حیف اگر این نعمت فقط صرف دنیای جوانی شود

نعمتی ارزشمند

جوانی درمیان الطافی که خداوند به انسان عطا کرده است ارزش بسزایی دارد . هرچند بشر درباره اهمیت آن کمتر اندیشیده و موفق نشده است این مظهر رحمت و لطف پروردگارش را درک کند و در برابر آن ، سپاس گذاری راستین باشد .
در مکتب پر افتخار اسلام و در سیره و سخن و زندگی فردی و اجتماعی معصومان علیهم السلام ، توجه به نسل جوان ، بهره گیری از این مجال و شکوفایی استعدادهای جوانی از اهمیتی بسیار برخوردار است . رسول اکرم صلی الله علیه وآله ، به ابوذر غفاری توصیه کرده اند جوانی را پیش پیری غنیمت شمار 1
؛ امام صادق علیه السلام در فرازی از تفسیر آیه « ولا تنس نصیبک من الدنیا » ، روایت کرده اند : سلامت ، نیرومندی ،فراغت ، جوانی و نشاط خود را فراموش نکن و در دنیا از آن بهره برداری کن و متوجه باش که از چنین سرمایه های بزرگی ، به نفع امور معنوی و آخرتی بهره ببری . 2
آری ! در فرهنگ قرآن و عترت ، دوران جوانی ، روزهای مسؤولیت و بیداری و به خود آمدن است ؛ زمان شکوفایی ، کار و تلاش . در این روزها ، جوان باید به سعادت خود و جامعه فکر کند و در راه خوشبختی دنیا و آخرت خویش ، گام بردارد تا بتواند چنین مجال بی نظیری را که تجدید نمی شود و بازیافت ندارد ، قدر بداند .
حضرت علی علیه السلام فرموده اند : دل جوان ، هم چون زمین خالی مهیای کشت و زرع است ؛ هر بذری در آن افکنده شود بپذیرد و بپرورد 3 و امام صادق علیه السلام ، خطاب به ابو جعفر احول در باره دعوت به حق و بنیان نهادن حکومتی عادلانه ، خاطرنشان نموده اند : به جوانان بپرداز ، زیرا زودتر از پیرها به کارهای خیر ( و امور مورد پذیرش خداوند ) روی می آورند . 4
بنابر این ، پیروان مکتب وحی و عترت باید ارتباطی تنگاتنگ ، عمیق ، شکل دهنده و جهت بخش با جوانان داشته باشند و بکوشند با آنان هم زبان شوند .

امام خمینی ؛ هم دل و هم زبان جوانان

در میان رهبران نهضت ها و ملت ها ، امام خمینی رحمت الله علیه اسوه ای بی بدیل است که با پیروی از نیاکان پاکش ، از سال های جوانی ، سجایای اخلاقی و کرامت های انسانی را در وجود خویش متجلی ساخت ؛ آن گاه راهنما و دلیل راه مردم شد و با فیض انفاس قدسی و به مدد دم مسیحایی خود ، به قلب ها و جان ها ، زندگی و پویایی ویژه ای بخشید و آنان را که مستعد هدایت و رهایی بودند ، از گرداب هلاکت و غرقاب نیستی ، خلاصی داده و به ساحل آرامش و نجات ، رهنمون ساخت . حضرت امام در عین حال که به تحصیل و تدریس رشته های گوناگون علمی ، اخلاقی ، عرفانی و ... اشتغال می ورزید ، همواره خدمت به دین و مهربانی بر همگان ، به ویژه جوانان را مطلوب خویش تلقی می کرد و از هر مجالی به منظور تعالی و تکامل روح و اندیشه نسل نو ، بهره می جست و از همان آغاز رهبری خود نشان داد که مخاطبان و امیدهایش را در گهواره ها ، مدرسه ها و دانشکده ها می جوید و می پرورد .

جوان ؛ سرمایه معنوی کشور

آن گاه که به بازخوانی پیام ها و سخنان بلند آن عزیز می پردازیم ، درمی یابیم که حضرت امام ، از تمامی زمینه ها و مایه های علمی ، برای تأثیرگذاری بر روح و جان جوانان ، در مسیر هدف های معنوی انقلاب ، بهره مند شده است . حضرت امام ، با آگاهی از جنبه های شخصیتی و روان شناختی این قشر ، شرایط و مسایل فرهنگی و تحلیل مباحث سیاسی در حساس ترین شرایط سیاسی ، جوانان را مخاطب را قرار داده است . امام عقیده داشت که جوانان ، سرمایه های ارزشمند معنوی یک کشورند و از همین رو بود که نگه داشت ، حفظ و رشد این سرمایه ها را بسیار مهم تلقی می کردند و به تکلیف خطیری که در جلوگیری از خطر غفلت جوانان به عهده همگان بود ، توجه ویژه ای داشتند و این غفلت را دو سویه می دانستند ؛ غافل شدن جوانان از ارزش ها ، اصول و مبانی دینی و اعتقادی از یک سو و غافل شدن اولیا و مسؤولان فرهنگی و فکری جامعه از نسل جوان از سوی دیگر .
امام به اصل بیداری و هشیاری جوانان ، اعتقادی راسخ داشت و در موضع گیری ها ، پیام ها و مصاحبه ها و نصیحت های خویش ، به این بعد توجهی ویژه داشت .

جوانی ؛ فصل تعالی و کمال طلبی

حضرت امام ، به خوبی می دانست که در دوران جوانی ، روح ، عرفان ، اخلاق و معنویات ، متجلی می شود و این قشر جوان است که می تواند آماده پذیرش فضیلت ها و ارزش های الهی باشد و زمینه های کمال طلبی در چنین نسلی به خوبی بروز می کند ؛ از این روی ، بر این باور بود که باید بخش قابل توجهی از سرمایه گذاری ها و برنامه ریزی های دست اندرکاران امر تعلیم و تربیت و تلاش گران عرصه فکری و فرهنگی ، متوجه این قشر باشد و نیز لازم است ، محور اساسی و اصلی سیاست گذاری های فرهنگی ، اجتماعی ، سیاسی و مخاطب های اصلی رسانه های جمعی ، همواره جوانان باشند .
نگاه ژرف و همراه با بصیرت سکان دار اصلی انقلاب اسلامی در امر مبارزه ، عنایت ویژه نسبت به جوانان ، مورد غفلت قرار نگیرد . در ک و شناخت راستین امام از مراتب و کمالات انسان و نیازهای واقعی جوانان جامعه شد و حساسیت بسیار نسبت به رشد جنبه های روحی و معنوی ، در میان نسل پر انرژی جوان ، سبب شد که در سال های نخست پیروزی انقلاب اسلامی ، تحول چشم گیری در قشر جوان جامعه پدید آید و گروه زیادی از خداجویان رها شده از امور پست و حیوانی راه سعادت خود را در تزکیه نفس و سلوک به سوی حق بجویند . نفوذ معنوی و قدرت شگرف و تأثیر حیرت انگیز کلام امام ، عاشقان و دلدادگانی را در میان جوانان پرورش داد که بسیاری از اهل معنا و معزرفت ، به حال آنان غبطه می خورند .
از سوی دیگر ، نسل جوان جامعه ،گمشده و الگوی برتر خویش را در وجود پربرکت و شخصیت جامع حضرت امام یافتند و کوشیدند به اخلاق ورفتارش اقتدا کنند و رهنمودهایش را در عرصه های ایستادگی ، فرهنگ و اخلاق ، به کار ببندند .

تقدیر و تمجید ویژه امام از جوانان

حضرت امام ، از خداوند ، کامیابی همه مسلمانان ، به ویژه جوانان را در از بین بردن استعمار و کارگزاران خیانت کار ، خواستار شد و بر جوانان پرشور و بیدار حوزه و دانشگاه که با قیام و استقامت خود ، وفاداری خویش را به اسلام و کشور ایران ثابت کردند ، درود فرستاد 5 و در فراز یکی از بیانات خویش فرمود : « ای جوانان ! خداوند ، پشتیبان شما باشد . من به همه شما ارادت دارم ، اخلاص دارم ، محبت دارم ، دوستی دارم . شما از خود من هستید و من هم از خود شما . ان شاءالله موفق باشید ، مؤید باشید ، جدیت کنید در تحصیل ... جدیت کنید در این که خودتان را خوب بار بیاورید . خدا حفظتان کند ، سلامت باشید ان شاءالله ... »6
امام ، پاکی ، لطافت روح و صفای باطن جوان را از ویژگی های مهم این قشر می داند و از این رو ، از جوانان می خواهد تا چنین توانایی هایی را دارند و می توانند در برابر مفاسد اخلاقی قیام کنند ، بیشتر به اصلاح نفس توجه کنند .
امام در بیانی دیگر امید خود را به جوانان ، چنین بروز می دهد :
« ان شاءالله خدا این جوان های ما ... که مشغول بودند از اول تا حالا و فداکاری کردند ، برای ما بری اسلام نگه دارد ، این ها را من دعا گو هستم ، من خدمت گذار این ها هستم » 7
امام ، قشر جوان را که چون سدی محکم در برابر دشمنان ایستادند و برای رضای پروردگار ، فداکاری و جان فشانی و از ارزش های قرآنی و اسلامی پاسداری کردند ، محبوب خداوند متعال می داند 8 و چنین نیروی ارزشمندی را افتخار اسلام و سرزمین ایران معرفی می کند .
در مجموع از بیانات و رهنمودهای امام در ارتباط با جوانان برمی آید که :
1. هم خود ، بیدار باشند و هم جامعه را از بی توجهی و بی تفاوتی و نادانی ، نجات دهند ؛
2. در شناسایی اسلام جدیت کرده ، قرآن را بیاموزند و به کار بندند و در پیشبرد آرمان های اسلام بکوشند ؛
3. با کمال قدرت به سوی تعالی و ترقی گام بردارند و از توطئه های شیطانی ، هراس به خود راه ندهند ؛
4. از اختلاف و تفرقه بپرهیزند و در تقویت اراده خود همت ورزند ؛
5. کشور را از وابستگی های فکری ، سیاسی و اقتصادی برهانند و استقلال واقعی و همه جانبه و کاملی را به ارمغان آورند .
امام ، به نقش جوانان در به ثمر رساندن نهضت و برپایی نظام اسلامی و نیز فداکاری آنان در دفاع مقدس ، تأکید دارد و نصیحت های بالا را در برهه هایی از تاریخ مطرح کرده اند تا ، نسل جوان در روند مبارزه و مقاومت و تلاش در کسب علم و ایمان ، لحظه ای غافل نشود و نیز توجه داشته باشند آن چه که موجب پیروزی در عرصه های گوناگون شده ، سلاح ایمان است :
« آن چه جوانان کشور ما دارای یک چنین جایگاه و منزلتی کرد ، « آن چه به آنان نیرو داد تا نهضت را به دروازه ای پیروز برسانند ، آن چه نسل جوان را در ئنیای سراسر مادی امروز هویت بخشید و آن را به سرمنزل مقصود و عروج ، هدایت کرد ، یک چیز بود و آن ، نیروی ایمان جوانان ما به اسلام بود » 9

صفای معنوی

امام ، پاکی ، لطافت روح و صفای باطن جوان را از ویژگی های مهم این قشر می داند و از این رو ، جوانان می خواهند تا چنین توانایی هایی را دارند و می توانند در برابر مفاسد اخلاقی قیام کنند ، بیش تر به اصطلاح نفس توجه کنند ؛ چرا که در سال های بالاتر ، هم قوای آدمی به تحلیل رفته وهم دیگر از چنین نشاط معنوی خبری نیست .
« این تأثیر قلبی و تصور باطنی ، در روزهای جوانی ، بهتر حاصل می شود ؛ زیرا که قلب جوان ، لطیف و ساده است و صفایش بیشتر است و واردات آن کم تر و تزاحمات در آن کم تر است » 10
امام بر این باور است که آدمی تا جوان است ، می واند به سوی قله ایمان و پاکی گام بردارد ؛ چرا که هنوز ریشه های فساد در قلبش جای نگرفته است و چنین دلی ، لطیف و ملکوتی است . از سوی دیگر ، و قتی ما چنین روزهایی را غنیمت شمردیم ، اگر هم گذشت ، دیگر جای تأسف ندارد ؛ زیرا در راه خدا مصرف شده و آن چه در مسیر حق و رضایت پروردگار بگذرد ، تازه به دست آمده است و برکت های آن هم هر لحظه ، روبه افزونی است . به علاوه ، در سال های جوانی ، انسان اراده قوی دارد و می تواند چون سدی در برابر ابتذال و فساد و شهوت بایستد و قوه جوانی ، می تواند آدمی را بر قوای شیطانی غلبه دهد :
« شما جوان ها ، بهتر می توانید تحصیل نفس کنید ، شما به ملکوت نزدیک تر هستید . در شما آن ریشه های فساد ، کم تر است ، رشدش کم تر است . جوان ، زودتر اصلاح می شود . حالا که جوان هستید ، سیر خودتان را بکنید »
امام در وصیت نامه سیاسی ـ الی خود تأکید می فرماید ، جوانان به دلیل همین ویژگی های معنوی ، راه انبیا و اولیا را ادامه می دهند و در جبهه های نبرد حق علیه باطل ، جرعه هایی از شهادت را نوشیده اند که چنین به وجد آمده اند و سپس می افزاید : چنین نفخه الهی ، بر آنان گوارا باد .

پی نوشت ها :

1. بحارالانوار، ج 17 ، ص 23
2. کافی ، ج 2 ، ص 454
3. نامه 31 ، نهج البلاغه
4. وافی ، ملا محسن فیض کاشانی ، ج 1 ، جزء 2 ، ص 210
5. تبیان ، دفتر 16 ، ص 3 و 4
6. صحیفه نور ، ج 5 ، ص 193
7. همان ، ج 10 ، ص 157
8. تبیان ، همان ، ص 6
9. روزنامه قدر ، شماره 3396 ، تاریخ 11 مهر 1378
10. چهل حدیث ، امام خمینی ، ص 272 .