وسائل بدلکاری و صحنه ای پرتحرک

بی شک حرفه ی بدلکاری نیز مانند دیگر شاخه های سینما (و مانند همه ی حرفه ها) به ابزارها، ادوات و امکانات فنی خاص خود نیازمند است و بدون بهره گیری از این وسائل و ابزارها، انجام عملیات بدلکاری ناممکن است.
ابزارها و ادوات بدلکاری در طول صد سال فعالیت و پیشرفت صنعت سینما، دستخوش تغییرات بسیاری شده اند و امکانات و وسائل جدیدی به آن ها افزوده شده است. با کامل تر شدن کاربردهای فنی، امکانات تازه و کارایی های ویژه ای در اختیار بدلکاران قرار گرفت تا بتوانند کارهای شگفت انگیز و پیچیده تری را به نمایش گذارند.
در این بخش خواهیم کوشید به بررسی و توضیحات نظری و فنی برخی از این وسائل و تجهیزات و روند تکاملی آن ها بپردازیم، با ابزارها و دستگاه هایی آشنا خواهیم شد که به هر چه بهتر اجرا شدن صحنه های پرتحرک کمک می کنند و در پیشرفته تر و جذاب تر شدن این گونه صحنه ها، هم چنین ساده تر کردن عملیات دشوار و تصور ناپذیر و پیشبرد کارهای بدلکاران، جایگاه والا و سهم فراوانی دارند.

شیب راهه (1)

در آغاز می توان به شیب راهه های خودرو که در اشکال و انواع مختلفی از نظر کارایی موجودند – که کارکردهای ویژه شان در ضن به مهارتهای مجری عملیات نیز بستگی دارد – اشاره کرد. یکی از انواع متعدد این شیب راهه، شیب راهه ی ثابت (2) نام دارد که همان طور که از نامش بر می آید، به صورت ثابت بر سطح زمین کنار گذاشته و با ادوات مخصوص محکم می شود. در صحنه های پرتحرکی که به حرکت ها و عملیات ویژه ی خودرو (پرش و واژگون ساختن) نیاز دارد، این شیب راهه تقریباً کارایی کلاسیک دارد.
نحوه ی عملکرد آن بدین شرح است: خودرو با سرعت بالا – که در موارد گوناگون، این سرعت بر اساس شرایط صحنه محاسبه و کنترل می شود – به سمت شیب راهه حرکت می کند و به آن می خورد و ویژگی هندسی و فیزیکی این شیب راهه حرکت می کند و به آن می خورد و ویژگی هندسی و فیزیکی این شیب راهه باعث می شود که زاویه ی برخورد به آن به سمت جلو شکسته شود و مسیرش به سوی بالا تغییر جهت بدهد. از این طریق کارگردان صحنه های پرتحرک یا شخص بدلکار می تواند پیچش های متوالی خودرو به دور خود و معلق زدن در هوا را ایجاد کند. البته همه ی این عملیات و وضعیت های مختلف، به یاری ویژگی های هندسی و فیزیکی همین شیب راهه، و محاسبات مربوطه تحت کنترل قرار می گیرند.
نوع دیگری از شیب راهه های خودرو که کارکردی متضاد با شیب راهه ی ثابت دارد، شیب راهه ی متحرک است. از شیب راهه ی متحرک با ویژگی های خاص آن، معمولاً برای صحنه های تعقیب و گریز خودروها استفاده می شود. نحوه ی عملکرد شیب راهه ی متحرک به این شکل است که به خودرویی که ظاهراً در حال گریز است، متصل می شود. البته می توان آن را به خودرویی که در حال تعقیب است نیز وصل کرد که این امر به نوع داستان، شرایط صحنه و فیلم و سرانجام سلیقه ی کارگردان بستگی دارد.
این شیب راهه با اتصال به خودروی در حال حرکت باعث واژگون شدن خودرویی می شود که تعقیب کننده است.
شیب راهه ی بعدی شیب راهه ی هوایی نام دارد. این دستگاه شبیه وسیله ای است که در جنگ های روزگاران کهن از آن استفاده می شده است. این ابزار همان منجنیق است که سنگ ها یا گوی های آتشین را در درون آن می نهادند و با استفاده از خاصیت ارتجاعی آن، به سوی دشمنان پرتاب می کردند.
دستگاه شیب راهه ی هوایی مانند منجنیق عمل می کند با این تفاوت که به جای سنگ و گوی آتشین، انسان ها را پرتاب می کند. این دستگاه به کپسول های فشار هوا متصل و به سیلندر هیدرولیک مجهز است و کل سیستم را بر سطح زمین به صورت خوابیده نصب می کنند. بعد از نصب آن، بدلکار بر روی بخش مخصوص دستگاه می ایستد و با قدرت و فشار زیاد هوای منبسط شده، به جهتی که از پیش محاسبه و تعیین شده است، پرتاب می شود.
دستگاه دیگری نیز مانند شیب راهه ی هوایی عمل می کند، هر چند تجهیزات ویژه ی آن را ندارد که به آن ترامپولین (3) گفته می شود. این وسیله در ورزش ژیمناستیک نیز مورد استفاده قرار می گیرد و اصلاً از آنِ این ورزش است که در عملیات بدلکاری به کار می رود. هر دو برای نشان دادن و به تصویر کشیدن موج صحنه های انفجار، صحنه های مختلف و متعدد تصادف، از جمله: برخورد خودرو با رهگذر، خودرو به موتور سوار و ... مورد استفاده قرار می گیرند که نشان دهنده ی شیوه های مختلف پرتاب شدن و با زمین برخورد کردن است.
البته برای استفاده از ترامپولین باید زوایای دوربین ها طوری طراحی شوند که خود سیستم در تصویر دیده نشود. هر چه هست، باید نتیجه که همان عمل پرتاب شدن و به زمین خوردن است، به صورت طبیعی قابل اجرا باشد و ما بتوانیم آن را ببینیم.

دستگاه های کنترل از راه دور

دستگاه های دیگری نیز روی موتور، پدال و فرمان خودرو تأثیر می گذارند و این امکان را به کارگردان صحنه های پرتحرک می دهند که بتواند خودرو را از راه دور کنترل کند. از دستگاه های کنترل از راه دور در صحنه هایی استفاده می شود که خودرو باید با سرعتی بیش از 110 کیلومتر در ساعت حرکت کند و حرکات ویژه ای با آن انجام شود. (و طبیعتاً در این حالت هیچ تضمینی برای حفظ جان راننده وجود ندارد.)
این دستگاه ها امکان کنترل سرعت خودرو و هم چنین اجرای حرکت های ویژه ی آن را به کارگردان و گروه بدلکاری می دهند. از میان این دستگاه ها می توان به کوبه ی بادی (4) اشاره کرد.
این دستگاه با قدرت و فشار باد کار می کند، به این ترتیب که خودرویی با سرعت بالا در یک خط مستقیم در حرکت است و یک کلید برق (5) در داخل آن نصب شده که دکمه ای است که توسط مدارهای بی سیم با کارگردان مرتبط است. فشار دادن این دکمه از راه دور باعث واژگونی و معلق زدن خودرو به کمک نیرو و فشار هوا، در حالتی خاص و جذاب می شود. با وجود این دستگاه نیازی به سکوی پرتاب خودرو نیست و تنها با فشار یک دکمه این عمل امکان پذیر می شود.
نوع دیگر این دستگاه کوبه ی انفجاری (6) است که به جای فشار هوا با مواد آتش زا و فشار ناشی از انفجار کار می کند. این دستگاه بسیار خطرناک است و ممکن است به شخص آسیب جدی برساند. معمولاً از این روش به سبب خطرآفرینی بالای آن، کمتر استفاده می شود.
ناگفته نماند در صحنه هایی که باید خودرو واژگون شود یا در هوا معلق بزند، معمولاً برای ایمنی بیشتر، درون اتاق خودرو را نرده های محافظ می کشند تا راننده آسیب نبیند. هم چنین برای شیشه های خودرو از ماکرولون به جای شیشه استفاده می شود که جنسی پلاستیک مانند و انعطاف پذیر دارد، اما مانند شیشه براق است. در صحنه هایی که بدلکار یا بازیگر باید به شیشه ی خودرو یا هر شیشه ی دیگر مشت بکوبد و آن را خرد کند، نیز معمولاً از گونه ای شکر یا نبات به جای شیشه استفاده می شود. زیرا در صورت استفاده از شیشه، دست بازیگر دچار زخم دردناک و بریدگی خطرناک می شود.

سکوهای پرش خودرو

از این سکوها برای واژگون یا چپ کردن خودرو استفاده می شود. سکوهای پرتاب خودرو به سه نوع عمده تقسیم می شوند:
-سکوی آهنی که خودرو را به صورت کنترل شده پرتاب می کند و قدرت بسیار بالایی برای جذب سرعت و شتاب آن دارد.
- سکوی خاکی که در صورت کمبود امکانات و در صحنه هایی که خودرو سرعت متعادل تر و متوسطی دارد، از آن استفاده می شود.
سکوی چوبی که راننده باید با اتکا به مهارت، تخصص و تجربه ی شخصی اش در زمینه ی رانندگی های حرفه ای، عمل پرش را محاسبه و اجرا کند.

الف. سکوی پرش آهنی خودرو و کاربرد آن

سکوی پرش آهنی، یک اهرم هدایت کننده است که باعث می شود خودرو در جهت تعیین شده پرتاب یا واژگون شود. از این سکو، معمولاً برای صحنه هایی نظیر پرتاب خودرو از بلندی، تصادف خودرو با موانع مختلف و واژگون شدن آن و ... استفاده می شود. این سکوی آهنی، شکل هندسی ویژه ای دارد. تیغه ی روی سکو در حدود 10 سانتی متر است. این تیغه هنگام اجرای عملیات پرش و به محض ورود خودرو بر روی سکو، در زیر آن و در میان دو چرخ خودرو قرار می گیرد. شکل هندسی سکوی آهنی مطابق محاسبات دقیق ریاضی و فیزیکی طراحی می شود.
این سکو باید در برابر وزن، فشار و ضربه ی وارده از خودرو تاب بیاورد. به عبارتی، فشار ضربه را بگیرد، تعدیل کند و به بدنه ی خودرو بازگرداند تا خودرو توان جهش به سوی بالا و سپس فرود و واژگون شدن یا سقوط از ارتفاع را داشته باشد. قسمت فوقانی سکو و نوک آن باعث جهش خودرو به سمت بالا و در نهایت سقوط آن به پایین می شود.
در آغاز حرکت خودرو بر روی سکوی آهنی، یعنی، هنگامی که خودرو به سکو برخورد و با آن تماس پیدا کرد، ضربه ی وارد آمده از خودرو به سکوی پرش منتقل می شود و نیمی از فشار ضربه و وزن خودرو به سکو انتقال می یابد و نیم دیگر آن از سکو به بدنه ی خودرو و بعد به موتور آن بازگردانده می شود و موجب هدایت خودرو به سمت قسمت فوقانی سکو می شود، و از آن نقطه خودرو به سمت بالا پرتاب می شود. پس از پرتاب خودرو به سمت بالا و چرخش هایش به دور خود یا در مسیر برخورد به موانعی با پرش از فراز وسائلی که ارتفاع زیادی دارند، مانند کامیون، چند خودروی دیگر، دیوار و ... در نقطه ی معینی که از پیش محاسبه شده است، فرود می آید و می ایستد.
شکل کلی این سکو یک مثلث بزرگ است و در بخش فوقانی آن دو زایده ی نسبتاً کوتاه به شکل مثلث، به ستون جلویی آن، در سمت چپ و راست متصل است. این دو زایده ی مثلثی شکل، باعث می شوند که اگر خودرویی در آغاز حرکتش بر روی سکوی پرش، اندکی از مسیر مستقیم خود منحرف شود یا اندکی زاویه ی انحرافی بر روی سکوی پرش وارد آید، کنترل و هدایت دوباره ی آن با همین دو بخش مثلثی که آن ها را جهت گیر می نامند، انجام پذیرد.
چنان چه شکل هندسی این دو زایده به طرز دقیق و درستی طراحی نشده باشد؛ یعنی، در محل مورد نظر نصب نشوند و اگر تا بالای ستون فوقانی سکو امتداد یابند، موجب می شوند، چرخ های خودرو به آن دو زایده گیر کنند، قسمت عقب آن به سمت بالا متمایل شود و سرانجام پرش خودرو موفقیت آمیز نباشد. وزن سکوی پرش آهنی، معمولاً 0/1 (یک دهم) وزن خودرویی است که باید از روی آن بگذرد و پرش داشته باشد.
در اطراف سکوی آهنی، گیره هایی توخالی طراحی شده است که موجب حفظ ثبات سکو بر روی زمین می شوند، بدین صورت که میخ های بزرگ فلزی را از میان گیره های متصل به سکو می گذرانند و در زمین فرو می کنند تا سکو بر روی زمین محکم و ثابت بایستد. زیرا با آن شتاب و سرعتی که خودروی در حال حرکت دارد، اگر سکوی پرش بر روی زمین ثابت نباشد، بخش انتهای سکو از سطح زمین بلند می شود و سبب سرنگون شدن خودرو از کناره ها یا بالای سکوی پرش می شود و عملیات پرش را تباه می کند.
هر چه سکوی پرش درازتر و شیب زاویه ی آن کمتر باشد، حرکت خودرو در هوا و چرخش آن کمتر است، اما هر چه سکوی پرش کوتاه تر و شیب زاویه ی آن بیشتر شود، پیچش و چرخش خودرو در هوا نیز بیشتر می شود.
میزان سراعت و شتاب خودرو تأثیر به سزایی در واژگون شدن آن دارد، زیرا هر چه شتاب و سرعت بیشتر باشد، بدنه ی خودرو آسان تر از سطح زمین بلند می شود. در اجرای عملیاتی که در آن از خودروهای سنگین استفاده می شود، این اصل بسیار کارساز است و با افزودن سرعت خودرو می توان پرش آن را از روی سکوی پرش ساده تر ساخت.

حقه های سینمایی برای پنهان ماندن سکوی پرش آهنی از دید مخاطبان

اگر رنگ سکوی پرش آهنی به رنگ آسفالت خیابان یا همان زمینی باشد که بر روی آن نصب شده است، و دوربین حرکت پرش خودرو را از زاویه ی روبه رو (7)، فیلمبرداری کند، خط سکو با خط افق دید همتراز می شود. در نتیجه سکوی پرش باریک تر به نظر می آید و در تصویر گم می شود.
اگر سکو بر روی آسفالت خیابان نصب شده باشد، پنهان سازی آن باز هم ساده تر انجام می گیرد. تنها کافی است ستون جلوی سکو را با رنگ، سفید کنیم و بقیه ی سطوح سکو به رنگ آسفالت رنگ زده شود. هنگام فیلمبرداری از روبه رو، ستون جلویی که به رنگ سفید است، مانند خط های ممتد و سفید رنگ آسفالت خیابان به نظر خواهد رسید و سکو از دید تماشاگر پنهان می ماند. گرچه ممکن است این بخش اندکی برجسته تر از بخش های آسفالت به نظر برسد، این مشکل را نیز می توان با اندکی تدبیر درست یک تدوین گر حرفه ای برطرف کرد. به غیر زاویه ی رو به رو می توان از زاویه ی اُریب یا مایل، با دید از پایین (8) تصویر گرفت تا سکو هر چه کمتر دیده شود.
در چنین وضعیتی استفاده از زاویه ی بالا (9) توصیه نمی شود، زیرا سرتاسر صحنه را در برابر دید قرار می دهد و حقه ی سکوی پرش لو می رود.

ب. سکوی پرش خاکی و کاربرد آن

این سکو معمولاً از توده ی خاک، شن و ماسه، به کمک جرثقیل یا نیروی انسانی، ساخته می شود. البته هنگامی که از سکوی پرش خاکی استفاده می شود، حرکت اتومبیل نرم تر و سرعت آن در نهایت 80 کیلومتر در ساعت خواهد بود. در این نوع سکو، چرخ های خودرو مستقیماً بر روی سکو می روند، برخلاف سکوی آهنی که فضای میان چرخهای خودرو بر روی سکو قرار می گیرند.

ج. سکوی پرش چوبی و کاربرد آن

سکوی پرش چوبی به دو نوع عمده تقسیم می شود:
نوع اول که ساختار بسیار ساده ای دارد، بدین صورت ساخته می شود که کیسه های پر شده از خاک یا شن و ماسه را روی هم می چینند تا به شکل یک مثلث قائم الزاویه درآید. سپس روی کیسه های خاک را با تخته ها یا الوارهای چوبی می پوشانند. برای پوشاندن فضاهای خالی میان کیسه های خاک نیز از تکه های کوچک تر چوب استفاده می شود.
نوع دیگر سکوی چوبی از بارکف (10) های مربع شکل چوبی به اندازه ی 1 متر در 1 متر و قطر 10 سانتی متر ساخته می شود. از این بار کف های مربع شکل معمولاً در کارخانه ها استفاده می شود و وسائل سنگینی را که حملشان دشوار است، بر روی آن ها می گذارند و با خودروی بالابر (11) جا به جا می کنند.
این بار کف ها نیز مانند کیسه های شنی، باید به گونه ای چیده شوند که در نهایت یک مثلث قائم الزاویه بسازند. برای ردیف اول 8 بار کف، ردیف دوم 6 بار کف و ... تا به مثلت مورد نظر برسیم. سپس روی بارکف های مربع را که حالا به شکل پله درآمده اند، با الوارهای چوبی می پوشانند و این الوارها را با میخ های فولادی که 8 تا 10 سانتی متر طول دارند، بر روی زمین نصب و محکم می کنند تا شکل پله های سکو کامل شود و برای حرکت خودرو، سطح شیب دار مناسبی پدید آید.
زاویه ی پرش این سکو، معمولاً بین 30 تا 35 درجه است که اغلب برای صحنه هایی که خودور باید فاصله ی بسیار زیادی مانند عرض یک رودخانه یا دره را بپرد، یا پس از پرش از فراز چندین خودرو بر روی چهار چرخ خود فرود آید، طراحی شده است.
گفتنی است که برای چنین صحنه هایی که خودرو باید از روی چنین سکویی بپرد، چند کیسه شن و ماسه در صندوق عقب آن می گذارند تا قسمت تحتانی اش سنگین شود و حرکت خودرو تحت کنترل کامل درآید و عملیات پرش دقیق و درست اجرا شود. اگر این کار را انجام ندهند، بخش انتهایی خودرو هنگام پرش بالا می رود و عملیات پرش را دچار اختلال می سازد. در مجموع حرکت خودرو بر روی سکوهای چوبی (به نسبت دیگر سکوهای پرش) روان تر و کنترل شدنی تر است.

دستگاه سرعت کاه (12)

به سیستم کمربندی و طناب کشی خاصی مجهر است و نحوه ی عملکرد آن به این صورت است که وقتی بدلکار با نظر کارگردان صحنه های پرتحرک تصمیم می گیرد، از ارتفاع بسیار زیادی بپرد و بعد از پرش او، فیلم بردار نیز به دنبالش بپرد تا آن صحنه را به صورت خاص و هیجان انگیز فیلمبرداری کند، هر دو در این سیستم به طنابی ویژه متصل می شوند که این طناب طبق محاسبات پس از پیمودن ارتفاع مورد نظر، متوقف می شود و به اصطلاح قفل می کند. در نتیجه فشار ناشی از شدت و سرعت آن ارتفاع را می گیرد و باعث می شود هیچ گونه شوک فشاری حاصل از شدت و فشار پرش از ارتفاع به بدلکار و فیلم بردار وارد نشود.

صندلی کوهنوردی (13) و جلیقه ی بالاتنه

از این وسیله برای سقوط های آزاد از ارتفاع بسیار زیاد استفاده می شود.
اگر کارگردان، بازیگر یا بدلکار بخواهد به مدتی طولانی از ارتفاعی معیّن آویزان و معلق بماند، باید از این سیستم، یعنی صندلی کوهنوردی و جلیقه ی بالاتنه کمک بگیرد.
بدلکار ضمن استفاده از صندلی کوهنوردی باید از جلیقه ی مخصوص نیز استفاده کند، زیرا این جلیقه برای آن طراحی شده است که وزن بدن شخص را در نقاط متعدد و به مقدار مساوی پخش کند و سبب می شود تمامی وزن بدن در حالت آویزان، فقط روی قسمت پایین تنه متمرکز نشود و در نتیجه کوفتگی و کشش عضلات بر قسمت شکم و ران ها صورت نگیرد. اگر بدلکار از یک صندلی کوهنوردی معمولی که مجهز به جلیقه ی ویژه ی بالاتنه نیست، استفاده کند، پس از 10 یا 15 دقیقه معلق ماندن در این وضعیت، قطعاً ماهیچه های ران و شکمش تحت فشار شدید قرار می گیرد و نخواهد توانست فشار وارده را بیش از آن زمان تحمل کند و در صورت ادامه ی این عمل، آسیب های شدیدی به عضلات و اعضای کششی بدنش وارد خواهد آمد. اما جلیقه ی ویژه ی بالاتنه همه ی وزن بدن را به شکل مساوی در نقاط مختلف بدن پخش می کند و ادامه ی کار را امکان پذیر می سازد.

طناب های کوهنوردی و سیم های بوکسل

طناب های کوهنوردی از وسائل و تجهیزات بسیار مهم و حیاتی حرفه ی بدلکاری و کارهای پرتحرک هستند و کارایی های متعدد و مهمی در آفرینش صحنه های جذاب پرتحرک دارند. سیم بوکسل نیز کارایی های خاصی دارد. از نظر قطر و استقامت در اندازه ها و گونه های متفاوتی موجود است که از یک میلی متر آغاز می شود و تا 50 میلی متر و حتی بیشتر نیز می رسد.
جنبه ی مثبت سیم بوکسل در آن است که در جریان فیلم برداری تقریباً نامرئی است و دیده نمی شود. اما ایراد بسیار بزرگی نیز دارد که اگر فشاری بیشتر از وزن مجاز به آن وارد آید، به علت انعطاف ناپذیری به سادگی پاره می شود و هنگام برگشت به نقطه ی مرکزی اتصالش، در مسیر بازگشت مانند یک شلاق عمل می کند و به سبب سرعتی که خواهد یافت، ممکن است به همه ی وسائل صحنه مانند پروژکتورها، دوربین های فیلم برداری و هم چنین کسانی که در صحنه و در پشت آن قرار دارند، آسیب های جدی وارد آورد.

توپ (14)

دستگاه دیگری که در عملیات اکشن از آن استفاده می شود، توپ نام دارد که از آن برای پرش های بسیار بلند و شگفت انگیز استفاده می شود. با مجهز شدن به این سیستم، می توان صحنه های هیجان آور و جذاب بسیاری را به نمایش گذاشت.
فرضاً در صحنه ای از یک فیلم می بینیم که بمبی در زیر یک خودرو منفجر می شود و موج انفجار آن باعث می شود که اتومبیل حدود 20 متر به سمت بالا پرتاب شود. این دستگاه، پرتاب خودرو به سمت بالا را ممکن می سازد و در نتیجه موج انفجار را همراه با پرتاب خودرو قابل اجرا می کند. یا در صحنه هایی می بینیم که خودرویی از عرض یک رودخانه یا دره به آسانی می پرد. چون اجرای چنین کاری از نظر محاسباتی بسیار پیچیده و گذشته از آن بسیار خطرناک و حساس است و به سادگی اجرا شدنی نیست، باید از این دستگاه استفاده شود تا بتوان پرش های تصور ناپذیر را اجرا کرد.
این دستگاه قطعه فلزی است که یک کنترل حرکت (15) بر روی آن نصب شده و به یک کپسول بسیار بزرگ هوای فشرده متصل است. بدنه ی این دستگاه فلزی بر سطح زمین نصب و با پیچ و مهره محکم می شود. سپس یک لوله ی فلزی محکم که مانند لوله ی تانک است، به آن وصل می شود.
پس از استقرار دستگاه، خودرویی را که قرار است از پهنای رودخانه، دره یا هر فاصله ی عریض دیگری به سمت جلو یا بالا بپرد، آماده می کنند و در قسمت عقبی آن حفره ای ایجاد می کنند که عمق آن تا قسمتی که موتور خودرو قرار دارد، ادامه می یابد. در داخل آن حفره ی نسبتاً عریض، یک لوله ی فلزی دیگر نصب می شود و این لوله را که تا بخش جلویی خودرو (بخش موتور) می رسد به داخل دستگاه توپ می برند و لوله ی دستگاه وارد لوله ی خودرو می شود و به عبارتی مکمل یکدیگر می شوند.
سپس کلید آتش دستگاه کنترل حرکت را فشار می دهند و هوا را به صورت منبسط شده و با فشار زیاد از همان کپسول هوایی بزرگ که به کنترل حرکت وصل است به درون لوله ی دستگاه توپ و بعد در درون حفره ی خودرو می فرستند که این هوای فشرده با سرعت بسیار بالایی به خودرو فشار وارد می کند و آن را با شتاب شگفت انگیزی پرتاب می کند تا عرض مثلاً رودخانه یا دره را بپیماید.
فشار هوای منبسط شده در دستگاه توپ می تواند خودرویی را که 2 الی 3 تن وزن دارد، 10 الی 15 متر به سوی بالا، یا 50 متر به سمت جلو پرتاب کند.

تشک بدلکاری

بدلکاران هنگامی که می خواهند از ارتفاعی بسیار زیاد به پایین فرود آیند، نباید بر روی تشک ها دچار آسیب دیدگی بشوند. تشک های عملیات پرتحرک دو گونه اند:
1-تشک های معمولی
2- تشک های بادی (16)
تشک های معمولی به اندازه ی 2 در 3 متر هستند و ارتفاع آن ها به 60 سانتیمتر می رسد و معمولاً برای پرش های کوتاه تر، مثلاً پرش از ارتفاع تا 20 متر مورد استفاده قرار می گیرند.
ابعاد تشک های بادی از 4 در 5 متر آغاز می شود و تا 6 در 8 متر و حتی بیشتر نیز می رسد و ارتفاع آن ها از 3 تا 4 متر است. این تشک ها از هوای فشرده پر می شوند و برای پرش هایی از ارتفاع نسبتاً زیاد (تا شصت متر) مناسب اند. این تشک دو قسمت دارد. دو کانال هوایی یا دو مسیر بادی به دو پنکه ی مخصوص هوا متصل می شوند. هر دو پنکه به طور مداوم از 2 دریچه، هوا را وارد این دو کانال هوایی می کنند. در بخش انتهایی تشک، دو دریچه ی هوای دیگر وجود دارد که باعث می شود هوای اضافی از این دو کانال خارج شود. هنگامی که بدلکار از ارتفاع 60 متری با فشار زیاد و سرعت بالا بر روی تشک بادی فرود آید، تشک بالایی، یعنی تشک ابتدایی، ضرب و شتاب حاصل از برخورد اولیه را می گیرد و به یکباره هوای داخل آن از دریچه ی انتهایی خارج می شود. پس از خارج شدن هوای تشک بالایی، بدلکار به روی تشک دوم می افتد و این تشک، شتاب و ضربه ی باقی مانده را می گیرد تا هیچ گونه آسیبی به بدلکار وارد نیاید.
در برخی موارد ممکن است، تشک ابتدایی در اثر فشار بیش از حد یا کنترل نکردن دقیق هوا بترکد، در این حالت مشکلی رخ نخواهد داد، زیرا تشک دوم می تواند همه ی فشار و سرعت باقی مانده را بگیرد و آن را تعدیل و شخص را از آسیب جدی حفظ کند.

خودروی ادوات بدلکاری (17)

برای ابزارها و ادوات بدلکاری و عملیات صحنه های پرتحرک، وسیله ی نقلیه ای مورد نیاز است به بزرگی کامیون، این وسیله ی نقلیه در واقع نقطه ی مرکزی حرفه ی بدلکاری و فیلم های پرتحرک است. قسمت انتهایی این خودرو یک راهروی پهن دارد که در دو سمت چپ و راست آن کمدها و طبقات متعددی قرار دارند. در این طبقات و قفسه ها بایستی تجهیزات و ادوات مورد نیاز گروه بدلکاری و عملیات پرتحرک (از وسائل طراحی تا اجرا) به نسبت پنج برابر مورد نیاز در فیلم مربوطه، وجود داشته باشد تا اگر وسیله ای دچار مشکل و نقص فنی شد، بتوان بلافاصله آن را جایگزین کرد. این ابزارها و ادوات عبارت اند از: جعبه ی ابزار، آدمک هایی به قامت انسان، تشک ها، طناب ها و هم چنین تجهیزات ایمنی که اهمیت فراوانی دارند.
از این تجهیزات ایمنی می توان به کپسول های آتش نشانی، جعبه ی کمک های اولیه، لباس های ضد آتش، کفش های ایمنی، ضربه گیرها و ... اشاره کرد. امروزه به دلیل پرمخاطره تر شدن عملیات بدلکاری، وسائل ایمنی نسبت به گذشته اهمیت بیشتری دارند.

لباس های عملیات بدلکاری و بدلکاران

لباس های عملیات شگفت انگیز حرفه ی بدلکاری سه گونه اند: 1- لباس های ضد حریق یا ضد آتش 2- لباس های ضدضربه 3- لباس های ضد آب و ضد یخ.

لباس های ضد آتش:

لباس های نسوزی هستند که در صحنه های آتش سوزی، انفجار و ... کاربرد دارند. اگر بدلکار بخواهد حرکت های شگفت انگیزی را در داخل آتش اجرا کند حتماً باید از لباس نسوز و ضد آتش استفاده کند. بدلکار ابتدا این لباس نسوز را می پوشد، سپس لباس های بازیگری را که قرار است به جای او اعمال اکشن انجام دهد، بر روی آن می پوشد تا هنگام اجرا دچار سوختگی نشود.

لباس های ضد ضربه:

این لباس ها در صحنه هایی که در آن تصادفات و برخوردهای شدید و با شتاب وجود دارد، کاربرد دارند. این صحنه ها شامل موتورسواری و تصادفات آن، تصادفات خودرو، مبارزه ها و زدوخوردهاست. این لباس ها براساس حفظ ایمنی نقاط حساس بدن طراحی شده اند و روی همان نقاط حساس عایق بندی های ویژه ای صورت گرفته است تا به آن اعضا آسیبی وارد نیاید.
در کل، نقاط حساس بدن انسان در دو بخش عمده است. بخش اول شامل سر، آرنج، زانو و ستون فقرات است و بخش دوم شامل قوزک پا، ران، ساق، استخوان های لگن و کتف می شود. لباس های ضدضربه روی همین نقاط حساس از وارد آمدن ضربه ی سخت به آن ها جلوگیری می کنند.

لباس های ضد آب و ضد یخ:

نیز برای صحنه هایی طراحی شده اند که وقتی بدلکار در درون رودخانه، دریا یا درارتفاع بسیار زیاد، که سرمای شدیدی وجود دارد، حرکات پرتحرک انجام می دهد، از نفوذ آب و سرما به درون بافت و عضلات بدنش جلوگیری شود.
کفش ها و پوتین های ایمنی نیز در حرفه ی بدلکاری کارایی فراوانی دارند، زیرا در این کفش ها، در قسمت پنجه ی پا یک تکه آهن یا فولاد سخت کار گذاشته شده است که از وارد آمدن ضربه به حساس ترین بخش پا جلوگیری می کند.

سالن ورزشی و کارگاه عملیات بدلکاری

پس از موضوع ابزارها و ادوات، آن چه گفتنی است تمرینات ویژه برای حرفه ی بدلکاری است. تمرین های بدنی بدلکاری در سالن ورزشی بسیار بزرگ و مجهز به وسائل و تجهیزات بدن سازی و ورزش ژیمناستیک صورت می گیرد. در این سالن بدلکاران حرکت های ورزشی را تمرین می کنند و بدن خود را آماده می سازند.
گذشته از سالن، محوطه ای بسیار بزرگ برای تمرینات خارجی و عملی گروه بدلکاران نیز لازم است. این محیط باید در قالب یک شهرک کوچک و در کنار سالن ورزشی قرار داشته باشد. این شهرک باید مانند کارگاه های مجهز اکشن جهان همه ی وسائل و تجهیزات اکشن و بدلکاری را داشته باشد که شامل سکوی پرش اتومبیل، طناب بندی های گوناگون، پله های ساختگی، خودروهایی که تمرینات بدلکاری روی آن ها قابل اجرا باشد و غیره است.
ناگفته نماند که این خودروها باید به سیستمهای ایمنی خاص و قوی مجهز شوند. هم چنین به جای شیشه باید از ماکرولون استفاده شود تا بدلکاران دچار آسیب و زخم های شدید نشوند.
در کنار این شهرک یا کارگاه تمرین، باید تعمیرگاه مجهز خودرو نیز وجود داشته باشد که در آن همه ی وسائل تعمیر از ابزارآلات تعمیر خودرو گرفته تا دستگاه جوش، ارّه برقی، سنگبر و لوازم صافکاری و غیره وجود داشته باشد تا بتوان در مواقع لازم اتومبیل ها را در آن تعمیر و ترمیم، یا به سیستم های مختلف مجهز کرد.
در این محوطه ی خارجی که بدلکاران تمرینات عملی خویش را انجام می دهند، بایستی همه ی وسائل و تجهیزات ایمنی از جمله لباس های ضد آتش و ضد ضربه، کفش های ایمنی، کپسول های آتش نشانی و جعبه ی کمک های اولیه موجود باشد تا بدلکاران با آسایش خاطر بیشتری تمرین کنند و هم زمان شرایط عینی یک صحنه ی پرتحرک را بیازمایند. این شهرک کوچک را می توان به جای کارگاه عملیات پرتحرک نیز استفاده کرد و برخی از صحنه ها را که خلق و اجرای آن ها در محیط بیرون بسیار پیچیده و دشوار است، در آن ضبط و فیلم برداری کرد.

پی‌نوشت‌ها:

1. Ramp
2. Fix Ramp
3. Trampuline
4. Pneumatic Stamp
5. Power Unit
6. Explosion Stamper
7. Eye angle
8. Low angle
9. High angle
10. Pallet
11.Lifttruck نوعی خودرو که وسایل سنگین داخل کارخانجات و کارگاه ها با آن جابه جا می شود.
12. Decelerator
13. Harness
14. Cannon
15. Control Motion
16. Air Pack
17. Stunt Car

منبع مقاله :
طاهری جو، مهسا؛ (1389)، اصول و فنون بدلکاری در سینما، تهران: (سروش) انتشارات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول