سخنان امیرالمؤمنین علیه السلام در مورد دجّال

از جمله روایات ایشان می توان به این موارد اشاره کرد:
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بنُ إبرَاهِیمَ بنِ إسحَاقَ رَضِیَ الله عَنهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَبدُ العَزِیزُ بنُ یَحیَی الجَلُودِیُّ بَالبَصرَة قَالَ حَدَّثَنَا الحُسَینُ بنُ مَعَاذٍ قَالَ حَدَّثَنَا قَیسُ بنُ حَفضٍ قَالَ حَدَّثَنَا یُونُسُ بنُ أرقَمَ عَن أبِیِ سَیَّارٍ الشَّیبَانِیٍّ عَنِ الصَّحَاکِ بنِ مُزَاحِمٍ عَنِ النَّزَّالِ بنِ سَبرَة قَالَ خَطَبَنَا أمِیرُ المُومِنِینَ عَلِیٌ بنُ أبِی طَالِبٍ (علیه السلام) فَحَمِدَ اللهَ عَزَّ وجلَّ وَ أثنَی عَلَیهِ وَ صَلَّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ثُمَّ قَالَ «سَلُونِی أیُّهَا النَّاسُ قَبلَ أن تَفقِدُونِی ثَلَاثاً فَقَامَ إِلَیهعِ صَعصَعة بنُ صُوحَانَ فَقَالَ یَا أمِیرَ المُؤمِنِینَ مَتَی یَخرُجُ الدَّجَّالُ فَقَالَ لَهُ عَلِیٌّ (علیه السلام) اقعُد فَقَد سَمِعَ الله کَلامَکَ وَ عَلِمَ مَا أرَدتَ وَ الله مَا المَسئُولُ عَنهُ بِأعلَمَ مِنَ السَّائِلِ وَ لَکِن لِذَلِکَ عَلَامَاتٌ وَ هَیَئَاتٌ یَتبَعُ بَعضُهَا بَعضاً کَحَذوِ النَّعلِ بِالنَّعلِ وَ إِن شِئتَ أنبَأتُکَ بَهَا قَالَ نَعَم یا امیرالمومنین فقال (علیه السلام) احفَظ فَإِنَّ عَلاَمَة ذَلِکَ إِذَا أمَاتَ النَّاسُ الصَّلاة وَ أضَاعُوا الأمَانَة و استحَلُّوا الکَذِبَ وَ أکَلُوا الرِّبَا و أخَذُوا الرِّشَا وَ شَیَّدُوا البُنیَانَ وَ بَاعُوا الدِّینَ بِالدُّنیَا وَ استَعمَلُوا السُّفَهَاءَ وَ قَطَعُوا الأرحَامَ وَ اتَّبَعُوا الأهوَاءَ و استَخَفُّوا بِالدِّمَاءِ وَ کَانَ الحِلمُ ضَعفاً و الظُّلم فَخراً وَ کَانَتِ الأمَرَاءُ فَجَرَة وَ الوُزَرَاءُ ظَلَمَة وَ العُرَفاءُ خَوَنَة وَ القُرَّاءُ فَسَقَة وَ ظَهَرَت شَهَادَة الزُّورِ وَ استُعلِنَ الفَجُورُ وَ قَولُ البُهتَانِ وَ الإِثمُ وَ الطُّغیَانُ وَ حُلِّیَتِ المَصَاحِفُ وَ زُخرِفَتِ المَسَاجِدُ وَ طُوِّلَتِ المَنَارَاتُ و أکرِمَتِ الأشرَارُ وَ ازدَحَمَتِ الصُّفُوفُ وَ اختَلَفَتِ القُلُوبُ وَ نُقِضَتِ العُهُودُ وَ القتَرَبَ المَوعُودُ وَ شَارَکَ النِّسَاءُ أزوَاجَهُنَّ فِی التِّجَارَة حِرصاً عَلَی الدُّنیَا وَ عَلَت أصوَاتُ الفُسَّاقِ وَ استُمِعَ مِنهُم وَ کَانَ زَعِیمُ القَومِ أزدَلَهُم وَ اتُّقِیَ الفَاجُرُ مَخَافَة شَرِّهِ وَ صُدِّقَ الکَاذِبُ وَ اإتُمِنَ الخَائِنُ وَ اتُّخِذَتِ القِیَانُ وَ المَعَازِفُ وَ لَعَنَ آخِرُ هَذِهِ الأمَّة أوَّلَها وَ رَکِبَ الشَّاهِدُ مِن غَیرِ أن یُستَشهَدَ وَ شَهِدَ الآخَرُ قَضَاءً لِذِمَامٍ بِغَیرِ حَقٍّ عَرَفَهُ وَ تُفُقِّهَ لِغَیرِ الدِّینِ وَ آثَرُوا عَمَلَ الدُّنیَا عَلَی الآخِرَة وَ لَبِسُوا جُلُودَ الضَّأنِ عَلَی قُلُوبِ الذِّئَابِ وَ قُلُوبُهُم أنتَتنُ مِنَ الجِیَفِ وَ أمَرُّ مِنَ الصَّبِرِ فَعِندَ ذَلِکَ الوَحَا الوَحَا ثُمَّ العَجَلَ العَجَلَ خَیرُ المَسَاکِنِ یَومَئِذٍ بَیتُ المَقدِسِ وَ لَیَأتِیَنَّ عَلَی النَّاسِ زَمَانٌ یَتَمَنَّی أحَدُهُم أنَّهُ مِن سُکَّانِهِ فَقَامَ إِلَیهِ الأصبَغُ بنُ نُبَاتَهَ فَقَالَ یَا امیرالمومنین مَنِ الدَّجَّالُ فقال الا إِنَّ الدَّجَّالَ صَائِدُ بنُ الصَّیدِ فَالشَّقِیُّ مَن صَدَّقَهُ وَ السَّعِیدُ مَن کَذبَّبَهُ یَخرُجُ مِن بَلدَةٍ یُقَالُ لَهَا إصفَهَانُ مِن قَریَةٍ تُعرَفُ بِالیَهُودِیَّة عَینُهُ الیُمنَی مَمسُوحَة وَ العَینُ الأخرَی فِی جَبهَتِهِ تُضِیءُ کَأنَّهَا کَوکَبُ الصُّبحِ فِیهَا عَلَقَة کَأنَّهَا مَمزُوجَة بِالدَّمِ بَینَ عَینَیهِ مَکتُوبٌ کَافِرٌ یَقرَؤُهُ کُلُّ کَاتِبٍ وَ أمِّیٍّ یَخُوضُ البِحَارَ وَ تَسِیرُ مَعَهُ الشَّمسُ بَینَ یَدَیهِ جَبَلٌ مِن دُخَانٍ وَ خَلفَهُ جَبَلٌ أبیَضُ یَرَی النَّاسُ أنَّهُ طَعَامٌ یَخرُجُ حِینَ یَخرُجُ فِی قَحطٍ شَدِیدٍ تَحتَهُ حِمَارٌ أقمَرُ خُطوَة حِمَارِهِ مِیلٌ تُطوَی لَهُ الارضُ مَنهَلاً مَنهَلًا لَا یَمُرُّ بِمَاءٍ إِلّا غَارَ إِلَی یَومِ القِیَامَة یُنَادِی بَأعلَی صَوتِهِ یَسمَعُ مَا بَینَ الخَافِقَینِ مِن الجِنَّ وَ الإِنسِ وَ الشَّیَاطِینِ یَقُولُ إِلَیَّ أولِیَائِی أنَا الَّذِی خَلَقَ فَسَوَّی وَ قَدَّرَ فَهَدی أنَا ربکم الاعلی و کَذَبَ عدُوُّ الله إِنَّهُ أعوَرُ یَطعَمُ الطَّعَامَ وَ یَمشِی فی الاسواق و ان ربکم عزوجل لیس باعور و لا یطعم و لا یمشی وَ لَا یَزُولُ تَعَالَی الله عن ذلک عُلُوّاً کبیراً ألَا وَ إِنَّ أکثَرَ أتبَاعِهِ یَومَئِذٍ أولَادُ الزِّنَا وَ أصحَابُ الطَّیَالِسَة الخُضرِ یَقتُلُهُ الله عَزَّ وَ جَلَّ بِالشَّامِ عَلَی عَقَبة تُعرَفُ بَعَقَبَة أفِیقٍ لِثَلَاثِ سَاعَاتٍ مَضَت مِن یَومِ الجُمُعَة عَلَی یَدِ مَن یُصَلِّی المَسِیحُ عیسی ابن مریم (سلام الله علیها) خَلفَهُ ألا إِنَّ بعدَ ذلک الطَّامَّة الکُبرَی قُلنَا وَ مَا ذَلِکَ یا امیرالمومنین قالَ خروجُ دَابَّةٍ من الارض من عندِ الصَّفَا معها خاتَمُ سلیمانَ بن داود و عصا موسی (علیه السلام) یَضَعُ الخَاتَمَ عَلَی وَجهِ کُلِّ مُؤمِنٍ فَیَنطَبِعُ فِیهِ هَذَا مومنٌ حقاً وَ یَضَعُهُ عَلَی وَجهِ کُلِّ کَافِرٍ فَیَنکَتِبُ هَذاَ کافِرٌ حَقّاً حَتَّی إِنَّ المومِنَ لَیُنَادِی الویلُ لَکَ یا کافِرُ و إنَّ الکافِرَ ینادی طُوبَی لک یا مومِنُ وددتُ أنِّی الیومَ کُنتُ مِثلَکَ فَأفُوزَ فوزاً عظیما ثمَّ ترفَعُ الدَّابَّة رَأسَهَا فَیَرَاهَا مَن بَینَ الخَافِقَینِ بإذِنِ الله جلَّ جلالُهُ و ذلک بعدَ طُلُوعِ الشَّمسِ من مَغرِبِهَا فَعِندَ ذَلِکَ تُرفَعُ التَّوبَة فَلَا تَوبَة تُقبَلُ وَ لَا عَمَلٌ یُرفَعُ وَ لا یَنفَعُ نَفساً ایمانها لم تکن آمَنَت مِن قبلُ أو کَسَبَت فی ایمانها خیراً ثُمَّ قَالَ (علیه السلام) لا تسألُونِّی عَمَّا یَکُونُ بَعدَ هَذَا فَإِنَّهُ عَهدٌ عَهِدَهُ إِلَیَّ حَبیبی رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) أن لَا أُخبِرَ بِهِ غَیرَ عِترَتِیِ قَالَ النَّزَّالُ بنُ سَبرَة فَقُلتُ لِصَعصَعَة بنِ صُوحَانَ یَا صَعصَعة مَا عنی امیرالمومنین (علیه السلام)، بهذا فقال صعصعة یا بنَ سَبرَة إِنَّ الَّذِی یُصَلِّی خَلفَهُ عیسی ابنُ مریم (سلام الله علیها) هُوَ الثَّانِی عَشَرَ مِنَ العِترَة التَّاسِعُ مِن وُلدِ الحسین بن علی (علیه السلام) و هو الشمسُ الطَّالِعَة من مغربها یَظهَرُ عِندَ الرُّکنِ وَ المَقَامِ فَیُطَهِّرُ الارض و یَضَعُ میزان العدل فلا یظلِمُ احدٌ أحَداً فَأخبَرَ امیرالمومنین (علیه السلام) انَّ حبیبَهُ رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) عَهِدَ إلَیهِ أن لَا یُخبِرَ بِمَا یَکُونُ بَعدَ ذَلِکَ غَیرَ عِترَتِهِ الأئِمَّة صَلَوَاتُ الله عَلَیهِم أجمَعین؛ (1)
محمّد بن ابراهیم بن اسحاق نقل نقل کرده از ... انزال بن سیره گوید: امیرالمؤمنین، علیّ بن ابی طالب (علیه السلام) برای ما خطبه خواند. حمد خدای عزّ وجلّ کرد و بر او ثنا فرستاد و بر پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و آل او صلوات فرستاد و سه بار فرمودند: «ای مردم! از من بپرسید پیش از آنکه مرا از دست بدهید.»، صعصعة بن صوحان برخاست و عرض کرد: ای امیرالمومنین! دجّال کی خروج می کند؟ فرمودند: «بنشین. خدا سخنت را شنید و قصدت را دانست و سؤال شده از سؤال کننده به این موضوع داناتر نیست؛ ولی برای آن نشانه ها و آمادگی هایی است که دنبال یکدیگر می آیند؛ چون دو لنگه ی کفش. اگر بخواهی به تو خبر دهم؟»
عرض کرد: آری یا امیرالمؤمنین! آن حضرت فرمودند: «نشانه اش اینها است:
نماز را بمیرانند؛ در امانت خیانت کنند؛ دروغ را حلال شمارند؛ ربا بخورند و رشوه بگیرند؛ ساختمان ها را محکم و نیکو بسازند و دین را به دنیا بفروشند؛ سفیهان را به کار گمارند؛ با زنان مشورت کنند؛ قطع رحم کنند؛ پیرو هوس گردند؛ خون ریزی را آسان دانند؛ حلم، ناتوانی باشد؛ ستم، افتخار باشد؛ فرماندهان، زناکار باشند؛ وزیران ستمکار باشند؛ کدخدایان خیانتکار باشند؛ قرآن خوانان، فاسق باشند؛ گواهی دروغ پدیدار شود؛ زناکاری آشکارا باشد؛ گفتار تهمت و خلاف، معمول گردد؛ قرآن ها را زینت کنند؛ مسجدها را نقّاشی کنند؛ مناره ها را بلند سازند؛ اشرار را احترام کنند؛ در صفوف، مزاحمت نمایند؛ دل ها با هم مخالف باشند؛ عهد را بشکنند؛ موعود، نزدیک گردد؛ زن ها با شوهران خود برای حرص دنیا در بازرگانی شرکت کنند؛ آواز بی دین ها برتری یابد و از آنها گوش کنند؛ سرپرست هر قو می رذل ترین آنها باشد و از هرزه ها برای کناره گیری از شرّشان پرهیز کنند؛ دروغگو را تصدیق کنند؛ خائن را امین شمارند؛ کنیزان خواننده تهیه کنند و نگه دارند؛ ساز و آواز فراهم سازند؛ مردم، پیشینیان امّت را لعن کنند؛ زن ها سوار بر زین شوند و زنان شبیه مردان گردند و مردان شبیه زنان؛ گواه نطلبیده گواهی دهد و گواه دیگری بدون اطّلاع برای طرفداری گواهی دهد؛ برای دنیا فقه آموزند؛ کار دنیا را بر آخرت مقدّم دارند؛ پوست میش ها را بر دل گرگ ها بپوشند؛ دل هایشان گندتر از مردار باشد و تلخ تر از (گیاه) صبر؛ در این، وقت، زود زود سپس شتاب شتاب؛ در آن روز بهترین جای، «بیت المقدس» باشد و زمانی بر مردم آید که هر کدام آرزو دارند ساکن آن باشند.» اصبغ بن نباته برخاست و عرض کرد: یا امیرالمومنین! دجّال کیست؟ پس حضرت فرمودند:
«دجّال، صائد بن صائد است. بدبخت کسی است که او را تصدیق کند و خوشبخت آن است که او را تکذیب کند؛ از شهری برآید که آن را «اصفهان» نامند؛ از دهی که آن را «یهودیّه» گویند. چشم راستش ممسوح است و چشم دیگرش در پیشانی است و مانند ستاره ی صبح می درخشد؛ در آن قطعه خونی است، و یا ممزوح با خونست؛ میان دو چشمش نوشته است: این کافر است؛ هر خواننده و بی سواد آن را می خواند؛ در دریاها فرو می شود و آفتاب با او می گردد و مقابلش کوهی از دود است و عقبش کوه سپیدیست که مردم تصوّر کنند نانست؛ در زمان قحطی سختی خروج کند و بر خر سپیدی سوار است، هر گام خرش یک میل است و زمین آبگاه به آبگاه زیر پایش نوردیده شود و بر آبی نگذرد، جز آنکه فرو رود تا روز قیامت؛ به آوازی که همه ی جنّ و انس از مشرق تا مغرب بشنوند، فریاد کند:
ای دوستان من! نزد من آیید، منم آنکه آفریدم، درست کردم، تقدیر کردم و رهبری نمودم. منم پروردگار والای شما. او دشمن خداست و دروغ می گوید. او یک چشم است. غذا می خورد و در بازارها راه می رود. به راستی پروردگار شما نه یک چشم است، نه راه می رود و نه زوال دارد و خداوند برتر است از این اوصاف با برتری و بزرگی. هلا! بیشتر پیروانش در آن روز زنازادگانند و صاحبان پوستین های سبز. خدا او را در «شام» بکشد بر سر گردنه ای که آن را «افیق» نامند؛ در حالی که سه ساعت از روز جمعه گذشته باشد، به دست کسی که مسیح عیسی بن مریم (علیه السلام) پشت سرش نماز بخواند. هلا! بعد از آن طامّه ی کبرا باشد.» عرض کردیم: آن دیگر چیست یا امیرالمؤمنین؟
فرمود: «دابّة الارض است که از «کوه صفا» بر آید و انگشتر سلیمان و عصای موسی با او باشد. آن انگشتر را بر روی هر مؤمنی گذارد، نقش گیرد، «این مؤمن است حقّاً!» و بر روی هر کافری گذارد، نقش گیرد: «این کافر است حقّاً!» تا جایی که مؤمن فریاد کشد: «وای بر تو ای کافر» و کافر فریاد زند: «خوشا به حال تو ای مؤمن! من دوست داشتم چون تو باشم و به فوز بزرگ برسم.» سپس دابّه سر بلند کند و به اذن خدا همه ی مردم از مشرق تا مغرب او را ببینند و این، پس از آنست که آفتاب از مغرب خود برآید. در این وقت توبه برداشته شود. نه توبه پذیرفته است و نه عمل، سود دهد و سود ندهد کسی را ایمانش در صورتی که پیش از آن ایمان نداشته و با ایمان کسب خیری نکرده باشد.» سپس فرمود: «دیگر از من نپرسید که بعد از آن، چه خواهد بود؛ زیرا دوستم، پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از من تعهّد گرفته آن را جز به خاندانم نگویم.» نزال بن سبره گوید: به صعصعة بن صوحان گفتم: ای صعصعه! مقصود امیرالمؤمنین از این جمله چه بود؟ صعصعه گفت: یا بن سبره! آنکه عیسی بن مریم (علیه السلام) پشت سرش نماز می خواند، دوازدهمین از عترت و نهمین فرزند حسین (علیه السلام) و او است آفتابی که از مغرب خود بر می آید و نزد رکن و مقام ظاهر می شود و زمین را پاک می کند و ترازوی عدل می نهد و دیگر کسی به کسی ستم نمی کند.
امیرالمومنین به ما خبر داد که دوستش، رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به او سفارش کرده که از حوادث بعد از او به کسی جز عترتش خبر ندهد.
این حدیث را ابوبکر محمّد بن عمر بن عثمان بن فضل عقیلی فقیه به سند خود عیناً نقل کرده است.
همچنین از ابن فضال از حماد از حسین بن مختار از ابونصر از عامر بن واثله از امیرالمومنین (علیه السلام) روایت شده که فرمودند:
«یَاأهلَ المُؤتَفِکَة ائتَفَکَت بِأهلِهَا ثَلَاثاً و علی الله تَمَامُ الرَّابِعَة یَا جُندَ المَرأة وَ أعوَانَ البَهِیمَة رَغَا فَأجَبتُم وَ عَقَرَ فَانهَزَمتُم أخلاقُکُم دِقَاقٌ وَ دِینُکُم نِفَاقٌ وَ مَاؤُکُم زُعَاقٌ بِلَادُکُم أنتَنُ بِلَادِ الله تُربَة وَ أبعَدُهَا مِنَ السَّمَاءِ بِهَا تِسعَة أعشَارِ الشَّرِّ المُحتَبَسُ فِیهَا بِذَنبِهِ وَ الخَارِجُ مِنهَا بِعَفوِ الله کَأنِّی أنظُرُ إلَی قَریَتِکُم هَذِهِ وَ قَد طَبَّقَهَا المَاءُ حَتَّی مَا یُرَی مَنهَا إِلّا شُرَفُ المَسجِدِ کَأنَّهُ جُؤجؤُ طَیرٍ فِی لُجَّة بَحر (2)؛
ای مردم! شهری که سه بار زیر و رو شده و بار چهارمش را خدا داند! ای قشون زن! ای یاران حیوان بی زبان که بانگ کرد، شما پذیرفتید و پی شد و گریزان شدید! اخلاق شما ناپایدار و دین شما دورویی و آب شما تلخ و بد مزّه است. شهر شما خاکش از همه ی شهرها گندتر است واز آسمان دورتر و نُه دهم شرّ در آنست. هر که در آن بازداشت است، به سزای گناه او است و هر که بیرون است به عفو خداست. گویا به شهر شما می نگرم که آبش فرو گرفته تا جز کنگره های مسجد دیده نشود، مانند چینه دان پرنده ای باشد در دریا.»
پس احنف بن قیس برخاست و گفت:
یا
أمیرالمومین و متی یکُونُ ذَلِکَ؟ قال: یا أبا بحرٍ إنَّکَ لَن تُدرِکَ ذَلِکَ الزَّمانَ و أنَّ بَینَکَ وَ بینَهُ لقروناً ولکن لِیُبَلِّغَ الشَّاهِدُ مِنکُمُ الغائِبَ عَنکُم لِکَی یُبَلِّغُوا إِخوانَهُم إذا هُم رَأوا البَصرَة قَد تَحَوَّلَت أخصاصُهَا دُوراً و آجامُها قُصوراً، فَالهَربَ الهَرَبَ فَإنَّهُ لا بِصیرَة لَکُم یَومَئِذٍ ثُمَّ التَفَتَ عن یمینه فقال: کم بینکُم و بینَ الاُبُلَّة. فقال له المُنذِرُ بنُ الجَارُودِ: فِداکَ أبی و أمّی أربَعَة فَرَاسِخَ. قَالَ لَهُ: صَدَقتَ فَوالَّذِی بَعَثَ مُحَمَّداً وَأکرَمَهُ بِالنُّبُوَّة وَ خَصَّهُ بِالرِسَالَة وَ عَجَّلَ بِرُوحِهِ إلی الجَنَّة لَقَد سَمِعتُ مِنهُ کَمَا تَسمَعُونَ منِّی أن قالَ: یا علیُّ هَل عَلِمتَ أنَّ بَینَ التی تُسَمَّی البَصرَة والتی تُسمَّی الَابُلَّة أربَعَة فَراسِخَ وَ قَد یَکُونُ فی التَّی تُسمَّی الاَبُلَّة موضِعُ أصحَابِ العُشَورِ یُقتَلُ فی ذَلِکَ المَوضِعِ مِن أمّتی سَبعُونَ ألفاً شِهِدُهُم یَومَئِذٍ بِمَنزِلَة شُهداءِ بَدرٍ. فقالَ لَهُ المُنذِرُ: یا امیرالمومنین و من یقتلهُم فِدَاکَ أبی وأمّی؟ قَالَ: یَقتُلُهُم إخوانُ الجِنِّ وَ هُم أجِیلٌ کَأنَّهُم الشَّیاطینُ سُودٌ ألوانُهُم، مُنتَنة أرواحُهُم، شَدِیدٌ کَلَبُهُم، قَلِیلٌ سَلَبُهُم، طُوبی لمن قَتَلَهُم وَ طُوبی لِمَن قَتَلُوهُ، یَنفِرُ لِجِهادِهِم فی ذَلِکَ الزَّمانِ قَومٌ هُم أذِلَّة عِندَ المُتَکَبِّرینَ مِن أهلِ ذَلِکَ الزَّمانِ مَجهُولُونَ فی الاَرضِ مَعروفونَ فی السَّماءِ تَبکی السَّماءُ علَیهِم وَ سُکَّانُها والاَرضُ وَ سُکَّانُها - ثُمَّ هَمَلَت عَیناهُ بالبُکاءِ، ثمَّ قال: - ویحَکِ یا بَصرَة وَیلَکِ یا بَصرَة مِن جَیشٍ لا رَهَجَ لَهُ و لا حسَّ. قال له المنذِرُ: یا امیرالمومنین! و ما الذی یُصیبُهُم من قبلِ الغَرَقِ مِمَّا ذَکَرتَ، وَ مَا الویحُ، وَ مَا الوَیلُ؟ فَقَالَ: هُما بَابَانِ فَالوَیحُ بَابُ الرَّحمَة، والوَیلُ بَابُ العَذابِ یا ابنُ الجارُودِ نَعَم ثاراتٌ عَظیمَة مِنها عُصبَة یَقتُلُ بعضها بعضاً، وَ مِنها فِتنَة تَکُونُ بِها خرابُ مَنازِلَ وَ خَرابُ دِیارٍ وَ انتِهَاکُ أموالٍ وَ قَتلُ رِجالٍ وَ سَبیُ نِساءٍ یُذَبَّحنَ ذَبحاً یَا وَیلَ أمرِهِنَّ حَدِیث عَجَبٌ مِنهَا أن یَستَحِلَّ بِهَا الدَّجَّالُ الاَکبَرُ الاَعوَرُ المَمسُوحُ العَینِ الیُمنی و الاخری کأنَّها ممزُوجَة بالدمِ لَکَأنَّها فی الحُمرَة عَلقَة تَأتِی الحَدَقَة کَهَیئَة حَبَّة الِعنَبِ الطَّافِیَة عَلَی المَاءِ فَیَتَّبِعُهُ مِن أهلِهَا عِدَّة مَن قتلَ بالاَبُلَّة مِنَ الشُهَدَاءِ أنَا جِیلُهُم فی صُدُورهِم یُقتَلُ مَن یُقتَلُ وَ یَهرَبُ مَن یَهرَبُ ثمَّ رَجفٌ ثُمَّ قَذفٌ ثُمَّ خَسف ثُمَّ مَسخٌ ثُمَّ الجوعُ الاَغبَرُ ثُمَّ المَوتُ الاَحمَرُ وَ هُوَ الغَرَقُ. یا منذِرُ إنَّ لِلبَصرَة ثَلاثَة أسمَاء سِوَی البَصرَة فی الزُّبُرِ الاُوَلِ لا یَعلَمُهَا إلَّا العُلَماءُ مِنها الخَرِیبَة، وَ مِنهَا تَدمُرُ، وَ مِنها الموتَفِکَة یا مُنذُرُ والَّذِی فَلَقَ الحَبَّة وَ بَرَیءَ النَّسَمَة َلو أشَاءُ لاَخبَرتُکُم بِخَرَابِ العَرَصاتِ عَرصَة عَرصَة وَ مَتَی تَخرَبُ وَ مَتَی تَعمُرُ بَعدَ خَرابِها إلی یومِ القیامَة، وإنَّ عَندی مِن ذَلِکَ عِلماً جَمّاً وَ إن تَسألونی تجدونی بِهِ عالماً لا أخطِیءُ منهُ عِلماً (3)
یا امیرالمؤمنین! این چه زمان خواهد بود؟ فرمودند: «ای ابا بحر! تو آن زمان را درک نخواهی کرد و بین تو و آن زمان قرن هایی باشد؛ لکن حاضران شما به غایبان برسانند تا آنها هم به برادران خود برسانند. هنگا می که دیدند «بصره» را که خانه های چوبی آن به عمارت ها و نیزارهای آن به قصرهای مرتفع تبدیل شد، پس بایستی فرار کرد. در آن هنگام بصیرت و بینش برای شما نخواهد بود.» آنگاه آن حضرت متوجّه طرف راست خود گردید و فرمود: «بین شما و بین «ابله» چقدر مسافت است؟» (4) پس منذر بن جارود گفت: پدر و مادرم فدای تو باد، چهار فرسخ است. فرمودند: «راست گفتی. قسم به کسی که محمّد را برانگیخت و او را گرا می داشت به پیغمبری و به رسالت اختصاص داد و روحش را به بهشت برد! شنیدم از او چنان که شما از من می شنوید که فرمود: «یا علی ! بین آنجا که نامش «بصره» است و بین آنجا که نامش ابلّه است، آیا می دانی چهار فرسنگ است؟ و به زودی آنجایی که نامش ابلّه است، محلّ عشاران و گمرکچیان خواهد شد و در آن محل، هفتاد هزار نفر از امّت من کشته خواهند شد که شهدای ایشان به منزله ی شهدای بدر خواهد بود.» منذر عرض کرد: یا امیرالمؤمنین! پدر و مادرم فدای تو باد! چه کسی آنها را خواهد کشت؟ حضرت فرمودند: « می کشد آنها را برادران جنّ و آنها صنفی از مردمان هستند که مانند شیاطین و دیوان هستند. رنگ های آنها سیاه و بوی های آنها بد، شرارت و اذیّت آنان سخت و پوششی که به غارت برند، کم است. خوشا به حال کسی که به دست آنها کشته شود یا آنها را بکشد و برای رزم با آنها جمعی قیام کنند که پست شمرند آنها را متکبّران زمان و به حساب نیاورند؛ در زمین، ناشناس، امّا در آسمان ها شناخته شده اند؛ آسمان و زمین و اهل آن بر این مردم گریه خواهند نمود.»
سپس اشک بر دیدگان مبارکش جاری شد و فرمود: «وای بر تو ای بصره! از ان سپاهی که نه غباری برای آنهاست و نه صدایی.» (مجلسی گوید: اشاره به خروج صاحب الزّنج است که در سال 250 هـ.ق. خروج کرد و ادّعای سلطنت و امامت نمود و در آن نواحی فتنه ها به پا کرد از قتل، غارت، فساد، فسق و فجور؛ چنانچه در تواریخ مسطور است و هر که خواهد باید بدان مراجعه کند) سپس منذر عرض کرد: یا امیرالمؤمنین! چه خواهد رسید از این مردم و معنی ویح و ویل چیست؟ حضرت فرمودند: «ویح و ویل دو باب است؛ ویح باب رحمت و ویل باب عذابست. ای پسر جارود! بلی. فتنه های بزرگ پی در پی بر ایشان وارد خواهد شد؛ چنان که بعضی دیگر را بکشند و فتنه ای به پا شود که از آن فتنه، خانه ها خراب شود و قریه ها ویران گردد؛ اموال غارت شود، مردان کشته و زنان اسیر گردند و سرها از تن جدا شود؛ وای از آنچه پیش آید از امور عجیب و از آن فتنه ها. آمدن دجّال بزرگ است و او کسی است که چشم راستش مالیده و چشم دیگرش گویی به خون آلوده است که مانند خون بسته ای از حدقه خارج شده و مانند دانه ی انگور طائفی است که بر روی آب افتاده باشد. پس به دنبال سر او خواهند بود عدّه ای که می کشند و به قتل می رسانند. کسانی در «ابلّه» شهید می شوند که «انجیل» در سینه هایشان دارند. هر که کشته شد و فرار می کند هر که فرار کرد و بعد از این، زلزله خواهد آمد. سپس سنگ بارد. پس آن زمین فرو رود؛ آنگاه مسخ شده و بعد از آن به گرسنگی کامل مبتلا شوند، بر اثر نیامدن باران و نروییدن گیاه؛ چنان که غبار گرسنگی بر صورت ها ظاهر گردد و بعد از آن، مرگ سرخ آید که او غرق است. ای منذر! برای بصره سه اسم است! که آنها غیر نام بصره است و نمی دانند آن نام ها را مگر علما؛ یکی «خربه»، یکی «تدمر» و دیگی «مؤتفکه» که معنی آن خرابی، هلاکت و انقلاب باشد.
ای منذر! قسم به کسی که دانه را شکافته و نفوس را آفریده! اگر بخواهیم خبر می دهم به شما از قطعات و صفحات زمین که کی خراب می شود و کی آباد می شود تا روز قیامت و در نزد من علم بسیار است؛ هرگاه از من سؤال کنید، مرا عالم خواهید یافت خطا نمی کنم از آنچه پرسش کنید.»

پی‌نوشت‌ها:

1. کمال الدّین و تمام النعمة، ج 2، صص 526-528.
2. بحارالانوار، ج 57، ص 224.
3. همان، صص 419-424؛ موسوعة احادیث امیرالمؤمنین، صص 237-239.
4. ابلّه در آن زمان از باغات بصره بوده که اکنون شهر خراب شده ای است که بصرة قدیمی در آنجا است و آن را عشار گویند.

منبع مقاله :
کامل، حیدر؛ (1391)، دجال آخرالزمان، تهران: موسسه فرهنگی موعود عصر (عج)، چاپ اول