فضیلت ماه مبارک رمضان
جابر بن عبد اللّه انصارى گوید:
دَخَلتُ عَلى رَسولِ اللّهِ صلّى الله علیه و آله فی آخِرِ جُمُعَةٍ مِن شَهرِ رَمَضانَ، فَلَمّا بَصُرَ بی، قالَ لی: «یا جابِرُ، هذا آخِرُ جُمُعَةٍ مِن شَهرِ رَمَضانَ، فَوَدِّعهُ وقُل: اللّهُمَّ لا تَجعَلهُ آخِرَ العَهدِ مِن صِیامِنا إیاهُ، فَإِن جَعَلتَهُ فَاجعَلنی مَرحوماً، ولا تَجعَلنی مَحروماً. فَإِنَّهُ مَن قالَ ذلِک ظَفِرَ بِإِحدَى الحُسنَیینِ، إمّا بِبُلوغِ شَهرِ رَمَضانَ [مِن قابِلٍ]، وإمّا بِغُفرانِ اللّهِ ورَحمَتِهِ».
در آخرین جمعه ماه رمضان، خدمت پیامبر خدا صلّی الله علیه و آله رسیدم. چون مرا دیدند، به من فرمودند: «اى جابر! این آخرین جمعه ماه رمضان است. با آن خداحافظى کن و بگو: خداوندا! آن را آخرین روزه دارىِ ما در این ماه قرار مده، و اگر چنین قرار دادى، مرا آمرزیده قرار بده و محرومم مگردان!. هر کس چنین بگوید، به یکى از دو نیکى مى رسد: یا به ماه رمضان آینده مى رسد، یا به آمرزش و رحمت خدا نایل مى شود».
فضائل الاشهر الثلاثه: ص ۱۳۹ ؛ بحارالانوار: ج ۹۸ ص ۱۷۲
امام صادق علیه السلام فرمودند:
إذا کانَتَ آخِرُ لَیلَةٍ مِن شَهرِ رَمَضانَ، فَقُل: اللّهُمَّ هذا شَهرُ رَمَضانَ الَّذی أنزَلتَ فیهِ القُرآنَ وقَد تَصَرَّمَ، وأعوذُ بِوَجهِک الکریمِ یا رَبِّ، أن یطلُعَ الفَجرُ مِن لَیلَتی هذِهِ أو یتَصَرَّمَ شَهرُ رَمَضانَ، ولَک قِبَلی تَبِعَةٌ أو ذَنبٌ تُریدُ أن تُعَذِّبَنی بِهِ یومَ ألقاک.
امام صادق علیه السلام:چون آخرین شب ماه رمضان شود، بگو: «خداوندا! این ماه رمضان که در آن قرآن را نازل کرده اى، سپرى شد. پروردگارا! به ذات بزرگوار تو پناه مى برم از این که سپیده این شب بر من بدمد یا ماه رمضان به پایان رسد و تو را پیش من، کیفر یا گناهى مانده باشد که بخواهى مرا در روزى که تو را دیدار مى کنم، به سبب آن، عذاب کنى».
الکافی: ج ۴ ص ۱۶۴
امام صادق علیه السلام فرمودند:
مَن وَدَّعَ شَهرَ رَمَضانَ فی آخِرِ لَیلَةٍ مِنهُ وقالَ: اللّهُمَّ لاتَجعَلهُ آخِرَ العَهدِ مِن صِیامی لِشَهرِ رَمَضانَ، وأعوذُ بِک أن یطلُعَ فَجرُ هذِهِ اللَّیلَةِ إلاّ وقَد غَفَرتَ لی. غَفَرَ اللّهُ تَعالى لَهُ قَبلَ أن یصبِحَ ورَزَقَهُ الإِنابَةَ إلَیهِ.
هر کس در شب آخر ماه رمضان با آن وداع کند و بگوید: «خداوندا! این ماه را آخرین روزه دارىِ من در ماه رمضان قرار مده! پناه به تو مى‌برم از این که سپیده این شب بدمد مگر آن که مرا آمرزیده باشى»، خداوند متعال پیش از صبح او را مى‌آمرزد و توفیق توبه به درگاهش به او روزى مى‌کند.
الاقبال: ۱ / ۴۳۶
امام صادق علیه السلام فرمودند:
مَن وَدَّعَ شَهرَ رَمَضانَ فی آخِرِ لَیلَةٍ مِنهُ وقالَ: اللّهُمَّ لاتَجعَلهُ آخِرَ العَهدِ مِن صِیامی لِشَهرِ رَمَضانَ، وأعوذُ بِک أن یطلُعَ فَجرُ هذِهِ اللَّیلَةِ إلاّ وقَد غَفَرتَ لی. غَفَرَ اللّهُ تَعالى لَهُ قَبلَ أن یصبِحَ ورَزَقَهُ الإِنابَةَ إلَیهِ.
هر کس در شب آخر ماه رمضان، با آن وداع کند و بگوید: «خداوندا! این ماه را آخرین روزه دارىِ من در ماه رمضان قرار مده! پناه به تو مى برم از این که سپیده این شب بدمد، مگر آن که مرا آمرزیده باشى»، خداوند متعال پیش از صبح، او را مى آمرزد و توفیق توبه به درگاهش به او روزى مى کند.
الاقبال: ج ۱ ص ۴۳۶ ؛ بحارالانوار: ج ۹۸ ص ۱۸۱
امام رضا علیه السلام فرمودند:
شَهرُ رَمَضانَ... فیهِ لَیلَةُ القَدرِ الَّتی هِیَ خَیرٌ مِن ألفِ شَهرٍ، وفیها یُفرَقُ کُلُّ أمرٍ حَکیمٍ وهُوَ رَأسُ السَّنَةِ، یُقَدَّرُ فیها ما یَکونُ فِی السَّنَةِ مِن خَیرٍ أو شَرٍّ، أو مَضَرَّةٍ أو مَنفَعَةٍ، أو رِزقٍ أو أجَلٍ؛ ولِذلِکَ سُمِّیَت: لَیلَةَ القَدرِ.
ماه رمضان... در آن، شب قدر است که از هزار ماه بهتر است. در آن شب، هر کار حکمت آمیزى فیصله داده مى شود و آن، آغاز سال است و هر خیر و شر، یا زیان و سود، یا روزى و یا اَجَلى که در آن سال خواهد بود، در آن شب مقدّر مى شود. از این رو، «شب قدر» نامیده شده است.
عیون اخبار الرضا علیه السلام ج ٢ ص ١١٦
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله در دعاى شب هشتم ماه رمضان عرضه داشتند:
اللّهُمَّ هذا شَهرُکَ الَّذی أمَرتَ فیهِ عِبادَکَ بِالدُّعاءِ وضَمِنتَ لَهُمُ الإِجابَةَ، وقُلتَ: «وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِى عَنِّى فَإِنِّى قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ»
خداوندا! این، ماه توست؛ ماهى که بندگانت را فرمان داده اى در آن تو را بخوانند و اجابت دعایشان را بر عهده گرفته اى و گفته اى: «و چون بندگان من از تو درباره من پرسند، پس به یقین، من نزدیکم؛ دعاى نیایشگر را آن گاه که مرا بخواند، اجابت مى کنم».
بحار الانوار: ج ۹۸ ص ۲۷
على بن حمزه گوید:
دَخَلتُ عَلى أبی عَبدِ اللّهِ علیه السلام فَقالَ لَهُ أبو بَصیرٍ: جُعِلتُ فِداکَ! أقرَأُ القُرآنَ فی شَهرِ رَمَضانَ فی لَیلَةٍ؟ فَقالَ: «لا». قالَ: فَفی لَیلَتَینِ؟ قالَ: «لا». قالَ: فَفی ثَلاثٍ؟ قالَ: «ها» ـ وأشارَ بِیَدِه ـ . ثُمَّ قالَ: «یا أبا مُحَمَّدٍ، إنَّ لِرَمَضانَ حَقّا وحُرمَةً لا یُشبِهُهُ شَیءٌ مِنَ الشُّهورِ، وکانَ أصحابُ مُحَمَّدٍ صلى الله علیه و آله یَقرَأُ أحَدُهُمُ القُرآنَ فی شَهرٍ أو أقَلَّ؛ إنَّ القُرآنَ لا یُقرَأُ هَذرَمَةً ولکِن یُرَتَّلُ تَرتیلاً، فَإِذا مَرَرتَ بِآیَةٍ فیها ذِکرُ الجَنَّةِ فَقِف عِندَها وسَلِ اللّهَ عز و جل الجَنَّةَ، وإذا مَرَرتَ بِآیَةٍ فیها ذِکرُ النّارِ فَقِف عِندَها وتَعَوَّذ بِاللّهِ مِنَ النّارِ».
خدمت امام صادق علیه السلام رسیدم. ابو بصیر به او عرض کرد: فدایت شوم! آیا در ماه رمضان، قرآن را در یک شب بخوانم؟ فرمودند: «نه». گفت: در دو شب؟ فرمودند: «نه». گفت: در سه شب؟ [امام علیه السلام] با اشاره دست فرمودند: «آرى». سپس فرمودند: «اى ابو محمّد! رمضان، حق و حرمتى دارد که هیچ یک از ماه ها شبیه آن نیست. هر کدام از اصحاب محمّد صلّى الله علیه و آله قرآن را در یک ماه یا کمتر مى‌‎خواند. قرآن نباید تندتند خوانده شود؛ بلکه با ترتیل و آرامش خوانده مى‌شود. هر گاه به آیه‌اى رسیدى که یاد بهشت در آن است، درنگ کن و از خدا بهشت بخواه، و هر گاه به آیه‌اى رسیدى که یاد آتش در آن است، بِایست و از آتش به درگاه خدا پناه ببر».
الکافی: ج ۲ ص ۶۱۷
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند:
لا یَکونَنَّ شَهرُ رَمَضانَ عِندَکُم کَغَیرِهِ مِنَ الشُّهورِ؛ فَإِنَّ لَهُ عِندَ اللّهِ حُرمَةً وفَضلاً عَلى سائِرِ الشُّهورِ، ولا یَکونَنَّ شَهرُ رَمَضانَ یَومُ صَومِکُم کَیَومِ فِطرِکُم.
ماه رمضان پیش شما مثل ماه هاى دیگر نباشد؛ چرا که نزد خداوند، احترام و بر سایر ماه ها برترى دارد. در ماه رمضان، روزِ روزه دارى شما مثل روزِ خوردنتان نباشد! (ادب و حرمت این ماه را نگه دارید).
فضائل الاشهر الثلاثة: ص ٩٥ ح ٧٨
امام علی علیه السلام فرمودند:
أیُّهَا النّاسُ، إنَّهُ قَد أقبَلَ إلَیکُم شَهرُ اللّهِ بِالبَرَکَةِ وَالرَّحمَةِ وَالمَغفِرَةِ، شَهرٌ هُوَ عِندَ اللّهِ أفضَلُ الشُّهورِ، وأیّامُهُ أفضَلُ الأَیّامِ، ولَیالیهِ أفضَلُ اللَّیالی، وساعاتُهُ أفضَلُ السّاعاتِ... .
اى مردم! ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش، به شما روى آورده است؛ ماهى که نزد خدا برترینِ ماه ها، روزهایش بهترینِ روزها، شب هایش برترینِ شب ها، و ساعاتش بهترینِ ساعت هاست... .
فضائل الأشهر الثلاثة: ص ۷۷ ح ۶۱
امام صادق علیه السلام فرمودند:
إنَّ للّهِِ عز و جل فی کُلِّ لَیلَةٍ مِن شَهرِ رَمَضانَ عُتَقاءَ وطُلَقاءَ مِنَ النّارِ إلاّ مَن أفطَرَ عَلى مُسکِرٍ، فَإِذا کانَ فی آخِرِ لَیلَةٍ مِنهُ أعتَقَ فیها مِثلَ ما أعتَقَ فی جَمیعِهِ.
خدا را در هر شب ماه رمضان، آزادشدگان و رهاشدگانى از آتش است، مگر کسى که با شراب افطار کند. پس چون آخرین شبِ آن فرا رسد، به اندازه همه کسانى که در این ماه آزاد کرده است، آزاد مى کند.
الکافی: ج ۴ ص ۶۸ ؛ بحار الانوار: ج ۹۶ ص ۳۶۲
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند:
مَن صامَ شَهرَ رَمَضانَ فَحَفِظَ فَرجَهُ ولِسانَهُ وکَفَّ أذاهُ عَنِ النّاسِ، غَفَرَ اللّهُ لَهُ ذُنوبَهُ ما تَقَدَّمَ مِنها وما تَأَخَّرَ، وأعتَقَهُ مِنَ النّارِ، وأحَلَّهُ دارَ القَرارِ، وقَبِلَ شَفاعَتَهُ فی عَدَدِ رَملِ عالِجٍ مِن مُذنِبی أهلِ التَّوحیدِ.
هر کس ماه رمضان را روزه بدارد و پاکدامنى ورزد و زبانش را حفظ کند و آزارش را به مردم نرساند، خداوند، گناهان گذشته و آینده او را مى آمرزد و از آتش آزادش مى کند و در سراى ابدى جایش مى دهد و شفاعت او را درباره موحّدان گنهکار به تعداد کوه هاى به هم پیوسته، مى پذیرد.
امالی (الصدوق): ص ۷۱ ح ۳۸ ؛ بحار الانوار: ج ۹۶ ص ۳۵۶
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند:
إنَّ مَن تَمَسَّکَ فی شَهرِ رَمَضانَ بِسِتِّ خِصالٍ غَفَرَ اللّه لَهُ ذُنوبَهُ: أن یَحفَظَ دینَهُ، ویَصونَ نَفسَهُ، ویَصِلَ رَحِمَهُ، ولا یُؤذِیَ جارَهُ، ویَرعى إخوانَهُ، ویَخزُنَ لِسانَهُ. أمَّا الصِّیامُ فَلا یَعلَمُ ثَوابَ عامِلِهِ إلاَّ اللّه.
همانا هر کس در ماه رمضان، شش کار را با قوّت انجام دهد، خداوند گناهانش را مى‌آمرزد: دین خود را حفظ کند، خویشتن را نگه دارد، به خویشاوندانش نیکى کند، همسایه اش را نیازارد، حال برادرانش را مراعات کند و زبان خویش را در کام نگه دارد. امّا روزه! پس پاداش روزه دار را جز خداوند نمى داند.
مستدرک الوسایل: ج ۷ ص ۳۷۰