باختن (و بازیدن) علاوه بر معانی متداول امروز چون زیان کردن در قمار و شکست خوردن در بازی و چیزی از دست دادن، یعنی معانی مقابل بردن، در تظم و نثر فارسی به معنی بازی کردن، سرگرم شدن و ورزیدن نیز فراوان به...

مقاله‌ی حاضر یکی از مدخل‌های مهم دانشنامه ایرانیکاست که به بررسی سرگذشت فردوسی و نظام شاهنامه و تحلیل کوتاه، امّا دقیقِ برخی از جوانب ادبی، هنری و داستانی حماسه ملی ایران پرداخته و چون به قلم یکی از برجسته‌ترین...

بی‌شک یکی از دشواری‌های تصحیح متن شاهنامه باز شناختن ابیات دخیل و قصه‌های الحاقی و یا «تصرفات طولی» است. آقای نعمت میرزا زاده در نخستین شماره سیمرغ زیرعنوان «گنگ دژ، روایتی الحاقی در داستان سیاووش» به...

مقاله آقای جلال متینی را «درباره مسأله منابع فردوسی» (ایران شناسی 1377/ 2؛ ص 401-430) خواندم و بسیار بهره مند شدم. فقط در دو مورد بنده نظری دیگر دارم. یکی در مورد مأخذ متن شاهنامه ابومنصوری است. همان گونه...

در پایان بیشتر دستنویسهای کامل شاهنامه، روز پایان نظم پادشاهی یزدگرد سوم، روز ارد از اسفندارمذ یاد شده است. از آن جایی که این تاریخ روز در اکثر دستنویسها در ارتباط با تاریخ سال پایان نظم شاهنامه آمده است،...

در میان آثار منظوم ادب فارسی، شاهنامه جزو نمونه‌های معدودی است که پیش از آن که به ستایش پیامبر اسلام بپردازد، بتفصیل از مراتب آفرینش یا موضوع جهانشناسی سخن رانده است. این مبحث در مقدمه‌ی شاهنامه‌ی ابومنصوری...

اکنون دیری‌ست که با آغاز عهد جدید، اشتقاق سازی عامیانه که ما در این گفتار از آن به برایش‌سازی یاد می‌کنیم – یعنی معنی و وجه تسمیه‌ی واژه‌ها را نه در ارتباط با اصل، بلکه از لفظ کنونی آنها گرفتن و سپس برای...

بررسی مختصر اندیشه‌های اخلاقی ابوالقاسم فردوسی نشان می‌دهد که شاهنامه نه تنها حماسه‌ی بزرگ ملی، داستان بی‌همتای قهرمانی و پهلوانی و احیاگر تاریخ و افتخار ایران باستان است، بلکه گنجینه‌ی بی‌نظیر پند و اندرزهای...

تصویر انسان از زمان‌های قدیم تا امروز در مرکز هر آثار بدیعی خواه شفاهی و کتابی و خواه اسطوره‌ای و واقعی می‌ایستد، ولی این تصویر در کلام هر ادیب و سخنور اصیل به طور خاص و تکرار صورت می‌گیرد. تنها آن آثاری...

قهرمانان شاهنامه گاه پیش از شروع جنگ یا در فاصله‌ی بین جنگ‌ها نه با سلاح، بلکه با سخن با هم مبارزه را پیش می‌برند که محققان آن را «نبرد روانی» نامیده‌اند. فردوسی در تصویر نبرد روانی نیز مهارت بلند سخنوری...