عصری که شیخ مفید در آن بالیده است، عصر خِردگرایی است. مذاهب کلامی در نظر مورّخان عقاید اسلامی از دیرباز متّصف به اتّصال با مکاتب فلسفی بوده و از جمله، مذهب اعتزال و آراء معتزله، یکسره صبغه ی عقلی یافته...

«بدان که ریشه های احکام فقهی سه است: کتاب خدا، سنّت پیامبرش، و گفته های ائمّه طاهرین پس از وی. و راههای رسیدن به معرفت آنچه در این سه ریشه آمده، سه است: یکی از آنها عقل است و آن راه فهم برهانهای قرآن و...

در نظر شیخ مفید در دوران غیبت امام، احکام سیاسی و اجتماعی اسلام که باید به دست امام مسلمین به اجرا درآید تعطیل نمی شود. و اساساً امامت و رهبری جامعه ی اسلامی تعطیل بردار نیست. و در عصر غیبت، ولایت امر...

در این نوشتار: الف- بیان وضع فقهی امامیّه: از مذهب شیخ مفید درباره ی امر به معروف و نهی از منکر و تقیّه و حدود همکاری مجاز با فاسقان، ب- در بحث از ریشه های فقه؛ از اعتقادات مفید درباره ی معانی ظاهری و...

در برابر معتزله و خوارج که ایمان و اسلام را یکی می دانستند، شیخ مفید بر آن بود که این دو از یکدیگر متمایزند. گفته ی وی چنین است:

شیخ مفید بر آن است که خدا عادل است. وی بر آن است که خدا می تواند به ستم عمل کند، ولی چنین نمی کند. گفته ی وی چنین است:

«خدای عزّ و جلّ در الاهیّت و ازلیّت یگانه است. هیچ چیز به او شبیه نیست و نمی توان چیزی را همانند او دانست. تنها او شایسته ی پرستش است، و از این لحاظ به هیچ وجه و به هیچ مناسبت دومی ندارد»

به گفته ی شیخ مفید، ضرورت نیازمندی به پیامبر قطعی است، زیرا که بشر برای شناختن خدا و اصول نخستین اخلاقی به وحی نیاز دارد.

قاضی عبدالجبار معتزلی و معاصر شیخ مفید، گفته است که نخستین وظیفه ی آدمی استدلال کردن برای شناختن خدا است. شیخ مفید می گوید که نخستین تکلیف انسان شناختن خدا است.

مرتب کردن آموزه ها و تعلیمات مفید در یک نظام، قدری دشوار است، زیرا آثار کلامی او نشان می دهد که نظم و ترتیب آنچنانی که یک نظام فکری به آن نیاز دارد به هیچ وجه از نکات اساسی موردنظر او نبوده است. قسمت عمده...