در محصولات خود دست یابند و در قدم‌های بعدی به صادرات مطلوب برسند.

3.خودکفایی

در اقتصاد جهانی وابستگی‌های زیادی بین کشورها وجود دارد و در ایران هم هرچند این مبادلات با برخی کشورها کم و یا صفر است، همچنان واردات زیادی از کشورهایی همچون چین صورت می‌گیرد. اما در همین حال، این تحریم‌ها سبب شده تا ظرفیت‌های جدیدی در کشور ایجاد شود و شرکت‌های مختلفی به فکر تولید کالاهایی بیفتند که در گذشته وارداتی بودند و یا واردات آن‌ها گاها با دردسرهایی همراه بود. در حال حاضر ایران در برخی از زمینه‌های تولید به خودکفایی رسیده که این امر از اتفاقات مثبتی است که در شرایط تحریم روی داده است. (15)

4.اشتغالزایی

با در نظر گرفتن مواردی که در بالا به آن اشاره شد، کاهش واردات و اجبار به روی آوری به تولیدات داخلی و خودکفایی جهت رفع نیازهای تولیدی کشور، حضور شرکت‌های جدید و رشد اقتصادی کارخانجات، نیاز به نیروی کار متخصص و غیر متخصص افزایش می‌یابد که این امر می‌تواند موجب افزایش ایجاد اشتغال و کاهش بیکاری شود. در همین حال، ظرفیت‌های بسیاری در ایران وجود دارد که باید به آن‌ها پرداخته شود که در این صورت می‌توانیم شاهد کاهش بیشتر نرخ بیکاری شویم که می‌توان به آن به عنوان نکته‌ای مثبت در مورد تحریم اشاره کرد. (16)

اثرات منفی تحریم بر فروش تولیدات

تاثیراتی که تحریم‌ها بر تولید می‌گذارد، شامل محدودیت در تامین مواد اولیه، جذب سرمایه گذار و سایر مواردی که در بالا اشاره کردیم، مانع اول است و مانع دیگر در مرحله بعدی، یعنی پس از تولید و هنگام فروش محصولات است که برای رشد و توسعه، سد راه تولیدکنندگان قرار می‌گیرد. این محدودیت‌ها با راهکارهایی قابل رد شدن هستند اما به هر صورت شرایط کار تولیدکنندگان را سخت می‌کند. در ادامه به چند مورد از اثرات منفی تحریم بر فروش محصولات اشاره می‌کنیم.

1.محدودیت صادرات

بررسی‌ها نشان می‌دهد که صادرات ایران در سال‌های اخیر شاهد کاهشی چشمگیر بوده است. تحریم‌ها با ایجاد محدودیت در انتقال ارز و پول، الزام بازگشت ارز و موارد دیگر، بر روی صادرات تاثیر منفی گذاشته است. مسائل دیگری نیز وجود دارد که بر سر راه صادرکنندگان وجود دارد؛ مانند حمل و نقل، جذب سرمایه گذار، اعتبار و...

2.مشکلات ارزی برای دریافت پول

همانطور که تولیدکنندگان و شرکت‌ها برای پرداخت پول در این شرایط دچار مشکلاتی هستند، برای دریافت پول نیز با آن‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند. در حالی که ایران عضو سازمان‌های جهانی پول نیست و از طرفی با تحریم‌های بانکی مواجه است، مبادلات مالی امری سخت است که شرکت‌ها برای صادرات و دریافت پول باید اعتماد خریدار و سرمایه گذار را جلب کنند و از این رو دریافت پول با روال عادی که کشورهای دیگر انجام می‌دهند صورت نمی‌پذیرد.

اثرات مثبت تحریم بر فروش تولیدات

همانگونه که تحریم‌ها علاوه بر تاثیرات منفی بر تولید، تاثیرات مثبتی نیز داشته است، در مورد فروش تولیدات نیز این امر بر قرار است. هرچند این اتفاقات دارای زوایای مختلفی هستند که باید به طور سنجیده مدیریت شوند تا تاثیر مثبتی داشته باشند.

1.کاهش واردات

یکی از نکات مثبت تحریم‌ها، کاهش واردات بوده است. هرچند که این امر نکات منفی بسیاری نیز در خود دارد اما یک سوی آن اتفاقی مثبت محسوب می‌شود و آن هم از این جهت است که در صورت کاهش واردات، اقتصاد داخلی فرصت رشد پیدا می‌کند و در صورتی که واردات از صاردات کمتر باشد، می‌توان تولید ناخالص ملی را در این صورت به سمت مثبت رساند.

از سوی دیگر، کاهش واردات، دولت و شرکت‌های خصوصی را به این امر وا می‌دارد که بر تولید داخلی تمرکز کنند تا بتوان نیازهای یک کشور را برطرف نمود. به این ترتیب که اگر دولت حمایت‌های کافی از تولدکنندگان به عمل آورد، کارآفرینان جدیدی می‌توانند وارد کار شوند و علاوه بر افزایش تولید، شاهد کاهش نرخ بیکاری نیز هستیم.

2.حذف رقبای خارجی

حذف رقبای خارجی از جهاتی منفی و از جهاتی نیز مثبت است. در صورتی که انحصار در تولید محصولات در کشور برقرا باشد، مانند آنچه در رابطه با کارخانجات دولتی، از جمله کارخانجات خودروسازی می‌بینیم، شاهد تولیدات بی کیفیت با حاشیه سود بالا خواهیم بود که به ضرر مردم تمام می‌شود. اما از طرفی این فرصت را برای شرکت‌ها و کارخانجات خلاق به‌وجود می‌آورد تا بتوانند در بازار دیده شوند و از سوی مردم مورد حمایت قرار گیرند.

بسیاری از شرکت‌های داخلی در هنگام وجود برندها و شرکت‌های بزرگ صنایع خود نادیده گرفته می‌شوند و متاسفانه رو به تعطیلی و ورشکستگی می‌روند که این امر علاوه بر اینکه پویایی تولید و بازار داخلی را کاهش می‌دهد، باعث افزایش نرخ بیکاری می‌شود که خوشایند نیست.

در حال حاضر که واردات به حداقل خود رسیده و یا اینکه در شرایط تحریم، بسیاری از شرکت‌ها یا تمایلی به حضور در بازار ایران ندارند و یا به خاطر قوانین این امکان از آن‌ها سلب شده است، تولیدکنندگان ایرانی می‌توانند از این فرصت استفاده کنند تا خود را در بازار پررنگ‌تر نشان بدهند و از آنجایی که رقابت تنها بین تولیدکنندگان ایرانی است، این فرصت وجود دارد تا کیفیت خود را نسبت به یکدیگر افزایش دهند و در نتیجه شاهد رونق بازار و اقتصاد در برخی از زمینه‌ها خواهیم بود.

تبدیل تهدید تحریم به فرصت تولید

در بازار جهانی که در در دنیای امروز شاهد آن هستیم، هرگز نمی‌توانیم بگوییم تحریم‌هایی که علیه یک کشور تنظیم می‌شود، خوشایند است. از طرفی دیگر، این اتفاق کاملا هم منفی نیست چرا که همیشه، روی دیگر تهدید، فرصت است و در حال حاضر، دولت، شرکت‌ها و تولیدکندگان باید بکشوند تا هر چه بهتر از این فرصت‌ها استفاده کنند. فسادهای موجود باید برداشته شود و تولیدکنندگان هم باید با در نظر گرفتن شرایط در این مسیر قدم بردارند.

با در نظر گرفتن نیمه تهدید، تاثیرات منفی تحریم‌ها شرایط تولید و فروش محصولات را از جهات گوناگونی برای تولیدکنندگان سخت کرده است. از جذب سرمایه گذار، تهیه مواد اولیه، ماشین آلات و دانش ساخت و تولید گرفته، تا فروش و صادرات محصولات به کشورهای مختلف و مبادلات ارزی و جلب اعتماد خریداران.

با این حال، با در نظر گرفتن نیمه فرصت و توجه به آن، می‌توان بازار داخلی را به رونق رساند. علاوه بر اینکه می‌توانیم شاهد محصولات باکیفیت‌تری از برندهای داخلی باشیم، اشتغال زایی نیز افزایش پیدا می‌کند و شرایط دیگر نیز به تبع آن امکان بهتر شدن دارند.

نقش تولید در شرایط تحریم

کشور ایران در طول سال‌های گذشته شاهد تحریم‌هایی از سوی کشورهای خارجی بوده که در نتیجه آن، صنایع مختلف دچار مشکلاتی از جمله رکود اقتصادی یا ورشکستی شده است. با اینکه بسیاری از کمبودها و مشکلات منشا داخلی دارند و به سوء مدیریت مربوط می‌شوند، تحریم‌ها نیز بر روی آن اثر گذاشته است.

بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که تاثیر تحریم‌ها به صورت مستقیم بر روی رشد اقتصادی چندان زیاد نبوده بلکه به طور غیر مستقیم سبب ایجاد اثرات منفی بر اقتصاد ملی شده است. یکی از عواملی که در تاثیر منفی تحریم بر رشد اقتصادی نقش داشته، وابستگی به درآمد نفتی و صادرات آن به خارج بوده است.

محدودیت‌هایی که تولیدکنندگان با آن مواجه هستند، مانند محدودیت‌های ارزی و مشکلات مربوط به آن، تامین مواد اولیه و صادرات و فروش کالا‌های تولیدی که بخشی از آن مربوط به تحریم‌ها است، در کنار عدم ارائه تسهیلات مناسب از سوی دولت، همگی از عواملی هستند که بر روی کاهش رشد اقتصادی نقش داشته‌اند و در نتیجه اقتصاد ملی را تضعیف کرده است. این در شرایطی است که صادرات و تولید ارزش افزوده نیز کاهش یافته و از سویی دیگر قدرت خرید مصرف کنندگان به میزان زیادی کم شده است. (17)

چگونه می‌توان اثرات منفی تحریم را کاهش داد؟

یکی از راه‌هایی که می‌تواند اثرات مخرب تحریم بر اقتصاد را کاهش دهد، افزایش تولید داخلی است. در شرایط تحریم، واردات کالا و حضور شرکت‌ها و تولیدکنندگان خارجی کاهش می‌یابد و یا حتی کاملا قطع می‌شود؛ به این معنی که این شرکت‌ها نمی‌توانند به طور رسمی در ایران فعالیت کنند و گاها در صورت فعالیت توسط کشورهای مبدا مورد جریمه قرار می‌گیرند. از طرفی، سیاست‌های موجود نیز بر حضور این شرکت‌ها تاکیدی ندارد. در چنین شرایطی، برای رفع نیازهای موجود، کشور باید به راهکارهایی برای افزایش تولید کالا دست یابد تا نیاز داخلی برطرف شود. (18)

همچنین، علاوه بر اینکه افزایش تولید داخلی می‌تواند اثرات تحریم را کاهش دهد، اصلی‌ترین عامل در رشد اقتصادی نیز به شمار می‌رود. در تولید ناخالص داخلی (Gross domestic product) که یکی از معیارهای مهم در اقتصاد به شمار می‌رود، نشان داده می‌شود که هرگونه افزایش در تولید منجر به رشد اقتصادی خواهد شد. این معیار نشان دهنده مجموع تولیدات در یک اقتصاد است. (19)

تولید بیشتر در یک بازار و اقتصاد داخلی همچنین سبب پویایی بیشتر بازار می‌شود که نتایجی مثبت و همه جانبه به همراه دارد. افزایش تولید و رونق آن سبب رشد بنگاه‌های کوچک و بزرگ می‌شود که نتیجه آن می‌تواند رشد و گسترش دانش و فراهم شدن امکان ورود به بازار برای شرکت‌های تازه تاسیس و کوچک باشد و همچنین زمینه ساز ایجاد فرصت‌های بزرگتر اقتصادی از منظر تولید و صادرات خواهد شد.

رشد و افزایش بنگاه‌های تولیدی نیز فرصتی را برای افزایش رقابت بین یکدیگر فراهم می‌کند و این امر سبب تلاش بیشتر کسب و کارها در راستای افزایش کیفیت محصولات خود شده و کیفیت مطلوب آن‌ها، زمینه حضور پربازده و تاثیرگذار در بازارهای جهانی فراهم می‌کند. همچنین با افزایش تولید و فراتر گام برداشتن از نیازهای اولیه تولید، نه تنها نرخ بیکاری کاهش می‌یابد، بلکه نیاز به نیروی متخصص نیز بیشتر خواهد شد که در نتیجه شاهد رشد دانش و پژوهش نیز خواهیم بود.

اثر جهش تولید بر رونق اقتصادی

افزایش تولیدات داخلی، علاوه بر گسترش حجم تولید، منجر به افزایش تنوع کالاهای تولیدی نیز خواهد شد. در صورتی که بنگاه‌های زیادی در عرصه تولید فعالیت داشته باشند، شرکت‌ها دست به نوآوری و خلق محصولات جدید نیز می‌زنند. هدفی که می‌تواند از افزایش تولید مطرح شود، در ابتدا رفع نیازهای اولیه بازار و سپس تولید محصولات جدیدتر است که با گسترش و ایجاد رونق اقتصادی، می‌تواند به گام‌های بالاتری قدم بردارد. به این معنی که افزایش تولید می‌تواند منجر به تولید کالاهایی با کیفیت جهت صادرات شود.

از ضرورت‌هایی که برای عملی کردن این موضوع در نظر گرفته شده، این است که بازارهای داخلی و خارجی توسعه پیدا کنند. این در حالی است که تامین مالی نیز از ضرورت‌های عملی کردن جهش تولید است چرا که صرفا با گفتن و مطرح کردن این موضوع نمی‌توان به افزایش تولید دست پیدا کرد و باید سرمایه کافی جهت عملی ساختن آن فراهم شود و دولت نیز باید مقدمات آن را فراهم کند و زیرساخت‌های لازم، همراه با پژوهش ظرفیت‌های موجود، توسعه پیدا کند. (20)

اثر رونق تولید بر افزایش اشتغال‌زایی

به‌وجود آمدن بنگاه‌های جدید، افزایش تولیدات داخلی و رشد کارخانجات و شرکت‌ها نیازمند نیروی انسانی است که می‌تواند سبب ایجاد اشتغال برای جوانان شود. در همین حال، در صورتی که افزایش تولید به درستی صورت بگیرد و با تدبیر و دانش عملی شود، علاوه بر اینکه ظرفیت‌های موجود مورد استفاده قرار می‌گیرد، ظرفیت‌های تازه‌ای به‌وجود خواهد آمد و در کنار آن، نیاز به نیروی انسانی در رشته‌های مختلف و جدید نیز پدیدار می‌شود و از نیروی متخصص به درستی استفاده خواهد شد.

همچنین اگر تسهیلات کافی به افراد داده شود، کارآفرینی نیز رونق پیدا می‌کند و افراد نه تنها جذب شرکت‌های مختلف خواهند شد بلکه این فرصت را خواهند داشت تا بتوانند به عنوان کارآفرین فعالیت کنند و اشتغال‌زایی نمایند. شکل گیری و رشد بیشتر شرکت‌های دانش بنیان از دیگر نکات مثبتی خواهد بود که در شرایط رونق اقتصادی به ارمغان خواهد آمد.

نکته دیگری که در خصوص افزایش اشتغال‌زایی باید به آن توجه شود، این است که در این شرایط، شاهد مهاجرت معکوس به شهرهای مختلف خواهیم بود. چرا که در صورت موجود بودن کار، جوانان نیاز کمتری به مهاجرت به شهرهای دیگر از جمله تهران خواهند داشت و شهرهای مختلف شاهد رونق اقتصادی خواهند بود. (21)

اثر جهش تولید بر توسعه صادرات به کشورهای خارج از دایره تحریم

همان طور که در بالا به آن اشاره شد، رونق اقتصادی و افزایش تولیدات داخلی در کشور، سبب افزایش صادرات نیز خواهد شد. با این حال، در حال حاضر که ایران در شرایط تحریم به سر می‌برد، امکان صادرات به همه کشورها به سادگی و در سطح کلان میسر نیست. اما در حال حاضر صادرات به کشورهایی خارج از دایره تحریم صورت می‌گیرد و در صورتی که کالاهای با کیفیت‌تری تولید شود و تولیدات افزایش یابد، صادرات به این کشورها نیز افزایش یافته و آن‌ها خواهان واردات بیشتری خواهند بود.

آنچه اکنون در بازار داخلی و صادرات نفت شاهد آن هستیم، به نیاز بیشتر افزایش صادرات غیر نفتی تاکید می‌کند. به همین دلیل، در صورت اجرایی شدن اقدامات در نظر گرفته شده برای افزایش تولید، می‌توان مقدار قابل توجهی ارز وارد کشور کرد.

در راستای تحقق این هدف، باید شرایط مورد نیاز برای صادرات نیز تامین شود. یکی از اصلی‌ترین نیازهایی که در تولید وجود دارد و در حال حاضر با وجود تحریم‌ها و نرخ ارز، تولید کنندگان در رابطه با آن با مشکل مواجه هستند، واردات مواد اولیه و مواد خام است. برای تولید کالای باکیفیت، نیاز به مواد خام و اولیه با کیفیت بسیار مهم و ضروری است و از این رو برای صادرات باید واردات انجام داد تا محصول نهایی تولید شود و از این طریق می‌توان ارز وارد کشور کرد.

ایجاد ارزش افزوده به معنی تبدیل مواد اولیه به کالای نهایی، از راه‌های پرسود تولید به شمار می‌رود که بسیار پربازده‌تر از صادرات مواد اولیه و خام است که بدون ایجاد تغییر به کشورهای دیگر صادر می‌شود و ارزش افزوده پایینی دارد. از آنجایی که ورود ارز برای گسترش و رونق اقتصادی و تولید، امری حیاتی و بسیار مهم محسوب می‌شود، باید تمرکز زیادی بر روی آن انجام شود و زیرساخت‌های کافی توسعه یابد. به این منظور نیز قرار است پایانه‌های صادراتی مورد ارزیابی قرار گیرند و همچنین پایانه‌های صادراتی و مراکز لجستیک در بخش‌هایی از ایران که فاقد آن هستند، ساخته شود. (22)

اثر جهش تولید بر کاهش وابستگی به کشورهای خارجی و تقویت درون زایی ملی

افزایش تولیدات داخلی از جنبه‌های مختلفی می‌تواند بر رونق اقتصادی اثرگذار باشد. در صورتی که بنگاه‌های تولیدی موجود بتوانند ظرفیت‌های خود را تکمیل کنند و به بیشترین سطح از توان خود برسند و حتی ظرفیت خود را افزایش دهند، بنگاه‌های جدیدی شکل بگیرد و از تمام منابع موجود در کشور استفاده شود، نیاز به کالاهای خارجی نیز کاهش می‌یابد؛ چرا که در این صورت کالاهای مورد نیاز در داخل تولید می‌شود.

در این شرایط، واردات باید برنامه ریزی شده باشد و همچنین باید مواد اولیه وارد شده و پس از پردازش و ایجاد ارزش افزوده به کشورهای دیگر صادر شود. زمانی که تولید کالا به حدی برسد که بتواند نیازهای اولیه جامعه را مرتفع کند و قدم‌هایی فراتر بگذارد؛ یعنی بتواند وارد مرحله صادرات شود، در این مرحله نیاز به واردات برخی کالاها کاهش پیدا می‌کند یا شاید از بین برود.

در شرایط حاضر که کشور در تحریم به سر می‌برد، محدودیت‌های زیادی حاکم است که یکی از آن‌ها، عدم امکان واردات کالا از برخی کشورها است که این موضوع برای برخی از کالاهای ضروری نیز صادق است. در کنار سوء مدیریت و برنامه ریزی اشتباه، کشور گاه در مواقعی دچار بحران‌هایی نیز می‌شود که در صورت عادی بودن شرایط این مشکلات پیش نمی‌آمد. به همین جهت، افزایش تولید و ورود به تولید کالاهای جدید که پیش از این تولید نمی‌شده اما از نیازهای کشور محسوب می‌شوند، می‌تواند نتایج مثبتی به همراه داشته باشد و منجر به افزایش رضایت تولیدکنندگان و مصرف کنندگان باشد.

در چنین شرایطی، نیاز کشور به واردات برخی کالاها کاهش یافته و یا ممکن است از بین برود و در نتیجه کشور به خودکفایی نزدیک می‌شود. با افزایش تولیدات و رقابت بین بنگاه‌های داخلی، کیفیت بالاتری از محصولات تولید ملی را شاهد خواهیم بود که سبب می‌شود نیازی به واردات احساس نشود و حتی وارد مرحله صادرات شود.

اثر جهش تولید بر افزایش شاخص GDP

GDP مخفف عبارت Gross Domestic Product و به معنی تولید ناخالص داخلی است. در تولید ناخالص داخلی، موارد مختلفی مورد محاسبه قرار می‌گیرند که در مجموع می‌توان از آن به عنوان معیاری جهت نشان دادن میزان رشد اقتصادی یک کشور در یک بازه زمانی معین استفاده کرد. ارزش افزوده از عوامل تاثیرگذار در این معیار به شمار می‌رود. (23)

در حال حاضر و با توجه شرایط فعلی کشور، نرخ رشد تولید ناخالص داخلی در وضع مطلوبی قرار ندارد و می‌تواند مانع رشد اقتصادی شود. با عملی شدن افزایش تولیدات، اگر بنگاه‌های تولیدی به وضع مطلوبی برسند و از ظرفیت‌های موجود به خوبی استفاده شود و به دنبال آن، صادرات موثری صورت گیرد و میزان آن بیشتر از واردات باشد، می‌توانیم تولید ناخالص بالایی انجام دهیم که سبب می‌شود شرایط بد سال‌های اخیر کشور از لحاظ اقتصادی معکوس شود و وضعیت تولید و در نتیجه GDP، روندی صعودی داشته باشد. (24)

مزایای افزایش تولید و رونق اقتصادی در شرایط تحریم

افزایش تولیدات می‌تواند از جنبه‌های مختلفی برای کشور سودآور باشد. اقتصاد شاید مهم‌ترین اصل برای مشخص نمودن پویایی و رفاه یک کشور به حساب بیاید. در حالی‌که در سال‌های گذشته شاهد کیفیت پایین زندگی، تورم بالا، نرخ بالای ارز، کاهش شدید قدرت خرید شهروندان و کاهش صادرات و موارد دیگر بوده‌ایم، با سیاست گذاری‌های صحیح می‌توان از این مشکلات کاست. این در حالی است که تحریم‌هایی که علیه کشور برقرار است، اوضاع را سخت‌تر نیز کرده است.

افزایش تولید و رونق اقتصادی، از یک سو می‌تواند نیاز به برخی کالاها را برطرف سازد، نیاز به واردات را کاهش دهد، وابستگی اقتصادی را کم کند و سبب پویایی اقتصادی در بازار شود و از سویی دیگر، مشکلاتی مانند بیکاری را کاهش دهد، سبب افزایش صادرات و ورود ارز شود و موارد بسیار دیگر که همگی به نفع تولیدکنندگان و مصرف کنندگان خواهد بود.

این اقدامات در صورتی میسر خواهد بود که همراه با برنامه ریزی دقیق و با دانش مورد نیاز همراه شود و مسیر، برای تحقق اهداف و در دست گرفتن کار توسط نیروی متخصص، فراهم باشد. از طرفی جهش تولید صرفا در جایگاه حرف باقی نماند و سیاست گذاری‌ها علاوه بر اینکه مانعی ایجاد نکنند، شرایط را تسهیل ببخشند تا رونق اقتصادی به طور واقعی صورت گیرد و برخلاف سال‌های گذشته، تولید ناخالص داخلی سیری صعودی داشته باشد.

راهکارهای رفع موانع تحریمی برای جهش تولید

این روزها تحریم‌های فلج کننده دولت آمریکا علیه کشورمان ایران اگرچه تهدید به شمار می‌آید، اما از سوی دیگر فرصت مناسبی برای تقویت زیرساخت‌های یک جامعه در حال توسعه است. خوب می‌دانیم برای رونق تولید و توسعه صادرات، افزایش کیفیت کالاهای تولید داخل اهمیت فراوانی دارد. اگرچه در سال‌های گذشته که امکان و فضای بیشتری برای حمایت از تولیدات و صادرات غیر نفتی وجود داشت اقتصاد ایران از این فرصت استفاده بهینه نکرده است، اما با این وجود، همین که نگاه به تولید تغییر کرده و تلاش‌هایی برای حمایت از این بخش شکل گرفته است، امیدواری‌ها را افزایش می‌دهد. آنچنان‌که در نوروز 99 مقام معظم رهبری نیز در خصوص جهش تولید تاکید ویژه‌ای داشتند.

امروز صادرکنندگان ما در فضای بین المللی با محدودیت تحریم مواجه هستند و مسائلی مانند نقل و انتقال پول و فعالیت‌های بانکی با مشکل روبرو است. از این رو، مدیریت فضای داخل و برطرف کردن مشکلات اهمیت جدی خواهد داشت. هر چند در شرایط فعلی واردات محدود شده و همین امر به افزایش بازار کالای ایرانی کمک کرده است، اما در بلند مدت باید تلاش کرد در فضای رقابتی نیز محصولات ایرانی بتوانند با نمونه‌های مشابه خارجی خود رقابت کنند. با افزایش کیفیت کالاهای تولید ایران، شانس رقابت ما در بازارهای بین المللی افزایش خواهد یافت که در نهایت به افزایش سرعت رشد اقتصادی کشور منتج می‌شود. (25)

خلاقیت و انرژی متخصصان جوان ایرانی

جهش تولید و راه اندازی چرخ‌های قدرتمند تولید، جز با تکیه بر خرد جمعی و نیروی خلاق و باانگیزه جوانان متخصص محقق نخواهد شد. با تشکیل اتاق‌های فکر و استفاده از تخصص و دانش جوانان، خون جدید در پیکره صنایع و بنگاه‌های کسب و کار راکد به جریان خواهد افتاد و پروژه‌های نیمه کاره و ناموفق مجددا احیا می گردند. تفکر و نوآوری، برنامه ریزی صحیح و دقیق، سیاست گذاری بر اساس دانش روز و مدیریت بهینه می تواند ما را به ارزش‌هایی که دنبال آن هستیم برساند. همچنین با افزایش تولید و در نهایت با شکوفایی اقتصاد، به رفع مشکلاتی نظیر بیکاری و تورم خواهیم رسید.

اما زیرساخت‌های استفاده از پتانسیل متخصص جوان ایرانی در گرو حمایت سرمایه گذاران خصوصی و حمایت دولت با ارائه تسهیلات دولتی است که در یک راستا با تامین نقدینگی و تقویت بازار سرمایه به مرحله اجرا خواهد رسید.

از واحدهای تولیدی کوچک تا شهرک‌های صنعتی بزرگ، همگی بستر شکوفایی اقتصاد کشور هستند. مستعدترین این عرصه شرکت‌های دانش بنیان هستند که با شناسایی نخبگان و متخصصان گمنام و تحصیل کردگان جوان و باانگیزه می توانند به پرورش ایده‌های کارآمد و درآمدزا بپردازند و استعدادهای نهفته را به شکوفایی برسانند. امروزه اعتماد به این شرکت‌ها، کمک شایانی به توانمندی چرخه تولید می نماید. (25)

لزوم توانمندسازی منابع انسانی و حمایت دولت

با توجه به آمار بالای فارغ التحصیلان دانشگاهی بیکار در جامعه، باید در نظر داشت همه ایشان به محض اتمام تحصیل از دانشگاه‌ها و موسسات عالی، به منظور ورود به بازار کار و تولید، آمادگی لازم را ندارند. در این صورت باید شرکت‌های متقاضی نیروی کار، با برگزاری دوره‌های آموزشی، کارآموزی و توانمندسازی انحصاری هر سازمان و شرکت و بنگاه کسب و کار، آن‌ها را توانمند ساخته تا به درجه لازم از تخصص عملی و حرفه‌ای برسند. از یک نیروی تازه کار تا یک شخص با تجربه به عنوان منبع انسانی متخصص، پشتیبانی ویژه‌ای لازم است. بنابراین سرمایه گذاری در این حیطه، امری لازم و ضروری است.

در خصوص حمایت مالی از تولیدکنندگان، تزریق تسهیلات لازم از سوی دولت باید مدنظر گرفته شود. از جمله ارائه وام‌های بانکی با سود حداقل و بازپرداخت طولانی مدت با در نظر گرفتن دوره تنفس و همچنین معافیت‌های مالیاتی.

آنگاه که میزان تولید به قله هدف برسد آنچه باید در نظر گرفت ایجاد بازار است. با تعدیل قیمت‌ها و کوتاه کردن زنجیره‌های توزیع و حذف دلالان که با کنترل دولت انجام می گردد، می توان بهترین سود را نسیب تولید کننده نمود. وانگهی جلوگیری از واردات کالاهایی که پتانسیل تولید داخلی دارند از حمایت‌های دیگر دولت محسوب می‌شود.

سیستم نظارتی و قضایی هم نقش بسیار مهمی در حمایت از تولیدکنندگان دارد. گام اول اینکه در وضع قوانین صریح و ساده جهت حذف بروکراسی تلاش نماید و سپس اینکه با قانون گریزان و هنجار شکنان برخورد قاطعانه داشته باشد. (26)

تحریم، بازاریابی بین المللی و مشاوران حقوقی بین الملل

معمولا در مورد نقش بازاریابی در شرایط رکود کمتر سخن به میان می آید. شرایطی که برعکس رونق اقتصادی، شرکت‌ها برای کسب سهم بازار درحال افت، با هم به رقابت می پردازند. در کشورهای کمتر توسعه یافته در شرایط بحرانی تحریم و رکود اقتصادی، صنایع و شرکت‌ها به سادگی دچار تزلزل و مشکل می شوند.

در شــرایط تحریم و تورم شاهد نشانه‌های بارزی از رشد قیمت‌ها، دشواری تامین مواد اولیه، کمرنگ شدن رقابت خارجی و داخلی یا خروج برخی رقبای داخلی از بازار به دلایل مختلف، کاهش انگیزه سرمایه گذاری در تولید، حرکت سرمایه و نقدینگی به سمت بازارهای زودبازده، دشواری تامین مالی، حرکت بازار به سمت نقد فروشی و… هستیم.

در این جو روانی که حاکم بر شرکت‌هاست، گروهی از کسب و کارها که در فضاهای شبه رقابتی فعالیت کرده اند، در صورت دقت به فرصت‌ها و اصلاح نقاط ضعف خود می‌توانند رشد بسزایی داشته باشند. به عنوان مثال سهم بازار رقبای مردد و ضعیف را از آن خود کنند یا با تقویت نام تجاری به بازارهای بین المللی، ورود نمایند و با افزایش کیفیت محصول و خدمات، سهم بیشتری را در این بازارها به دست آورند. هرچند صادرات در دوران تحریم سختی مضاعف دارد اما با تعامل با کشورهای بی طرف، مشتریان هدف شناسایی می گردند.

فقط باید در این شرایط همیشه در نظر داشته باشیم که ورود به بازارهای بین المللی بدون آنکه زبان و قواعد بازی آن‌ها را بدانیم، کاری بسیار دشوار و با ریسک پذیری بالاست. برای حل این موضوع و بردن بیشترین بهره اقتصادی باید از مشاوران حقوق بین الملل کارآزموده و مجرب استفاده کنیم. چرا که در غیر این صورت، تلاش‌های واحد بازاریابی متاسفانه عقیم خواهند ماند. (26)

هم پیمانی تحریمی ها

سیاست‌های مقابله‌جویانه و توسعه‌طلبانه ترامپ در حوزه سیاست خارجی، تلاش‌های دولت آمریکا برای حفظ موازنه قدرت به نفع خود در جهان را در راستای تحریم‌ها افزایش داده و از تحریم به عنوان ابزاری برای جنگ اقتصادی با کشورهای هدف استفاده می نماید.

بر این اساس، کشورهای تحریم شده افزایش یافته و مطابق اعلام وزارت خزانه داری آمریکا، 23 کشور در لیست تحریم قرار دارند. کشورهای ایران، روسیه، ترکیه، چین (به‌عنوان هدف جنگ تجاری آمریکا) ، عراق، لبنان، سوریه، لیبی، کنگو، بالکان، مالی، نیکاراگوئه، اوکراین، ونزوئلا، سودان، سومالی، کوبا، زیمبابوه، یمن، کره شمالی، بلاروس، بروندی و جمهوری آفریقای مرکزی دراین لیست هستند.

حال اگر کشورهای تحت تحریم در زمینه مقابله با تحریم‌های آمریکا با یکدیگر متحد شوند، می‌توانند قطب دیگری در مقابل تحریم‌ها ایجاد نمایند و با کاهش قدرت و سلطه جهانی آمریکا، نه‌ تنها زمینه‌های فشار و تحریم این کشور را از بین برده بلکه آن را به فرصتی برای پیشرفت خود بدل نمایند. در نتیجه در اثر هم‌افزایی این کشورها، موازنه قدرت به نفع کشورهای هم‌پیمان تغییر خواهد کرد و دولت آمریکا نفوذ سیاسی و اقتصادی خود در دنیا را از دست می‌دهد.

در همین راستا جمهوری اسلامی ایران که خود از جمله کشورهای هدف تحریم دولت آمریکا در طول 40 سال گذشته بوده است، می تواند پیشنهاد تشکیل باشگاه تحریمی‌ها را به‌عنوان یک قدم برای تجمیع توانایی‌های کشورهای تحریم شده و مقابله با تحریم‌های آمریکا پیگیری نماید.

مهمترین مؤلفه‌ای که در امکان ایجاد این باشگاه اثرگذار است، تأمین منافع مشترک اعضاء است. اصولاً کشورها در فضای بین‌الملل تصمیماتی را اتخاذ می‌کنند که بیشترین منافع را برای آن‌ها ایجاد کرده و بیشترین تهدیدها را رفع نماید.

یک ائتلاف، زمانی می‌تواند سودمند باشد که منافع ناشی از پیوستن به آن برای اعضا بیشتر از منافع نپیوستن به آن باشد. بنابراین یک باور مشترک در بین کشورهای تحریمی، ضرورت ایجاد این ائتلاف است که لازمه آن، دیپلماسی فعال و رایزنی میان مقامات و نخبگان کشورها در این زمینه است. (27)

ارزهای رمز نگاری شده یا کریپتوکارنسی

به هرنوع دارایی که ماهیت فیزیکی ندارد و به صورت الکترونیکی وجود دارد، ارزهای دیجیتال گفته می شود. برخی از ارزهای دیجیتال، توسط دولت‌ها و سازمانها، کنترل و صادر می شوند (وب مانی و پی پال) ، اما برخی دیگر، غیرقابل کنترل توسط دولت‌ها و سازمان‌ها هستند، به این نوع از ارزها، کریپتوکارنسی یا رمزارز گفته می شود؛ جهت تضمین امنیت معاملات از رمزنگاری استفاده می‌کنند (ارز دیجیتال کنترل نشده مانند بیت کوین).

ارز دیجیتال یا ارز مجازی، یک واحد پولی یا واسطه تبادل است که فقط به صورت دیجیتال یا الکترونیکی در فضای اینترنت در دسترس است و قابلیت نقل و انتقالات سریع بین المللی را دارد و حد و مرزی در این زمینه وجود ندارد. کریپتوکارنسی Cryptocurrency، یک ارز دیجیتال یا ارز مجازی است که از علم رمزنگاری برای امنیت شبکه و معاملات استفاده می کند. به دلیل این ویژگی امنیتی جعل این نوع ارزها، دشوار و تقریباً غیرممکن است. (28)

مدتی است استفاده از تکنولوژی رمزارزها توسط دولت‌های تحت تحریم، موضوعی ا‌ست که بیش از پیش توجه دولت‌ آمریکا را به خود جلب کرده‌ است. این واکنش در پس تلاش ونزوئلا برای تولید یک توکن با پشتوانه‌ی نفت، به نام «پترو»، ایجاد شده ‌است. تا آنجایی‌که وزارت دارایی آمریکا اخیرا راهنمایی منتشر کرده‌ است که در آن بر التزامات و تعهدات تحریم‌ها نسبت به واسطه‌های ارزی دیجیتالی با در نظر گرفتن تحریم‌ها علیه ایران تاکید می‌کند.

بزرگ‌ترین خطری که متوجه اعمال و اثرگذاری تحریم‌ها است، خطری در افق بلندمدت ا‌ست؛ به این گونه که دولتی که مایل است دلار آمریکا را -به‌عنوان یک ارز معاملات جهانی- از دور خارج کند، ممکن است بتواند به آرامی با ایجاد یک ارزش برابر، برنامه خود را عملی کند. این ارزش و پول ایجاد شده سیستمی مبادلاتی خواهد بود که دلار آمریکا را جابه‌جا نمی‌کند. این یک جایگزین برای زیرساخت‌های SWIFT است که در حال حاضر برای انتقال دارایی‌ها ضروری ا‌ست؛ سیستمی با این ویژگی‌ها در برابر تحریم‌های کنونی مقاوم خواهد بود.

همانگونه که اشاره شد کریپتوکارنسی‌ها تهدید اصلی در کوتاه ‌مدت نخواهند بود. اما در بلند مدت چناچه یک سیستم مطمئن بر اساس «بلاک چین» ایجاد شود که بتواند تراکنش‌های مالی را هم‌تراز با سیستم SWIFT کند، قدرت تحریم‌های آمریکایی می‌تواند تقلیل یابد. با این حال، یک «SWIFT بلاک چینی»، چیزی ا‌ست که گسترش آن شاید ده‌ها سال زمان ببرد.

تمرکز تحقیقات بلاک چینی در سطح دولتی برای دور زدن تحریم‌ها بر روی تکنولوژی شبکه‌ی عمومی آن‌ها نیست بلکه در استفاده از بلاک‌ چین‌های مجوزدار (permissioned) در جهت معامله و پرداخت است. اخیرا روسیه و ایران از هایپرلجر فابریک برای ایجاد شبکه‌ای مجوزدار به طور آزمایشی استفاده کرده‌اند. این در حالی ا‌ست که پتروی ونزوئلا به یک شبکه‌ی عمومی تکیه دارد و کارشناسان آن را تلاشی ناکارآمد می‌دانند. (29)

تامین سرمایه از داخل

نقشی که نظام مالی کشور در تامین نیاز بخش تولید ایفا می‌کند، در زمان تحریم‌ها بسیار تعیین کننده است. با مروری بر وضعیت بازار سرمایه و بانک‌ها در کشور به این نتیجه می رسیم که بانک‌ها به‌عنوان واسطه‌گران مالی، باید منابع را از پس‌اندازکنندگان -غیرآگاه به چگونگی سرمایه‌گذاری- جذب کنند و با ضوابط و مقررات خاص در اختیار تولیدکنندگان -توانا در تولید اما بدون امکانات مالی- قرار ‌دهند. این امر در یک نظام مالی سالم و کارآمد باعث افزایش دسترسی تولیدکنندگان به منابع مالی، کاهش هزینه تامین مالی تولید و افزایش رشد و توسعه اقتصادی کشور می‌شود.

در مقابل، اگر بانک‌ها در خدمت بخش حقیقی اقتصاد نباشند تعادل بازارها بر هم ‌می‌ریزد و منابع به بخش‌های غیر توسعه‌ای سوق ‌می ‌یابد؛ به همین سادگی!(30)

یکی دیگر از روش‌های جذب سرمایه، کرادفاندینگ (سرمایهگذاری جمعی) است؛ یک بستر جدید بدون نیاز به روشهای سرمایهگذاری سنتی. کرادفاندینگ امکان و فرصتی فراهم میکند که پروژه خود را در مقابل علاقهمندان بیشتری ارائه دهید و راههای بیشتری را برای کمک به توسعه پروژه داشته باشید.

جمع بندی و نتیجه گیری

بدون تردید تحریم‌ فی ذاته یکی از ظالمانه‌ترین روش‌های گفتگو در دنیای امروز است. همواره کشورهایی که مورد تحریم قرار می گیرند با کمبودها و چالش‌های فراوانی روبرو می شوند، ولی این بدین معنا نیست که تمامی درها به روی آن جامعه بسته خواهد شد. همان گونه که در تاریخ معاصر، کشورهایی که در حال حاضر جزء قدرت‌های تعیین کننده اقتصادی و سیاسی دنیا هستند (نظیر آلمان و ژاپن)، از این گذرگاه‌های سخت عبور کرده اند. بدون شک برای گذر پیروزمندانه و سرافرازانه از این دوران باید با تلاش و کوشش بیشتر، تمامی پتانسیل‌های اجتماعی، علمی، اقتصادی و بین المللی را در جهت پیشرفت به کار بست. آنچنان‌که در نوروز 99 مقام معظم رهبری نیز در خصوص جهش تولید تاکید ویژه‌ای داشتند.

هر چند در شرایط فعلی واردات محدود شده و همین امر به افزایش بازار کالای ایرانی کمک کرده است، اما در بلند مدت باید تلاش کرد در فضای رقابتی نیز محصولات ایرانی بتوانند با نمونه‌های مشابه خارجی خود رقابت کنند. با افزایش کیفیت کالاهای تولید ایران، شانس رقابت ما در بازارهای بین المللی افزایش خواهد یافت که در نهایت به افزایش سرعت رشد اقتصادی و کاهش اثرات تحریم های امریکا و اروپا علیه ایران منتج می‌شود.

پی نوشتها