سیاست گذاری پایدار و تولید محور

به بیان ساده، سفته نوعی ابزار مالی است که میزان سوددهی را در آینده افزایش می دهد. سفته بازان معمولاً بیشتر بر اساس تحلیل تکنیکی عملکرد قیمت بازار تصمیم می گیرند تا تحلیل اساس یک دارایی و اوراق بهادار؛ و معامله گران فعال تری در بازار هستند که اغلب در جستجوی سود از نوسانات کوتاه مدت قیمت می گردند. به بیان دیگر، وارد شدن به تعاملات مالی پر ریسک به منظور سوددهی از مناسبات قیمتی و ارزش یک کالا یا خدمات سفته بازی نامیده می شود. در سفته بازی احتمال ضرر و زیان بسیار بالا است به همین علت در دسته معاملات پر ریسک طبقه بندی می گردد. (1)

اغلب سفته بازان سهام های بنیادی که بنا به دلایل نامشخصی از توجه بازار دور مانده اند و قیمت پایینی را دارند انتخاب می کنند تا بتوانند سهم موردنظرشان را باد کنند یا اقدام به نوسان گیری از سهم مورد نظر نمایند. نقدینگی بالا توسط سفته بازهای بازار تنظیم می شود و منجر به افزایش تقاضا و افزایش قیمت سهم می گردد. تعداد بیشمار معاملات سفته بین خریداران و فروشندگان، از مهمترین مکان بازارهای مالی محسوب می شود و منبع تمامی نوسانات قیمت ها است. انتقادات فراگیر نسبت به سفته بازان و بازارهای سفته، موضوعی بسیار جنجالی است.

به عنوان مثال چارلز گیست در کتاب بزرگ خود این گونه توصیف می کند: «تقریباً از همان آغاز بازارهای سفته با نام های گوناگون مانند قمار خانه یا مراکز تجاری وجود داشتند؛ اما این بازارها به دلیل نداشتن ارزش اقتصادی معمولاً شکست می خوردند.» (2)

دلال یا سفته باز کیست؟

یک سفته باز برای به دست آوردن سود بیشتر از سرمایه گذاری بلندمدت، استراتژی های کاملاً اندیشیده شده را در یک بازه زمانی کوتاه به کار می گیرد. به همین دلیل سفته بازان معمولاً ریسک بیشتری را متحمل می شوند، به ویژه هنگامی که نوبت پیش بینی فعالیت های اقتصادی می رسد. اغلب سفته بازان در بازار های بی ثباتی قرار دارند که تغییرات قیمت مکررا اتفاق می افتد. آن ها تلاش می کنند تا تغییرات قیمت و سود حاصل از هر سفته را پیش بینی کنند اما در نهایت سلیقه شخصی خودشان در این پیش بینی ها دخیل بوده و لزوماً استراتژی خاصی را دنبال نمی کنند
.
از آنجایی که سفته بازان معمولاً در مدت زمان کوتاهی ریسک بسیار زیادی را متحمل می شوند، باید بتوانند نوعی کنترل بر قیمت های بازار اعمال کند. بنابراین آن ها از استراتژی های مختلف مانند توقف زمان یا اندازه گیری موقعیت انجام می دهند. افراد سفته باز معمولاً خطر پذیر هستند و اغلب معاملات خودشان را بر اساس احساسات یا روش های آزمایش نشده پیش بینی می کنند و به نوعی پولشان را قمار می کند. (1)

انواع سفته بازان

سفته بازان در پنج دسته طبقه بندی می شوند:

1.دسته اول سفته بازان بسیار خوشبین هستند و با انتظار افزایش قیمت امنیتی وارد بازار می شود. بنابراین در اغلب اوقات مشغول خرید هستند تا در آینده سهام های خود را با سود بفروشند. اگر انتظارات آن ها به واقعیت تبدیل شود، از اختلاف قیمت سود می برند و از موقعیت خارج می شود.

2.دسته دوم سفته بازان مخالف گروه اول هستند. این نوع سفته بازان انتظار دارند که سقوط شدید در قیمت اوراق بهادار رخ دهد. آن ها بسیار بدبین هستند و با فروش کوتاه دارایی ها با قیمت بالا وارد بازار می شوند تا در مقابل افت قیمت مورد نظر سود کنند. هنگامی که ارزش اوراق بهادار و میزان پیش بینی کاهش پیدا کند، آن ها سود خود را از اختلاف قیمت به دست می آورد.

3.نوعی دیگر از سفته بازان محتاط عمل می کنند و تمرکز آن ها معمولا بر روی درخواست سهام جدید در شرکت های جدید است؛ هنگامی که سهام از بین می رود، آن ها را با حق بیمه یا سود به فروش می رسانند.

4.دسته چهارم سفته بازان افرادی هستند که قادر به پرداخت زیان معاملات خود نیستند. آن ها به دلیل استراتژی های ناکارآمدی که به کار می گیرند، ورشکسته شده و قادر به انجام تعهدات خود نخواهند بود و متحمل خسارات مالی بسیاری می شود.

5.دسته آخر سفته بازان، افراد حرفه ای هستند که در بازار سهام نیز عضویت دارند و همزمان چندین کار انجام می دهند. آن ها نمایندگی های مستقلی در دارایی های معامله شده دارند و معمولاً معاملات را به نام خود انجام می دهند. آن ها از طریق سفته بازی سود کسب می کنند و تنها با کارگزار تعامل دارند. (1)

همانطور که مشاهده کردید هر دلال با توجه به سمت خاص خود معامله می کند. برخی از آن ها در کسری از درصد رشد قیمت ها به سرعت خرید و فروش می کنند و برخی دیگر معامله گرانی هستند که در طول روز به دنبال خرید و فروش سهام های خود هستند. اما برخی دیگر از افراد موقعیت خود را برای چندین روز ماه یا هفته ها حفظ می کنند. به صورت کلی تمامی سفته بازان تمایل دارند که در بازار خود تخصص پیدا کرده و سود کسب کنند.

تفاوت بین سفته بازی و سرمایه گذاری

گاهی اوقات تشخیص سفته بازی از سرمایه گذاری مشکل می شود و بسیاری از افراد، سفته بازی را نوعی سرمایه گذاری درنظر می گیرند. اما تفاوت این دو مفهوم به عوامل گوناگونی مانند طول دوره نگهداری مورد انتظار یا میزان اهرم افزایش سرمایه بستگی دارد.

وقتی سفته بازی در بازار رواج داشته باشد، حجم معاملات معمولاً چندین برابر حجم میانگین ماهانه شده و این روند تداوم پیدا می کند تا حباب قیمتی رخ دهد. اما اگر سهم ارزشمند باشد و درگیر سفته بازی نشده باشد، حجم معاملات به صورت صعودی و کم کم افزایش پیدا می کند و ممکن است حتی در چند ماه به صورت خنثی باقی بماند؛ اما آرام آرام به صورت صعودی رشد خواهد کرد.

به بیان دیگر برای مقاومت و حمایت از تولید کنندگان داخلی باید تا جایی که امکان دارد از سفته بازی در بازار بورس پرهیز کرد. به صورت کلی سهم هایی که تحلیل بنیادی خوبی دارند و به هر دلیل در مدت کوتاهی سوددهی دارند، برای سفته بازان جذابیت دارد. به همین منظور باید از رواج این گونه سهم ها در بازار جلوگیری کرد. (2)

معایب سفته بازی

قیمت های نامعقول

سفته بازی ممکن است نوسانات ارزی و سایر تغییرات اقتصادی را فراتر یا پایین تر از حد معقول منعکس کند. با اینکه این تغییر قیمت ها موقتی است اما می تواند در بلند مدت در ثبات اقتصادی یک شرکت، صنعت یا حتی کل اقتصاد تأثیر بگذارد. (2)

ایجاد حباب در قیمت ها

یکی از معایب سفته بازی این است که در ادامه قیمت های نامعقول، ممکن است حباب های اقتصادی به وجود بیاید. این حباب های اقتصادی قیمت ها را به صورت عجیب و غیر قابل باوری افزایش می دهد و در نتیجه تقاضا از سوی دلالان بازار سفته افزایش یافته و به دنبال آن خریداران جدیدی که با افزایش سریع قیمت ها به سمت بازار روانه شده اند نیز افزایش پیدا می کند.

در تداوم این روند، قیمت ها به سمت بالاتری سوق پیدا می کند تا زمانی که این حباب اقتصادی ترکیده و قیمت ها به طرز چشمگیری کاهش یابد. در این حالت افراد دچار ضررهای مالی بسیاری می شوند. به عنوان مثال حباب مسکن نمونه ای از یک حباب اقتصادی بود که سرمایه گذاران املاک و مستغلات، قیمت های بالاتر و بالاتر را برای املاک پرداخت کردند و انتظار داشتند که سوددهی آن ها به صورت نامحدود تداوم پیدا کند.

اما هنگامی که افزایش قیمت متوقف شد و قیمت ها شروع به کاهش گذاشت، بسیاری از سرمایه گذاران ضررهای بسیاری را متحمل شدند و ارزش اصلی برای آن ها بسیار کمتر از دارایی بود که بر روی آن سرمایه گذاری کرده بودند. (2)

جنبه حقوقی

سفته برخلاف چک، جنبه حقوقی دارد. بدین معنا که پرداخت نکردن آن در زمان سررسید، جرم محسوب نمی شود و باید برای مطالبه وجه سفته از طریق حقوقی وارد عمل شویم. (3)

سفته بازی اغلب در چه بازارهایی مشاهده می شود؟

در تمام بازارهای مالی با شدت و ضعف می توان سفته بازی را پیدا کرد. اما به صورت کلی در کشورهایی که ثبات اقتصادی و ندارند، سفته بازی بیشتر به چشم می خورد. همانطور که گفتیم سفته بازی منجر به وجود آمدن حباب های قیمتی شدید خواهد شد که ریسک را در بازار سرمایه افزایش خواهد داد. سهم های شرکت های کوچک اگر دچار سفته بازی باشند و همان سرعت که رشد کرده اند سقوط می کند اما سهم ها با شرایط بنیادی مناسب از این قاعده مستثنا هستند.

متاسفانه به دلیل حاکم بودن فضایی غیر قابل اطمینان و غیرقابل پیش بینی در ایران اغلب سرمایه داران ترجیح می دهند که پول ها و سرمایه های خود را در بخش هایی مانند طلا، سکه، ارز و مسکن سرمایه گذاری کنند. سرمایه گذاری در این بخش ها متاسفانه به تولید نمی انجامد بلکه صرفاً کالایی بین سفته بازان خرید و فروش می شود. گاهی اوقات در هنگام تورم، افراد با پیش بینی گران تر شدن مسکن یا طلا و افزایش ارزش پول خود، به خرید این کالا ها اقدام می کنند. این کار منجر به رشد و توسعه اقتصادی و جهش تولید نمی شود، بلکه صرفاً مشکلی دیگر به مشکلات کشور اضافه خواهد کرد.

سفته بازی چه آسیبی به تولید می زند؟

طی سال های اخیر، سود سپرده گذاری از نرخ تورم پایین تر بوده است. به همین علت بخش قابل توجهی از سرمایه ها از بورس و سپرده گذاری خارج شده و وارد بازارهایی نظیر بازارهای غیرتولیدی مانند ارز، سکه یا مسکن گردیده است. نتیجه این امر بر هم خوردن تعادل میان بازارهای مالی شده است که قیمت مسکن را به صورت ناگهانی افزایش داده و حباب قیمتی در بازار های گوناگون ایجاد کرده است. این کار نه تنها اقتصاد کشور را نابود می کند، بلکه به آن ظرر غیر قابل جبرانی نیز وارد می کند. سفته بازی در بازار بورس چندان قدرتمند عمل نمی کند و شرایط برای تامین مالی شرکت های تولیدی از این طریق وجود ندارد.

در صورتی که بازار اولیه بتوانند خود را فعال تر کرده و مکانیزم ورود شرکت های خصوصی جدید را به بازار بورس و هموار سازد، می تواند حجم قابل توجهی از نقدینگی مردم را جذب کرده و به بهبود رونق تولید کمک کند. بهتر است افراد سرمایه های خود را در حوزه تولید و صنعت سرمایه گذاری کنند و با خرید سهام هایی که به رشد و رونق تولید کمک می کند، مبادرت بورزند. از سوی دیگر سیاست مداران ایران نیز باید فضای مناسبی را برای سرمایه گذاری و اعتماد مردم فراهم کنند و زمینه برای افزایش تولید و اشتغال را فراهم کنند تا بستر و زمینه لازم برای جذب سرمایه های عمومی به سمت تولید و صنعت فراهم شود. (4)

نقش دولت در رونق تولید و کاهش سفته بازی

یکی از اقدامات موثری که دولت می تواند برای جلوگیری از سفته بازی و در جریان آن در حوزه سفته انجام دهد، حمایت از نهادهای خصوصی است. این کار سفته بازی را به صورت چشمگیری کاهش می دهد؛ زیرا اغلب شرکت های خصوصی به دلیل حضور نهادهای فعال در اقتصاد که درگیر سفته بازی هستند وارد فعالیت نمی شوند.

پول هایی که وارد بازار سرمایه می شود، باید به دست تولید کننده واقعی برسد تا رونق تولید محقق شود نه اینکه صرفاً در بازار طلا و سکه آنقدر دست به دست شود تا قیمت سهام بالا رفته اما از آن سوی دیگر تولید کننده از این افزایش قیمت ها سودی نداشته باشد و نتواند به توسعه کار خود فکر کند.

سفته بازی تنها اقتصاد کشور را مختل می کند بلکه سیاست های دولت را نیز به اضمحلال می کشاند. سیاست گذاری پایدار و تولید محور، ضامن انتقال سرمایه از چنگ سفته بازان به دامان تولیدکنندگان است و دولت باید زمینه مناسبی را برای این انتقال فراهم کند. (5)

پی نوشتها