علامه اميني (ره) صاحب «الغدير»
شيخ عبد الحسين اميني معروف به علامه اميني صاحب اثر پر ارج «الغدير» در سال 1320 ه. ق، مطابق به 1281 ه. ش در روستاي «سردها» از توابع شهرستان سراب به دنيا آ‌مد.
در آغاز كودكي در كنار پدر (كه از علماي پرهيزگار آن سامان بود) پرورش يافت. وي از نوجواني مقدمات علوم را در مدارس تبريز آموخت، آنگاه در محضر عالماني چون سيد‌محمد مولانا، سيد مرتضي خسروشاهي و شيخ حسين، به فراگيري مراحل ديگري از علوم اسلامي پرداخت. سپس راهي نجف اشرف گرديد و در آنجا از محضر سيد‌محمد فيروز‌آبادي، سيد ابوتراب خوانساري و ديگران استفاده برد.
علامه اميني از مراجع بزرگي چون سيد‌ابوالحسن اصفهاني، ميرزا حسين نائيني، و شيخ عبدالكريم حايري و شيخ محمد‌حسين كمپاني اصفهاني به خطوط خود آن بزرگان اجازة اجتهاد دريافت داشت. وي مدتي بعد رهسپار تبريز شد و به مشاغل صنفي روي آورد. ولي مجدداً راهي نجف شد و به كار تأليف و تحقيق پرداخت.
علامه اميني در علوم اسلامي مانند تفسير، حديث، درايه و علم رجال، استاد بود و در علم فقه و تاريخ گوي سبقت را از همة محققان ربوده بود. هنگامي كه نخستين تأليف وي تحت عنوان "شهداي راه فضيلت "در سي و پنجمين سال عمرش منتشر شد، مراجع و علماي بزرگ زمان از جمله سيد ابوالحسن اصفهاني، حاج آقا حسين طباطبايي قمي، شيخ آقا بزرگ تهراني، شيخ‌محمد‌حسن كمپاني، و شيخ محمد‌خليل عاملي زبان به تحسين او گشودند و بر مقام علمي وي صحه گذاردند. اين زماني بود كه هنوز سخني از الغدير در ميان نبود و پس از اين مراحل بود كه علامه اميني عمر پربركت خويش را در راه تحقيق و تتبع گذرانده و كتاب نفيس خويش «الغدير» را به جهان اسلام تقديم داشت. با نگارش اين كتاب كه در حقيقت خود كتابخانه‌اي است، ناقدان، محققان، نويسندگان، روحانيون، شعرا، و ... با هماوايي به ستايش اين اثر و تكريم مؤلف آن پرداخته و آن را بزرگترين سند وحدت مسلمين و از كتب منبع و مرجع خويش دانستند.
الغدير در رأس تأليفات علامه و حاصل زحمات 40 ساله ايشان است كه بالغ بر بيست جلد ميشود. وي در نگارش اين اثر به ده‌هزار جلد كتاب و رساله مراجعه و همه را مطالعه نموده است. علامه براي گردآوري مطالب الغدير سفرهاي پژوهشي بسيار كرد. اين سفرها عموماً به مطالعه و استنتاج و تهيه مأخذ و ملاقات با استادان مي‌گذشت. از جملة شهرهايي كه وي با اين هدف به آنها سفر كرد، مي‌توان حيدر‌‌آباد، دكن، عليگره، لكنهو، كانپور، جلالي (در هند) رامپور، فوعه، معرفه، قاهره (در مصر)، حلب، نبل و دمشق (در سوريه) را برشمرد.
اسم الغدير حاكي از موضوع آن است. كتاب الغدير به اثبات خلافت حضرت علي (ع) از ناحية حضرت خاتم‌الانبياء محمد بن عبدالله (ص) و نقل نص‌هاي راجع به غدير خم و ساير نصوص از طرق غير شيعه و از كتب علماي اهل سنت و تواريخ فرق اسلامي و رساله‌هاي تاريخي (كتب خطي و چاپي) و اثبات اغراض بعضي از تاريخ‌نگاران پيشين كه در نقل روايات تعصب ناروا به كار برده اند پرداخته است. اين كتاب در حسن تنظيم و انشاء بسيار ممتاز و كثرت منابع و نقل مدارك و استنتاج و تجزية و تحليل و كشف اغراض سوء مخالفان و پرده برداشتن از چهره شخصيتهاي مغرض و خيانتكار از امور بسيار استثنايي و بي‌مانند محسوب ميشود، به خصوص در فصاحت بيان و تنظيم جملات و انسجام و شيوائي عبارات فوق‌العاده ممتاز است.
شهرت كتاب الغدير به بسياري از ممالك اسلامي و ساير مناطق جهان رسيده و همه جا منادي وحدت بين مسلمين گرديده است.
علامه اميني غير از الغدير تأليفات ارزشمند ديگري دارد، همچون: كامل‌الزيارات، سيرتنا و سنتنا، سيره نبينا، اعلام الانام في معرفه‌الملك، شهداي راه فضيلت، تفسير سورة حمد، ثمرات الاسفار، رساله در علم درايه، رساله در نيت، رياض الانس، راه و روش ما راه و روش پيامبر ماست.
علامه غير از تأليف كتب، به اقدامات حسنه ديگري نيز مي‌پرداخت از جمله تأسيس كتابخانة مكتبه‌الامام اميرالمؤمنين العامه در نجف كه از نظر كيفيت در شمار با ارزشترين كتابخانه‌هاي علمي دنياي اسلام است.
علامه اميني روز جمعه 12 تير ماه 1349 هنگام اذان ظهر بعد از حدود دو سال بيماري در آستانه 70 سالگي به ملكوت اعلي پيوست. پيكر وي در تهران تشييع و سپس به نجف اشرف حمل و در آنجا بعد از طواف بر گرد مزار مولاي متقيان در كتابخانه عمومي كه خود تأسيس كرده بود (مكتبه الامام اميرالمؤمنين) به خاك سپرده شد.
در آغاز كودكي در كنار پدر (كه از علماي پرهيزگار آن سامان بود) پرورش يافت. وي از نوجواني مقدمات علوم را در مدارس تبريز آموخت، آنگاه در محضر عالماني چون سيد‌محمد مولانا، سيد مرتضي خسروشاهي و شيخ حسين، به فراگيري مراحل ديگري از علوم اسلامي پرداخت. سپس راهي نجف اشرف گرديد و در آنجا از محضر سيد‌محمد فيروز‌آبادي، سيد ابوتراب خوانساري و ديگران استفاده برد.
علامه اميني از مراجع بزرگي چون سيد‌ابوالحسن اصفهاني، ميرزا حسين نائيني، و شيخ عبدالكريم حايري و شيخ محمد‌حسين كمپاني اصفهاني به خطوط خود آن بزرگان اجازة اجتهاد دريافت داشت. وي مدتي بعد رهسپار تبريز شد و به مشاغل صنفي روي آورد. ولي مجدداً راهي نجف شد و به كار تأليف و تحقيق پرداخت.
علامه اميني در علوم اسلامي مانند تفسير، حديث، درايه و علم رجال، استاد بود و در علم فقه و تاريخ گوي سبقت را از همة محققان ربوده بود. هنگامي كه نخستين تأليف وي تحت عنوان "شهداي راه فضيلت "در سي و پنجمين سال عمرش منتشر شد، مراجع و علماي بزرگ زمان از جمله سيد ابوالحسن اصفهاني، حاج آقا حسين طباطبايي قمي، شيخ آقا بزرگ تهراني، شيخ‌محمد‌حسن كمپاني، و شيخ محمد‌خليل عاملي زبان به تحسين او گشودند و بر مقام علمي وي صحه گذاردند. اين زماني بود كه هنوز سخني از الغدير در ميان نبود و پس از اين مراحل بود كه علامه اميني عمر پربركت خويش را در راه تحقيق و تتبع گذرانده و كتاب نفيس خويش «الغدير» را به جهان اسلام تقديم داشت. با نگارش اين كتاب كه در حقيقت خود كتابخانه‌اي است، ناقدان، محققان، نويسندگان، روحانيون، شعرا، و ... با هماوايي به ستايش اين اثر و تكريم مؤلف آن پرداخته و آن را بزرگترين سند وحدت مسلمين و از كتب منبع و مرجع خويش دانستند.
الغدير در رأس تأليفات علامه و حاصل زحمات 40 ساله ايشان است كه بالغ بر بيست جلد ميشود. وي در نگارش اين اثر به ده‌هزار جلد كتاب و رساله مراجعه و همه را مطالعه نموده است. علامه براي گردآوري مطالب الغدير سفرهاي پژوهشي بسيار كرد. اين سفرها عموماً به مطالعه و استنتاج و تهيه مأخذ و ملاقات با استادان مي‌گذشت. از جملة شهرهايي كه وي با اين هدف به آنها سفر كرد، مي‌توان حيدر‌‌آباد، دكن، عليگره، لكنهو، كانپور، جلالي (در هند) رامپور، فوعه، معرفه، قاهره (در مصر)، حلب، نبل و دمشق (در سوريه) را برشمرد.
اسم الغدير حاكي از موضوع آن است. كتاب الغدير به اثبات خلافت حضرت علي (ع) از ناحية حضرت خاتم‌الانبياء محمد بن عبدالله (ص) و نقل نص‌هاي راجع به غدير خم و ساير نصوص از طرق غير شيعه و از كتب علماي اهل سنت و تواريخ فرق اسلامي و رساله‌هاي تاريخي (كتب خطي و چاپي) و اثبات اغراض بعضي از تاريخ‌نگاران پيشين كه در نقل روايات تعصب ناروا به كار برده اند پرداخته است. اين كتاب در حسن تنظيم و انشاء بسيار ممتاز و كثرت منابع و نقل مدارك و استنتاج و تجزية و تحليل و كشف اغراض سوء مخالفان و پرده برداشتن از چهره شخصيتهاي مغرض و خيانتكار از امور بسيار استثنايي و بي‌مانند محسوب ميشود، به خصوص در فصاحت بيان و تنظيم جملات و انسجام و شيوائي عبارات فوق‌العاده ممتاز است.
شهرت كتاب الغدير به بسياري از ممالك اسلامي و ساير مناطق جهان رسيده و همه جا منادي وحدت بين مسلمين گرديده است.
علامه اميني غير از الغدير تأليفات ارزشمند ديگري دارد، همچون: كامل‌الزيارات، سيرتنا و سنتنا، سيره نبينا، اعلام الانام في معرفه‌الملك، شهداي راه فضيلت، تفسير سورة حمد، ثمرات الاسفار، رساله در علم درايه، رساله در نيت، رياض الانس، راه و روش ما راه و روش پيامبر ماست.
علامه غير از تأليف كتب، به اقدامات حسنه ديگري نيز مي‌پرداخت از جمله تأسيس كتابخانة مكتبه‌الامام اميرالمؤمنين العامه در نجف كه از نظر كيفيت در شمار با ارزشترين كتابخانه‌هاي علمي دنياي اسلام است.
علامه اميني روز جمعه 12 تير ماه 1349 هنگام اذان ظهر بعد از حدود دو سال بيماري در آستانه 70 سالگي به ملكوت اعلي پيوست. پيكر وي در تهران تشييع و سپس به نجف اشرف حمل و در آنجا بعد از طواف بر گرد مزار مولاي متقيان در كتابخانه عمومي كه خود تأسيس كرده بود (مكتبه الامام اميرالمؤمنين) به خاك سپرده شد.
