چگونه مطالعه مي‌كنيد
منبع:ماهنامه ي ديدار آشنا- ش 80
براي دوستان خوب دانش‌آموز و دانشجويي كه به دنبال كاميابي‌اند و براي رسيدن به مقصودشان در پي راه درست هستند، سه راه‌حل اساسي وجود دارد؛ درس خواندن و درس خواندن؛ البته راه چهارمي هم هست كه عبارت است از درس‌خواندن. خيلي‌ها از مسأله بالا آگاهند؛ اما نمي‌دانند چگونه بايد درس بخوانند تا بهتر بفهمند و بهتر حفظ كنند.
با به‌كار بستن روشي كه براي مطالعه كتاب‌هاي درسي به شما معرفي مي‌كنيم، اگر مثل ما پروفسور نشديد، دست‌كم سر امتحان از سرك كشيدن به برگه ديگران بي‌نياز مي‌شويد.
1. پيش‌خواني؛ نخست به مروركلي فصل معيني از كتاب بپردازيد تا با موضوع‌هاي‌كلي بحث آشنا شويد. براي اين منظور، ابتدا فهرست مطالب فصل را بخوانيد؛ سپس با مرور مطالب آن به عنوان‌ها و بخش‌هاي اصلي و فرعي فصل توجه كنيد و تصويرها و نمودارها را از نظر بگذرانيد. پس از مرور مطالب، مهم‌ترين نكته در مرحله پيش‌خواني مطالعه چكيده پاياني فصل و تأمل بر هر يك از نكته‌هايي است كه در آن آمده است. در اين مرحله ممكن است پرسش‌هايي به ذهنتان خطور كند كه پس از خواندن متن كامل فصل، مي‌توانيد به آنها پاسخ دهيد. اين مرحله، تصويري كلي از مطالب فصل و سازمان‌بندي آن را به شما ارايه مي‌دهد.
2. پرسيدن؛ پيش از مطالعه مطالب هر بخش، نخست، عنوان اصلي و عنوان‌هاي فرعي آن را بخوانيد. سپس هنگام خواندن مطالب، موضوع‌هاي مهم آن را به صورت يك يا چند پرسش در نظر بگيريد كه بايد به آنها پاسخ دهيد. از خود بپرسيد: نويسنده در اين بخش، چه مفاهيم مهمي را در نظر داشته است؟ طرح سؤال، ذهن شما را مشتاق پي‌گيري مطالعه و درك عميق‌تر متن مي‌كند.
3.خواندن؛ در اين مرحله، مطالب هر بخش را براي آگاهي از معناي آن، با دقت بخوانيد و ضمن خواندن، تلاش كنيد به پرسش‌هايي كه در مرحله پرسيدن مطرح شده بود، پاسخ دهيد. درباره مطالبي كه مي‌خوانيد، تأمل كنيد و بكوشيد بين آن مطالب و داده‌هاي پيشين خود ارتباط برقرار كنيد. مي‌توانيد زير واژه‌ها يا غبارت‌هاي كليدي، خط بكشيد. مقصود از خط كشيدن زير مطالب، مشخص كردن واژه‌ها يا عبارتهاي كليدي براي مرور بعدي است؛ پس خط كشيدن زيادي زير مطالب، كار درستي نيست. تا وقتي تمام مطالب يك بخش معين را نخوانده‌ايد يا با همه مفاهيم كليدي آشنا نشده و اهميت نسبي آنها را ارزيابي نكرده‌ايد، يادداشت برنداريد.
4. به خود پس دادن؛ پس از پايان هر بخش، تلاش كنيد مفاهيم اصلي را به‌خاطر آوريد و داده‌ها را از حفظ با خود بگوييد. مفاهيم را به زبان خود بازگو كنيد و اطلاعات را- ترجيحاً- با صداي بلند( واگر تنها نيستيد، زيرلب) تكرار كنيد. مطالبي را كه به ياد مي آوريد، با متن كتاب تطبيق دهيد تا مطمئن شويدكه آنها را كامل و درست حفظ كرده‌ايد. به خود پس دادن مطلب، كمك مي‌كند به كمبودهاي اطلاعاتي خود پي‌ببريد و آن‌را در ذهن خود سازماندهي كنيد. پس از آن كه بخشي از فصل را به اين شيوه مطالعه كرديد، به بخش بعدي بپردازيد و دوباره مراحل پرسيدن، خواندن و به خود پس دادن را تكرار كنيد.
5. آزمون؛ پس از خواندن مطالب فصل، بايد به آزمون و مرور مطالب بپردازيد. با مراجعه به يادداشت‌هايتان ببينيد چه مقدار از مفاهيم اصلي را به ياد داريد. تلاش كنيد بفهميد چه پيوندي بين مطالب گوناگون وجود دارد و اين مطالب چگونه در فصل، سازمان‌بندي شده‌اند. در مرحله آزمون، ممكن است مجبور شويد فصل را ورق بزنيد تا درستي مفاهيم و مطالب كليدي حفظ شده را وارسي كنيد. در اين مرحله بايد چكيده فصل را بخوانيد و ضمن آن، جزييات مربوط به هر يك از نكته‌هاي چكيده را در نظر آوريد. مرحله آزمون را هرگز به شب امتحان موكول نكنيد؛ نخستين مرور مطالب فصل بايد بي‌درنگ، پس از خواندن آن انجام شود.
6. توكل؛ نقش دعا و توكل را هم در كاميابي از ياد نبريد؛ «راهرو گرصد هنر دارد توكل بايدش» مي‌توانيد از دعاي مطالعه كه در مفاتيح‌الجنان آمده، بهره بگيريد.
با به‌كار بستن روشي كه براي مطالعه كتاب‌هاي درسي به شما معرفي مي‌كنيم، اگر مثل ما پروفسور نشديد، دست‌كم سر امتحان از سرك كشيدن به برگه ديگران بي‌نياز مي‌شويد.
1. پيش‌خواني؛ نخست به مروركلي فصل معيني از كتاب بپردازيد تا با موضوع‌هاي‌كلي بحث آشنا شويد. براي اين منظور، ابتدا فهرست مطالب فصل را بخوانيد؛ سپس با مرور مطالب آن به عنوان‌ها و بخش‌هاي اصلي و فرعي فصل توجه كنيد و تصويرها و نمودارها را از نظر بگذرانيد. پس از مرور مطالب، مهم‌ترين نكته در مرحله پيش‌خواني مطالعه چكيده پاياني فصل و تأمل بر هر يك از نكته‌هايي است كه در آن آمده است. در اين مرحله ممكن است پرسش‌هايي به ذهنتان خطور كند كه پس از خواندن متن كامل فصل، مي‌توانيد به آنها پاسخ دهيد. اين مرحله، تصويري كلي از مطالب فصل و سازمان‌بندي آن را به شما ارايه مي‌دهد.
2. پرسيدن؛ پيش از مطالعه مطالب هر بخش، نخست، عنوان اصلي و عنوان‌هاي فرعي آن را بخوانيد. سپس هنگام خواندن مطالب، موضوع‌هاي مهم آن را به صورت يك يا چند پرسش در نظر بگيريد كه بايد به آنها پاسخ دهيد. از خود بپرسيد: نويسنده در اين بخش، چه مفاهيم مهمي را در نظر داشته است؟ طرح سؤال، ذهن شما را مشتاق پي‌گيري مطالعه و درك عميق‌تر متن مي‌كند.
3.خواندن؛ در اين مرحله، مطالب هر بخش را براي آگاهي از معناي آن، با دقت بخوانيد و ضمن خواندن، تلاش كنيد به پرسش‌هايي كه در مرحله پرسيدن مطرح شده بود، پاسخ دهيد. درباره مطالبي كه مي‌خوانيد، تأمل كنيد و بكوشيد بين آن مطالب و داده‌هاي پيشين خود ارتباط برقرار كنيد. مي‌توانيد زير واژه‌ها يا غبارت‌هاي كليدي، خط بكشيد. مقصود از خط كشيدن زير مطالب، مشخص كردن واژه‌ها يا عبارتهاي كليدي براي مرور بعدي است؛ پس خط كشيدن زيادي زير مطالب، كار درستي نيست. تا وقتي تمام مطالب يك بخش معين را نخوانده‌ايد يا با همه مفاهيم كليدي آشنا نشده و اهميت نسبي آنها را ارزيابي نكرده‌ايد، يادداشت برنداريد.
4. به خود پس دادن؛ پس از پايان هر بخش، تلاش كنيد مفاهيم اصلي را به‌خاطر آوريد و داده‌ها را از حفظ با خود بگوييد. مفاهيم را به زبان خود بازگو كنيد و اطلاعات را- ترجيحاً- با صداي بلند( واگر تنها نيستيد، زيرلب) تكرار كنيد. مطالبي را كه به ياد مي آوريد، با متن كتاب تطبيق دهيد تا مطمئن شويدكه آنها را كامل و درست حفظ كرده‌ايد. به خود پس دادن مطلب، كمك مي‌كند به كمبودهاي اطلاعاتي خود پي‌ببريد و آن‌را در ذهن خود سازماندهي كنيد. پس از آن كه بخشي از فصل را به اين شيوه مطالعه كرديد، به بخش بعدي بپردازيد و دوباره مراحل پرسيدن، خواندن و به خود پس دادن را تكرار كنيد.
5. آزمون؛ پس از خواندن مطالب فصل، بايد به آزمون و مرور مطالب بپردازيد. با مراجعه به يادداشت‌هايتان ببينيد چه مقدار از مفاهيم اصلي را به ياد داريد. تلاش كنيد بفهميد چه پيوندي بين مطالب گوناگون وجود دارد و اين مطالب چگونه در فصل، سازمان‌بندي شده‌اند. در مرحله آزمون، ممكن است مجبور شويد فصل را ورق بزنيد تا درستي مفاهيم و مطالب كليدي حفظ شده را وارسي كنيد. در اين مرحله بايد چكيده فصل را بخوانيد و ضمن آن، جزييات مربوط به هر يك از نكته‌هاي چكيده را در نظر آوريد. مرحله آزمون را هرگز به شب امتحان موكول نكنيد؛ نخستين مرور مطالب فصل بايد بي‌درنگ، پس از خواندن آن انجام شود.
6. توكل؛ نقش دعا و توكل را هم در كاميابي از ياد نبريد؛ «راهرو گرصد هنر دارد توكل بايدش» مي‌توانيد از دعاي مطالعه كه در مفاتيح‌الجنان آمده، بهره بگيريد.
