معروف‌ترین کتابهای آسمانی کدامند؟
متعال به منظور هدایت بشر، کتابهای آسمانی مختلفی را همراه پیامبران خود نازل کرده که اگرچه اطلاعات دقیقی از بسیاری از آنها در تاریخ به ثبت نرسیده اما براساس روایتی از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در مجموع 104 کتاب آسمانی توسط انبیا در اختیار مردم قرار گرفته که از این تعداد، 10 صحیفه بر حضرت آدم، 50 صحیفه بر حضرت شیث، 30 صحیفه بر حضرت ادریس، 10 صحیفه بر حضرت ابراهیم و چهار مصحف دیگر تحت عنوان تورات، زبور، انجیل و قرآن به ترتیب بر موسی، داود، عیسی و حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شده. البته از مستندات این طور بر‌می‌آید که حضرت نوح و یحیی نیز دارای کتاب بوده‌اند.صحف آدم
نخستین صحیفه آسمانی در بیست و هفتم ماه مبارک رمضان بر حضرت آدم (علیه السلام) نازل شد. طبق روایت گفته می‌شود که به طو کلی 10 صحیفه بر حضرت آدم نازل شده اما نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم)در روایتی از نزول صحیفه‌ای 21 ورقی یاد می‌کند که در این صحیفه، خداوند متعال حکم حرمت مردار و احکام خون و گوشت خوک را با حروف معجم بر حضرت آدم (علیه السلام) نازل فرموده.
صحف شیث
نخستین کسی که بعد از رحلت حضرت آدم (علیه السلام) به مقام والای پیامبری نائل شد، حضرت شیث (علیه السلام) بود. اگرچه نام او در قرآن نیامده اما در احادیث و روایات اسلامی، نام شیث به عنوان یکی از پیامبران ذکر شده. او وصی و جانشین حضرت آدم شد و امانت‌های الهی و صحیفه‌هایی را که از جانب خدا بر حضرت آدم (علیه السلام) نازل شده بود دریافت کرد و سپس به نشر آن تعالیم و هدایت مردم پرداخت. ضمناً 50 صحیفه و به روایتی 29 موضوع درباره حکمت الهی و صفات نامتناهی بر او نازل شد. محتوای اصلی صحیفه‌های نازل شده بر حضرت شیث (علیه السلام) دلایل خداشناسی، فرایض و احکام و سنن عنوان شده.
صحف ادریس
حضرت ادریس (علیه السلام) که در زمان بین حضرت شیث و حضرت نوع زندگی می‌کرده با اظهار نبوت، پیغمبری خود را آشکار کرد. او در گفتار و کردار بسیار راستگو و در پیغمبری بسیار بلندمرتبه و بزرگوار بود و چون کتابهای زیادی درس می‌داد او را ادریس نامیده‌‌‌اند. در مورد کتاب آسمانی حضرت ادریس ( علیه السلام) گفته می‌شود که 30 صحیفه بر او نازل شده. در بخشی از صحف ادریس آمده: «هر کس آفریده را شناخت، آفریدگار را شناخت و هر کس روزی را شناخت، روزی رسان را شناخت و هر کس خود را شناخت، پروردگارش را شناخت». همچنین آمده: «چون وارد عبادت شدید، ذهن و فکر خود را متوجه آن سازید و خدا را با دلی پاک و فارغ از هر چه جز اوست بخوانید و با خضوع و خشوع و فرمانبرداری و فروتنی، مصالح و منافع خود را از او بخواهید و هرگاه رکوع و سجود کردید، افکار دنیوی، خیالات بد و ناشایست و کردارهای زشت، اندیشه مکر و خدعه، حرام خواری، تجاوز و دشمنی و کینه‌‌‌ها را از خود دور سازید و همه اینها را به دور افکنید».
کتاب نوح
حضرت نوح (علیه السلام) نخستین پیامبر اولوالعزم است که شریعت را برای مردم زمان خویش آورد اما با این حال، مشخصاً کتابی به عنوان کتاب آسمانی این پیامبر معرفی نشده و ابهاماتی در این زمینه وجود دارد. هر چند که به گفته علامه طباطبایی مقصود از «الکتاب» در آیه 213 سوره بقره، همان کتاب حضرت نوح است. ضمناً از آیات قرآن این طور استنباط می‌شود که محتوای شریعت و دین آن حضرت دعوت مردم به توحید و تسلیم در برابر خدا، امر به معروف و نهی از منکر، مساوات و عدالت، راستگویی، وفای به عهد و نهی از شرک و آلودگی به فحشا و منکرات بوده.
صحف ابراهیم
نام حضرت ابراهیم (علیه السلام) 69 بار به احترام و بزرگی در قرآن آمده و فرازهای مختلفی از زندگی او بیان شده خدا او را فردی یکتاپرست، پیامبری راستین، اولوالعزم و دارای شریعت خوانده. گفته می‌شود آن حضرت دارای10 صحیفه بوده اما از آنجا که براساس شواهد تاریخی او حدود 3800 سال قبل می‌زیسته، از کتاب او چیزی به جا نماده اما با این حال در قرآن مجید از صحف یاد شده و در کتاب «در المنشور» نیز به نقل از صحف حضرت ابراهیم (علیه السلام) نوشته شده: خداوند تعالی می فرماید ای فرزند آدم! با من انصاف نداری. من تو را آفریدم در حالی که چیزی نبودی. تو را از خاک، بشری آراسته و زیبا آفریدم و وقتی فهمیدی پروردگارت هستم عصیان کردی. بنابراین اینک که عصیان کردی مرا بخوان. زیرا من نزدیک و اجابت کننده هستم. مرا بخوان که آمرزنده و مهربان هستم».
زبور داود
حضرت داود (علیه السلام) از انبیاء بنی اسرائیل است که به مقام نبوت رسید. خدا در سوره‌های مختلف از او به عظمت یاد کرده و از نیایش‌‌‌ها و عبادت‌هایش به درگاه خدا و نعمت‌‌‌ها و امتیازاتی که به او عطا شده بود سخن گفته. نام کتاب او «زبور» است که نام آن چندین بار در قرآن آمده و به سند معتبر از امام صادق (علیه السلام) در شب هجدهم ماه مبارک رمضان بر حضرت داود (علیه السلام) نازل شده. طبق احادیث در کتاب زیور مسائل و موضوعات مختلفی آمده؛ موضوعاتی همچون یک سلسله معارف اعتقادی درباره توحید و نبوت حضرت داود، معاد و یاد مرگ، تذکر و اتمام حجت راجع به انسان‌هایی که اهل طاعت و عمل نیستند. یک سلسله پیش بینی‌‌‌ها و پیشگویی‌‌‌ها همچون بشارت به عیسی، یحیی، پیامبر آخرالزمان و حتی علی، فاطمه، حسن و حسین (علیهم السلام)، همچنین ظهور منجی برای انسان‌‌‌ها و اینکه در زمین در نهایت وارث بندگان شایسته خداوند است و البته یک سلسله مسائل و دستورات تربیتی و رفتاری که به عنوان مهم‌ترین موارد ذکر شده در زبور به شمار می‌روند.
تورات موسی
حضرت موسی (علیه السلام) از پیامبران اولوالعزم، دارای شریعت و کتاب مستقل به نام «تورات» است که نسل او با شش واسطه به حضرت ابراهیم (علیه السلام) می‌رسد. «تورات» لفظ عربی شده کلمه «تورا» به زبان عبری است که معنای تعلیم، آموزش و ارشاد می‌دهد. بیشتر یهودیان معتقدند تورات به دو صورت کتبی و شفاهی در مدت 40 سال اقامت بنی اسرائیل در بیابان بر موسی نازل شد و او آن را به قوم خود آموخت. در این کتاب، دستورات اصلی مربوط به راه و رسم زندگی اخلاقی و جسمانی آمده و از ابتدای آفرینش شروع و با بیان مرگ حضرت موسی قبل از تسخیر کنعان توسط بنی اسرائیل تمام شده. تورات راهنمای یهودیان در تمام امور زندگی، حیات اجتماعی و اجرای مراسم مذهبی آنهاست. قوانین آن، زندگی زناشویی را مقدس و منزه نگه می‌دارد، به والدین می‌آموزد که چگونه فرزندانشان را تربیت کنند و به فرزندان یاد می‌دهد در برابر والدین‌شان چگونه رفتار کنند. افزون بر دستورات مذهبی، اخلاقی و اصول خانواده، قوانین قضایی و حقوقی مانند قوانین مربوط به مالکیت، وراثت، پرداخت غرامت و خسارت، بدهکاری و... نیز در تورات آمده. این کتاب آسمانی، انسان را به نوع دوستی، صلح و آرامش، خواندن نمازها، دستگیری از مستمندان و توبه کردن از اعمال ناپسند توصیه می‌کند. همچنین آموزه‌‌‌هایی مبنی بر هدف عالی آفرینش و نظارت خدا بر اعمال انسان‌‌‌ها را در خود جا داده.
انجیل عیسی
انجیل کلمه‌ای است یونانی به معنی مژده. مسیحیان از این نظر آن را مژده می‌دانند که به اعتقاد آنها، حضرت عیسی (علیه السلام) خود را فدای مردم کرد تا همه مردم را از آتش دوزخ برهاند. لذا این کتاب برایشان مژده بهشت به شمار می‌رود. نام این کتاب 12 بار در قرآن ذکر شده و قرآن، انجیل را کتاب خدا می‌داند. انجیل دارای پیامی الهی و پرمحتواست که می‌گویند انجیل کنونی نزد مسیحیان بر چهار گونه است. انجیل مرقس که از همه اناجیل قدیمی‌تر بوده و به احتمال قوی در شهر انطاکیه در حدود سال‌های 65 الی 70 میلادی به تحریر درآمده. انجیل‌های متی و لوقا که پس از مرقس نوشته شده‌‌‌اند و انجیل یوحنا که 60 سال پس از مسیح یعنی سال 93 میلادی به تحریر درآمده. البته مسیحیان در کنار این چهار انجیل، به مجموعه‌ای دیگر از مکتوبات و رسالات اعتقاد دارند که به آنها «عهد جدید» اطلاق می‌شود. به هر تقدیر آنچه برای هدایت آدمیان توسط حضرت عیسی آورده شده از دسترس ما خارج است و آنچه به نام اناجیل در کتاب مقدس دیده می‌شود، محصول تلاش مسیحیان و رسولان دوره اول مسیحیت است چرا که در انجیل اصلی به صراحت وعده آمدن پیامبری به نام احمد که دین کامل را عرضه می‌کند وجود دارد.
کتاب یحیی
حضرت یحیی (علیه السلام) یکی از پیامبران بنی اسرائیل بود که نامش پنج بار در قرآن آمده. خدا آنچنان در کودکی به آن حضرت عقل و درایت عطا فرمود که شایستگی مقام نبوت را در سنین کودکی پیدا کرد. از امتیازات آن حضرت این است که خدا او را به عنوان تصدیق کننده نبوت حضرت عیسی (علیه السلام)، رهبر و بسیار عفیف و پرهیزکار معرفی می‌کند. او مروج آئین حضرت موسی (علیه السلام) بود و زمانی که حضرت عیسی (علیه السلام) به مقام نبوت رسید به او ایمان آورد. از او کتابی به نام «ادراشی اد یحیی» یا «دراشا اد یحیی» به معنای تعلیمات یحیی نزد مندائیان موجود است که پس از «کنز اربا» بیشترین اهمیت را نزد مندائیان ایران و عراق دارد. این کتاب به زبان آرامی بوده و بخش‌هایی از آن از نظر ادبی با انجیل عبری هماهنگ است. در آن همه چیز در مورد زندگی یحیی، آموزه‌ها و روحیات یحیای تعمیددهنده و رابطه‌اش با عیسی مسیح به تصویر کشیده شده و به پایان زندگی این پیامبر و اتفاقات پس از آن پرداخته شده.
قرآن محمد
قرآن آخرین و کامل‌ترین کتاب آسمانی است که کتاب مقدس مسلمانان به شمار می‌رود. خدا قرآن را به صورت وحی توسط جبرئیل بر نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم)، نازل فرمود. مسلمانان قرآن را بزرگ‌ترین معجزه آن حضرت و روشن‌ترین دلیل بر پیامبری او می دانند. این کتاب آسمانی به زبان عربی بوده و دارای 30 جزء و 114 سوره است. محتوای قرآن بر توحید و یگانگی خدا تأکید دارد. قرآن خدا را به انسان نزدیک‌تر از رگ گردنش دانسته و رابطه انسان با خدا را بی‌نیاز از واسطه می‌داند. همچنین انسان را به تسلیم در برابر امر خدا فرمان می‌دهد و پدیده‌های طبیعی را نشانه‌هایی بر وجود خدا می‌شمارد. قرآن، دین و حقیقت را یکی می‌داند، تنوع ادیان را حاصل تنوع در مردم عنوان می‌کند و برای قوانین و حقوق در جامعه اسلامی نیز تعریف دارد. ضمناً مؤمنین را به جهاد در راه خدا می‌خواند و آنان را به نیکوکاری به ویژه در مورد مساکین و ایتام فرا می‌خواند طبق حدیث ثقلین، قرآن همراه اهل بیت (علیهم السلام) دو گوهری هستند که مسلمانان باید به آن دست یازند تا گمراه نشوند.منبع مقاله :
نشریه همشهری آیه، دوره جدید، سال هفتم، آبان 1394
