راستگويى و دروغگويى
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله به امام علی علیه السلام فرمودند:
یا عَلِی، اِنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ أحَبَّ الکَذِبَ فِی الصَّلاحِ وَ أبغَضَ الصِّدقَ فِی الفَسادِ. یا عَلی، ثَلاثٌ یحسُنُ فیهِنَّ الکَذِبُ: المَکیدَةُ فِی الحَربِ وَعِدَتُکَ زَوجَتَکَ وَ الاِصلاحُ بَینَ النّاسِ. یا عَلی، اِیاکَ وَ الکَذِبَ فَاِنَّ الکَذِبَ یسَوِّدُ الوَجهَ ثُمَّ یکتَبُ عِندَاللهِ کَذّاباً وَ اِنَّ الصِّدقً یبَیضُ الوَجهَ وَ یکتَبُ عِندَاللهِ صَادِقاً وَ اعلَم أنَّ الصِّدقَ مُبارَکٌ وَ الکَذِبَ مَشؤُومٌ.
ای علی، خداوند عزّوجل دوست داشته است دروغ را در مقام صلاح و اصلاح و زشت داشته است راستگویی را در وقت فساد (پس نه هر دروغی بد است و نه هر صدقی خوب، بلکه باید موقعیت آن را شناخت). ای علی، دروغ در سه جا نیکوست: میدان جنگ، وعده‌ی مرد به زن، اصلاح میان مردم. ای علی، مبادا دروغ بگویی، دروغ موجب روسیاهی است، خداوند نام صاحبش را در دفتر دروغگویان ثبت کند و راستگویی مایه‌ی روسفیدی است، خداوند نام صاحبش را در دفتر راستگویان بنویسد، راستگویی مبارک است و دروغ شوم.
بحار الانوار، ج 77، ص 47
امام صادق علیه السّلام فرمودند:
اَلْكَلامُ ثَلاثَةٌ: صِدْقٌ وَكِذْبٌ وَ إِصْلاحٌ بَيْنَ النّاسِ قالَ: قيلَ لَهُ: جُعِلْتُ فِداكَ مَا الاِْصْلاحُ بَيْنَ النّاسِ؟ قالَ: تَسْمَعُ مِنَ الرَّجُلِ كَلاما يَبْلُغُهُ فَتَخْبُثُ نَفْسُهُ، فَتَلْقاهُ فَتَقولُ: سَمِعْتُ مِنْ فُلانٍ قالَ فيكَ مِنَ الْخَيْرِ كَذا وَ كَذا، خِلافَ ما سَمِعْتَ مِنْهُ؛
سخن سه گونه است: راست و دروغ و اصلاح ميان مردم به آن حضرت عرض شد: قربانت اصلاح ميان مردم چيست؟ فرمودند: از كسى سخنى درباره ديگرى مى شنوى كه اگر سخن به گوش او برسد، ناراحت مى شود. پس تو آن ديگرى را مى بينى و بر خلاف آنچه شنيده اى، به او مى گويى: از فلانى شنيدم كه در خوبى تو چنين و چنان مى گفت.
كافى، ج2، ص 341، ح 16.
عبداللّه بن عامر می گوید:
دَعَتْنى أُمّى يَوْما وَرَسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله قاعِدٌ فى بَيْتِنا ، فَقالَتْ: ها تَعالَ اُعْطِكَ ، فَقالَ لَها رَسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ما أَرَدْتِ أَنْ تُعْطيهِ ؟ قالَتْ: أَرَدْتُ أَنْ اُعْطِيَهُ تَمْرا ، فَقالَ لَها رَسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله أَما إِنَّكَ لَوْ لَمْ تُعْطِهِ شَيْئا كُتِبَتْ عَلَيْكَ كِذْبَةٌ؛
روزى رسول خدا صلى الله عليه و آله در خانه ما نشسته بودند. مادرم مرا صدا زد و گفت: بيا به تو (چيزى) بدهم. رسول خدا صلى الله عليه و آله به او فرمودند: مى خواهى چه به او بدهى؟ عرض كرد: مى خواهم خرمايى به او بدهم. رسول خدا صلى الله عليه و آله به مادرم فرمودند: بدان كه اگر چيزى به او ندهى، دروغ برايت نوشته مى شود.
الترغيب والترهيب، ج 3، ص 597، ح 32.