نقش بازی در رشد ذهنی کودک(3)

بازیهای هوش و معماها

انجام بازیهای هوش و مطرح معما برای فکر کردن کودک، باعث می شود تا کودک قوه ی فکر و تخیل خود را به کار بیندازد جوانب مختلف مسأله را در نظر بگیرید و سعی در حل مسأله نمائید.بعضی از این بازیها و معماها به قدرت خلاقیت کودک نیاز دارند و بنابراین این قدرت را تحریک می کنند. به این شکل معماها و بازیهای هوش نقش بسیار مهمی در پرورش قدرت فکر و قوه ی خلاقیت کودک دارند.
کودکی که مسائل مختلفی را به شکل بازی یا معما حل می کند. در برخورد با مسائل زندگی، مسائل علمی و... هم به همین شکل عمل می نماید. او یاد گرفته است که مسأله را از زاویه های مختلف نگاه کند و راه حل مناسب برای آنها بیابد.
وقتی کودک معماها را حل می کند احساس غرور می نماید و باور می کند که باهوش است. وقتی کودک شما در بین سایر کودکان معماهای مختلف مطرح می کند و یا جواب معماهای طرح شده را می داند به کودکی باهوش معروف می شود.این مسأله نقش زیادی در تقویت اراده و نگرش مثبت کودک دارد و به این شکل هم در رشد هوش او مؤثر است.
هر چه می توانید معما،سؤال هوش و... پیدا کنید و آنها را برای کودک مطرح نمائید. کتابهای تقویت هوش، بازی با ریاضی، بازیهای هوشی، معماهای هوشی، بازیهای فکری، سؤالاتی برای تیزهوشان، آزمونهای تیزهوشان و... را تهیه کنید و انواع بازیها و معماها را برای کودکان خود مطرح نمائید. گاهی سؤالات تکراری از کودک خود بپرسید تا جواب آنها را بگویید. همچنین کودک خود را تشویق کنید تا با سایر دوستان خود این معماها را مطرح کند یا این بازیها را انجام دهد. در قسمت زیر چند نمونه از بازیها و معماها را مطرح کند یا این بازیها را انجام دهد. در قسمت زیر چند نمونه از بازیها و معماها برای نمونه آورده می شود ولی توجه کنید که حتما کتابهایی در این مورد تهیه نمائید.
1- بازیهای مثل دوز، شطرنج و... را انجام دهید.این بازیها را به خاطر فکر و سرگرمی انجام می دهید بنابراین آنها را به صورت رقابت برای برد و باخت در نیاورید.
2- با چند چوب کبریت شکل زیر را درست کنید.
حالا از کودک خواهید که بدون اینکه یچ چوبی از علامت مساوی رد شود،کاری کند که تساوی درست شود.واب بقفه صورت زیر است.
3- چهار کاغذ مچاله شدۀ رنگی و چهار کاغذ مچاله شدۀ سفید را به شکل زیر قرار دهید.
در این حالت تمام کاغذهای رنگی کنار هم و تمام سفیدها هم کنار هم هستند. اکنون می خواهیم با چهار حرکت به این شکل که در هر حرکت می توانیم یک دکمه را جابجا کنیم و یا دو دکمۀ کناری را هراه هم و بدون چرخاندن حرکت دهیم.در پایان کار دگمه ها باید یکی در میان به شکل زیر قرار گیرند.
برای انجام این کار چهار حرکت گفته می شود هر جا که علامت خط چین ست دکمه ها جابجا شده و جای آنها خالی است.
4- استفاده از تصاویری که قطعه قطعه هستند و با چیدن قطعه ها کنار هم تصویر کامل می شود. نوعی بازی هم وجود دارد که اعداد از یک تا پانزده، هر عدد روی یک قطعه نوشته شده و این قطعات می توانند حرکت کنند.یک جای خالی برای حرکت وجود دارد و باید آنها را به هم ریخت و تنظیم کرد.
5- بازیهای ریاضی را با کودکانی که سن بالاتری دارند انجام دهید و به آنها این بازیها را یاد بدهید. بهتر است ابتدا خودتان این کار را انجام دهید و هنگامی که کودک به یادگیری آن علاقه نشان داد بازی را به او یاد دهید.
یک ماشین حساب به دو دست خود بدهید و از او بخواهید که یک عدد دو رقمی انتخاب کند و به شما نگوید. سپس به او بگویید که به ترتیب اعمال زیر را انجام دهد:
الف) رقم دهگان آن عدد را ضرب در پنج کنید.
ب) به حاصلضرب عدد سه9 را اضافه کنید.
ج) حاصل را در عدد دو ضرب کنید.
د) رقم یگان آن عدد را به حاصل اضافه کنید.
اکنون این حاصل را بپرسید و عدد شش را از آن کم کنید. عدد بدست آمده همان عددی است که دوست شما انتخاب کرده است.به طور مثال شخصی عدد 57 را انتخاب می کند. رقم دهگان آن 5 است.
الف) 25=5×5
ب)28=3+25
ج)56=2×28
اکنون رقم یکان آن 7 است را با 56 جمع می کنیم.
63=7+56
وقتی 6 تا از 63 کم کنیم عدد 57 بدست می آید که همان عدد اولی است.
یکی دیگر از بازیها که در آن روز و ماه و سال تولد را می توان بدست آورد به شکل زیر است.
الف) روز تولد خود را نوشته و آن را در 100 ضرب کنید.
ب) شماره ی ماه تولد خود را به ان اضافه کنید.
ج) حاصل را در عدد 2 ضرب کنید.
هـ) حاصل را در عدد 5 ضرب کنید.
و) به حاصل عدد 8 اضافه نمائید.
ز) حاصل را در عدد 10 ضرب کنید.
ح) از حاصل عدد 422 را کم نمائید.
ت) روی حاصل دو رقم سمت راست سال تولد خود را اضافه نمائید.
اکنون اگر عدد 108 را از حاصل بدست آمده کم کنید، از راست به چپ سال تولد،ماه تولد و روز تولد بدست می آید. بطور مثال تاریخ تولد کسی 2/12/1376 است. این شخص دو رقم سمت راست سال تولد خود را که 76 است حساب می کند و به این ترتیب شکل تاریخ تولد او 2/12/1376 می شود.او باید به شکل زیر عمل می کند.
الف) 200= 100*2
ب)212 =12+200
ج)424=2*212
د)433=9+424
هـ)2165=5*433
و)2173=8+2165
ز)21730=10*2173
ح)21308=422-21730
ت)21384=76+21308
اکنون شما این حاصل را می پرسید و عدد 108 را از آن کم می کنید.
21276=108-21384
اکنون تاریخ تولد او را بدست می آورید.دو رقم سمت راست، 76 سال تولد است.دو رقم میانی،12، ماه تولد او و رقم آخر، 2، روز تولد او می باشد.
یکی یگر از بازیها با اعداد،حدس زدن صحیح عددی است که آن را نمی دانید و یک سری عملیات ریاضی روی آن انجام شده است، بازی به این شکلها انجام می شود.
الف) به دوست خود بگویید که یک عدد انتخاب کند که هر چند رقمی می خواهد باشد و آن رابه شما نگوید.
ب)10 تا به عدد انتخابی اضافه کن
ج) جواب را در عدد 2 ضرب کن
د) جواب را با عدد 100 جمع کن
هـ) جواب را بر 2 تقسیم کن
و) عدد اولیه را که انتخاب کرده ای از این حاصل کم کن
اکنون بگویید که جواب شما 60 شده است.دوست شما هر عددی انتخاب کرده باشد جواب او 60 می شود.
1- از معماهای گوناگون استفاده کنید. به طور مثال:
سؤال: پنج سیب درختی در سبدی وجود دارد. چگونه این پنج سیب را به پنج شخص بدهیم و یک سیب هم داخل سبد باقی بماند؟
جواب: به چهار نفر،سیب می دهم و به شخص پنجم سیب را همراه سبد می دهیم.
سؤال: در یک طرف رودخانه مقداری علف یک گوسفند و یک گرگ وجود دارد، یک چوپان با یک قایق می خواهد آنها را به طرف دیگر رودخانه ببرد. او هر بار می تواند فقط یکی از آنها را در قایق همراه خود ببرد.چگونه این کار را انجام دهد که گرگ با گوسفند تنها نماند چرا که علفها را می خورد؟
جواب: ابتدا گوسفند را با خود می برد به این شکل گرگ و علففها باقی می مانند که گرگ علف را نمی خورد. سپس بر می گردد و گرگ را همراه خود می برد و گوسفند را بر می گرداند. وقتی با گوسفند برگشت گوسفند را می گذارد و علفها را با خود می برد.علفها را کنار گرگ می گذارد و بر می گردد.اکنون گوسفند را با خود می برد.
سؤال: یک رودخانه بسیار بزرگ وجود دارد که پل خراب شده است.
حسن کچل می خواهد به آن طرف رودخانه برود تا موهای خود را در سلمانی آن طرف رودخانه کوتاه کند.چگونه این کار را انجام دهد؟
جواب: حسن کچل که کچل است و مو ندارد.
سؤال: دو پسر و دو پدر وجود دارند که وقتی آنها را می شماریم سه نفر می شوند.چگونه ممکن است؟
جواب: یک پدر بزرگ، یک پدر، یک فرزند هستند.پدر بزرگ، پدر پدر است و پدر پدر فرزند است به این شکل دو پدر وجود دارد،پدر فرزند پدر بزرگ است و فرزند فرزند پدر است به این شکل دو فرزند وجود دارد و جمعا سه نفر می شوند.
سؤال: پدر حسن سه فرزند داشت، شنگول و منگول و...
ممکن است کودک سریع بگوید حبه ی انگور ولی شما می گویید که خیر فرزند سوم حسن است.
1- چیستانهای مختلف بگویید.مثلا
2- نه دست داره، نه پا داره، از همه جا خبر داره!
جواب: رادیو
بالا میره خدا میشه، پایین میره جدا می شه!
جواب: نقطه
آن چیست که دوازده تماشاگر و سه بازیکن دارد؟
جواب: ساعت عقربه دار
شیرین است طعم ندارد. سنگین است وزن ندارد؟
جواب: خواب
چیستانها را می توانید در مورد وسایل خانه هم به کار ببرید این کار برای تقویت حواس و تمرکز هم به کار می رود.به طور مثال یکی از وسایل اتاق را بگو که برای خوردن به کار می رود و شکستنی است؟
اسباب بازی
تهیه ی اسباب بازیهای مختلف برای کودک نقش مهمی در رشد فکری و پرورش قدرت خلاقیت او دارد.کودکان مخصوصا در سه سال اول زندگی به سرعت علاقه ی خود را به یک نوع اسباب بازی از دست می دهند. آنها در این سنین به اسباب بازیهای متنوع و زیادی نیاز دارند.
البته در این سنین هر نوع وسیله ای می تواند رای کودک اسباب بازی باشد.
توجه کنید که گاهی یک اسباب بازی ساده که شباهت به چیز خاصی ندارد قوه ی خلاقیت کودک را بیشتر تحریک می کند.به طور مثال اگر یک تکه چوب در اختیار کودک باشد.کودک آن را به جای، عصا، شمشیر، تفنگ، اسب و... به کار می برد. در حالی که وقتی از یک شمشیر لاستیکی استفاده می کنید این قابلیتها را ندارد.
از هر چیزی مثل یک تکه کاغذ، وسایل خانه، خمیر، یک تکه چوب، آشغالهای سبزی، مقداری عدس، یک لوله ی خودکار برای درست کردن حباب و... جهت اسباب بازی استفاده کنید. البته برای کودک خود اسباب بازیهای موجود در بازار را نیز تهیه کنید.
اسباب بازیهایی که قابلیت تغییر دارند مانند اسباب بازیهای ساختمانی، خمیر بازی، درست کردن شکل با چیدن عدس و... را بیشتر به کار ببرید. این اسباب بازیها می توانند به کودک اجازه دهند تا قدرت خلاقیت خود را پرورش دهد و روی آنها آزمایش نماید.
بازیهایی برای تقویت دقت و تمرکز
بالا بردن دقت و تمرکز، یکی از نشانه های بالا بودن هوش است. کسی که بتواند با دقت و تمرکز زیاد کاری را انجام دهد یا به مسأله ای فکر کند،حل کردن آن برایش بسیار آسانتر است.
بازیها و تمرینهای زیادی وجود دارد که بوسیله ی آن می توان دقت، تمرکز و توجه را افزایش داد. انجام دادن این تمرینات و بازیها در هر سنی مفید است.انجام آنها در سن کودکی باعث پیشرفت فوق العاده ی دقت و تمرکز می شود. انجام آنها در سن کودکی باعث پیشرفت فوق العاده ی دقت و تمرکز می شود. چند نمونه از این بازیها مطرح می شود،شما نیز می توانید بازیهای بیشتری را پیدا یا طراحی کنید.
1- بازیهایی مثل کلاغ پر،یه مرغ دارم تخم می ذاره ـ ها گرگری ـ هپ
2- جواب غلط دادن به سؤالاتی که جواب بله و خیر دارد.هر جا جواب بله است باید خیر گفت و هر جا واب خیر است باید بله گفت:
مثلا: آیا در روز آفتابی برف می بارد ؟
بله ـ آیا برف سفید است؟
خیرـ آیا سفید نام یک رنگ است؟
خیر ـ آیا رنگ همان جنگ است؟
بله و...
3- داستانی گفته می شود که در آن اشتباهی وجود دارد. هنگام گفتن اشتباه کودک می گوید(غلطه آی غلطه) و شما می گویید (کجای حرفم غلطه؟) سپس کودک غلط را تصحیح می کند.مثلا یک پدر و یک مادر و یک فرزند در خانه ای زندگی می کردند.هر چهار نفر آنها (غلطه آی غلطه)(کجای حرفم غلطه؟) (آنها سه نفر بودند) و...
4- مسابقه ی 20 سؤالی یا 10 سؤالی انجام دهید. به این شکل که یکی از وسایل خانه، نام یک کارتون یا یکی از شخصیتهای آن، یک شغل و ... را در نظر بگیرید. کودک باید از شما سؤالاتی بپرسد که جواب آنها بله و خیر است. او پس از چند سؤال باید به جواب برسد.
5- متنی برای کودک بخوانید که یک کلمه ی مشخص مانند برف، از، تا و...
چندین بار تکرار شده است.از کودک بخواهید تا تعداد آنها را به شما بگوید.
6- چند شیء را در جایی بگذارید و از کودک بخواهید تا به آنها نگاه کند.سپس صورت خود را برگرداند و آنها را نام ببرد.
7- مسابقه ی جنگ یک بازی بسیار زیباست. کاغذی ر از وسط تا کنید و روی جای خط آن یک خط بکشید.یک طرف کاغذ مربوط به شما و طرف دیگر مربوط به کودک است. هر کدام از شما چیزهایی مثل تانک، هواپیما، سرباز و... می کشید. تعداد افراد شما و کودک باید یکی باشد. سپس هر کدام از شما با توجه به خط وسط به قرینه ی تجهیزات نفر مقابل در طرف خودتان یک نقطه با خودکار می کشید. سپس کاغذ را تا کرده و از پشت روی خود می کشید. جای نقطه در طرف مقابل می ماند که اگر درست روی نقطه ی آن تجهیزات خورده بود، آن خط می خورد. در آخر هر کس تمام تجهیزات طرف مقابل را زده بود برنده است.
8- گاهی بازیها و کارهای ساده ای انجام دهید تا باعث شوید کودک همیشه به اطرافش و به حرفها و... توجه کند. مثلا با دست به چانه ی خود اشاره کنید و بگویید پیشانیت را اک کن.اگر کودک چانه ی خود را پاک کرده با شوخی بگویید که گول خوردی.بعضی وقتها بگویید اگر گفتی پیراهنت چند تا دکمه دارد یک جایزه داری.در مورد چیزهای اطراف کودک که نیاز به دقت دارد به همین شکل سؤالاتی انجام دهید.گاهی با کودک بازی یادم ترا فراموش انجام دهید.
بازیهایی برای پرورش خلاقیت
1- از خمیر بازی،اباب بازیهای ساختمانی و... جهت ساختن چیزهایی مختلف استفاده کنید.
2- بازی سایه انجام دهید. سعی کنید همراه با کودک خود با سایه ی دستهایتان که روی دیوار افتاده است شکلهای مختلفی بسازید.
3- قسمتی از یک داستان را بگویید و از کودک بخواهید تا ادامه ی آن را بگوید. می توانید این بازی را در جمع انجام دهید. به شکلی که هر شخص یک قسمت به داستان اضافه کند و به ترتیب هر کس که نتوانست چیزی اضافه کند بازنده است.
4- هر کس یک کلمه بگوید شخص دیگر کلمه ای به آن اضافه نماید و به همین شکل ادامه دهند تا یک جمله ی کامل بوجود آید.اگر کسی نتوانست کلمه ای اضافه کند بازنده است. البته نفر قبلی باید بتواند جمله را کامل کند. اگر نفر قبلی نتوانست جمله را کامل کند نفر قبلی بازنده می شود.
5- یک عکس به کودک نشان دهید و از او بخواهید تا در مورد آن داستانی بسازد. 6- یک شیء را نام ببرید و شروع کنید برای آن کاربردهای مختلف بگویید. با کودک خود مسابقه بدهید که چه کسی چیز بیشتری می تواند بگوید.مثلا از خودکار چه استفاده هایی می توان کرد.
با آن بنویسیم ـ با آن خط خطی کنیم ـ نقاشی بکشیم ـسر خود را بخارانیم ـ نوار ضبط صوت را عقب ببریم ـ آن را به موهای خود بکشیم و با آن خودکار را بلند کنیم ـ با آن ماش شلیک کنیم ـ با ان حباب درست کنیم ـ وقتی شاگردی درس نخواند معلم خودکار را بین انگشتان او بگذارد و فشار دهد ـ با آن برای تیغ خود یک دسته درست کنیم ـ از آن برای تزئین استفاده کنیم ـ وقتی می خواهیم چیزی در زمین بکاریم با آن زمین را سوراخ کنیم ـ وقتی بچه ای گریه می کند با آن صدا درآوریم و بچه را ساکت کنیم ـ با در خودکار سوت بزنیم ـ از در خودکار برای نوک تیرهای کمان استفاده کنیم ـ یک بند دور خودکار بسته و برای بازی آن را بچرخانیم ـ با خودکار دست خود را رنگی کرده و به این بهانه از کلاس درس بیرون برویم ـ هنگام دعوا با دوست خود به جای خنجر از آن استفاده کنیم ـ برای قیافه گرفتن آن رابه جیب خود بزنیم و...
7- برای یک مسأله راه حلهای مختلف پیشنهاد کنید. مثلا کسی کلید در خانه ی خود را در خانه جا گذاشته است و به بیرون رفته اکنون به خانه رفته و کلید ندارد چه کار می تواند بکند؟
یک کلید ساز بیاورد و برای قفل در کلید بسازد ـ با چیزی لولای در را باز کند ـ در را بشکند ـ از بالای دیوار وارد خانه شود ـ تا رسیدن شخص دیگر که کلید دارد صبر کند ـ از در خانه ی همسایه به خانۀ آنها برود و از راه پشت بام همسایه به خانه ی خودشان برود ـ یک تونل بزند و از این راه به خانه وارد شود. با هواپیما بالای خانه بیاید و با چتر داخل خانه بپرد ـ یک گربه را تربیت کند که وارد خانه شود و کلید را بیاورد ـ بوسیله ی پرش با نیزه خود را به داخل خانه بیندازدـ خانه را منفجر کند و یک خانه ی دیگر بسازد ـ صبر کند تا دزدی وارد خانه شود و هنگام خارج شدن به او بگوید که در خانه را نبندد و...
8- نقاشی و تئاتر نقش مهمی در پرورش قدرت خلاقیت کودک دارند.
9- جمله سازی، کلمه سازی و... یک کلمه بگویید تا کودک هر چه می تواند جملات مختلف با آن بسازد.یک حرف بگویید تا کودک با آن کلمات مختلف بسازد.
10- وسایل تولید صدا برای کودک فراهم کنید تا با آن اهنگهای مختلف بسازد.
بازیهای اجتماعی و آموزش نقشها
کلیه ی مهارتها و کارهای اجتماعی، شغلها، نقشهای اجتماعی و... را به صورت بازی در آورید و با کودک انجام دهید یا به کودکان بگویید که با هم این بازیها را انجام دهند.
یکی از کودکان فروشنده شود و دیگری خریدار و هر کدام نقش خود را بازی کنند،اسم این بازی را مغازه باز بگذارید. به همین شکل معلم و شاگرد بازی، قایق رانی، تفنگ بازی، خاله بازی و... را به کودکان یاد دهید.
به کودک بگویید که نقش کسی را بازی کند که با ادب است، بی ادب است، به مجلس عزاداری رفته است، با یک بزرگتر برخورد می کند، کسی از او پول طلبکار است و ...
همه ی بازیهای گروهی کودکان به شکل اجتماعی محسوب می شوند. به کودکان اجازه دهید تا برای بازیهای خود قوانین وضع کنند، اشکالات قوانین ناقص را متوجه شوند و سعی کنند تا اشکالات آنها را برطرف نمایند.
/س