بررسی رابطه دو سویه جهش تولید با صنایع مختلف

همه ما امروزه به طور نسبی با مفاهیم مختلفی چون صنعت و تولید آشنایی داریم و به خوبی می دانیم این که مفاهیم مرتبط با اقتصاد هستند. اقتصاد نیز علم و مفهومی بسیار گسترده است که در ساده ترین حالت سعی دارد سرمایه خرد را جذب و آن ها را تبدیل به سرمایه کلان کند. نحوه راهبری این سرمایه کلان، بنیاد اصلی اقتصاد است.

در کلام بهتر همانطور که ماشین و قطار و هواپیما و ... راهبر دارند، سرمایه و گردش مالی نیز راهبر دارد که کارشناس اقتصاد و کسی که اقتصاد را بداند صلاحیت این راهبری را دارد. اما مسئله ای که وجود دارد این است که اصولا تولید را تنها محدود به کارخانه و تولیدی می دانیم و وقتی از صنعت صحبت می شود چرخ دنده و ماشین و ... به ذهن ما خطور می کند. در حالی که این دو مفهوم می تواند گستره معنایی بالاتری داشته باشند.

بررسی مفاهیم واقعی تولید و صنعت

قبل از شروع مبحث بررسی تولید و صنعت، بهتر است کمی با خود اقتصاد آشنا شویم. اقتصاد را اصولا مفهوم پیچیده و بسیار گسترده می دانند. وقتی صحبت از اقتصاد به میان می آید معمولا جداول و قیمت ها و ... به ذهن انسان می رسد و اقتصاد را چیزی جز این نمی دانیم. اما اگر بخواهیم دقیق تر به موضوع نگاه کنیم متوجه می شویم که اقتصاد مفهومی به مراتب ساده تر و پایه ای تر دارد. تمام علم اقتصاد از هر جنبه و دیدی بر اساس یک مفهوم ساده به نام خرید و فروش بنا نهاده شده است.

اقتصاد علمی است که می خواهد خرید و فروش را در سطوح مختلف کنترل کند. خرید و فروش نیز در پایین ترین و ساده ترین حالت خود اتفاقی است که میان دو انسان رخ می دهد. یکی از آن ها خریدار و دیگری فروشنده است و این در حالی است که به واسطه پلی به نام معامله با یک دیگر ارتباط برقرار می کنند. این پل جاده ای دو طرفه است که از یک سوی آن سرمایه و از سوی دیگر آن محصول یا خدمات عبور می کند.

تمام علم اقتصاد بر اساس این پل و رابطه میان دو انسان برقرار می شود. پس اقتصاد برعکس چیزی که نشان می دهد خشک و بی روح نیست. بلکه کاملا علمی انسانی و مرتبط با روحیه انسان است. برای درک این موضوع تنها کافی است به اطراف خودتان به خوبی نگاه کنید، شما از صبح تا شب مدام و از شب تا صبح به شکل های مختلف در حال معامله هستید.

این معاملات به قدری زیاد است که حتی گاهی حساب آن ها از دستتان خارج می شود. به طور مثال، برای خط اعتباری خود وقتی شارژی را به صورت غیر حضوری تهیه می کنید، عملا یک معامله انجام داده اید. معامله ای که در آن هزینه ای داده شد، تمدید خدمتی گرفته شد و معامله تمام شد. این تمام داستان اقتصاد است. حال با این تعریف کاملا ساده و به دور از مباحث سنگین آکادمیک به نظر شما تولید و صنعت چه جایگاه هایی می توانند داشته باشند؟ در ادامه با ما همراه باشید تا به این سوال پاسخ دهیم. (1) و (2)

تولید، چیزی فراتر از ساخت یک محصول است!

تولید لغتی عربی است که در مفهوم کلی به معنی ایجاد یک چیز جدید است. این چیز جدید می تواند تکراری باشد و اصولا محصولات یا خدماتی که در بازار اقتصادی وجود دارد غالبا تکراری هستند و مدام در خط تولید قرار می گیرند. اما مسئله مهمی که ما در این جا می خواهیم به آن بپردازیم این است که تولید چیست؟ آیا تولید تنها به ساخت و ارائه یک محصول منتهی می شود؟

برای پاسخ به این سوال به مثال بالا توجه کنید. ما در مثال بالا پلی را ترسیم کردیم که به صورت جاده ای دو طرفه است. همانطور که گفتیم یک سوی این جاده سرمایه ای است که به سمت فروشنده یا ارائه دهنده خدمات می رود و سوی دیگر جاده خدمات یا محصولاتی است که خریدار یا مصرف کننده آن ها را درخواست کرده است.

چه چیزی در این مثال توجه شما را به خود جلب می کند؟ پل؟ معامله؟ خریدار یا فروشنده؟ سرمایه؟ محصول یا ...؟ بله آن چیزی که در این بحث به ما مربوط می شود مفهومی تحت عنوان "خدمات" است. ما در مثال هایی که زدیم مدام از واژه "خدمات" استفاده کردیم. خدمات در واقع هیچ محصول عینی نیست و در هیچ کارخانه ای تولید نمی شود. خدمات مفهومی است که توسط یک انسان برای انسان دیگر رخ می دهد. حال ممکن است این خدمات شکل های مختلفی بگیرد.

اگر دقت داشته باشید، با گسترش اینترنت و اضافه شدن شبکه های مجازی به زندگی ما، عملا داستان خدمات رنگ و بوی جدی تری به خود گرفت. امروز در دنیای اینترنت هر نوع خدمتی را می توانیم پیدا کنیم که با پرداخت مقداری پول به راحتی در اختیار ما قرار می گیرد. حال سوال اصلی این است که آیا این خدمات جزئی از تولیدات در اقتصاد محسوب می شود؟ اجازه دهید به تعریف نگاه کنیم.

تولید دقیقا مفهومی است که به سبب آن یک چیز (مطاع) برای عرضه ایجاد می شود و عملا تولید رابطه میان خریدار و فروشنده را ایجاد می کند. حال بر اساس این تعریف آیا می توان گفت که خدمات نیز جزئی از تولید محسوب می شود؟ بله! کاملا می توان به این مفهوم رسید که خدمات می توانند جزئی از تولیدات باشند.

بنابراین تولید دیگر لزوما تنها در کارخانه ها یا صنایع مختلف و تولیدی ها و ... نیست. تولید می تواند به واسطه یک گوشی هوشمند و داشتن تفکر خلاق در یک صفحه مجازی اتفاق بیفتد. تولید یعنی ایجاد هر چیزی (عینی یا غیر عینی) که می توان به موجب آن رابطه معامله ای میان خریدار و فروشنده (دو انسان) ایجاد کرد.

این مسئله پایه ای و ساده از نظر اقتصادی بسیار اهمیت دارد. متاسفانه دید سنتی به تولید باعث شده است که غالب حمایت های دولتی یا مردمی تنها از کارخانجات و تولیدی ها باشد. در حالی که اقتصاد می تواند به واسطه بها دادن به خدمات ارائه شده در جامعه جایگاه بهتری نسبت به وضعیت کنونی داشته باشد. این یک اتفاق بسیار مثبت در مورد اقتصاد است. (1)

صنعت و مفهوم اصلی آن

اما به نظر شما صنعت چه مفهومی می تواند داشته باشد؟ اصولا وقتی گفته می شود صنعت یک مجموعه ای از چرخ دنده ها یا ماشین آلات جلوی چشم ما ظاهر می شود. در واقع وقتی صحبت از صنعت یا صنایع مختلف زده می شود منتظر این هستیم که چیزی خشنم، محکم و البته بزرگ را جلوی خودمان تصور کنیم. در حالی صنعت می تواند مفهومی ساده تر نیز داشته باشد.

برای رسیدن به این مفهوم ساده بیایید یک تعریف کوچک از صنعت ارائه دهیم. به طور کلی می توانیم بگوییم که صنعت مجموعه از تولیدات را در بر می گیرد. یعنی یک سری تولیدات که مشخصه های نزدیک به یکدیگر دارند را می توان در یک گروه مشخص قرار داد و به آن صنعت گفت. به طور کلی می توان گفت که تولیدات درون یک صنعت هدف مشخصی دارند و معمولا یک محصول یا یک نوع خدمت مشخصی را ارائه می دهند. مثلا در صنعت خودرو سازی ما مجموعه ای از قطعه سازان و خودروسازان و ... داریم که در کنار یکدیگر این صنعت را ایجاد کرده اند.

بر اساس این تعریف و تعریفی که از تولید داشتیم به راحتی می توانیم بگوییم که صنعت نیز فراتر از کارخانه های ساخت یک محصول است. وقتی تولید می تواند شامل خدمات نیز شود، از این رو صنعتی را نیز خواهیم داشت که می تواند از مجموعه ای از خدمات ایجاد شود.

یکی از مشهور ترین این صنایع که کاملا از فضای کارخانه ای و ... دور است، صنعت گردشگری و جذب توریست است. این صنعت که مجموعه ای از خدمات مربوط به جذب مسافر را در بر می گیرد توانسته اقتصاد کشورهایی مانند ترکیه را نجات بدهد و عملا این کشورها سرمایه گذاری عجیبی روی این صنعت کرده اند.

به طور کلی می توان گفت که صنعت تنها ماشین آلات نیست. صنعت مجموعه ای از خدمات و یا تولیداتی است که در یک راستا قرار دارند و عملا یک نوع هدف را پیگیری می کنند. مثلا صنعت برق ایران مجموعه ای از خدمات عموما دولتی است که در جهت تامین برق انجام داده می شود. برای درک گروه های صنایع مختلف و این که چه صنایعی در ایران فعالیت مستقیم و مستمر دارند به نظر می آید بهتر است به نقشه بورس ایران نگاه کنید.

در این نقشه سهم ها و نمادها در زیر مجموعه ای از صنایع قرار گرفته اند. صنعت بانکی را می توان مشهور ترین صنعت خدماتی دانست که در ایران فعالیت بالایی دارد و عملا درصد بالایی از سهم بازار را نیز به خود اختصاص داده است.

بنابراین به طور کلی می توان گفت که صنایع نیز فضایی فراتر از کارخانه جات و ماشین آلات دارند. به واقع این دید ما نسبت به صنایع و اقتصاد است که باعث شده است برخی از صنعت های مهم مانند گردشگری از رده خارج شوند و عملا درصد بالایی که سرمایه بالقوه نابود شود. هر کشوری با توانایی گردشگری طبیعی و باستانی که ایران دارد می توانست رده بالایی از کسب درآمد را به خود اختصاص دهد. در ادامه به رابطه میان تولید و صنعت با اقتصاد خواهیم پرداخت. (2)

صنعت و تولید، در دل اقتصاد

ما در این مقاله ابتدا سعی کردیم تعریفی ساده از اقتصاد ارائه دهیم. در این تعریف سعی شد که اقتصاد را از جنبه کاملا بنیادی نگاه کنیم. توجه داشته باشید که اقتصاد به واقع یک خرید و فروش است. یعنی شما در تمام جنبه های اقتصاد را که نگاه کنید، هیچ چیز فراتر از خرید و فروش یک محصول یا یک خدمت نمی توانید پیدا کنید.

آن چیزی که در دنیای اقتصاد خرید و فروش می شود یا مورد مصرف واقع می شود، همان چیزی است که به واسطه مفهومی به نام تولید ایجاد می شود. همانطور که گفته شد تولید تنها مربوط به کارخانه ها و ساخت یک محصول نیست. بلکه جنبه دیگری نیز دارد.

تولید می تواند خدمات ارائه شده در سطح جامعه را نیز در بر گیرد. مسئله اینترنت و افزایش کاربران آن این خدمات را رونقی دیگر داده است و به نوعی تولیدات از نوع خدماتی را شکل دیگری داده است. از این رو به نظر می رسد که وقت آن رسیده است که دولت و مردم نگاه سنتی به تولید را کنار بگذارند و عملا خدمات را هم در دسته تولیدات جای بدهند.

در مورد صنعت نیز اینگونه گفتیم که وقتی مجموعه ای از تولیدات از هدفی مشترک برخوردار هستند و قرار است در نهایت یک نوع خدمت یا محصول کلی را به مخاطب یا مشتری ارائه بدهند، ایجاد می شود. در کلام بهتر وقتی تولیدات می تواند شامل خدمات هم باشد، صنایع خدماتی نیز ایجاد می شود.

همانطور که بیان کردیم صنایع خدماتی مانند گردشگری از جمله مهمترین صنایع جهانی است که امروزه درصد بالایی از اقتصاد بسیاری از کشورها از جمله ترکیه را به خود اختصاص داده است. تنها کافی است به درستی به اطراف خود نگاه کنید. ایران پر از منابع طبیعی و گردشگری است که می تواند به راحتی صنعت گردشگری را در خود ایجاد کند. این صنعت قادر است چندین و چند شغل را در کنار خود مدیریت کند و توزیع ثروت خوبی خواهد داشت.

بنابراین تولید در دل صنعت و صنعت در دل اقتصاد حضور دارد. این که تولیدات و صنایع را تنها محدود به ساخت یک محصول بدانیم عملا محروم کردن اقتصاد کشور از نیمی از ظرفیت داخلی است. اقتصاد امروز ایران آن قدر کشش و قدرت ندارد که بخواهد با نیمی از ظرفیت خود در برابر هزاران تحریم و مشکل و ... بایستد. اگر قرار است جهش تولید اتفاق بیافتد یا این که اقتصاد به وضعیت مناسبی برسد، باید در نوع نگاه خودمان به صنایع و تولیدات، تجدید نظر عمیقی کنیم. (3)

صنایع مختلف از نظر محوریت نیروی انسانی، سرمایه و تکنولوژی

صنایع نقش حیاتی و مهمی را در جامعه بازی می کنند. در سال جهش تولید توجه به صنایع و بنگاه های اقتصادی بزرگ و کوچکی که ایجاد شدند، باید افزایش یابد. در این دوران صنایع باید از نظر مالی حمایت شوند تا بتوانند نیروی کاری فعال و با امید و همچنین آخرین تکنولوژی های موجود را در دسترس داشته باشند. وجود و پیشرفت صنایع به زندگی انسان ها معنا می بخشد تا در راستای هدفی بزرگتر تلاش کنند.

هدف خدمت به جامعه و بهبود وضعیت زندگی افراد آن. همچنین نقش مهمی را در رفاه و سلامت روانی اعضای یک کشور بازی می کنند. با این حال صنایع وابسته به مسائل بسیاری هستند. یکی از آن ها وجود سرمایه های انسانی است. هر بنگاه اقتصادی و صنعتی نیازمند نیروی برای حرکت به جلو خواهد بود.(4)

درست است که وجود تکنولوژی های مدرن و بودجه نیز عناصر حیاتی صنایع هستند، با این حال اگر نیروی انسانی برای انجام کارها وجود نداشته باشد، همگی به معنا به نظر می رسد. به همین سبب باید به آموزش و توسعه منابع انسانی توجه خاصی نمود. این نیرو باید همگام با پیشرفت علم و تکونولوژی آموزش داده شود. همچنین در دنیای امروزی به نیروی انسانی عاملی حیاتی و استراتژیک شناخته می شود. تعاریف بسیاری برای سرمایه انسانی گفته شده است. به این موضوع اشاره می شود که سرمایه انسانی مانند کالایی در بازار قابل مبادله نیست و شامل دو بخش ذاتی و اکتسابی می شود. (5)

یکی از حیاتی ترین دارایی های سازمان ها شناخته می شود و کیفیت و توانمند آن ها در بقا و ادامه حیات آن صنعت تاثیر بسزایی دارد. با این حال همانطور که اشاره کردیم، عوامل دیگری نیز بری صنایع تاثیر گذار هستند که می توانند کیفیت کار نیروی انسانی را نیز تغییر دهند. یکی از این مسائل سرمایه گذاری و مدیریت مالی است. صنایع نیازمند به دانش مدیریت مالی و سرمایه گذاری لازم برای ایجاد پروژه های جدید و به اتمام رساندن پروژه های فعلی هستند. (6) و (7)

اهمیت فناوری و تکنولوژی نیز بر کسی پوشیده نیست و صنایع در استفاده از آن استثنا نخواهد بود. امروزه عصر اطلاعات است و نمی توان سازمان، بنگاه و شرکتی را بدون فناوری و کاربرد آن تصور کرد. فناوری های نوین اطلاعات را از محیط یا از فرآیندی دریافت می کنند و خروجی آن ها می تواند بر تدارکت، تصمیم گیری های مدیران و تمامی زیربخش های یک صنعت تاثیر بگذارد.

به همین ترتیب نیروی کار نیز باید با تکنولوژی روز هماهنگ شود تا آن بتوان خروجی مثبت و تاثیر گذار را دریافت کرد. می توان این سه را مثلثی در نظر گرفت که بر یک دیگر تاثیر می گذارند و روابط متقابل با یکدیگر دارند. برای مثال صنایع معدنی را تصور کنید برای جذب نیروی انسانی نیازمند سرمایه گذاری مالی و مدیریت آن است و همچنین باید بتواند از تکنولوژی های روز استفاده کند تا بیشترین بازدهی را داشته باشد. معدنکارها باید از لحاظ اقتصادی تامین شوند تا بتوانند بیشترین خروجی را برای رسیدن به شعار جهش تولید، ایجاد کنند. (7)

جایگاه منابع انسانی در صنعت کجاست؟

به اهمیت نقش منابع انسانی در صنعت اشاره کردیم. همچنین وجود منابع انسانی به معنای افزایش نیروی کار و کاهش بیکاری است که یکی از اهداف نهایی جهش تولید است. فعالیت های کلیدی منابع انسانی توسط دکتر جزنی، رئیس انجمن علمی بازاریابی ایران به این گونه خلاصه شده است:

ارائه طرح و بررسی شغل

جذب نیرو ها

آموزش و توسعه منابع انسانی

مدیریت، ارزشیابی عملکردها

ایجاد و بررسی سیستم های انگیزشی

بهداشت و ایمنی

چالشهای روابط میان کارکنان

و مدیریت منابع انسانی به صورت بین المللی (8)

استاد دانشگاه شهید بهشتی نیز به اهمیت منابع انسانی برای توانمند سازی جامعه اشاره می کند. تغییرات محیط کسب و کار و بازار یکی از عواملی است که توانمند سازی نیروی انسانی در سازمان ها و بنگاه ها را ضروری می کند.

همچنین اشاره می کند به صنایع دانش بنیان، به این معنا که یکی از روش های جدید و نوآورانه برای رسیدن به جهش تولید توجه به بنگاه های دانش بنیان و جذب نیروی انسانی برای این دسته است. همچنین اشاره می شود که چگونه شرکت های غربی نخبه ها و افراد با استعداد را از دوران دبیرستان و دانشگاه تشخیص می دهند و بر روی این افراد سرمایه گذاری می شود.

این مسئله در چند سال اخیر در کشور ما نیز مورد توجه قرار گرفته است و می بینیم که چگونه شرکت‌های دانش بنیان در راه تولید و صنایع مختلف وارد بازار شده اند. (8)

توجه به بازار سرمایه در جهت تحقق جهش تولید

بازار سرمایه و پول همواره در کشور ما دستخوش تغییرات بسیاری بوده است؛ عوامل زیادی باعث عدم تعادل آن می شوند. محدودیت تامین مالی و منابع ارزان یکی از موانع صنایع است. با این حال در سال جهش تولید نقش و اهمیت بازارهای مالی در انواع صنایع بیشتر شده است. در این سال وزارت صنعت، معدن و تجارت برنامه های متعددی برای سرمایه گذاری و ایجاد مولد اقتصادی در جامعه ارائه داده است. (9)

توسعه معادن و صنایع معدنی

توسعه فناوری و محصولات دانش بنیان

مدیریت بازار و ساماندهی لجستیک تجاری

بهبود فضای کسب و کار مرتبط با صنعت

برنامه و تامین منابع مالی

توسعه سرمایه گذاری

که هر کدام شامل زیر بخش ها و برنامه های مختلف هستند. همچنین سرمایه گذاری در بخش صادرات نیز یکی از برنامه های مهم در سال جهش تولید است. از موارد دیگر که در سال جهش تولید مورد توجه برای سرمایه گذاری قرار گرفته است، احیای معادن غیرفعال، حفاری های لازم، واحد های بزرگ و کوچک تولیدی (محصولات مختلف از جمله بازار پوشاک) ، واحد های صنفی، تولید خودرو های برقی و هیبریدی در شرکت های دانش بنیان و ... همگی از برنامه های سرمایه گذاری در سال جهش تولید هستند. (10)

تکنولوژی و جهش تولید

همانطور که پیش از این نیز اشاره کردیم، نمی توان از نفوذ فناوری و تکنولوژی در انواع صنایع چشم پوشی نمود. فناوری تاثیر بسیاری در نوآوری و صنایع مبتنی بر دانش دارد. در سال جهش تولید نباید کشور تنها بر منابع طبیعی که یکی از آن چاه ها نفت و گاز است متکی باشد. باید کشور بتواند با کمک فناوری و تکنولوژی های جدید از منابع طبیعی استفاده کرده و محصولاتی جدید ایجاد کنند. همچنین اشاره می شود که بین صنایع و کسب و کارهای مختلف باید هماهنگی لازم وجود داشته باشد. (11)

ارائه مواد خام به صنایع مختلف و بنگاه های کوچک و بزرگ برای اشتغالزایی و توسعه کسب و کار، روشی مناسب است منتها اگر با فناوری های روز دنیا ایجاد نشود ممکن است نتواند با محصولات وارداتی رقابت کند. یکی از مسئولان پیشنهاد داده است که صنایع دفاعی ایران به عنوان الگوی برای رشد و توسعه و جهش تولید قرار گیرد. این مسئله در بسیاری از کشورها وجود داشته است و همواره صنایع دفاع پیشگام مسائل مختلفی بوده اند. همان طور اینترنت در ابتدا به عنوان یک پروژه دفاعی ارتش ایجاد شد و سپس با فعالیت شرکت های مختلف گسترش یافت. (12)

صنایع وابسته به نیروی انسانی متخصص و غیر متخصص

بدون وجود افراد کارآمد برآورده شدن اهداف یک سازمان غیر ممکن خواهد بود. نیروی انسانی یکی از اساسی ترین و با ارزش ترین سرمایه یک سازمان است. عنوان مثال وجود نیروی انسانی متخصص در بنگاه های دانش بنیان برای ساخت فناوری های هسته ای و همچنین توسعه زیر ساخت های فناوری اطلاعات در کشور یکی از حیاتی ترین مسائل است. فعالیت دانش بنیان شامل دو دسته می شود، آن هایی که فقط اعضای هیات علمی مالک آن هستند و دسته دیگر آنهایی که دانشگاه نیز در مالکیت آن ها نقش دارد و خدمات علمی، فنی و تحقیقاتی را ارائه می دهند.

گروه های دانش بنیان به طبع نیازمند نیروی انسان متخصص هستند تا محصولات و فناوری های نوینی را تولید کنند. باعث می شوند تا مراکز رشد و خدمات ایجاد شده و کسب و کارهای مختلف توسعه پیدا کنند. همچنین می توانند راهی برای ورود به بازار بین المللی و جهانی برای صنایع مختلف ایجاد کنند.

صنایع مختلف دیگر نیز به نیروی انسانی متخصص نیازمند هستند. برای مثال صنعت نفت یکی از صنایعی است که چشم اندازی قوی برای آینده خود تعیین کرده است. با این وجود می دانیم که تنها نیروی انسانی متخصص باعث به حرکت درآمد چرخ صنایع نمی شوند.

نیروهای غیر متخصص نیز می توانند در بخش های مختلف صنایع نفت، گاز و پتروشیمی فعالیت کرده و بار عظیمی را از دوش این صنعت بردارند. در همین حین می توانند آموزش های لازم را برای بالا بردن سطح مهارتی خود دیده و تبدیل به پتانسیلی بالقوه برای افزایش تولید و بهره وری شوند. (13)

علاوه بر صنعت نفت، صنعت ساخت و ساز نیز به هر دو نیروی انسانی متخصص و غیر متخصص نیازمند است. در صنعت ساخت و ساز برنامه ریزی های استراتژیک و اهداف توسط نیروی متخصص تعیین شده و نیروی غیر متخصص آن را می تواند به مرحله اجرا درآورد.

همواره لازم نیست این دو دسته را از هم جدا کرده و برای کارهای مشخص قرار دهیم. بلکه این دو مکمل یک دیگر هستند. نیروی انسانی به طور کل یکی از عوامل مهم در صنایع مختلف است. پروژه های عمرانی و شهرسازی برای به اجرا درآمدن به منابع انسانی نیازمند هستند. (14)

برخی از صنایع نیز وجود دارند که به افراد با تجربه نیازمند هستند. به این معنا که آموزش دیدن در دانشگاه و دوره های مختلف می تواند تاثیر گذار باشد، با این وجود تجربه کاری حرف اول را در این صنایع می زند. برای مثال صنعت چرم کشور که در سال های اخیر نیروی کافی برای به اجرا درآوردن سیاست های خود را ندارد.

کمبود افراد با تجربه و همچنین نبود سرمایه کافی برای جذب نیروی های متخصص باعث شده تا این صنعت نتواند به چشم انداز های تعیین شده خود دست یابد.

این صنعت می تواند به سمت تمام اتوماتیزه و ماشینی شدن برود، با این وجود ارزش اساسی خود را که «کار دست» است، از دست می دهد. صنعت چرم در استان های مختلف از تکنولوژی های به روز بهره نمی برد و نیازمند توجه دولت است. به این معنا که در کشور صنایعی وجود دارند که نه تنها نیروی انسانی کافی ندارند بلکه به دلیل عدم سرمایه گذاری نمی توانند با بازار جهانی نیز از نظر تکنولوژی رقابت کنند. به طبع آموزش و پرورش نیز در ایجاد نیروی کار برای برخی صنایع نقش مهمی دارد؛ نه تنها آموزش نسل جدید بلکه ترغیب آن ها برای رفتن به سمت صنایع مختلف و کاربردی در کشور. (15)

در صورت نبود منابع انسانی کافی، چرخ صنعت به حرکت نخواهد آمد و سرمایه ای تولید نخواهد شد و تکنولوژی نوینی ایجاد نمی شود. در عین حال در صورت نبود سرمایه اولیه و حمایت دولت از صنایع، شرکت ها نمی توانند نیروی انسانی لازم و تکنولوژی جدید را به دست آورند. نیروی انسانی می تواند متخصص یا غیر متخصص باشد و این دو می توانند مکمل یک دیگر باشند.

صنعت نفت، صنعت ساخت و ساز، صنعت چرم و ... به نیروی های مختصص و غیر متخصص نیازمند هستند. همچنین گروه های دانش بنیان می توانند زمینه ای را برای تولید تکنولوژی های جدید ایجاد کنند. چراکه گروه های دانش بنیان زیر نظر دانشگاه ها و هیات علمی، بیشتر از هر چیز به تحقیق برای یافتن راهی برای بهبود کسب و کار و فناوری های جدید می پردازند.

بررسی صنایع وابسته به تکنولوژی و رابطه آن ها با جهش تولید

وقتی از تولید و جهش تولید در سطح جامعه صحبت می شود اصولا این سوال به ذهن ما خطور می کند که این جهش تولید قرار است در چه بخشی از سطح اقتصادی و تولیدی رخ بدهد؟ در کلام بهتر آیا تولید به روش سنتی می تواند ما را به جهش تولید برساند؟

وقتی می گوییم روش سنتی بسیاری اینگونه تصور می کنند که منظور ما همان شیوه آهنگری قرن پیش است. اما به واقع صنایع امروز بیش از چیزی که تصور کنید پیشرفت کرده اند. در این پیشرفت بسیاری از دستگاه ها از رده خارج شده اند و بسیاری از کارخانه های حجم های کوچکتری گرفته اند.

اما به هر دلیل ایران هنوز از این پیشرفت کمی عقب افتاده است و در صنایع مختلف کمتر شاهد این هستیم که آن ها بخواهد از تکنولوژی استفاده کنند. اما چرا تکنولوژی رابطه مستقیمی با جهش تولید دارد؟

برای پاسخ به این سوال می توان از چند جنبه به این موضوع نگاه کرد. جنبه اول این موضوع بعد تولید محصولات با کیفیت تر و احتمال صادرات آن ها و کسب بازارهای جهانی است. بعد دومی که باید آن را بررسی کنیم مسئله ای به نام فراوری است. در واقع ایران معدن مواد اولیه خام است که متاسفانه به صورت خام فروشی از کشور خارج می شوند. تکنولوژی می تواند جلوی این داستان را بگیرد و عملا این مواد اولیه را به صورت فراوری شده به بازارهای جهانی عرضه کند.

در ادامه از این بعد نیز بیشتر خواهیم گفت. بعد دیگری که می توانیم در این مقاله به آن بپردازیم این موضوع است که تکنولوژی اثرات جانبی مثبت بسیاری در موارد مختلف دارد. به بیان بهتر اثرات جانبی تکنولوژی می تواند کمک کننده اساسی در مسیر جهش تولید باشد.

اما اگر بخواهیم فارغ از این مسائل از دید دیگری به دنیای تکنولوژی و رابطه آن با جهش تولید نگاه کنیم متوجه می شویم که خود جهش تولید نیز باعث می شود تا ما در سطح اقتصادی و تولیدی کشور شاهد پیشرفت صنایع وابسته به تکنولوژی باشیم. بنابراین رابطه بین جهش تولید و تکنولوژی یک رابطه دو طرفه است. پیشرفت هر کدام موجب پیشرفت دیگری خواهد شد. در دامه سعی می کنیم این چند جنبه را با هم مورد بررسی قرار دهیم. (16)

صنایع تکنولوژی و رابطه آن با جهش تولید

مهمترین جنبه ای که در مورد صنایع تکنولوژی مورد بحث و بررسی قرار می گیرد، محصولات تولید شده آن ها است. شاید برایتان عجیب و تاسف آور باشد که ایران با وجود این که می تواند انواع موشک های پیشرفته طراحی و تولید کند و این تکنولوژی را در اختیار دارد، از تولید موتور ساعت عاجز است! یا با وجود این که ایران می تواند انواع پهباد های به روز دنیا را طراحی کند و به نوعی تمام دنیا را انگشت به دهن کند اما از نظر تکنولوژی و کیفیت ساخت خودروهای داخلی چند ده قدم عقب تر از دنیا حرکت می کنیم.

این موضوع نشان دهنده این است که ایران از نظر نیروی انسانی و فکری و دانشگاهی قابلیت ایجاد تکنولوژی و استفاده عملی از آن را دارد. اما چرا از آن در زمینه تولید محصولات استفاده نمی شود؟ رهبر ایران نیز با توجه به همین خلاء سعی کرده است با ایجاد یک شعار عملی در سال های گذشته و امسال (جهش تولید) توجه دولت و مردم را به تغییر روند یا ایجاد یک روند تکنولوژی جدید در صنعت داخلی جلب کند.

در کلام بهتر جهش تولید در این جا به این معنی است که مصرف کننده داخلی با خرید محصولات داخلی باعث می شود که سرمایه بیشتر در داخل اقتصاد و تولیدات داخلی جریان داشته باشد. این سرمایه بیشتر اگر به درستی مدیریت شود می تواند باعث خرید تجهیزات به روز تر و ایجاد کارخانه های مدرن تر و در نهایت منجر به تولید محصولاتی با تکنولوژی برتر می شود.

بنابراین عملا جهش تولید وقتی صورت می گیرد که توجه مردم و البته دولت به محصولات و تولیدات داخلی جلب شود. نکته قابل توجه این است که در صنایع نظامی مسائل اقتصادی مطرح نیست یا بهتر بگوییم این نوع مسائل کمتر مطرح است.

آن چیزی که در مسائل نظامی اهمیت دارد حفظ امنیت کشور است بنابراین یک عزم ملی در مورد این صنایع وجود دارد. همین وحدت و عزم ملی باعث شده است که این صنایع در عین تحریم ها و اوج دشمنی های کشورهای غربی، به تکنولوژی های برتر دنیا دست پیدا کنند. این موضوع نشان دهنده این است که اگر در کشور در مورد صنایع و تولیدات داخلی نیز همچنین عزمی وجود داشته باشد و این بار مردم به عنوان مصرف کننده و دولت به عنوان نماینده مصرف کنندگان و تولیدکنندگان و به عنوان متولی این امر وحدت خوبی در این زمینه داشته باشند، می توانند به تکنولوژی های بهتر در هر صنعتی دست پیدا کنند.

این عزم ملی در زمینه اقتصادی دقیقا همان جهش تولید است. توجه داشته باشید که چه بخواهیم و چه نخواهیم، دنیا در حال پیشرفت است و دیگر فرصت ایستادن نیست. اگر می خواهیم حرفی برای گفتن در دنیا داشته باشیم باید سعی کنیم که به برترین صنایع وابسته به تکنولوژی اتکا کنیم و به آن ها پروبال بدهیم که این خود باعث ایجاد یک جهش تولید مهم در اقتصاد کشور می شود. البته باید قبول کرد تنها مسیر رسیدن به این مهم نیز از همان عزم ملی در اقتصاد یا جهش تولید می گذرد. (16) و (17)

صنایع تکنولوژی وابسته به مواد اولیه داخلی

همانطور که می دانید ایران معدن مواد اولیه های بسیار مرغوب و مهم در دنیا محسوب می شود، به جز نفت و گاز ایران معادن فوق العاده مس، طلا و انواع سنگ های مختلف دیگر را دارد. از این رو همیشه مورد توجه کشورهای غربی و اروپایی و سایر کشورهای صنعتی قرار دارد. بسیاری از کشورها مواد اولیه ایران را با قیمت کمتر می خرند و محصول فرآوری شده را دوباره به خود ایران می فروشند! علت این که این مواد با قیمت کمتر خارج و با قیمت بیشتر دوباره به ایران بر می گردد در یک کلمه به نام تکنولوژی خلاصه می شود.

در واقع پازل گم شده که باعث شده است چرخه اقتصادی در داخل کمی لنگ بزند و عملا سرمایه این چرخه از مدار داخلی خارج به کشورهای دیگر وارد شود عمدتا وجود صنایع تبدیلی است. این صنایع تبدیلی می توانند با استفاده از یک تکنولوژی به روز دنیا در ایران ایجاد شوند و انواع محصولات مختلف دنیا را تولید کنند. از آن جایی که مواد اولیه در خاک خودمان وجود دارد، عملا از همان ابتدا می توان با قیمت کم و کیفیت بالا در بازارهای جهانی قد علم کرد.

آیا این به تنهایی نمی تواند یک جهش تولید بزرگ ایجاد کند؟ مسلما که می تواند. چرا که نه تنها باعث می شود مواد اولیه به صورت خام فروشی دیگر از کشور خارج نشود بلکه با فروش محصولات فرآوری شده ارز آوری نیز خواهد داشت و این چیزی است که می تواند اقتصاد ایران را زیرو رو کند و باعث شکوفایی و جهش تولید آن شود.

توجه داشته باشید وقتی که از صنایع تبدیلی و تکنولوژی های مربوط به آن صحبت می شود بسیاری تصور می کنند که این تکنولوژی ها در پالایشگاه ها و صنایع نفتی و پالایشی خلاصه می شود اما ایران از هر نظر معدن طبیعی محسوب می شود. به طور مثال زعفران یا پسته ایران را هیچ کشور دیگری نمی تواند تولید کند. از این رو ایران به عنوان قطب صادرات این محصولات شناخته می شود. اما نکته جالب توجه این است که ایران قطب صادرات خام این محصولات است.

در واقع کشورهای صنعتی با استفاده از تکنولوژی های نه چندان پیچیده و با استفاده از صنایع تبدیلی مختلف تلاش می کنند این مواد اولیه و محصولات خام را تبدیل به یک محصول دوست داشتنی و پر فروش در دنیا کنند که موفق هم می شوند. در واقع آن چیزی که در دنیا فروخته می شود و به عنوان برند به حساب می آید، آرم و مارک آن کارخانه هایی است که از ایران این محصولات را به صورت خام می خرند و عملا ایران در این بین نقش همان کشاورز ساده ای را دارد که گوجه های خود را به قیمت کمتر به کارخانه رب سازی می دهد و رب تولید شده آن را به قیمت بالاتر می خرد! (17)

ایجاد صنایع تبدیلی می توانند راه مهمی در ایجاد یک گردش مالی جدید و جذاب در ایران باز کنند. چراکه این گردش مالی از دو جنبه سود آوری دارد. اول این که مانع خروج مواد اولیه با هزینه کم از کشور می شود و دوم این که باعث ایجاد محصولاتی با توان رقابتی در بازارهای دنیا می شود. این بار دیگر نام ایران به عنوان برند تولید کننده محصول شناخته خواهد شد که این موضوع می تواند در هر جنبه سیاسی – اقتصادی – فرهنگی یا اجتماعی یک جهش محسوب شود.

اثرات غیر مستقیم استفاده از تکنولوژی در جهش تولید

اما همانطور که گفتیم جهش تولید می تواند باعث ایجاد صنایع وابسته به تکنولوژی شود و این صنایع نیز به نوبه خود می تواند باعث ایجاد گردش مالی عالی از جنبه های مختلف در ماشین اقتصادی داخل شود و این موضوع نیز خود به خود به جهش تولید در اقتصاد داخل کمک شایانی می کند. بنابراین عملا رابطه بین صنایع وابسته به تکنولوژی با جهش تولید یک رابطه دو طرفه است و پیشرفت هر کدام از این ها می تواند خود به خود باعث پیشرفت مورد دیگر شود.

البته در این جا کار دولت است که باید سعی کند جهت نقدینگی و سرانه کشور را به صورت درست و به سمت صنایع وابسته به تکنولوژی حرکت دهد. این صنایع هرچه پیشرفت کنند باعث می شود که اقتصاد داخلی قدرت بیشتری بگیرد. با توجه به موارد گفته شده در بالا نیز به نظر می رسد دولت و حکومت و مردم باید به صورت هماهنگ در جهت رشد این صنایع تلاش کنند.

اما مسئله مهم دیگر در مورد صنایع وابسته به تکنولوژی و جهش تولید، اثرات جانبی این صنایع است. این صنایع به جز سرعت و کیفیت بالایی که در تولید محصولات دارند و این سرعت و کیفیت باعث می شود که از نظر اقتصادی صرفه خوبی داشته باشند، از نظر استفاده از منابع نیز بسیار مورد توجه و اهمیت قرار دارند.

در بیان بهتر، صنایع وابسته به تکنولوژی به سبب فناوری هایی که استفاده می کنند، مصرف منابع و انرژی کمتری دارند. این کم مصرف بودن به خودی خود باعث ایجاد سودآوری بیشتر برای خود صنایع و در نهایت باعث مدیریت مصرف در سطح کلان می شود. این موضوع و این بخش از توسعه صنایع وابسته به تکنولوژی مورد توجه بسیاری از کشورهای صنعتی و پیشرفته دنیا قرار دارند.

آن ها از نظر مدیریتی در سطح کلان دوست دارند با گسترش این نوع صنایع منابع خودشان را به بهترین شکل ممکن مدیریت کنند. چراکه اکثرا آن ها این مواد اولیه و انرژی مورد نیاز خود را خریداری می کنند و عملا در خاک خود منابع تولید کننده انرژی یا مواد اولیه خاصی ندارند؛ بنابراین برای آن ها این موضوع اهمیت فوق العاده ای دارد. (18)

حال شما تصور کنید که در کشوری مانند ایران که هم منابع انرژی به وفور وجود دارد و هم مواد اولیه اکثر صنایع قابل استفاده است، این صرفه جویی می تواند تا چه اندازه ایران را در آینده ای نه چندان دور تبدیل به یک ابرقدرت واقعی در منطقه و دنیا کند. بنابراین به نظر می رسد واقعا باید به مسئله جهش تولید و صنایع وابسته به تکنولوژی توجه ویژه ای داشت. این صنایع امروز حرف اول را در دنیا می زنند.

کشوری به کوچکی هنگ کنگ که حتی از نظر استقلالی چندان وضعیت مشخصی هم ندارد در زمینه تولیدات سرور و تجهیزات شبکه در دنیا حرف اول را می زند. بنابراین دنیا دیگر از حالت این که همیشه حرف ها را باید ابر قدرت هایی مانند آمریکا و روسیه بزنند دور شده است. امروز زمان صحبت صنایع وابسته به تکنولوژی است. هر کشوری که بیشتر به این صنایع بها بدهد و بیشتر از این صنایع حمایت کند، قدرت بیشتری در جهان خواهد داشت. (18)

بررسی صنایع وابسته به سرمایه و رابطه آن ها با جهش تولید

وقتی به عنوان این متن و مقاله نگاه می کنیم، اولین سوالی که به ذهن ما می رسد این است که آیا می توان صنعتی را پیدا کرد که به سرمایه وابسته نباشد؟ از نظر علمی و آکادمیک هر صنعتی که در دنیای تجارت فعالیت می کند عملا به سرمایه وابسته است و به هیچ عنوان نمی توان صنعتی را پیدا کرد که سرمایه ای در دل خود نداشته باشد. به بیان بهتر اقتصاد ذاتا وابسته به پول و سرمایه است و نمی توان بخشی از اقتصاد را پیدا کرد که هیچ وابستگی به سرمایه در آن وجود نداشته باشد.

اما می توان این عنوان و مفهوم را از جنبه ای دیگر نیز نگاه کرد. ما در بازار اقتصاد انواع سرمایه می توانیم داشته باشیم. این سرمایه ها می تواند، سرمایه در گردش، سرمایه ساکن یا راکد، سرمایه مازاد و ... باشند. حال در ادامه سعی می کنیم صنایع مختلف را از نظر نوع سرمایه ای آن ها مورد بررسی قرار دهیم. اما قبل از آن بهتر است به یک عنوان و مفهوم بپردازیم. چرا اقتصاد به سرمایه وابسته است؟

اقتصاد در حالت کلی مانند یک ماشین بزرگ است که از چرخ دنده های متعدد و بسیاری تشکیل شده است. این چرخ دنده ها که هرکدام نشان از یک صنعت یا بنگاه اقتصادی دارد وقتی در کنار یک دیگر کار کنند، ماشین اقتصاد حرکت می کند. در هر نوع سیستم اقتصادی که نگاه کنید تنها نوع چینش این چرخ دنده ها کنار یک و نوع حرکت این ماشین فرق می کند و در اساس همان چرخ دنده و همان نوع حرکت است. نکته بسیار مهم در اقتصاد این است که این ماشین به هیچ عنوان حرکت نمی کند مگر این که از دل این چرخ دنده ها سرمایه یا پول جریان داشته باشد.

پول می تواند یک به یک چرخ دنده ها را به حرکت وادار کند و همین موضوع باعث می شود که سرمایه در دل اقتصاد به چرخش دربیاید. کاملا مشخص است که هر چه سرمایه و پول در گردش میان این چرخ دنده ها بیشتر و بیشتر باشد، اقتصاد بزرگتر و قوی تر خواهد بود و عملا ماشین اقتصادی با سرعت بیشتری حرکت می کند. این ماشین اقتصاد نقش موتور در جامعه را دارد. وقتی این موتور بتواند با دقت و سرعت بالایی کار کند جامعه عملا پیشرفت خوبی را شاهد خواهد بود و این موضوع باعث بالندگی جامعه می شود.

جهش تولید نیز مفهومی است که می خواهیم به واسطه آن این موتور و ماشین اقتصادی را دقیق تر و سریع تر کنیم. در ادامه قصد داریم با بررسی سرمایه ها صنایع وابسته به آن ها کم کم نقش جهش تولید در بالندگی اقتصاد را کشف کنیم. در نظر داشته باشید که لزوما جهش تولید به معنی تولید بیشتر نیست.

جهش تولید می تواند کاری کند که سرمایه در گردش در کل اقتصاد افزایش پیدا کند. در این بین هم دولت و هم مردم وظیفه دارند تا به این مسئله کمک کنند.

مسئله سرمایه اتفاقی است که در حالت خرد آن به مردم و در حالت کلان آن به دولت بستگی دارد. در ادامه سعی می کنیم بیشتر از این مسئله صحبت کنیم و بیشتر با آن ها آشنا شویم. (19)

نقش سرمایه در ماشین اقتصادی!

همانطور که گفتیم سرمایه نقش بنزین برای موتور اقتصادی را بازی می کند. در کلام بهتر تا زمانی که سرمایه ای وجود نداشته باشد چرخ دنده هایی ام به حرکت نمی افتند. اما مسئله اصلی این است که اگر بخواهیم ریز تر و جزئی تر به مسئله نگاه کنیم به این نکته خواهیم رسید که چرخ دنده ها همه در این ماشین اقتصادی با یکدیگر برابر نیستند. برخی از این چرخ دنده ها بزرگ تر و سنگین تر و برخی دیگر کوچک تر و سبک تر هستند.

برخی از چرخ دنده ها شروع کننده و برخی دیگر وابسته به حرکت سایر چرخ دنده ها هستند. برخی از این چرخ دنده ها به طور مستقیم با سرمایه شروع به حرکت می کنند و برخی دیگر عملا تنها نسبت به حرکت دیگر چرخ دنده ها شروع به چرخش می کنند. این نوع تفاوت ها است که باعث می شود که بخواهیم صنایع وابسته به سرمایه را پیدا کنیم.

به بیان بهتر در این حالت و مثالی که زدیم صنایع وابسته به سرمایه، آن دسته از چرخ دنده هایی هستند که تنها با ورود پول شروع به حرکت می کنند و عملا شروع کننده یک مسیر و روند جریان پول در اقتصاد هستند. این چرخ دنده ها غالبا بزرگ هستند اما نمی توان برای آن ها اندازه ای مشخص کرد.

از ویژگی بارز این چرخ دنده ها یا همان صنایع وابسته به سرمایه این است که آن ها در شروع خط قرار دارند و مسئولیت جذب سرمایه خرد از مخاطبان و افراد جامعه را بر عهده دارند. این چرخ دنده ها و صنایع حکم پخش کننده و توزیع کننده ثروت در دل ماشین اقتصادی را دارند. کاملا مشخص است که در کنار این صنایع انواع چرخ دنده های کوچک وجود دارد که به واسطه حرکت چرخ دنده بزرگ تر، می توانند حرکت کنند.

اگر بخواهیم مثال واضحی در این باره بزنیم، می توانیم صنعت خودرو سازی را نام ببریم. صنعت خودروسازی به طور مستقیم با مخاطب و مشتری در ارتباط است و وظیفه جذب سرمایه در قبال تولید و تحویل خودرو را برعهده دارد. اما پشت سر این صنعت چندین صنعت دیگر مانند قطعه سازی و ... وجود دارد که چرخش آن ها وابسته به چرخش خودروسازی است.

به جز این بازار خودرو و فروشنده های آن و همچنین نمایندگی هایی که در این بین حضور دارد تماما به این صنعت وابستگی دارد. کاملا مشخص است که صنعت خودرو یک چرخ دنده بسیار بزرگ محسوب می شود و لازم است که سرمایه قابل توجهی از جامعه و عموم مردم جذب کند تا بتواند این چرخ دنده را بچرخاند و به سبب چرخش این چرخ دنده سرمایه در دل اقتصاد توزیع شود.

پس همانطور که می بینید صنایع وابسته به سرمایه دقیقا صنایعی هستند که در ابتدای خط قرار گرفته اند. این صنایع عملا بار اصلی اقتصاد را بر دوش می کشند. در تحریم‌های اقتصادی اگر کشوری بخواهد اقتصادی داخلی کشور دیگر را هدف قرار بدهد معمولا دست روی این چنین چرخ دنده هایی می گذارد تا به واسطه حذف یا تخریب آن ها بخش عمده ای اقتصاد کشور را مختل کنند.

اما یک سری دیگر از این چرخ دنده ها وجود دارد که ظاهرا به طور مستقیم با سرمایه گذاران خرد و افراد جامعه در ارتباط نیست اما دقیقا جزو صنایع مادر یا همان صنایع وابسته به سرمایه محسوب می شوند. این گونه صنایع مانند پتروشیمی ها به حضور سرمایه گذاران در بازار بورس وابستگی دارند.

به هر حال پتروشیمی یا صنایع مانند آن به سبب تولیدات داخلی و صادراتی که دارند اهمیت خاصی برای کشور دارند. اگر توجه داشته باشید صنایع پتروشیمی همیشه در تحریم قرار دارد و این نشان دهنده این است که این صنعت خود به خود چرخ دنده ای بزرگ در اقتصاد محسوب می شود که باید به حفظ گردش آن توجه ویژه ای داشت. اما به هر حال برای ملموس بودن داستان همان صنعت خودرو سازی را در نظر داشته باشید. (20)

نقش جهش تولید در صنایع وابسته به سرمایه

اما به نظر شما جهش تولید چه نقشی در جهت بهبود یا بهتر کار کردن این چرخ دنده های بزرگ دارد؟ قبل از این که بخواهیم به این مفهوم برسیم بهتر است کمی دقیق تر در مورد گردش مالی و نقش دولت و مردم در این باره صحبت کنیم.

همانطور که گفتیم مردم هر جامعه ای با سرمایه گذاری یا خرید از تولیدات داخلی سرمایه های خرد خود را برای چرخیدن این صنایع وابسته و چرخ دنده های بزرگ به ماشین بزرگ اقتصاد می سپارند. این سرمایه های خرد با ایجاد چرخش در چرخ دنده با یکدیگر مجتمع شده و تبدیل به یک سرمایه عظیم و بزرگی می شود. سرمایه ای که دولت وظیفه حراست و نگهبانی از آن را دارد.

در کلام بهتر دولت به عنوان نماینده مستقیم مردم و کسی که ناظر به عبور سرمایه از دل چرخ دنده ها است، باید مواظب این گردش مالی بزرگ و هنگفت باشد تا کسی یا گروهی نخواهد بخش بزرگی از آن را به سمت جیب خودشان سوق دهند. از طرف دیگر دولت باید محل عبور این سرمایه در گردش را به درستی ریل گذاری کند.

یعنی مشخص کند که چگونه و چطور از دل این چرخ دنده ها عبور کنند و با بزرگ تر کردن سرمایه و جذب سرمایه های بیشتر، سرمایه اصلی را به سمت چرخ دنده های بزرگ تر مانند کارهای عمرانی و تعمیرات اساسی و اتفاقات مهم ببرد. این کار اصلی دولت ها است که شاید در چند سال گذشته کمتر شاهد همچنین کاری از سمت دولت بوده ایم. (21)

اما جهش تولید که رهبر انقلاب در سال 99 اشاره ای مستقیم به آن داشتند، در کجای این داستان قرار می گیرد؟ اگر به دقت نگاه کنیم، متوجه می شویم که جهش تولید به معنی واقعی کلمه یعنی مدیریت سرمایه در گردش و سوق دادن آن به سمت تمام چرخ دنده های اقتصاد به نحوی که همه اقتصاد بچرخد و عملا نبض اقتصاد کاملا منظم باشد.

جهش تولید می تواند باعث شود که چرخ دنده های کوچک، بزرگ تر شود و در جاهایی که نیاز است چرخ دنده هایی به ماشین اقتصاد اضافه شود. یادتان باشد که هرچه چرخ دنده ها به ماشین اقتصاد اضافه شود، عملا جذب سرمایه سریعتر و بیشتر صورت می گیرد.

بنابراین اگر می خواهیم اقتصاد کشور رشد داشته باشد باید بتواند سرمایه بیشتری از افراد جامعه جذب کند. مادامی که این سرمایه در دل اقتصاد کشور حضور داشته باشد عملا اقتصاد می تواند حرکت کند و باعث شود که جامعه به حرکت خود ادامه دهد. اما زمانی که سرمایه در گردش داخل اقتصاد، از این ماشین خارج شود یا به نوعی در یک سری از چرخ دنده های خاص بچرخد عملا اقتصاد دچار ضعف می شود که این موضوع چندان جالب نیست و می تواند حتی یک کشور و حکومت را به زانو در بیاورد.

نتیجه گیری و جمع بندی

ما در این مقاله سعی کردیم مفاهیم مختلفی چون جهش تولید، صنایع وابسته به سرمایه و تکنولوژی و نوع سرمایه را تحت مثالی مشخص و دور از مفاهیم پیچیده آکادمیک مورد بررسی قرار دهیم. همانطور که بیان کردیم، برخی از صنایع در هر کشوری حکم صنایع مادر را دارند. این صنایع وظیفه اصلی دریافت سرمایه خرد از افراد جامعه یا سهامداران خارجی و توزیع سرمایه به کل اقتصاد کشور را بر عهده دارند. در ایران این صنایع عمدتا مربوط به پالایشی ها هستند.

بعد از پالایشی ها، خودرو سازی ها صنایع دیگری هستند که به شدت برای اقتصاد داخلی اهمیت فراوانی دارند. این صنایع عملا وظیفه توزیع سرمایه در صنایع مختلف را بر عهده دارند.

اما اگر دقت کنیم، مسئله ای که در اقتصاد ایران وجود دارد و باید بسیار به آن توجه داشت، این است که عملا تعداد این نوع صنایع در کشور بسیار کم و انگشت شمار است. این مسئله دو اشکال اساسی دارد.

اولین اشکال این که هرچه تعداد صنایع مادر در اقتصاد کمتر باشد، میزان جذب سرمایه کم و کمتر می شود و این باعث می شود که اقتصاد دچار کمبود نقدینگی شود و مجبور باشد که برای حرکت تورم بیشتری ایجاد کند. از طرف دیگر وابسته بودن به چند صنعت مادر محدود دست دشمنان را در جنگ اقتصادی بسیار باز می کند. دشمنان می توانند به راحتی با تحریم چند صنعت مادر، اقتصاد ایران را به چالش بکشند و عملا با تحریم، این صنایع شاهرگ اقتصادی کشور را قطع کنند.

بنابراین از نظر صنایع وابسته به سرمایه یا همان صنایع مادر، جهش تولید اینگونه می تواند اتفاق بیفتد که اولا صنایع مادری که داریم را تقویت کنیم و کاری کنیم که این صنایع بزرگ و بزرگتر شوند و از طرف دیگر صنایع دیگری در اقتصاد ایجاد کنیم تا به واسطه فروش در بازارهای داخلی و خارجی، سرمایه ای جدید به سیستم اقتصادی کشور وارد شود. این گونه می توان شاهد این موضوع بود که کم کم اقتصاد داخلی از زیر بار تحریم ها خارج شود و بتواند خودش را نجات دهد.

پی نوشتها