(ح 1358 -1289 ش)، عالم دینى، مفسر، فقیه، محقق و نویسنده. در قصبه گلیرد طالقان به دنیا آمد. تحصیلات مقدماتى را در تهران گذراند و در 1305 ق به قم مهاجرت كرد و چندین سال از محضر اساتیدى جون آیت‏الله حایرى و آیت‏الله حجت و آیت‏الله خوانسارى بهره برد. او آن‏گاه در مدرسه‏ى سپهسالار (شهید مطهرى فعلى) به تدریس ...

(1352 -1275 ق)، مترجم، مفسر، شاعر، متخلص به ضیایى. ملقب به ناظم الملك. در تهران به دنیا آمد. پس از طى تحصیلات و فراگیرى فنون شعر و ادب از استادان زمان خود. وارد خدمات دولتى گردید و در وزارت خارجه به خدمت اشتغال ورزید و با زبان فرانسه آشنایى كامل یافت. ضیایى در اواخر عمر به قم مهاجرت كرد و در آنجا مقیم ...

(وف 539 ق)، فقیه، مفسر، نحوى و لغوى. ادبیات را نزد شیخ ابوعلى ضریر نیشابورى آموخت و فقه را در خوارزم نزد ابوعبدالله وبرى فراگرفت. آن‏گاه به بخارا رفت و فقه خویش را در محضر فقهاى آن دیار تكمیل نمود. سپس به جرحانیه (خوارزم) بازگشت و سرانجام در قریه‏ى مذانه از قراى خوارزم سكنى گزید و عهده‏دار امور مذهبى‏آنجا ...

(369 -296 ق)، فقه شافعى، مفسر، ادیب، نحوى، صوفى و شاعر. شیخ خراسان در زمان خود بود. در اصفهان به دنیا آمد. وى به بصره رفت و چندین سال در آن شهر تدریس نمود و چند سال نیز در اصفهان اقامت داشت. سرانجام در 337 ق به نیشابور آمد و سپس خانواده‏ى خود را به آنجا منتقل كرد. او بیش از سى سال كرسى درس و فتوى نیشابور ...

(وف 747 ق)، فقیه حنفى، محدث اصولى مفسر حكیم طبیعیدان، نحوى، لغوى و ادیب. مشهور به صدرالشریعه اصغر یا صدرالشریعه ثانى. در خانواده‏اى دانشور به دنیا آمد. علوم متداول و مجد و بزرگى را از جدش تاج الشریعه و او نیز از پدر خود صدرالشریعه‏ى اول فرا گرفت. او در حكمت و طبیعیات و اصول فقه و علوم دینى از علماى عصر ...

(وف 1307 ق)، فقیه، مفسر و زاهد. از شاگردان شیخ انصارى و آیت‏الله كوه‏كمرى بود. از آثار وى «اوثق الوسائل»، در شرح «رسائل» شیخ انصارى معروف به «حاشیه‏ى میرزا موسى» است كه در 1295 ق از تألیف آن فارغ شده و این كتاب به عنوان بهترین شرح «رسائل» مورد استفاده‏ى خواص مى‏باشد. از دیگر آثار وى: حاشیه‏اى بر «قوانین ...

(449 -373 ق)، محدث، مفسر، فقیه، اصولى، خطیب و واعظ. در بوشنج به دنیا آمد.نه ساله بود كه به دنبال قتل پدرش، كه از وعاظ بزرگ نیشابور بود، اولین مجلس وعظ را برقرار كرد. از ابوسعید عبدالله بن محمد رازى و ابوبكر بن مهران و ابومحمد مخلدى و زاهر بن احمد فقیه سرخسى و ابوحسین خفاف و ابوالعباس تابوتى و ابوسعید ...

(س سیزدهم و چهاردهم ق)، موسیقیدان و خواننده. معروف به غنه. وى برادر شیخ مرتضى خزانه و از اهالى تهران بود كه در علم موسیقى و خوانندگى از استادان درجه اول زمان خود محسوب مى‏شد. شیخ محمود به دستگاههاى موسیقى احاطه‏ى كامل داشت و خواننده‏اى مقتدر بود. اوج را به حد اعلى مى‏خواند و پست را با تحریرهایى كه به ...

(1031/1030 -953 ق)، عالم، فقیه، مفسر، محدث، متكلم، ریاضیدان، ادیب و شاعر امامى، متخلص به بهایى. معروف به شیخ‏الاسلام والمسلمین و مجدد دین در رأس قرن یازدهم. در بعلبك به دنیا آمد. در كودكى به همراه پدر، در عهد شاه طهماسب، به ایران وارد شد. وى در محضر پدر خود، شیخ حسین، شاگرد شیهد ثانى، و عبداللَّه بن ...

(1310 -1240 ق)، فقیه، اصولى، مفسر، محدث و ادیب امامى. در تبریز به دنیا آمد. پس از فراگیرى كتب مقدماتى، عربى و فارسى، براى تكمیل تحصیلات خود به نجف رفت و در آنجا در نزد شیخ انصارى و حاج شیخ مهدى آل‏كاشف الغطاء و فاضل ایروانى و شیخ محسن خنفر و شیخ مشكور و دیگران درس خواند. پس از نیل به مدارج عالى به زادگاهش ...

(وف 976 ق)، متكلم، محدث، فقیه و مفسر امامى. معروف به امیر ابوالفتح شرقه. از خانواده‏اى شیرازالاصل و سنى مذهب در ماوراءالنهر متولد شد. وى نزد عصام‏الدین ابراهیم اسفراینى و جامى تلمذ كرد. امیر ابوالفتح چون به مذهب شیعه گروید به اردبیل رفت و در آنجا به تحقیق در فقه شیعه پرداخت و تا پایان عمر در این كار ...

(تو 1286 ق)، عالم دینى، استاد، محقق، مفسر و نویسنده. در مزینان متولد شد و تا هفده سالگى در زادگاهش، و در مدرسه‏ى مزینان، نزد پدر و عمویش به تحصیل پرداخت. سپس براى ادامه‏ى تحصیل به مشهد رفت و در مدرسه فاضل خان سكنى گزید. نخستین استادش در این مدرسه ادیب نیشابورى اول بود كه دنباله‏ى مقدماتى را كه نزد پدر ...

(1339 -1266 ق)، مرجع تقلید، فقیه اصولى، مفسر، متكلم و ادیب امامى. معروف به شیخ الشریعه اصفهانى. نسب وى به محمدعلى نمازى شیرازى مى‏رسد. اصل وى از شیراز بود كه در اصفهان به دنیا آمد. در اصفهان از ملا عبدالجواد خراسانى، مدرس كبیر، و ملا حیدر على اصفهانى و ملا احمد سبزوارى و ملا محمدصادق تنكابنى و حاج شیخ ...

(س یازدهم ق)، عالم امامى و مفسر. احتمالا وى از سادات و به هر حال از بزرگان علماى امامیه قرن یازدهم هجرى است. لقب اصلى او قاضى است. از آثار وى: شرح «آیات الاحكام»، به فارسى موسوم به «تفسیر قطب شاهى» كه تفسیر پانصد آیه احكام قرآنى است كه به نام سلطان محمد قطب شاه تالیف شده است؛ تفسیر آیه «و جزاء سیئه سیئه ...

(وف 1293 ق)، فقیه، مفسر، عالم و زاهد. در اصفهان به تصحیل اشتغال ورزید و فلسفه كلام را در آنجا فراگرفت. پس از آن براى ادامه‏ى تحصیلات به عتبات رفت و در بحث صاحب «ضوابط» حاضر گشت. او نه تنها در فقه و اصول بلكه در فلسفه و حكمت و كلام و حدیث و عرفان نیز متبحر بود و بیشتر ایام زندگى خویش را به تكمیل نفس و ...

(وف 920 -917 ق)، نحوى و ادیب، عارف، شاعر و مفسر. از عارفان و نام‏آوران عرفان و مشاهیر سلسله‏ى نقشبندیه است. كه در نحو و ادبیات عرب و متون شعرى یگانه‏ى روزگار خود بود. در حین مسافرت به مكه به دست خوارج كشته شد. از آثار وى: «انبیاء نامه»؛ «التائیه»، در نحو معروف است به «نهایه البهجه»، كه آن را شرح كرده ...

(283/282/273 -203/200 ق)، مفسر و صوفى. در شهر تستر «شوشتر» به دنیا آمد. وى از قران جنید و از مردان ذوالنون مصرى بود و جامع علوم شریعت و طریقت و حقیقت. سهل نه فقط صوفى زاهد بلكه در عین حال سنى، از هواخواهان طریقه اهل حدیث و از مخالفان معتزله به شمار مى‏رود، عقاید وى در مابحث مربوط به كلام و نقد اقوال ...

(وف 494 ق)، مفسر. از معاصران الب‏ارسلان و پسرش ملكشاه سلجوقى است. در پاره‏اى نسخ صاحب عنوان به نیشابور منتسب شده است و به جاى سورآبادى، سوربانى/ سوریانى ذكر شده است. از آثار وى تفسیرى بر «قرآن كریم» به فارسى است، كه آن را در دهه‏ى 470 ق به تالیف درآورده است. این تفسیر تحت نامهاى «تفسیر ابى‏بكر عتیق» ...

(562 -506 ق)، مورخ، حافظ، محدث، فقیه، نسابه و مفسر شافعى. در مرو متولد شد. در چهار سالگى پدرش او را در محضر عبدالغفار شیرویى و عبید قشیرى و سهل سبعى حاضر كرد. او به اشاره‏ى پدرش از ابومنصور محمد كراعى و محمد دقاق حدیث شنید. هنوز كودك بود كه پدر را از دست داد و عمو و دیگر خویشان كفالت او را بر عهده گرفتند ...

(489 -426 ق)، مفسر، محدث و واعظ. در مرو به دنیا آمد. در ابتدا نزد پدرش، كه از پیشگامان مذهب حنفى بود، فقه آموخت تا این كه فقیهى برجسته شد و از اركان مذهب حنفى به شمار آمد. او از شاگردان ابوغانم كراعى و ابوبكر ترابى و عبدالصمد بن مامون و ابوصالح موذن و ابوعلى شافعى و ابوالقاسم زنجانى بود. پس از سى سال ...