در بینش اسلامی، هیچ تضمینی وجود ندارد که انسان عالم، عاقل هم باشد. عقل و علم بر هم تأثیر دارند، اما لزوما با توسعه اطلاعات علمی، عقل انسان شکوفا نمی شود.

موضوع بهشت و جهنم، در سیر تکامل الهی، با انگیزه پرستش الهی برکنار می شود و خود پرستش (که از زیبایی‌های معرفتی به شمار می‌آید)، یعنی جذب شدن به شعاع جاذبۀ الهی، هدف قرار می گیرد

عقل انسان می تواند در گستره فرهنگ زمانه و نیازهای برخاسته از آن، به درک لایه‌های ناشناخته دین و حقایق پنهان آن کمک کند و راه‌های جدیدی برای بهره گیری از گنجینه دین ارائه دهد.