دال پیاتس، جوْرجوْ

[jorjo dāl piāts]
Giorgio Dal Piaz
(ت. فلتره، ایتالیا، 9 فروردین 1251 / 29 مارس 1872؛ و. پادوئا، ایتالیا، 31 فروردین 1341 / 20 آوریل 1962)، زمین‌شناسی، دیرین‌شناسی.
دال پیاتس فرزند بازیلیوْ دال پیاتس و کوْروْنا دالبرتوْ بود. عمویش کلمنته، که به هوشمندی برادرزاده‌اش پی برده بود، به تأمین مخارج تحصیلات متوسطه‌ی وی کمک کرد. دال پیاتس در 1275 دانشنامه‌ی داروسازی از دانشگاه پادوئا دریافت کرد.
علاقه به زمین‌شناسی، که در اثر عشق به کوههای اطراف زادگاه دال پیاتس در وجودش بیدار شده بود، موجب گردید که وی به آزمایشگاه جوْوانی اوْمبوْنی، استاد زمین‌شناسی دانشگاه پادوئا، زیاد رفت و آمد کند. در 1277 از تحصیل در رشته‌ی علوم طبیعی دانشگاه پادوئا فراغت یافت و اندکی بعد دستیار اوْمبوْنی شد. با فرانچسکا (فَنی) پوْنتیل ازدواج کرد؛ آنان صاحب دو فرزند شدند.
نخستین خدمات علمی دال پیاتس مربوط بودند به نهشته‌های یخچالی در استان بلّونوْ، که فلتره جزئی از آن است (1274)، و زمین شناسی و سنگ‌شناسی تپه‌های ائوگانئی، گروهی از تپه‌های نزدیک پادوئا که منشأ ماگمایی دارند (1275، 1276).
دلبستگی عمیق دال پیاتس به دیرین‌شناسی و چینه‌شناسی، همراه با پژوهشهای مفصل او در عرصه‌ی عمل، وی را بسرعت به صورت رهبر چینه‌شناسی ژورایی ناحیه‌ی ونیز و ترنتینوْ آلتوْ آدیجه درآورد. در 1286 مقاله‌ای منتشر کرد با عنوان «آلپ فلتره»، که اثری بود بنیادی در زمینه‌ی چینه‌شناسی براساس زیای سنگواره‌ای غنی آموْنیتها؛ در نوشته‌های بعدی به روشن ساختن بسیاری از مسائل چینه‌شناختی منطقه‌ای پرداخت که رخساره‌های هتروْپیک از جمله‌ی آنها بودند.
دال پیاتس با شکیبایی فراوان صدها تکه استخوان سنگواره، اکثراً متعلق به آب‌بازان، را از ماسه سنگهای سخت نزدیک بلونوْ، که به عنوان سنگ آسیا و سنگ تیغ تیزکنی استخراج می‌شدند، بیرون کشید؛ بررسی دقیق او درباره‌ی آنها خدمت استادانه‌ای به دیرین‌شناسی ماهی دندندار (دولفین) بشمار می‌رفت. آخرین نوشته‌ی وی درباره‌ی این موضوع پس از مرگ او انتشار یافت. دال پیاتس در 1287 جای اوْمبوْنی را در مقام استاد زمین‌شناسی دانشگاه پادوئا و مدیر «مؤسسه‌ی زمین‌شناسی» گرفت. وی در کتابخانه‌ و موزه‌ی دیرین‌شناسی اصلاحات بسیار بوجود آورد و در 1311 آنها را به مرکز جدیدی انتقال داد.
دال پیاتس در 1291، با تعمیم نظریه‌های جدید زمین ساختی خود به بخش جنوبی کوههای آلپ، خدمت عمده‌ای به بررسی ساختاری رشته کوههای آلپ انجام داد. در این اثر، رشته کوه آلپ به منزله‌ی ساختار عظیمی از چینها و روراندگیهای روی هم افتاده توصیف گردیده و نشان داده شده است که گسله‌ها اجزای کوچکی در توالی چینها هستند، که به موازات رشته کوه نظم گرفته‌اند و بر جلگه‌ی ونیز و حوضه‌ی آبگیر آدریاتیک تکیه دارند. این مقاله در جلد اول Memorie dell’ Instituto geologic della R. università di Padova (که اکنون با عنوان Memorie di scienze geologiche منتشر می‌شود) بچاپ رسید؛ نشریه‌ی یاد شده را دال پیاتس با سرمایه‌ی کلان شخصی بنیاد نهاد و سالهای دراز مدیریتش را برعهده داشت.
سایر خدمات عمده‌ی دال پیاتس عبارتند از اثبات وجود نهشته‌های دریایی پلیوْسن در ونیز (1291)؛ وجود انسان پارینه‌سنگی (1301)؛ وجود توْنالیتهای دوران سوم در طول مرز زمینساختی کوههای آلپی – دیناری، که آن زمان چنین نامیده می‌شد (1305)؛ وجود یخرفتهای پیش وورمی (pre-W ürmian) در همان ناحیه (1325، 1328). دال پیاتس در 1301، به مناسبت هفتصدمین سال تأسیس دانشگاه پادوئا، شاهکاری درباره‌ی سیر تحول عقاید مربوط به زمین‌شناسی در ایتالیا از قرون وسطی به این سو نوشت.
اقدام علمی عمده‌ی دال پیاتس عبارت بود از نقشه‌برداری زمین‌شناختی در بخش شمال شرقی ایتالیا (که در حال حاضر تقسیم‌بندیهای فرعی سیاسی ترنتینوْ آلتوْ آدیجه، ونیز، و فریولی – ونتسیاجولیا در آن واقعند) به مقیاس 1/100000 . کار این نقشه‌برداری، که در 1302 آغاز شد، در 1331 به پایان رسید. آخرین (چهل و دومین) برگ پیش از درگذشت دال پیاتس انتشار یافت، اما او نمونه‌های چاپخانه‌ای را دیده بود. وی در این اثر با دانشمندان متعددی همکاری داشت؛ مثلاً در مورد سازندهای بلوری، از همکاری آنجلوْ بیانکی، استاد کانی‌شناسی دانشگاه پادوئا، برخوردار بود. این بررسی جدید به تحقیقات علمی فراوانی دامن زد و بر دانسته‌های مربوط به زمین‌شناسی منطقه‌ای و کاربردی (بخصوص آبزمین‌شناسی) افزود.
دال پیاتس با مسائل مربوط به زمین‌شناسی مهندسی در سدسازی و حفر آبراهه‌های کشتی، زمین‌شناسی نفت (آلبانی، ایتالیا)، آبرسانی (ایستریا، ونیز)، و چشمه‌های آب گرم، بخصوص در اطراف تپه‌های ائوگانئی، نیز سروکار داشت. در مورد اخیر، وی ماهیت نیمه آتشفشانی و لاکوْلیتیِ انبوه زبره سنگها را به اثبات رسانید (1314-1332).
دال پیاتس تا 1321 تدریس کرد، و در 1322 استاد ممتاز بازنشسته شد. دانشمندان متعددی شاگرد وی بودند و از روش تحقیق او که خالی از پیشداوری بود پیروی می‌کردند. او کرسی زمین‌شناسی و ریاست «مؤسسه‌ی زمین‌شناسی» پادوئا را به فرزندش جامباتیستا، استاد سابق زمین‌شناسی دانشگاه توْرینوْ، سپرد (و او نیز به نوبه‌ی خود جایش را به پسرش جوْرجوْ داد).
دال پیاتس در «فرهنگستان ملی لینچئی»، «فرهنگستان اسقفی علوم»، «فرهنگستان ملی چهلم»، و مؤسسه‌های گوناگون منطقه‌ای عضویت داشت. در 1295 جایزه‌ی سلطنتی زمین‌شناسیِ «فرهنگستان لینچئی» به او اعطا گردید، دوبار رئیس «انجمن زمین‌شناسی ایتالیا» شد، و در «کمیسیون بین‌المللی واژگان چینه‌شناسی» نماینده‌ی ایتالیا بود.
دال پیاتس، بعد از بازنشستگی، هر روز به «مؤسسه‌ی زمین‌شناسی» پادوئا می‌رفت. چند روز پس از نودمین سال تولدش، بناگهان درگذشت. برخی از دستنوشته‌های انتشار نایافته‌اش پس از مرگ وی به همت هوادارانش بچاپ رسید. تالار اجتماعات شهر فلتره، و همچنین پناهگاهی در کوههائی که وی بررسی کرده بود، و جایزه‌ای که از طرف «انجمن زمین‌شناسی ایتالیا» اعطا می‌شود، همه به اسم دال پیاتس نامگذاری شده‌اند؛ مبلغ جایزه‌ی اخیر با حق عضویتی که شاگردان سابق و دوستداران دال پیاتس پرداخته‌اند افزایش یافته است.

کتابشناسی

یکم. کارهای اصلی. تعداد آثار دال پیاتس به بیش از یکصد نوشته می‌رسد. از جمله‌ی آثار مهم‌تر اینها هستند: «Note sull’epoca glaciale nel Bellunese»، در ASVTS، دوره‌ی دوم، 2 (1895)، 336-347؛ «Studi geologic – petrografici intorno ai Colli Euganei. Ie II»، در RMCI، 16 (1896)، 49-69، و 17 (1897)، 74-80؛ «Le Alpi feltrine»، در MIV، 27 (1907)، 1-176؛ «Studi geotettonici sulle Alpi oriental…»، در MIGUP، 1 (1912)، 1-195؛ «Sull’esistenza del Pliocene marino nel Veneto»، در AASV، 5 (1912)، 212-215؛ «L’ universit à di Padova e la sucola veneta nello sviluppo e nel progresso delle scienze geologiche»، در MIGUP، 6 (1922)، 1-41؛ «Il cofine alpino-dinarico dall’ Alto Adige»، در AASV، دوره‌ی سوم، 17 (1926)، 3-7؛ «Avanzi morenici prewürmiani allo sbocco della valle del Brenta…»، در APAS، 10، شماره‌ی 5 (1946)، 155-166؛ و «Sui depositi morenici prewürmiani dei Colli Berici…»، همان، شماره‌ی 29 (1949)، 339-354.
دوم. خواندنیهای فرعی. مقاله‌های زندگینامگی درباره‌ی دال پیاتس بدین قرارند: «Commemorazione del socio Giorgio Dal Piaz»، از آنجلوْ بیانکی، در RANL، دوره‌ی هشتم، 42 (1967)، 112-123؛ «Ricordo del prof. Giorgio Dal Piaz»، از جوزپه بیازوتس، در El Campanon، 1 (1972)، 1-4؛ «Commemorazion del membra effettivo prof. Giorgio Dal Piaz»، از پیئتروْ لئوْناردی، در AIV، 121 (1963)، 1-15؛ و «Giorgio Dal Piaz raleontologo (1872-1962)»، از روْبرتوْ مالاروْدا، در BSPI، 4 و 1965)، 3-8.
منبع مقاله :
کولستون گیلیپسی، چارلز؛ (1387)، زندگینامه علمی دانشوران، ترجمه‌ی احمد آرام... [و دیگران]؛ زیرنظر احمد بیرشک، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول