تامس، هیوهمشا

[hiu hamšā tāməs]
Hugh Hamshaw Thomas
(ت. ركسم، دنبی شر، ویلز، 8 خرداد 1264/ 29 مه 1885؛ و.كیمبریج، انگلستان، 9 تیر 1341/ 30 ژوئن 1962)، دیرینگیاه شناسی.
تامس، كه در ویلز زاده و پرورده شده بود، سراسر دوران بزرگسالی، جز دوره‌ی خدمت در دو جنگ جهانی را در كیمبریج گذراند. او پسر ویلیام همشا تامس و ایلیزبث لوْید بود. پدرش، كه فروشنده‌ی پوشاك مردانه بود، در خدمات عمومی جامعه‌ی خود فعالانه شركت داشت. هیوهمشا، پسر دوم، در مدرسه‌ای خصوصی، گروْو پارك، درس خواند، تا آن كه در 1283 از كمك هزینه‌ی تحصیلی كالج داونینگ در كیمبریج بهره مند شد. علاقه‌ی آغازین او به سنگواره‌ها، كه آنها را از معادن ذغال سنگ محلی جمع می‌كرد، در كیمبریج ادامه یافت؛ در اینجا خود را برای امتحانات نهایی علوم طبیعی آماده ساخت و در قسمت اول آن اسم نویسی كرد اما در قسمت دوم به تاریخ طبیعی تغییر رشته داد، هرچند علاقه‌اش به گیاه شناسی همچنان محفوظ ماند. او بخصوص تحت تأثیر ا.چ. سی ورد، استاد گیاه شناسی، قرار داشت، و در 1287، كه از تحصیل فراغ یافت، اولین مقاله‌ی علمیش در Philosophical Transactions of the Royal Society («صورت مذاكرات فلسفی انجمن سلطنتی») بچاپ رسید.
تامس، كه قصد داشت كارمند دولت شود، در امتحان مربوط شركت كرد اما مقامی را كه به وی پیشنهاد شد نپذیرفت و در كیمبریج ماند. او معاش خود را با تدریس دروس مقدماتی تأمین كرد و در همان حال به تحقیقات خویش، عمدتاً با همكاری ا. ا. ن. آربر از موزه‌ی زمین شناسی سجویك، ادامه می‌داد. در 1288 متصدی موزه‌ی مدرسه‌ی گیاه شناسی شد، و این مقام را تا سال 1302 حفظ كرد؛ و در این مدت بتدریج كارش را به تدریس گیاه شناسی تغییر داد. در 1290 برای چند ماه با ناتهوْرست در موزه‌ی استوْكهوْلم كار كرد، و چنین می‌نماید كه در طی همین مدت از روسیه هم دیدن كرده باشد. انتخاب او به عضویت كالج داونینگ در 1293 به وی تأمین مالی بخشید.
تامس بیشتر جنگ جهانی اول را با «سپاه پرواز سلطنتی» در خاور نزدیك گذراند و فنون جدیدی برای نقشه برداری از روی عكسهای هوایی ابداع كرد، كه از نظر سوق الجیشی اهمیت قابل ملاحظه‌ای داشت. او كار در این زمینه را زمانی هم كه به كیمبریج بازگشت ادامه داد و در آنجا با پژوهش در تماس دایم بود. امروزه هنوز هم به كار او استناد می‌شود. علاقه‌ی وی به عكسبرداری هوایی دستمایه‌ی لازم برای تنها كارش در زمینه‌ی بوم شناسی را نیز فراهم آورد؛ او در مورد گیای صحرای لیبی و تحقیق هوایی در مورد رستنیها مطالبی نوشت.
تامس در 1302 به مدرّسی در دانشگاه منصوب شد و با ادیث گرترود تارنس، از اهالی كیپ تاون، پیوند زناشوئی بست، و همسرش او را به گردآوری سنگواره‌ها در آفریقای جنوبی تشویق كرد. آنان صاحب یك دختر و یك پسر شدند؛ پسر در رشته‌ی مهندسی هواپیما درس خواند و بخشی از كار پدرش را ادامه داد.
تامس جنگ جهانی دوم را با «نیروی هوایی سلطنتی» در انگلستان گذراند، و در آنجا متصدی واحدی متخصص در تعبیر و تفسیر عكسها برای اداره‌ی اطلاعات بود.
كارهای علمی تامس به علت جامعیت مجموعه پردازی و كار صحرایی، شیوه‌های تعبیر و تفسیر، و كار مفصّل در طبقه بندی گروههای گیاهی سنگواره، حایز اهمیت بود. دیرین شناسی در آن زمان اساساً در موزه‌ها انجام می‌گرفت، اما تامس نمونه‌های متعددی در انگلستان و در بسیاری از نواحی خارج جمع آوری كرد. سی ورد او را به بررسی دوباره‌ی گیاهان عصر ژورایی یوْركشر ترغیب نمود، و این امر به نگارش سلسله مقالاتی از تامس انجامید كه در فاصله‌ی بین 1290 و 1304 بچاپ رسیدند.
كار با ناتهوْرست و توْره گوستاو هاله، كه او را نیز در استوْكهوْلم ملاقات كرده بود، اهمیت بررسی تفصیلی تأثیرات روپوست (epidermis) از گیاهان سنگواره را به وی نشان داد. او این روش را به كوششهای مربوط به بررسی حتی ساختارهای درونی فشرده، كه یكی از ویژگیهای مهمترین مقاله‌ی او درباره‌ی كیتوْنیالها در 1304 بشمار می‌رفت، تعمیم داد. در این مقاله، او برگها، بخصوص دمبرگها، تخمدانها، و اندام‌های گرده‌ی صدها نمونه را مورد آزمایش قرار داد و سپس نتیجه گرفت كه تیره (family)، چنان كه او نامیده بود، دارای نسبت نزدیكی با نهاندانگان است، هرچند نسل و تبار آنها در خط مستقیم قرار نداشته باشد. اهمیت مقاله‌ی تامس درباره‌ی سرخسهای دانه دار دوره‌ی اولِ دوران دوم (Triassic) موجود در افریقای جنوبی، مقاله‌ای كه در 1312 منتشر شد، نیز در آن بود كه سرخسهای دانه دار زمانی گروه غالب را در نیمكره‌ی جنوبی تشكیل می‌داده‌اند. انتشار این مقاله انتخاب او را در 1313 به عنوان عضو انجمن سلطنتی در پی داشت.
اگرچه تامس هیچ گونه تحصیلات رسمی در زمین شناسی نداشت، كارهائی برای «اداره‌ی بررسیهای زمین شناختی» انجام می‌داد. نوشته‌های بعدی او در زمینه‌ی ریخت شناسی تطبیقی گیاهان با بی اعتنایی بعضی از همكارانش روبه رو شد. او درباره‌ی تاریخ و فلسفه‌ی علم هم مطالبی نوشت.

كتابشناسی

یكم. كارهای اصلی.

دو مقاله‌ی اصلی عبارتند از:«The Caytoniales, a New Group of Angiospermous Plants from the Jurassic Rocks of Yorkshire»، در PTRS، B 213( 1925)، 299-363؛ و «On Some Pteridospermous Plants from the Mesozoic Rocks of South Africa»، همان؛ 222 (1933)، 193-265.
تامس ظاهراً هیچ كتابی ننوشته است، ولی تكنگاشتهای متعددی وجود دارند كه تامس م.هریس آنها را فهرست كرده است و موزه‌ی بریتانیا (تاریخ طبیعی) و «كمیته‌ی زمین شناسی روسیه» آنها را بچاپ رسانده‌اند. كارهای او برای «اداره‌ی بررسیهای زمین شناختی» را هریس فهرست نكرده است اما مشتملند بر«Refractory materials…»، در GSSRM، 16 (1920)؛ و «The Geology of the South Wales Coalifield»، در GSTM، 10-12 (1909-1916).

دوم. خواندنیهای فرعی..

جامعترین اثر، سوگنامه‌ای است از تامس م.هریس، در BMFRS، 9 (1963)، 287-299، كه دربردارنده‌ی فهرستی از آثار عمده‌ی او است.
منبع مقاله :
گیلیپسی، چارلز كولستون، (1387)، زندگینامه‌ی علمی دانشوران، ترجمه احمد آرام...[ و دیگران]، تهران: شركت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول