دو كليد طلايي
نويسنده:غلامرضا بهرامي
دانستن اين كه چه عواملي باعث افزايش روزافزون دوستي مي شود،در واقع به معناي در دست داشتن كليد ورود به اندرون خانه ي دلها است. هر كس كه اين كليد را در اختيار داشته باشد و راه نفوذ در قلبها را بداند در واقع گنجينه ي دوستي را به چنگ آورده است.
به راستي اين كليدهاي طلايي كه مي توان در دلها راه يافت و دوستي ها را با آن روز به روز زيادتر كرد چه هستند؟ اين كدام كيميا است كه بايد در پي رسيدن به آن بود؟ ما مي خواهيم با به دست آوردن اين كليد،قلب دوستان را فتح كنيم تا ديگر هيچ پديده و حادثه اي نتواند تا پايان عمر آن را از بين ببرد.
همان گونه كه قبلاً آورديم دوستي و محبت داراي مراتبي است. پيامبر اكرم (صلّي الله عليه وآله وسلم) فرمود: خداي جهان آن كس را بيشتر از همه دوست دارد كه به دوستان خود بيشتر از همه مهر بورزد. (1) اگر مي خواهيم محبوب دلها شويم بايد ديگران را دوست بداريم. ديگران را دوست بداريم تا ديگران نيز ما را دوست بدارند. بايد به آنان عشق بورزيم تا آنان هم به ما عشق بورزند. تنها از راه محبت و دوستي است كه مي توان مالك دلها شد و در قلبها نفوذ پيدا كرد. براي زياد شدن دوستي و استحكام آن بايد اين محبت و علاقه را ابراز كرد و آن را با زبان و با عمل (يعني با نيكي به او و نزديكان و دوستداران او) نمايان كرد.
زيرا محبت هم چون آبي است كه به جريان مي افتد. اين آب هم پاك است وهم پاك كننده. ابراز علاقه و محبت،هم بر دوستي مي افزايد و هم نا مهرباني ها را از بين مي برد.
روزي امام باقر و امام صادق (عليه السلام) با گروهي در مسجد نشسته بودند. كسي از كنار آنها رد مي شد. يكي از اهل مجلس گفت: من اين شخص را دوست دارم. امام باقر (عليه السلام) فرمود: اگر دوستش داري به او بگو و او را از دوستي و علاقه ي خود آگاه كن. اين كار موجب دوام دوستي و تقويت پيوندها مي شود.
وَ كَانَ رَسُولُ اللهَ (صلّي الله عليه وآله وسلم): يَدعُو أصْحابَهُ بِأحَبَّ أسْمائِهِمْ تَكْرِمَهً لَهُمْ وَ لا يَقْطَعْ لِأحَدٍ حَديثَهُ.
رسول خدا (صلّي الله عليه وآله وسلم) يارانش را با نامي مي خواند كه بيشتر دوست مي داشتند و سخن هيچ كس را قطع نمي فرمود.
با اظهار محبت به دوستان و نزديكان و دوستان او است كه مي توان در تقويت و قوام دوستي توفيق يافت و تنها در سايه ي محبت و ارادت است كه ناملايمات و لغزشها و غفلتها- كه طبيعت بشر است- مزاحم دوستي نمي شوند و آتش گرم محبت همه ي نا ملايمات را مي سوزاند.
ازمحبت تلخها شيرين شود
از محبت مِسها زرّين شود
از محبت خارها گل مي شود
از محبت سركه ها مل مي شود
از محبت دُردها صافي شود
از محبت دَردها شافي شود
از محبت مرده زنده مي كنند
از محبت شاه بنده مي كنند
از محبت سِجن گلشن مي شود
وز محبت خانه روشن مي شود
از محبت خار سوسن مي شود
بي محبت موم آهن مي شود
از محبت حزن شادي مي شود
وز محبت غول هادي مي شود
از محبت نار نوري مي شود
وز محبت ديو حوري مي شود (2)
مَنْ تَواضَعَ رَفَعَهُ اللهُ. (3)
هر كس فروتني را پيشه سازد خداوند تعالي مقام او را بالا مي برد.
اين صفت اخلاقي،رمز موفقيت بشر در مسايل اجتماعي و به طور كلي در همه ي امور مربوط به دنيا است كه در جاي خود در علم اخلاق مورد بحث قرار گرفته است.
اما آنچه كه در اينجا مورد بحث ما است آن است كه تواضع مي تواند مايه ي تقويت دوستي شود. برعكس،هرگونه تكبر و بزرگ نمايي بين دوستان صميميت را از بين مي برد و موجب تفرقه مي شود.
ثَلاثُ ثُورِثُ المَحَبَّهَ الدِّينُ و التَّواضُعُ وَ الْبَدَلُ. (4)
امام صادق (عليه السلام) مي فرمايد:
سه چيز دوستي را در پي دارد،دينداري،فروتني و بخشش.
و قال علي (عليه السلام):
ثَمَرَهُ التَّواضِعُ المَحَبَّه. (5)
دوستي ثمره ي فروتني و تواضع است.
نصر بن احمد ساماني به پسر خود وصيت كرد: اي فرزند! اگر اراده كرده اي كه مملكتي را كه ما با مشقّت فراوان به دست آورده ايم،براي تو بماند نه به خزانه اعتماد كن كه مال در معرض زوال است و نه بر لشكريان دل ببند كه مرد سپاهي منقلب الحال است بلكه تكيه بر بستر دوام مملكت و قيام حكم به دوستي و كرم نما و در تواضع بيفزا كه دوستي و تواضع و كرم،خلايق را دلگرم مي سازد و هر كه صيد دام محبت و تواضع گردد هرگز رهايي نيابد.
تواضع مي دهد از روشنايي
بسي بيگانگان را آشنايي
تواضع هركه دارد سرافراز است
به روي او درِ اقبال باز است
پس يكي از عوامل مهم تقويت دوستي تواضع و فروتني است همان گونه كه در حديث شريف آمده است: هنگامي كه شخص در مقابل دوستان خود تكبر كند،با او اعلام جدايي كرده و امام رضا (عليه السلام) نيز يكي از آداب رفاقت را تواضع دانسته:
إصحَبِ الصِّديقَ بِالتَّواضُعِ وَ الْعَدُّوَّ بِالتَّحَرُّزِ وَ الْعامَّهَ بِاالبُشْرِ. (6)
با دوست فروتني و با دشمن احتياط و با عامّه ي مردم با خوشرويي همراهي كن.
از يكي از علماي معاصر نقل شده است كه در يكي از نيمه شبها وي از خواب بيدار مي شود و حس مي كند كه صدايي از داخل حياط مي آيد. بيرون مي رود و مي بيند كه دزدي آمده و ميوه هاي باغچه را جمع كرده ولي طوري سنگين است كه نمي تواند آن را بلند كند و به دوش بيندازد. ايشان خيلي آهسته وارد حياط مي شود و بدون‌آنكه آن شخص متوجه شود،كمك مي كند تا وي گوني را بلند كند و بر دوش بگذارد.
ناگهان دزد متوجه مي شود كه شخص آمده. نگاه مي كند و مي بيند كه آن جناب است. ابتدا عذرخواهي مي كند اما آن عالم در جواب با كمال ادب و تواضع به ايشان مي فرمايد: خير آقا،شما به منزل پدرتان آمده ايد و نيازي به گرفتن اجازه نداريد و با اصرار زياد وي را مجبور مي كند ميوه ها را با خود ببرد.
فرداي آن روز دزد به محضر اين عالم مي آيد و توبه مي كند و از آن پس انساني مؤمن و پرهيزكار مي شود.
آري اگر تواضع و ادب چنين در روحيات اشخاص خلافكار تأثيرگذار است؛قطعاً اثر آن در جان و روح دوستان با ايماني كه براي زندگي خود دوستي و محبت و ارادت را برگزيده اند به مراتب بيشتر و عميق تر است.
بنابراين تا مي توانيم به ديگران محبت كنيم و با ادب و احترام در دلها وارد شويم.
به راستي اين كليدهاي طلايي كه مي توان در دلها راه يافت و دوستي ها را با آن روز به روز زيادتر كرد چه هستند؟ اين كدام كيميا است كه بايد در پي رسيدن به آن بود؟ ما مي خواهيم با به دست آوردن اين كليد،قلب دوستان را فتح كنيم تا ديگر هيچ پديده و حادثه اي نتواند تا پايان عمر آن را از بين ببرد.
1- ابراز علاقه و دوستي
همان گونه كه قبلاً آورديم دوستي و محبت داراي مراتبي است. پيامبر اكرم (صلّي الله عليه وآله وسلم) فرمود: خداي جهان آن كس را بيشتر از همه دوست دارد كه به دوستان خود بيشتر از همه مهر بورزد. (1) اگر مي خواهيم محبوب دلها شويم بايد ديگران را دوست بداريم. ديگران را دوست بداريم تا ديگران نيز ما را دوست بدارند. بايد به آنان عشق بورزيم تا آنان هم به ما عشق بورزند. تنها از راه محبت و دوستي است كه مي توان مالك دلها شد و در قلبها نفوذ پيدا كرد. براي زياد شدن دوستي و استحكام آن بايد اين محبت و علاقه را ابراز كرد و آن را با زبان و با عمل (يعني با نيكي به او و نزديكان و دوستداران او) نمايان كرد.
زيرا محبت هم چون آبي است كه به جريان مي افتد. اين آب هم پاك است وهم پاك كننده. ابراز علاقه و محبت،هم بر دوستي مي افزايد و هم نا مهرباني ها را از بين مي برد.
روزي امام باقر و امام صادق (عليه السلام) با گروهي در مسجد نشسته بودند. كسي از كنار آنها رد مي شد. يكي از اهل مجلس گفت: من اين شخص را دوست دارم. امام باقر (عليه السلام) فرمود: اگر دوستش داري به او بگو و او را از دوستي و علاقه ي خود آگاه كن. اين كار موجب دوام دوستي و تقويت پيوندها مي شود.
وَ كَانَ رَسُولُ اللهَ (صلّي الله عليه وآله وسلم): يَدعُو أصْحابَهُ بِأحَبَّ أسْمائِهِمْ تَكْرِمَهً لَهُمْ وَ لا يَقْطَعْ لِأحَدٍ حَديثَهُ.
رسول خدا (صلّي الله عليه وآله وسلم) يارانش را با نامي مي خواند كه بيشتر دوست مي داشتند و سخن هيچ كس را قطع نمي فرمود.
با اظهار محبت به دوستان و نزديكان و دوستان او است كه مي توان در تقويت و قوام دوستي توفيق يافت و تنها در سايه ي محبت و ارادت است كه ناملايمات و لغزشها و غفلتها- كه طبيعت بشر است- مزاحم دوستي نمي شوند و آتش گرم محبت همه ي نا ملايمات را مي سوزاند.
ازمحبت تلخها شيرين شود
از محبت مِسها زرّين شود
از محبت خارها گل مي شود
از محبت سركه ها مل مي شود
از محبت دُردها صافي شود
از محبت دَردها شافي شود
از محبت مرده زنده مي كنند
از محبت شاه بنده مي كنند
از محبت سِجن گلشن مي شود
وز محبت خانه روشن مي شود
از محبت خار سوسن مي شود
بي محبت موم آهن مي شود
از محبت حزن شادي مي شود
وز محبت غول هادي مي شود
از محبت نار نوري مي شود
وز محبت ديو حوري مي شود (2)
2- تواضع
مَنْ تَواضَعَ رَفَعَهُ اللهُ. (3)
هر كس فروتني را پيشه سازد خداوند تعالي مقام او را بالا مي برد.
اين صفت اخلاقي،رمز موفقيت بشر در مسايل اجتماعي و به طور كلي در همه ي امور مربوط به دنيا است كه در جاي خود در علم اخلاق مورد بحث قرار گرفته است.
اما آنچه كه در اينجا مورد بحث ما است آن است كه تواضع مي تواند مايه ي تقويت دوستي شود. برعكس،هرگونه تكبر و بزرگ نمايي بين دوستان صميميت را از بين مي برد و موجب تفرقه مي شود.
ثَلاثُ ثُورِثُ المَحَبَّهَ الدِّينُ و التَّواضُعُ وَ الْبَدَلُ. (4)
امام صادق (عليه السلام) مي فرمايد:
سه چيز دوستي را در پي دارد،دينداري،فروتني و بخشش.
و قال علي (عليه السلام):
ثَمَرَهُ التَّواضِعُ المَحَبَّه. (5)
دوستي ثمره ي فروتني و تواضع است.
نصر بن احمد ساماني به پسر خود وصيت كرد: اي فرزند! اگر اراده كرده اي كه مملكتي را كه ما با مشقّت فراوان به دست آورده ايم،براي تو بماند نه به خزانه اعتماد كن كه مال در معرض زوال است و نه بر لشكريان دل ببند كه مرد سپاهي منقلب الحال است بلكه تكيه بر بستر دوام مملكت و قيام حكم به دوستي و كرم نما و در تواضع بيفزا كه دوستي و تواضع و كرم،خلايق را دلگرم مي سازد و هر كه صيد دام محبت و تواضع گردد هرگز رهايي نيابد.
تواضع مي دهد از روشنايي
بسي بيگانگان را آشنايي
تواضع هركه دارد سرافراز است
به روي او درِ اقبال باز است
پس يكي از عوامل مهم تقويت دوستي تواضع و فروتني است همان گونه كه در حديث شريف آمده است: هنگامي كه شخص در مقابل دوستان خود تكبر كند،با او اعلام جدايي كرده و امام رضا (عليه السلام) نيز يكي از آداب رفاقت را تواضع دانسته:
إصحَبِ الصِّديقَ بِالتَّواضُعِ وَ الْعَدُّوَّ بِالتَّحَرُّزِ وَ الْعامَّهَ بِاالبُشْرِ. (6)
با دوست فروتني و با دشمن احتياط و با عامّه ي مردم با خوشرويي همراهي كن.
از يكي از علماي معاصر نقل شده است كه در يكي از نيمه شبها وي از خواب بيدار مي شود و حس مي كند كه صدايي از داخل حياط مي آيد. بيرون مي رود و مي بيند كه دزدي آمده و ميوه هاي باغچه را جمع كرده ولي طوري سنگين است كه نمي تواند آن را بلند كند و به دوش بيندازد. ايشان خيلي آهسته وارد حياط مي شود و بدون‌آنكه آن شخص متوجه شود،كمك مي كند تا وي گوني را بلند كند و بر دوش بگذارد.
ناگهان دزد متوجه مي شود كه شخص آمده. نگاه مي كند و مي بيند كه آن جناب است. ابتدا عذرخواهي مي كند اما آن عالم در جواب با كمال ادب و تواضع به ايشان مي فرمايد: خير آقا،شما به منزل پدرتان آمده ايد و نيازي به گرفتن اجازه نداريد و با اصرار زياد وي را مجبور مي كند ميوه ها را با خود ببرد.
فرداي آن روز دزد به محضر اين عالم مي آيد و توبه مي كند و از آن پس انساني مؤمن و پرهيزكار مي شود.
آري اگر تواضع و ادب چنين در روحيات اشخاص خلافكار تأثيرگذار است؛قطعاً اثر آن در جان و روح دوستان با ايماني كه براي زندگي خود دوستي و محبت و ارادت را برگزيده اند به مراتب بيشتر و عميق تر است.
بنابراين تا مي توانيم به ديگران محبت كنيم و با ادب و احترام در دلها وارد شويم.
پي نوشت ها:
1. المحجه البيضاء،ج2،ص 155 .
2. مثنوي
3. بحارالانوار،ج78،ص 229.
4. بحارالانوار،ج78،ص 229 .
5. غررالحكم،ص 249.
6. بحارالانوار،ج78،ص 356 .
