مقدمه:
در روایاتى که از ائمّه معصومین علیهم السلام درباره لباس نمازگزار وارد شده،مکروهات و مستحبّاتى به عنوان آداب نیز بیان گردیده است که موارد آن فراوان است و ما تنها بخشى از آنها را با ذکر متن حدیث بیان مى کنیم.
آداب لباس نمازگزار در روایات
1 -نیکوترین جامه
امام حسن مجتبى علیه السلام، هنگامى که به نماز مى ایستاد، بهترین جامه اش را مى پوشید. به او گفته شد: اى فرزند رسول خدا! براى چه کسى بهترین لباست را مى پوشى؟
فرمود:»إنّ اللَّه جمیل یحب الجمال، فاتجمّل لربّی، وهو یقول: )خُذُوا زِینَتَکُمْ عِندَکُلِّ مَسْجِدٍ( فاُحبّ أن ألبس أجمل ثیابی«(1).
»خداوند زیبا است و زیبایى را دوست دارد، و من براى پروردگارم، لباس زیبامى پوشم. خداوند مى فرماید: »در نزد هر مسجدى، زینت خود را برگیرید.« پس من هم دوست دارم زیباترین لباسم را بپوشم.«
به هنگام رفتن در مسجد خود را به زینت دربرگیرید. بر همین اصل ، طبق روایات مستحب است که انسان ، برای نماز نیکوترین جامه خود را بپوشد، خود رامعطّر کند و با رعایت نظافت و در کمال طهارت به نماز و راز و نیاز با خدای بزرگ بپردازد.
2 -نماز با عطر
امام صادق علیه السلام فرمود:»کانت لرسول اللَّه صلى الله علیه وآله ممسکة إذا هو توضّأ أخذها بیده وهی رطبة، فکان إذا خرج عرفوا أنّه رسول اللَّه برائحته«(2).
»پیامبر خداصلى الله علیه وآله ظرف مشکى )مشکدان( داشت و هر وقتى که وضو مى گرفت، بادست مرطوب خود آن را لمس مى کرد، و هنگامى که خارج مى شد، مردم با بوى مشک،مى فهمیدند که او رسول خدا است.«
نیز حضرت فرمود:»صلاة متطیّب أفضل من سبعین صلاة بغیر طیب«(3).»یک نماز با بوى خوش از هفتاد نماز بدون بوى خوش بهتر است.«
همچنین عبداللَّه بن حارث روایت مى کند: »على بن الحسین علیه السلام درمسجد خود، ظرف مشکى داشت و وقتى که براى نماز وارد مسجدمى شد، از آن، خود را خوشبو مى نمود.«
3 -انگشتر نقره
حضرت على علیه السلام فرمود:
»لا تختّموا بغیر الفضة فإنّ رسول اللَّه صلى الله علیه وآله قال: ما طهرت کفّ فیها خاتم من حدید«(4).»از غیر نقره، انگشتر نگیرید زیرا رسول خداصلى الله علیه وآله فرمود: دستى که در آن انگشترى از آهن باشد، پاک نخواهد شد.«
4 -کراهت لباس سیاه
کلینى مى گوید: روایت شده که در لباس سیاه نماز مگزارید امّا کفش،عبا یا عمامه )اگر سیاه باشد( اشکال ندارد.(5)
5 -دهان پوش و نقاب
سماعه روایت مى کند: از امام پرسیدم درباره کسى که نماز مى خواندوقرآن تلاوت مى کند در حالیکه )لثام( دهان پوش بر دهن بسته است؟فرمود:»لا بأس به وإن کشف عن فیه فهو أفضل«.
»اشکال ندارد، ولى اگر از روى دهن خود بردارد بهتر است.«
گفت: از امام درباره زنى پرسیدم که نماز مى خواند در حالیکه نقاب برخود دارد؟ فرمود:»إن کشفت عن موضع السجود فلا بأس وإن أسفرت فهو أفضل«(6).»اگر موضع سجده را برهنه کند، اشکال ندارد ولى اگر نقاب را از صورت خودبردارد بهتر است.«
6 -جامه اى که نقش و تصویر دارد
عبداللَّه بن سنان از امام صادق علیه السلام روایت مى کند که آن حضرت کراهت داشته است از اینکه نماز بخواند در جامه اى که نقش تصاویر دارد.(7)»
7 -نماز در مقابل تصویر
لیث مرادى به امام صادق علیه السلام عرض کرد: در خانه، در طرف راست یاچپ نمازگزار، پشتى )بالش(هایى قرار دارد که در آنها تصاویرى، نقّاشى شده است، آیا اشکال دارد؟ امام علیه السلام فرمود:
»لا بأس ما لم تکن تجاه القبلة، فإن کان شی ء منها بین یدیک ممّا یلی القبلةفغطّه وصلِّ، وإذا کانت معک دراهم سود فیها تماثیل فلا تجعلها من بین یدیک واجعلها من خلفک«(8).
»اشکال ندارد اگر در جهت قبله قرار نداشته باشد. امّا اگر چیزى از آن بالش ها درمقابل تو و در جهت قبله قرار داشته باشد.
آن را با چیزى بپوشان، بعد نماز بخوان.واگر همراه تو درهم هاى سیاهى باشد ]سکّه هایى[ که نقش و تصویر دارد، آنها را درمقابلت قرار نده بلکه پشت سرت بگذار.«
على بن جعفر مى گوید: از برادرم موسى بن جعفرعلیه السلام درباره خانه یااطاقى پرسیدم که در آن مجسّمه هایى وجود دارد، آیا در آنجا نماز بخوانم؟امام فرمود:»لا تصلّی فیها وشی ء منها مستقبلک إلّا أن لا تجد بدّاً فتقطع رؤوسها، وإلّافلا تصلّی«(9).
»در آنجا نماز نخوان اگر چیزى از آنها برابر توست، مگر این که مضطرّ باشى که دراین صورت باید سرهاى آن مجسّمه ها را قطع کنى، و اِلّا در آنجا نماز نخوان.«
8 -انگشتر نقش دار
از امام صادق علیه السلام سؤال شد درباره مردى که انگشترى در دست مى کندکه نقش پرنده یا غیر آن دارد؟ امام فرمود:»لا تجوز الصلاة فیه«(10).»نماز با آن جایز نیست.«
9 -بازبودن دگمه ها
ابراهیم احمرى مى گوید: از امام صادق علیه السلام پرسیدم درباره مردى که نماز مى خواند و دگمه هاى او باز است. امام فرمود:»لا ینبغی ذلک«(11).»این کار شایسته نیست.«
10 -با دستمال دیگران
امام صادق علیه السلام فرمود:»صلِّ فی مندیلک الذی تتمندل به، ولا تصلِّ فی مندیل یتمندل به غیرک«(12).»با دستمالى )حوله( که خود از آن استفاده مى کنى نماز بخوان و با دستمال )یاحوله اى( که دیگرى از آن استفاده مى کند نماز نخوان.«
اندازه پوشش بدن در نماز
امام خمینی در تحریرالوسیله بعد از بیان وجوب پوشش بدن در نماز درباره مقدار واجب پوشش نمازگزار می‌فرماید: عورت مرد که باید در نماز آن را بپوشاند همان است که نگاه‌کردن به آن حرام است و آن: «دبر» و «قضیب» و «بیضتین» است.
و شبحی از عورت که از پشت لباس (در اثر نازکی آن) پیدا است، بدون آنکه رنگ آن مشخص باشد، بنابر احتیاط (واجب) باید پوشانده شود. و عورت زن که در نماز باید بپوشاند تمام بدن حتی سر و موی او است.
مگر صورت به همان مقدار که در وضو شستن آن واجب است، و مگر دست‌ها تا مچ و پاها تا ساق آنها (که پوشاندن آنها در نماز واجب نیست) و بر زن لازم است مختصری از اطراف این موارد استثنا شده را از باب مقدمه بپوشاند.[13)
همچنین «بر زن واجب است که گردن و زیر چانه خود را - حتی بنابر احتیاط (واجب) مقداری از زیر چانه را که بعد از بستن روسری دیده می‌شود - بپوشاند.»14)
و «کنیز و دختربچه (در پوشش نماز) مانند زن حرّ (آزاد) و بالغ می‌باشند، جز آنکه پوشاندن سر و مو و گردن بر این دو واجب نیست.»15)
بله «پوشاندن عورت از طرف پایین واجب نیست، البته اگر لب بام یا روی چیز شبکه مانندی - که انتظار می‌رود ناظر محترمی در پایین آن باشد - به‌گونه‌ای بایستد که اگر ناظری باشد عورت او را می‌بیند.
پوشاندن عورت از طرف پایین هم بنابر احتیاط (واجب)، بلکه بنابر اقوی واجب است هرچند که فعلاً در آنجا ناظری نباشد.
و اما روی شبکه مانندی که انتظار نمی‌رود ناظر محترمی در پایین آن باشد مثل شبکه روی چاه، پوشاندن عورت از طرف پایین بنابر اقوی واجب نیست، مگر آنکه در آنجا ناظری باشد.(16)
شرایط لباس نمازگزار
۱- پاک باشد.
۲- مباح باشد.
۳- از اجزای مردار نباشد.
۴- از حیوان حرام‌گوشت نباشد.
۵ و ۶- اگر نمازگزار مرد است، لباس او ابریشم خالص و طلاباف نباشد.[17]
پی نوشت:
1.وسائل الشیعه، ج 3، باب 54، ابواب لباس المصلّی، ص 331، ح 6.
2.وسائل الشیعه، ج 3، باب 43، ابواب لباس المصلّی، ص 315، ح 1.
3.همان، ح 2.
4.همان، باب 32، ص 303، ح 4.
5.وسائل الشیعه، ج 3، باب 20، ابواب لباس المصلّی، ص 281، ح 2.
6.همان، باب 35، ص 307، ح 6.
7.همان، باب 45، ص 317، ح 2.
8.وسائل الشیعه، ج 3، باب 20، ابواب لباس المصلّی، ص 319، ح 11.
9. همان، باب 46، ص 322، ح 3.
10.وسائل الشیعه، ج 3، باب 46، ابواب لباس المصلّی، ص 322، ح 3.
11.همان، باب 23،ص 286، ح 5.
12.همان، باب 49، ص 325، ح 2.
13. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۴۹، کتاب الصلاة، المقدمة الثالثة فی الستر و الساتر، مسالة۳.
14. همان ص۱۵۰، کتاب الصلاة، المقدمة الثالثة فی الستر و الساتر، مسالة۴.
15. همان مسالة۵.
16. همان ، مسالة۶.
17.خمینی، سید روح الله، توضیح المسائل، ص۱۱۲، مسأله ۷۹۸.
منبع:
سیدمحمدتقی مدرسی، 1945 ،احکام مقدمات نماز،؛ ترجمه سرور دانش.، نشر:تهران،محبان الحسین(ع)، 1380.
مشخصات نشر:تهران: محبان الحسین(ع)، 1380.
کتاب الصلاة، المقدمة الثالثة فی الستر و الساتر،
https://fa.wikifeqh.ir/
نویسنده قسمتی از این مقاله یدالله بهتاش می باشد
* این مقاله در تاریخ1401/7/28 بروز رسانی شده است
در روایاتى که از ائمّه معصومین علیهم السلام درباره لباس نمازگزار وارد شده،مکروهات و مستحبّاتى به عنوان آداب نیز بیان گردیده است که موارد آن فراوان است و ما تنها بخشى از آنها را با ذکر متن حدیث بیان مى کنیم.
آداب لباس نمازگزار در روایات
1 -نیکوترین جامه
امام حسن مجتبى علیه السلام، هنگامى که به نماز مى ایستاد، بهترین جامه اش را مى پوشید. به او گفته شد: اى فرزند رسول خدا! براى چه کسى بهترین لباست را مى پوشى؟
فرمود:»إنّ اللَّه جمیل یحب الجمال، فاتجمّل لربّی، وهو یقول: )خُذُوا زِینَتَکُمْ عِندَکُلِّ مَسْجِدٍ( فاُحبّ أن ألبس أجمل ثیابی«(1).
»خداوند زیبا است و زیبایى را دوست دارد، و من براى پروردگارم، لباس زیبامى پوشم. خداوند مى فرماید: »در نزد هر مسجدى، زینت خود را برگیرید.« پس من هم دوست دارم زیباترین لباسم را بپوشم.«
به هنگام رفتن در مسجد خود را به زینت دربرگیرید. بر همین اصل ، طبق روایات مستحب است که انسان ، برای نماز نیکوترین جامه خود را بپوشد، خود رامعطّر کند و با رعایت نظافت و در کمال طهارت به نماز و راز و نیاز با خدای بزرگ بپردازد.
2 -نماز با عطر
امام صادق علیه السلام فرمود:»کانت لرسول اللَّه صلى الله علیه وآله ممسکة إذا هو توضّأ أخذها بیده وهی رطبة، فکان إذا خرج عرفوا أنّه رسول اللَّه برائحته«(2).
»پیامبر خداصلى الله علیه وآله ظرف مشکى )مشکدان( داشت و هر وقتى که وضو مى گرفت، بادست مرطوب خود آن را لمس مى کرد، و هنگامى که خارج مى شد، مردم با بوى مشک،مى فهمیدند که او رسول خدا است.«
نیز حضرت فرمود:»صلاة متطیّب أفضل من سبعین صلاة بغیر طیب«(3).»یک نماز با بوى خوش از هفتاد نماز بدون بوى خوش بهتر است.«
همچنین عبداللَّه بن حارث روایت مى کند: »على بن الحسین علیه السلام درمسجد خود، ظرف مشکى داشت و وقتى که براى نماز وارد مسجدمى شد، از آن، خود را خوشبو مى نمود.«
3 -انگشتر نقره
حضرت على علیه السلام فرمود:
»لا تختّموا بغیر الفضة فإنّ رسول اللَّه صلى الله علیه وآله قال: ما طهرت کفّ فیها خاتم من حدید«(4).»از غیر نقره، انگشتر نگیرید زیرا رسول خداصلى الله علیه وآله فرمود: دستى که در آن انگشترى از آهن باشد، پاک نخواهد شد.«
4 -کراهت لباس سیاه
کلینى مى گوید: روایت شده که در لباس سیاه نماز مگزارید امّا کفش،عبا یا عمامه )اگر سیاه باشد( اشکال ندارد.(5)
5 -دهان پوش و نقاب
سماعه روایت مى کند: از امام پرسیدم درباره کسى که نماز مى خواندوقرآن تلاوت مى کند در حالیکه )لثام( دهان پوش بر دهن بسته است؟فرمود:»لا بأس به وإن کشف عن فیه فهو أفضل«.
»اشکال ندارد، ولى اگر از روى دهن خود بردارد بهتر است.«
گفت: از امام درباره زنى پرسیدم که نماز مى خواند در حالیکه نقاب برخود دارد؟ فرمود:»إن کشفت عن موضع السجود فلا بأس وإن أسفرت فهو أفضل«(6).»اگر موضع سجده را برهنه کند، اشکال ندارد ولى اگر نقاب را از صورت خودبردارد بهتر است.«
6 -جامه اى که نقش و تصویر دارد
عبداللَّه بن سنان از امام صادق علیه السلام روایت مى کند که آن حضرت کراهت داشته است از اینکه نماز بخواند در جامه اى که نقش تصاویر دارد.(7)»
7 -نماز در مقابل تصویر
لیث مرادى به امام صادق علیه السلام عرض کرد: در خانه، در طرف راست یاچپ نمازگزار، پشتى )بالش(هایى قرار دارد که در آنها تصاویرى، نقّاشى شده است، آیا اشکال دارد؟ امام علیه السلام فرمود:
»لا بأس ما لم تکن تجاه القبلة، فإن کان شی ء منها بین یدیک ممّا یلی القبلةفغطّه وصلِّ، وإذا کانت معک دراهم سود فیها تماثیل فلا تجعلها من بین یدیک واجعلها من خلفک«(8).
»اشکال ندارد اگر در جهت قبله قرار نداشته باشد. امّا اگر چیزى از آن بالش ها درمقابل تو و در جهت قبله قرار داشته باشد.
آن را با چیزى بپوشان، بعد نماز بخوان.واگر همراه تو درهم هاى سیاهى باشد ]سکّه هایى[ که نقش و تصویر دارد، آنها را درمقابلت قرار نده بلکه پشت سرت بگذار.«
على بن جعفر مى گوید: از برادرم موسى بن جعفرعلیه السلام درباره خانه یااطاقى پرسیدم که در آن مجسّمه هایى وجود دارد، آیا در آنجا نماز بخوانم؟امام فرمود:»لا تصلّی فیها وشی ء منها مستقبلک إلّا أن لا تجد بدّاً فتقطع رؤوسها، وإلّافلا تصلّی«(9).
»در آنجا نماز نخوان اگر چیزى از آنها برابر توست، مگر این که مضطرّ باشى که دراین صورت باید سرهاى آن مجسّمه ها را قطع کنى، و اِلّا در آنجا نماز نخوان.«
8 -انگشتر نقش دار
از امام صادق علیه السلام سؤال شد درباره مردى که انگشترى در دست مى کندکه نقش پرنده یا غیر آن دارد؟ امام فرمود:»لا تجوز الصلاة فیه«(10).»نماز با آن جایز نیست.«
9 -بازبودن دگمه ها
ابراهیم احمرى مى گوید: از امام صادق علیه السلام پرسیدم درباره مردى که نماز مى خواند و دگمه هاى او باز است. امام فرمود:»لا ینبغی ذلک«(11).»این کار شایسته نیست.«
10 -با دستمال دیگران
امام صادق علیه السلام فرمود:»صلِّ فی مندیلک الذی تتمندل به، ولا تصلِّ فی مندیل یتمندل به غیرک«(12).»با دستمالى )حوله( که خود از آن استفاده مى کنى نماز بخوان و با دستمال )یاحوله اى( که دیگرى از آن استفاده مى کند نماز نخوان.«
اندازه پوشش بدن در نماز
امام خمینی در تحریرالوسیله بعد از بیان وجوب پوشش بدن در نماز درباره مقدار واجب پوشش نمازگزار می‌فرماید: عورت مرد که باید در نماز آن را بپوشاند همان است که نگاه‌کردن به آن حرام است و آن: «دبر» و «قضیب» و «بیضتین» است.
و شبحی از عورت که از پشت لباس (در اثر نازکی آن) پیدا است، بدون آنکه رنگ آن مشخص باشد، بنابر احتیاط (واجب) باید پوشانده شود. و عورت زن که در نماز باید بپوشاند تمام بدن حتی سر و موی او است.
مگر صورت به همان مقدار که در وضو شستن آن واجب است، و مگر دست‌ها تا مچ و پاها تا ساق آنها (که پوشاندن آنها در نماز واجب نیست) و بر زن لازم است مختصری از اطراف این موارد استثنا شده را از باب مقدمه بپوشاند.[13)
همچنین «بر زن واجب است که گردن و زیر چانه خود را - حتی بنابر احتیاط (واجب) مقداری از زیر چانه را که بعد از بستن روسری دیده می‌شود - بپوشاند.»14)
و «کنیز و دختربچه (در پوشش نماز) مانند زن حرّ (آزاد) و بالغ می‌باشند، جز آنکه پوشاندن سر و مو و گردن بر این دو واجب نیست.»15)
بله «پوشاندن عورت از طرف پایین واجب نیست، البته اگر لب بام یا روی چیز شبکه مانندی - که انتظار می‌رود ناظر محترمی در پایین آن باشد - به‌گونه‌ای بایستد که اگر ناظری باشد عورت او را می‌بیند.
پوشاندن عورت از طرف پایین هم بنابر احتیاط (واجب)، بلکه بنابر اقوی واجب است هرچند که فعلاً در آنجا ناظری نباشد.
و اما روی شبکه مانندی که انتظار نمی‌رود ناظر محترمی در پایین آن باشد مثل شبکه روی چاه، پوشاندن عورت از طرف پایین بنابر اقوی واجب نیست، مگر آنکه در آنجا ناظری باشد.(16)
شرایط لباس نمازگزار
۱- پاک باشد.
۲- مباح باشد.
۳- از اجزای مردار نباشد.
۴- از حیوان حرام‌گوشت نباشد.
۵ و ۶- اگر نمازگزار مرد است، لباس او ابریشم خالص و طلاباف نباشد.[17]
پی نوشت:
1.وسائل الشیعه، ج 3، باب 54، ابواب لباس المصلّی، ص 331، ح 6.
2.وسائل الشیعه، ج 3، باب 43، ابواب لباس المصلّی، ص 315، ح 1.
3.همان، ح 2.
4.همان، باب 32، ص 303، ح 4.
5.وسائل الشیعه، ج 3، باب 20، ابواب لباس المصلّی، ص 281، ح 2.
6.همان، باب 35، ص 307، ح 6.
7.همان، باب 45، ص 317، ح 2.
8.وسائل الشیعه، ج 3، باب 20، ابواب لباس المصلّی، ص 319، ح 11.
9. همان، باب 46، ص 322، ح 3.
10.وسائل الشیعه، ج 3، باب 46، ابواب لباس المصلّی، ص 322، ح 3.
11.همان، باب 23،ص 286، ح 5.
12.همان، باب 49، ص 325، ح 2.
13. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۴۹، کتاب الصلاة، المقدمة الثالثة فی الستر و الساتر، مسالة۳.
14. همان ص۱۵۰، کتاب الصلاة، المقدمة الثالثة فی الستر و الساتر، مسالة۴.
15. همان مسالة۵.
16. همان ، مسالة۶.
17.خمینی، سید روح الله، توضیح المسائل، ص۱۱۲، مسأله ۷۹۸.
منبع:
سیدمحمدتقی مدرسی، 1945 ،احکام مقدمات نماز،؛ ترجمه سرور دانش.، نشر:تهران،محبان الحسین(ع)، 1380.
مشخصات نشر:تهران: محبان الحسین(ع)، 1380.
کتاب الصلاة، المقدمة الثالثة فی الستر و الساتر،
https://fa.wikifeqh.ir/
نویسنده قسمتی از این مقاله یدالله بهتاش می باشد
* این مقاله در تاریخ1401/7/28 بروز رسانی شده است
