نقش تغذيه در سلامت دهان و دندان(3)

بخش پايانی:
پروسه پوسيدگى با توليد اسيد شروع مى شود و ناشى از متابوليسم باكترى ها در پلاك دندانى است. پلاك يك توده بى رنگ و چسبناك از ميكروارگانيسم ها و پلى ساكاريدها است كه در اطراف دندان تشكيل مى شود و به دندان ها و لثه ها مى چسبد و اين خود باكترى توليد كننده اسيد را مى پرورد و محصولات آلى ناشى از سوخت و ساز آنها را در تماس با سطح دندان نگه مى دارد. چندين دسته از نوشيدنى ها شامل نوشيدنى هاى سبك، نوشابه هاى انرژى زا، آب ميوه و نوشابه هاى حاوى مكمل هاى حاوى ويتامين C داراى ميزان بالايى از اسيد است. بنابراين مى تواند يك PH اسيدى ايجاد كند.

• انواع پوسيدگى

اگر چه در كل شيوع پوسيدگى در ايالات متحده كاهش يافته ولى با اين حال بيش از ۱۷ درصد بچه هاى سنين ۲ تا ۴ سال پوسيدگى دندان دارند. مطابق بررسى هاى تغذيه اى و معاينات ادوارى بيش از ۵۰ درصد كودكان تا ۸ سالگى پوسيدگى داشتند. از پوسيدگى هاى ريشه روى سطح ريشه دندان هاى دائمى به دنبال عقب نشينى لثه رخ مى دهند كه اين مسئله در معاينات افراد مسن به چشم مى خورد. فاكتور اوليه در ايجاد پوسيدگى ريشه عقب نشينى لثه است كه اغلب ناشى از بيمارى لثه است كه در اين حالت ريشه هاى عريان بسيار مستعد به پوسيدگى هستند. فاكتور هاى ديگرى كه به افزايش شيوع اين پوسيدگى ارتباط دارد، سن، فقدان فلورايد موجود در آب، بهداشت ضعيف دهان و خوردن مكرر كربوهيدرات هاى قابل تخمير است. درمان پوسيدگى ريشه شامل ترميم دندان و مشاوره تغذيه است. پوسيدگى ريشه يك بيمارى عفونى دندان است كه در بالغين مسن تر بيشتر مشاهده مى شود زيرا اين جمعيت دندان هاى طبيعى خود را در مدت بيشترى نگه داشته اند.

• فلورايد

فلورايد ماده اوليه ضد پوسيدگى است كه به صورت سيستميك و موضعى به كار مى رود و به عنوان يك معيار مطمئن و موثر جوامع بشربراى كاهش شيوع و وقوع پوسيدگى هاى دندان است. در سال ۱۹۴۶تا ۱۹۷۹ افزودن فلورايد به آب به تنهايى ۴۰ درصد تا ۶۰ درصد موجب كاهش شيوع پوسيدگى در افرادى كه از اين آب استفاده كرده اند، شد. افزودن فلورايد به آب از سال ۱۹۷۹تا ۱۹۸۹ ۳۰،درصد شيوع پوسيدگى را كاسته است. به كارگيرى فلورايد روى پيشگيرى از پوسيدگى به صورت افزودن فلورايد به آب، خمير دندان ها و دهانشويه ها همچنين استفاده ازنوشيدنى هايى با آب داراى فلوريد انجام مى شود.
سه مكانيسم اوليه عمل فلورايد روى دندان ها به اين قرار است. اولاً وقتى با مينا و عاج تماس مى يابد با كلسيم و فسفر موجود در آنها فلوروآپاتيت را تشكيل مى دهد و اين تركيبى است كه نسبت به هيدروكسى آپاتيت به اسيد مقاوم تراست. فلورايد همچنين ترميم و معدنى شدن مجدد سطح دندان هاى پوسيده را تسريع مى كند و كمك مى كند كه روندتخريب معكوس شود و موجب افزايش مقاومت سطح دندان در برابر پوسيدگى شود. در نهايت، فلورايد موجب كاهش اثر تخريبى باكترى ها در حفره دهان از طريق تداخل در تشكيل و عملكرد ميكرو ارگانيسم ها مى شود. فلورايد ممكن است به صورت موضعى و سيستميك به كار رود. وقتى در غذا و نوشيدنى مصرف مى شود فلورايد وارد جريان خون سيستميك مى شود و در استخوان ها و دندان ها تجمع مى كند. گردش خون سيستميك با فراهم كردن فلورايد در بزاق اثر موضعى هم دارند. مقدار كمى از فلورايد وارد بافت نرم مى شود و باقى مانده آن در بزاق ترشح مى شود. منبع اوليه فلورايد سيستميك آب فلوريده شده است. غذا و نوشيدنى ها مقدار كمترى فلورايد دارند. منابع فلورايد موضعى شامل خمير دندان، ژل ها، دهانشويه كه روزانه توسط مصرف كننده ها استفاده مى شود و فلورايد غليظ شده توسط متخصصان دندان بيشتر به صورت هاى ژل ها _ خميرهابه كار مى رود.

• افزودن فلورايد به آب

افزودن فلورايد به عنوان يك اقدام بهداشت عمومى توسط انجمن دندان پزشكان آمريكا و انجمن تغذيه آمريكا مورد تائيد قرار گرفته است. اين انجمن ها بهداشت دهان و دندان و نيز ارزش افزودن فلورايد به آب را در زمينه پيشگيرى از بيمارى هاى دندانى و حفاظت از دندان ها مورد تاكيد قرار مى دهند. اما به رغم اين حمايت، استفاده گسترده از فلورايد مورد مخالفت ضدفلورايدافزاها، واقع شده است كه آنها مدعى اند فلورايد افزايى آزادى انتخاب هر فرد را محدود كرده و خطر ابتلا به ايدز و سرطان را افزايش مى دهد. خطر هاى مربوط به بيمارى ناشى از فلورايد بى پايه و اساس است.

• مراقبت هاى پيشگيرانه

در برنامه هاى پيشگيرى از پوسيدگى دندان، رژيم غذايى متعادل، اصلاح منابع و مقادير كربوهيدرات هاى قابل تخمير و تلفيق اعمال بهداشت دهان و دندان با شيوه هاى زندگى افراد مورد توجه قرار مى گيرند. بعد از وعده هاى غذايى و غذاى سبك بايد مسواك زد، دهان را با آب شست يا آدامس(بدون قند) را به مدت ۲۰- ۱۵ دقيقه جويد. عادات مثبت شامل خوردن خوراك هاى سبك، جويدن آدامس بدون قند بعد از خوردن يا آشاميدن موادى كه موجب پوسيدگى مى شوند.
با برنامه ريزى مناسب و بهداشت مناسب دهان و دندان و يك رژيم غذايى متعادل، خطر پوسيدگى زايى به شدت كاهش مى يابد. اعمالى كه بايد از آنها پرهيز كرد عبارتند از استفاده از نوشيدنى هاى گازدار طى دوره هاى ممتد، خوردن متناوب غذا هاى سبك و نگه داشتن مقادير زيادى از مواد قندى يا آب نبات هاى خوشبو كننده دهان طى دوره هاى ممتد. دارو هاى جويدنى يا مايع بدون نسخه پزشك و تركيبات ويتامينه هم ممكن است مواد قندى داشته باشند مانند ويتامين C كه قند موجود در اسيد آن موجب پوسيدگى دندان مى شود و خواندن دقيق برچسب به منظور جلوگيرى يا كاهش استفاده از چنين محصولاتى مهم است. كربوهيدرات هاى قابل تخمير مانند آب نبات، بيسكويت ها، كلوچه، چوب شور و چيپس بايستى همراه وعده هاى غذايى خاصى خورده شود. يك تكه پنير در يك وعده غذايى نمونه اى از تدبير هاى كاهش پوسيدگى دندان است. چيپس ها و بيسكويت هاى سبك، ميوه ها و آب ميوه ها احتمالاً نسبت به همتا هاى چربى دار خود از تراكم قندى بيش ترى برخوردارند. اعمال مربوط به بهداشت دهان و دندان از قبيل مسواك زدن و دهان شويى و جويدن آدامس بدون قند بعد از خوردن غذا مى تواند خطر پوسيدگى دندان را كاهش دهد. تركيب كردن ميوه ها و پنير در وعده هاى غذايى موجب كاهش پوسيدگى زايى غذا هاى مذكور مى شود.