راسخون - یار همیشه همراه : علم و دانش

امام صادق علیه‌ السلام فرمودند:
دِعَامَةُ اَلْإِنْسَانِ اَلْعَقْلُ وَ اَلْعَقْلُ مِنْهُ اَلْفِطْنَةُ وَ اَلْفَهْمُ وَ اَلْحِفْظُ وَ اَلْعِلْمُ وَ بِالْعَقْلِ یَکْمُلُ وَ هُوَ دَلِیلُهُ وَ مُبْصِرُهُ وَ مِفْتَاحُ أَمْرِهِ فَإِذَا کَانَ تَأْیِیدُ عَقْلِهِ مِنَ اَلنُّورِ کَانَ عَالِماً حَافِظاً ذَاکِراً فَطِناً فَهِماً فَعَلِمَ بِذَلِکَ کَیْفَ وَ لِمَ وَ حَیْثُ وَ عَرَفَ مَنْ نَصَحَهُ وَ مَنْ غَشَّهُ فَإِذَا عَرَفَ ذَلِکَ عَرَفَ مَجْرَاهُ وَ مَوْصُولَهُ وَ مَفْصُولَهُ وَ أَخْلَصَ اَلْوَحْدَانِیَّةَ لِلَّهِ وَ اَلْإِقْرَارَ بِالطَّاعَةِ فَإِذَا فَعَلَ ذَلِکَ کَانَ مُسْتَدْرِکاً لِمَا فَاتَ وَ وَارِداً عَلَى مَا هُوَ آتٍ یَعْرِفُ مَا هُوَ فِیهِ وَ لِأَیِّ شَیْءٍ هُوَ هَاهُنَا وَ مِنْ أَیْنَ یَأْتِیهِ وَ إِلَى مَا هُوَ صَائِرٌ وَ ذَلِکَ کُلُّهُ مِنْ تَأْیِیدِ اَلْعَقْلِ.
هستى انسان عقل است،عقل سرچشمه هوش و فهم و حفظ‍‌ دانش است خرد او کامل کند و رهنما و آگاه کن و کلید کار او است، وقتى عقلش به نور مؤید باشد دانشمند و حافظ‍‌ و یادآور و باهوش و فهمیده بود و از این رو بداند چگونه و چرا و کجا و خیر خواه و بدخواه خود را بشناسد،وقتى این را شناخت روش و پیوست و جدایى خود را بشناسد و در یگانه ‌پرستى خدا و دل دادن به فرمانبرى مخلص گردد و چون چنین کند، از دست رفته را به چنگ آورد و بر آینده مسلط‍‌ گردد و بداند در چه وضعى است،براى چه در اینجا است،از کجا به اینجا آمده و به کجا مى‌رود. اینها همه از تأیید عقل است.
اصول کافى، ج 1، ص 25، کتاب العقل و الجهل، ح 23.

امام علی علیه السلام فرمودند:
لا تَجْعَلوُا عِلْمَکُمْ جَهْلاً، وَ یَقینَکُمْ شَکًّا، اِذا عَلِمْتُمْ فَاعْمَلوُا وَ اِذا تَیَقَّنْتُمْ فَأَقْدِمُوا؛
علم و دانش خود را تبدیل به جهل و نادانى نکنید! و یقین خویش را مبدّل به شک و تردید ننمایید! هنگامى که به چیزى علم پیدا کردید طبق آن عمل کنید، و زمانى که یقین یافتید اقدام نمایید.
نهج البلاغه، کلمات قصار. شماره 274.

امام علی علیه السلام فرمودند:
اَلا وَ اِنَّ لِکُلِّ مَأْمُوم اِماماً، یَقْتَدى بِه وَ یَسْتَضىءُ بِنُورِ عِلْمِه؛
آگاه باشید! هر مأمومى امام و پیشوایى دارد که باید به او اقتدا کند و از نور دانشش بهره گیرد.
نهج البلاغه، نامه 45.

امام علی علیه السلام فرمودند:
اَلْمَوَدَّةُ اَشْبَکُ الاَْنْسابِ وَ الْعِلْمُ اَشْرَفُ الاَْحْسابِ؛
محبّت و دوستى محکم ترین پیوند نسبى، و علم و دانش شریف ترین حسب محسوب مى شود.
بحار الانوار، جلد اوّل، صفحه 183 و جلد 74، صفحه 419.

امام علی علیه السلام فرمودند:
ما اَخَذَ اللهُ عَلى اَهْلِ الْجَهْلِ اَنْ یَتَعَلَّمُوا، حَتّى اَخَذَ عَلى اَهْلِ الْعِلْمِ اَنْ یُعَلِّمُوا.
خداوند از جاهلان و افراد نادان پیمان یادگیرى نگرفت، مگر آن دم که از دانایان و دانشمندان پیمان گرفت که آن ها را تعلیم دهند.
نهج البلاغه، کلمات قصار، شماره 478

امام علی علیه‌ السلام فرمودند:
مَنْهُومَانِ لَا یَشْبَعَانِ طَالِبُ عِلْمٍ وَ طَالِبُ دُنْیَا.
دو خورنده اند که هیچ وقت سیر نمی شوند: یکی طالب علم و دیگری طالب دنیا.
نهج البلاغه: حکمت 449

امام علی علیه‌ السلام فرمودند:
الْعِلْمُ مَقْرُونٌ بِالْعَمَلِ فَمَنْ عَلِمَ عَمِلَ وَ الْعِلْمُ یَهْتِفُ بِالْعَمَلِ فَإِنْ أَجَابَهُ وَ إِلَّا ارْتَحَلَ عَنْهُ.
علم باید با عمل همراه باشد و آنچه آموخت باید به کار بندد علم عمل را صدا می زند در صورتی که جوابش دهد وگرنه از نزدش دور شده و می رود.
نهج البلاغه: حکمت 358

امام علی علیه‌ السلام فرمودند:
الْعِلْمُ عِلْمَانِ مَطْبُوعٌ وَ مَسْمُوعٌ وَ لَا یَنْفَعُ الْمَسْمُوعُ إِذَا لَمْ یَکُنِ الْمَطْبُوعُ.
علم دو گونه است علمی طبیعی و فطری که از طریق شنیدن کسب می شود و البته علمی که از راه گوش به دست می آید سود نبخشد مادامی که در نهاد انسان نفوذ نکند.
نهج البلاغه: حکمت 331

امام علی علیه‌ السلام فرمودند:
إِذَا أَرْذَلَ اللَّهُ عَبْداً حَظَرَ عَلَیْهِ الْعِلْمَ.
هرگاه خداوند بخواهد انسانی را خوار و زبون کند او را از آموختن علم محروم می کند.
نهج البلاغه: حکمت 280

امام علی علیه‌ السلام فرمودند:
کُلُّ وِعَاءٍ یَضِیقُ بِمَا جُعِلَ فِیهِ إِلَّا وِعَاءَ الْعِلْمِ فَإِنَّهُ یَتَّسِعُ بِهِ.
هر ظرفی به آنچه در او جای دهند تنگ شود جز ظرف علم که هر چه در او قرار دهند وسیع تر می گردد.
نهج البلاغه: حکمت 196

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند:
یَرفَعُ اللّهُ بِهِ أقواما یَجعَلُهُم فِی الخَیرِ أئِمَّةً یُقتَدى بِهِم، تُرمَقُ أعمالُهُم، وتُقتَبَسُ آثارُهُم، وتَرغَبُ المَلائِکَةُ فی خُلَّتِهِم، یَمسَحونَهُم فی صَلاتِهِم بِأَجنِحَتِهِم.
خداوند به سبب آن (دانش)، اقوامى را بلندمرتبه مى‌گرداند و آنان را در خوبى‌ها پیشوایانى قرار مى‌دهد که سرمشق دیگران مى‌شوند، و کارهایشان مورد توجّه دیگران قرار مى‌گیرد، و از رفتارهایشان اقتباس مى‌شود، و فرشتگان به دوستى با آنان علاقه‌مند مى‌شوند، و در هنگام نمازشان بال‌هاى خود را بر سر آنها مى‌کشند.
الخصال: ص ٥٢٢

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند:
مَثَلُ الّذی یتَعلَّمُ فی صِغَرِهِ کالنَّقشِ فی الحَجَرِ، ومَثَلُ الّذی یتَعلَّمُ فی کبَرِهِ کالّذی یکتُبُ علَی الماءِ.
حکایتِ آموختن علم در خردسالی، همچون نقشی است که روی سنگْ کنده می شود و حکایتِ کسی که در بزرگ سالی علم می آموزد، همچون کسی است که روی آب می نویسد.
کنز العمّال: ح ۲۹۳۳۶

امام رضا علیه‌ السلام فرمودند:
إنّ العبدَ إذا اختارَهُ اللّهُ عزّ وجلّ لاُمورِ عبادِهِ شَرحَ صَدرَهُ لذلک، وأودَعَ قلبَهُ ینابِیعَ الحِکمةِ، وألْهَمهُ العِلمَ إلهاما، فلَم یعْی بعدَهُ بجوابٍ ولا یحیرُ فیهِ عنِ الصّوابِ.
هرگاه خداوند عزوجل بنده اى را براى [اداره و رهبری] امور بندگانش برگزیند براى این امر به او شرح صدر عطا مى کند، چشمه هاى حکمت را در دلش جارى مى سازد و به او علم و دانش الهام مى فرماید که از آن پس، از پاسخ هیچ چیز درنمى ماند و در یافتن راه درست سرگردان نمى شود.
الکافی: ج ۱، ص ۲۰۲

امام رضا علیه‌ السلام فرمودند:
رَحِمَ اللّهُ عَبْدا اَحیا اَمْرَنا… یتَعَلَّمُ عُلومَنا وَ یعَلِّمُهَا النّاسَ، فَاِنَّ النّاسَلَوْ عَلِموا مَحاسِنَ کلامِنا لاَتَّبَعونا.
رحمت خدا بر بنده اى که امر ما را زنده کند… دانش هاى ما را فرا گیرد و به مردم بیاموزد. اگر مردم زیبایى هاى سخنان ما را مى دانستند، از ما پیروى مى کردند.
معانى الاخبار: ص ۱۸۰

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند:
ثَلاثَةٌ مِن حَقائقِ الإیمانِ: الإنفاقُ مِن الإقتارِ، و إنصافُکَ النّاسَ مِن نَفسِکَ، و بَذلُ العِلمِ لِلمُتَعلِّمِ.
سه چیز از حقیقت هاى ایمان است: انفاق کردن در حال تنگدستى، انصاف به خرج دادن با مردم و دانش بخشى به طالب دانش.
بحار الانوار: ج ۷۲، ص ۲۷ ؛ وسایل الشیعه، ج ۹، ص ۴۳۰

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند:
العِلمُ خَزائنُ ومَفاتِیحُهُ السُّؤالُ، فَاسألُوا رَحِمَکمُ اللَّهُ فانّهُ یؤجَرُ أربَعهٌ: السائلُ، والمُتَکلِّمُ، والمُستَمِعُ، والُمحِبُّ لَهُم.
دانش، گنجینه‌هایى است و کلیدهاى آن پرسش است؛ پس، خدایتان رحمت کند، بپرسید، که با این کار چهار نفر اجر مى‌یابند: پرسشگر، پاسخگو، شنونده و دوستدار آنان.
میزان الحکمه: 5/ 2316 ؛ کنز العمال: 28662

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله به ابوذر فرمودند:
یا أباذَرٍّ، اذا سُئلتَ عن عِلمٍ لا تَعلَمُهُ فَقُل: لا أعلَمُهُ تَنجُ مِن تَبِعَتِهِ، ولا تُفْتِ بما لا عِلمَ لک بهِ تَنجُ مِن عَذابِ اللَّهِ یومَ القِیامَةِ.
اگر درباره چیزى از تو سؤال شد که نمى‌دانى، بگو: نمى‌دانم، تا از پیامدهاى آن خلاص شوى و درباره آنچه نمى‌دانى فتوا مده، تا از عذاب خدا در روز قیامت نجات یابى.
میزان الحکمه: 5/ 2322 ؛ مکارم الاخلاق: 2/ 364

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند:
حُسنُ المَسألَةِ نِصفُ العِلمِ.
خوب پرسیدن، نیمى از دانش است.
میزان الحکمه: 5/ 2316 ؛ تحف العقول: 56

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند:
أکثَرُ النّاسِ قیمَةً أکثَرُهُم عِلماً، وأقَلُّ النّاسِ قیمَةً أقَلُّهُم عِلماً.
گرانبهاترین مردم، دانشمندترین آنها و کم قیمت‌ترین آنها کم دانش ترین آنهاست.
میزان الحکمه: 8/ 3938 ؛ امالى صدوق: 27

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند:
أعلَمُ النّاسِ مَن جَمَعَ عِلمَ النّاسِ الى عِلمِهِ.
داناترین مردم، کسى است که دانش مردم را با دانش خود جمع کند.
میزان الحکمه: 8/ 4028 ؛ امالى صدوق: 27

حدیث

احادیث

حدیث معتبر

احادیث معتبر

بانک احادیث