جهان كوچك غمگين
نويسنده:رضا اخوان
منبع:روزنامه قدس
منبع:روزنامه قدس
كودكان افسرده معمولاً زودرنج، تحريك پذير و غمگين هستند و اين حالت در آنان (بويژه كودكاني كه هنوز به مدرسه نرفته اند) از طريق گريه و يك حس كلي نوميدي نمود مي يابد. آنان ممكن است به فعاليتهاي تازه، علاقه مندي كمي نشان دهند و يا از فعاليتهايي كه پيش از اين برايشان خوشايند بوده، ديگر لذت نبرند. كودكان افسرده معمولاً در مدرسه مشكل دارند و داراي الگوهاي رفتاري پرخاشگرانه و ضداجتماعي هستند. تغييرات عمده در وزن و الگوي خواب از ديگر نشانه هاي افسردگي در كودكان است. بسياري از كودكان افسرده از ناراحتي و ملال دايمي و كمبود انرژي شكايت دارند. تعداد دوستان آنان معدود است و دوستاني را كه قبلاً پيدا كرده اند، ترك مي كنند. حتي ممكن است به صحبت كردن درباره مرگ يا عبارات مشابهي كه نشان دهنده افكار مربوط به خودكشي باشد، بپردازند. نشانه هاي افسردگي برحسب سن كودكان ممكن است متفاوت باشد.
مشكلات تحصيلي
ملال و ناراحتي
گريه كردن بيش از حد
كاهش علاقه به بازي كردن
به سرعت ناراحت شدن
ارتباط عاطفي ضعيف با خانواده و دوستان
زودرنجي و تحريك پذيري فزاينده
بي حوصلگي و دمدمي مزاجي
ظاهر غمگين
صحبت كردن درباره مرگ
نشانه هاي افسردگي در بين نوجوانان عبارتند از:
بحث و جدل با پدر و مادر و معلمان
خستگي مداوم
رفتار آسيب رسان، مانند خودزني
امتناع از انجام تكاليف
كناره گيري از فعاليتهاي مورد علاقه
افكار يا بيان جملاتي درباره خودكشي
ساير نشانه هاي عمومي افسردگي در كودكان عبارتند از:
اعتماد به نفس ضعيف
احساس گناه
ترس از شكست يا قبول نشدن
خشم و دشمني پايدار
سردرد، معده درد يا ساير ناراحتي هاي جسمي به طور مرتب
ناتواني در تمركز
تغيير در الگوهاي تغذيه اي و خواب
رفتار خود تخريبي
تهديد به فرار از خانه كودكي كه پنج يا بيشتر از نشانه هاي بالا را براي يك دوره حداقل دو هفته اي داشته باشد، به احتمال زياد دچار افسردگي است. كودكان افسرده در معرض خطر خودكشي قرار دارند. ميزان خودكشي در بين جوانان از سال 1960 تا كنون تقريباً سه برابر شده است. طبق آمارهاي انجمن ملي سلامت رواني آمريكا، هر سال تقريباً 5 هزار جوان بين 15 تا 24 سال خود را از بين مي برند. اعتقاد بر اين است كه اغلب اين قربانيان از افسردگي درمان نشده رنج مي برده اند. كودكاني كه افسردگي شان تا دوران بلوغ و بزرگسالي ادامه داشته باشد، در معرض خطر فزاينده اي براي سوء مصرف دارو، پرداختن به روابط اخلاقي ناسالم يا ساير رفتارهاي پرخطر قرار دارند.
معمولاً پزشك متخصص درباره اينكه كودك افكاري در مورد مرگ يا خودكشي داشته، سؤال مي كند و همچنين بررسي مي كند كه آيا اعضاي خانواده كودك سابقه بيماريهاي رواني مانند اختلال حالت و وضع رواني يا سوء مصرف دارو داشته اند يا نه. همچنين كودك براي ساير اختلالات سلامت رواني كه معمولاً به همراه افسردگي وجود دارند، مورد ارزيابي قرار مي گيرد. براي مثال، كودكاني كه اختلال دو قطبي دارند، ممكن است ADHDو يا اختلال رفتاري نيز داشته باشند.
دارو درماني و استفاده از داروهاي ضدافسردگي اغلب به طور عمده اي باعث رهايي از نشانه هاي مربوط به افسردگي مي شوند. دارو درماني معمولاً در مواردي استفاده مي شود كه روان درماني به تنهايي براي برطرف كردن نشانه ها ناكام مي ماند و يا كودك داراي افسردگي مزمن يا عودكننده باشد. اين داروها به متعادل كردن سطح انتقال دهنده هاي عصبي در مغز كمك مي كنند و معمولاً براي يك دوره حداقل 6 ماهه تا يك ساله تجويز مي گردند. درمان برخي كودكان ممكن است سالها به طول بينجامد. هر چند شواهد اندكي وجود دارد كه داروهاي قديمي تر مانند تري سيكليك آنتي دپرسانت ها (TCA ها) در درمان افسردگي در كودكان و نوجوانان مؤثر باشند، اما تأثير داروهاي جديد مثل «SSRT» ها كمتر مورد ترديد است.
تاكنون تنها فلوكستين از سوي اداره دارو و غذاي آمريكا (FDA) براي درمان افسردگي در كودكان مورد تأييد قرار گرفته است. هر چند، بسياري از پزشكان داروهاي ضدافسردگي ديگري را براي بيمارانشان تجويز مي كنند. اين بدان معني است كه پزشكان بر پايه نشانه هاي بيماري در هر كودك، از تجربه و قضاوت شخصي خود براي انتخاب دارو استفاده مي كنند. بررسيها نشان مي دهد كه در بسياري موارد اين داروها براي درمان افسردگي كودك مفيد بوده اند. به هر حال، پزشكان مختلف، روشهاي درماني متفاوتي دارند و به اولياي كودك توصيه مي شود كه از پزشك در مورد داروهايي كه تجويز مي كند و مزايا و خطرات استفاده از آ نها سؤال كنند. بيماران بايد آگاه باشند كه پزشك ممكن است براي تنظيم ميزان مصرف دارو براي حصول بهترين نتيجه و كمترين اثرات جانبي، نياز به كم و زياد كردن آن و يا تغيير دارو داشته باشد. به علاوه داروهاي ضدافسردگي، از جمله فلوكستين، ممكن است خطر فكر كردن به خودكشي را در بعضي بيماران، بويژه كودكان و نوجوانان، افزايش دهد و از اين رو توصيه شده كه تمامي كساني كه با اين داروها تحت درمان قرار مي گيرند، براي تغييرات غيرعادي رفتاري، مورد مراقبت دقيق قرار گيرند.
برپايه مطالعه جديدي كه در مجله روان پزشكي آمريكا منتشر شده است، اسيدهاي چرب امگا 3 (يك نوع چربي اشباع نشده كه در روغن ماهي يافت مي شود و پژوهشها نشان داده كه براي رشد كودك اهميت دارد) مي تواند براي كودكان مبتلا به افسردگي عمده مفيد باشد. براي درك كامل تر تأثيرات امگا 3 بر نشانه هاي افسردگي، هنوز به پژوهشهاي بيشتري نياز است. كودكان و نوجواناني كه داراي اختلال دوقطبي اند معمولاً توسط داروهايي كه حالت و وضع رواني را ثابت و استوار مي كنند، مثل وال پروات و داروهاي ضدروان پريشي درمان مي شوند. جلسات روان درماني تكميلي نيز براي اختلال دوقطبي مفيد تشخيص داده شده است. كودكاني كه افسردگي شان از طريق دارو درماني مورد درمان قرار گرفته، در نخستين ماه درمان، بايد هر هفته از طرف پزشك ملاقات شوند. اين ملاقاتها در خلال هفته هاي پنجم تا هشتم درمان بايد يك هفته در ميان باشد و اگر مشكلي وجود نداشته باشد، پزشك بايد در هفته دوازدهم كودك را دوباره ملاقات كند و پس از آن، با نظر و توصيه پزشك معالج داروها را مصرف نمايد.
چه علايمي نشان مي دهد كه كودك من دچار افسردگي است؟
چه علايم و نشانه هايي وجود دارد مبني بر اينكه افسردگي كودك من به مراقبت پزشكي نياز دارد؟
وضعيت كودك من را چگونه تشخيص خواهيد داد؟
كودك من احتمالاً چه نوع افسردگي دارد؟
آيا بايد افسردگي كودك خود را به مدرسه يا مهدكودك اطلاع دهم؟
روشهاي مختلف درماني كودك من كدامند؟
آيا اين روش درمان خطر بالقوه يا اثرات جانبي دارد؟
با وجود هشدارهاي دارويي، كودك من بايد داروهاي ضد افسردگي مصرف كند؟ منافع و خطرات اين داروها كدامند؟
چه موقع من خواهم فهميد كه بايد كودكم مصرف داروهاي ضدافسردگي را قطع كند؟
من چه كارهايي بايد بكنم تا اثربخشي درمان كودكم را افزايش دهم؟
آيا بايد كودك من روان درماني هم بشود؟ آيا درمان خانوادگي هم مفيد است؟
چقدر طول مي كشد تا وضعيت كودك من بهتر شود؟
چه علايمي نشان مي دهد كه افسردگي كودك من رو به بهبود است؟
چقدر احتمال دارد كه كودك من در آينده باز هم مورد حمله افسردگي قرار گيرد؟
نشانه هاي مربوط به دوران پيش از مدرسه يا دوران دبستان عبارتند از:
روشهاي تشخيص افسردگي در كودكان
به پدر و مادرها توصيه مي شود كه از نظر پزشكي مراقب كودكاني كه نشانه هايي از افسردگي را بروز مي دهند كه تأثير منفي بر كيفيت زندگي آنان دارد، باشند. در تشخيص افسردگي، پزشك سابقه پزشكي كودك را به طور كامل در نظر مي گيرد و آزمايشهاي تكميلي را انجام مي دهد. اگر كودك نشانه هاي افسردگي از خود بروز دهد، پزشك دستور آزمايش كامل خون مي دهد تا احتمال بيماريهاي ديگري كه نشانه هاي مشابهي دارند، منتفي گردد. اگر پزشك مشكوك شود كه كودك دچار افسردگي است، او را به يك روان پزشك متخصص كودكان يا ساير متخصصان روان درماني معرفي مي كند تا تشخيص قطعي افسردگي داده شود. ارزيابي هايي كه بدين منظور صورت مي گيرد، شامل بررسي كامل تاريخچه نشانه ها (زمان شروع، طول مدت و شدت) است. همچنين بررسي مي شود كه كودك اين نشانه ها را قبلاً هم داشته است يا نه و اگر چنين بوده، چگونه درمان شده است. براي تشخيص قطعي افسردگي ممكن است از پرسشنامه ها (مثل پرسشنامه اختلال حالت و وضع رواني) و ساير ابزارهاي ارزيابي استفاده شود.معمولاً پزشك متخصص درباره اينكه كودك افكاري در مورد مرگ يا خودكشي داشته، سؤال مي كند و همچنين بررسي مي كند كه آيا اعضاي خانواده كودك سابقه بيماريهاي رواني مانند اختلال حالت و وضع رواني يا سوء مصرف دارو داشته اند يا نه. همچنين كودك براي ساير اختلالات سلامت رواني كه معمولاً به همراه افسردگي وجود دارند، مورد ارزيابي قرار مي گيرد. براي مثال، كودكاني كه اختلال دو قطبي دارند، ممكن است ADHDو يا اختلال رفتاري نيز داشته باشند.
روشهاي درمان افسردگي در كودكان
درمان افسردگي در كودكان معمولاً شامل روان درماني، دارو درماني يا تركيبي از اين دو است. روان درماني اغلب در كمك به كودك براي نشان دادن علايم مربوط به افسردگي مفيد است. اين كار شامل جلسات روان درماني فردي و نيز خانوادگي است. درمان رفتار شناختي ( CBT) در درمان افسردگي كودكان بسيار مؤثر است. به عنوان بخشي از اين روش درماني، به كودكان ياد داده مي شود كه ديدگاه سالم تر و مثبت تري نسبت به خود به دست آورند. كودكان از مزاياي درمان ميان فردي (IPT) نيز بهره مند مي شوند. اين روش درمان بر رابطه كودك با ديگران تمركز مي كند و تلاش مي كند مهارتهاي ميان فردي كودك را بهبود بخشد. روان درماني خانوادگي، نوعي درمان ميان فردي است كه در برگيرنده كل خانواده است. اگر اين روش بويژه در هنگامي كه استرسهاي خاص خانوادگي وجود داشته باشد، بسيار مفيد و ياري رسان است.دارو درماني و استفاده از داروهاي ضدافسردگي اغلب به طور عمده اي باعث رهايي از نشانه هاي مربوط به افسردگي مي شوند. دارو درماني معمولاً در مواردي استفاده مي شود كه روان درماني به تنهايي براي برطرف كردن نشانه ها ناكام مي ماند و يا كودك داراي افسردگي مزمن يا عودكننده باشد. اين داروها به متعادل كردن سطح انتقال دهنده هاي عصبي در مغز كمك مي كنند و معمولاً براي يك دوره حداقل 6 ماهه تا يك ساله تجويز مي گردند. درمان برخي كودكان ممكن است سالها به طول بينجامد. هر چند شواهد اندكي وجود دارد كه داروهاي قديمي تر مانند تري سيكليك آنتي دپرسانت ها (TCA ها) در درمان افسردگي در كودكان و نوجوانان مؤثر باشند، اما تأثير داروهاي جديد مثل «SSRT» ها كمتر مورد ترديد است.
تاكنون تنها فلوكستين از سوي اداره دارو و غذاي آمريكا (FDA) براي درمان افسردگي در كودكان مورد تأييد قرار گرفته است. هر چند، بسياري از پزشكان داروهاي ضدافسردگي ديگري را براي بيمارانشان تجويز مي كنند. اين بدان معني است كه پزشكان بر پايه نشانه هاي بيماري در هر كودك، از تجربه و قضاوت شخصي خود براي انتخاب دارو استفاده مي كنند. بررسيها نشان مي دهد كه در بسياري موارد اين داروها براي درمان افسردگي كودك مفيد بوده اند. به هر حال، پزشكان مختلف، روشهاي درماني متفاوتي دارند و به اولياي كودك توصيه مي شود كه از پزشك در مورد داروهايي كه تجويز مي كند و مزايا و خطرات استفاده از آ نها سؤال كنند. بيماران بايد آگاه باشند كه پزشك ممكن است براي تنظيم ميزان مصرف دارو براي حصول بهترين نتيجه و كمترين اثرات جانبي، نياز به كم و زياد كردن آن و يا تغيير دارو داشته باشد. به علاوه داروهاي ضدافسردگي، از جمله فلوكستين، ممكن است خطر فكر كردن به خودكشي را در بعضي بيماران، بويژه كودكان و نوجوانان، افزايش دهد و از اين رو توصيه شده كه تمامي كساني كه با اين داروها تحت درمان قرار مي گيرند، براي تغييرات غيرعادي رفتاري، مورد مراقبت دقيق قرار گيرند.
برپايه مطالعه جديدي كه در مجله روان پزشكي آمريكا منتشر شده است، اسيدهاي چرب امگا 3 (يك نوع چربي اشباع نشده كه در روغن ماهي يافت مي شود و پژوهشها نشان داده كه براي رشد كودك اهميت دارد) مي تواند براي كودكان مبتلا به افسردگي عمده مفيد باشد. براي درك كامل تر تأثيرات امگا 3 بر نشانه هاي افسردگي، هنوز به پژوهشهاي بيشتري نياز است. كودكان و نوجواناني كه داراي اختلال دوقطبي اند معمولاً توسط داروهايي كه حالت و وضع رواني را ثابت و استوار مي كنند، مثل وال پروات و داروهاي ضدروان پريشي درمان مي شوند. جلسات روان درماني تكميلي نيز براي اختلال دوقطبي مفيد تشخيص داده شده است. كودكاني كه افسردگي شان از طريق دارو درماني مورد درمان قرار گرفته، در نخستين ماه درمان، بايد هر هفته از طرف پزشك ملاقات شوند. اين ملاقاتها در خلال هفته هاي پنجم تا هشتم درمان بايد يك هفته در ميان باشد و اگر مشكلي وجود نداشته باشد، پزشك بايد در هفته دوازدهم كودك را دوباره ملاقات كند و پس از آن، با نظر و توصيه پزشك معالج داروها را مصرف نمايد.
پرسشهايي براي پرسيدن از پزشك
آماده كردن پرسشهايي از قبل به بيماران كمك مي كند تا گفتگوي معني دارتر و هدفمندتري با پزشك خود درباره وضعيتشان داشته باشند. اوليا مي توانند پرسشهاي زير را در ارتباط با افسردگي كودكشان از پزشك بپرسند:
