نابودی ستاره دنباله دار هالی

در 12 فوریه 1991، الیور هاینات و آلین اسمت از "رصدخانه جنوبی اروپا" طبق معمول مشغول عکسبرداری از دنباله‌دار هالی بودند که اکنون از خورشید بسیار دور گشته است. این دو دانشمند به مسئله ی کاملاً بهت آوری برخورد کردند که شاید به معنای مرگ دنباله دار هالی، به صورتی که ما می‌شناسیم باشد.
ستاره‌ی دنباله دار گوی نه چندان فشرده‌ای از مواد یخی مخلوط با گرد و غبار است. هنگامی که دنباله‌دار به نزدیکی خورشید می‌آید، یخ آن ذوب می‌شود و هاله‌ی درخشانی از گرد و گاز ایجاد می‌کند. سپس باد خورشیدی این هاله را از خورشید دورتر می‌کشاند و به صورت دم در می‌آورد.
آنچه در هاله و دم تشکیل می‌شود هرگز به درون دنباله‌دار باز نمی‌گردد و لذا دنباله‌دار کوچکتر می‌شود. با وجود این، یک دنباله‌دار عظیم شاید صدها یا هزاران بار از نزدیکی خورشید بگذرد اما کاملاً از بین نرود. برخی از ستارگان دنباله‌دار هسته‌ی سنگی دارند که هیچ گاه ناپدید نمی‌شود.
دنباله دار هالی، مشهورترین ستاره‌ی دنباله‌دار را می‌توان هر 76 سال از زمین بدون چشم مسلح نگریست. ثبت مشاهده‌ی دنباله دار هالی لااقل به سال 240 پیش از میلاد برمیگردد. و وقتی هم که آخرین بار در سال 1986 مشاهده شد، به رغم آن همه آمد و رفت، همان اندازه و شکل قبلی خود را داشت که همسان جزیره‌ی مانهاتان است. وانگهی، دنباله‌دار هالی بیشتر گاز از دست داده است تا گرد و غبار، بنابراین در طی زمان‌های مدید، گرد و غبار انباشته شد و سطح دنباله دار هالی را به سیاهی رنگ زغال سنگ در آورد.
اما اخترشناسان دنباله دارهایی را دیده‌اند که در نزدیکی خورشید ذوب شده‌اند. یک دنباله دار مشهور به نام دنباله دار "بی یلا" به دو قسمت تجزیه شد و این دو تکه باز تقسیم شد و هر بار که دنباله دار بازمی‌گشت تکه تکه می‌شد تا اینکه سرانجام دیگر باز نگشت.
هرچه دنباله دار از خورشید دورتر می‌شود، در معرض گرمای کمتری قرار می‌گیرد و مقدار تبخیر کاهش می‌یابد. بالاخره، هنگامی که دنباله دار از مدار زحل فراتر می‌رود، دمای سطح آن به 200- درجه سلسیوس می‌رسد و واقعاً جسمی است بیجان، فقط سنگی است از یخ جامد که به همان صورت باقی می‌ماند تا اینکه پس از ده‌ها یا صدها سال و فرارسیدن موعد مقرر، دنباله دار به نزدیکی خورشید باز می‌گردد و از نو تبخیر می شود.
دنباله‌دار هالی اینک از مدار زحل فراتر رفته است و تا بازگشت بعدی‌اش جسمی است مرده. با این حال، هنوز می‌توان دنباله دار هالی را به صورت نقطه‌ی ریزی از نور رؤیت کرد و هرچند گاهی اختر شناسان آن را بررسی می‌کنند، عمدتاً به منظور مطالعه‌ی مدار آن است و اینکه ببینید تحت اثر گرانش مشتری و زحل چگونه می‌گردد.
باری، در 12 فوریه 1991 وقتی که هاینات و اسمت طبق معمول عکسبرداری از دنباله دار هالی را انجام دادند، کشف کردند در نقطه‌ای که دنباله دار هالی می‌بایست باشد، در عوض دسته‌ای از نور درخشان نمایان شد.
ابتدا تصور کردند که به چیزی غیر از دنباله دار هالی می‌نگرند، اما وقتی هر شب آن را تعقیب کردند، این جسم نورانی دقیقاً در همان مدار دنباله دار هالی وجود داشت.
حادثه‌ای رخ داده بود. دنباله دار هالی در آن فاصله از خورشید می‌بایست یک گوی یخی به قطر 15 کیلومتر باشد. در عوض، اکنون مرکز ابری است از مواد به قطر 300 هزار کیلومتر. نور خورشید که از این ابر مواد انعکاس می‌یافت، 300 بار درخشان‌تر از نوری بود که از یک گوی یخی بازتاب می‌شد.
در 22 فوریه آن سال، طیف این ابر گرفته شد که کاملاً غیر عادی بود، زیرا تا آن زمان کسی نتوانسته بود طیف یک دنباله دار را از آن فاصله دور از خورشید بررسی کند. معلوم شد که آن ابر کاملاً از گرد و غبار تشکیل یافته است و نشانی از گاز در آن یافته نشد. این بدان معناست که هیچ تبخیری صورت نگرفته است، و اخترشناسان باید تصمیم می‌گرفتند که چه چیزی رخ داده است.
پس از در نظر گرفتن پاسخ‌های ممکن گوناگون، اخترشناسان عقیده دارند که محتمل‌ترین حادثه این باشد که دنباله‌دار هالی در فضا با جسم دیگری برخورد کرده است. تصادم دو جسم در دور دست‌های منظومه‌ی شمسی چیزی نلمحتمل است اما ناممکن نیست. در واقع برای توضیح دادن انفجار، تصادم باید رخ داده باشد.

نتیجه چیست؟

دنباله‌دار هالی شاید چنان جسم متراکمی باشد که از این برخورد جان سالم به در برده باشد، اما ممکن است که به دو تکه تقسیم شده باشد، اگر چنین امری رخ داده باشد دنباله‌دار هالی اینک دو دنباله‌دار است که هریک بسیار کوچکتر از دنباله‌دار اصلی است و بنابراین در نزدیکی خورشید سریعتر تبخیر می‌شوند.
همچون دنباله‌دار بی‌یلا‌، شاید شاهد آن باشیم که در بازگشت بعدی هالی دو دنباله‌دار فرارسند و این دنباله‌دارهای کوچک در گذرشان از نزدیکی خورشید کوچکتر شوند. بخش بزرگتر باقی خواهد ماند اما آن درخشانی و چشمگیری کل دنباله‌دار را نخواد داشت. دنباله دار هالی شاید دیگر هیچ گاه همان چیزی نباشد که ما در طول تاریخ مشاهده کرده‌ایم.
و سرانجام دنباله‌دار هالی ناپدید خواهد شد (و اگر تصادم رخ داده باشد، بسیار زودتر از موعد مقرر).
پس از آنچه در ماه فوریه 1991 در عکس مشاهده کردیم شاید پایان عصر دنباله دار هالی به صورتی که تا به حال شناخته‌ایم باشد. بازگشت تماشایی دنباله دار هالی یک بار در هر عمر شاید اتفاق نیففتد.
بی‌گمان هر ستاره دنباله دار به پایان هستی خود می‌رسد و دنباله دارهای دیگر از فضای بیرون پدیدار می‌شوند، اما از میان تمان ستارگان دنباله دار، دنباله دار هالی نزدیک‌ترین دوست ما بوده است، و وداع با آن دشوار است.