جراحی‌های متداول چشم

عوارض چشمی خاصی وجود دارند که اغلب از طریق جراحی درمان می‌شوند. جهت کسب اطلاع و مروری کوتاه از چنین روش‌های جراحی این مقاله را مطالعه نمایید.
جراحی و یا عمل چشم یک روش جراحی است که بر روی چشم و یا ساختارهای متعلق به آن مانند حدقه‌ی چشم، پلک، ابرو، و دستگاه اشکی انجام می‌شود. معمولا، چنین اعمال جراحی توسط چشم پزشک جهت درمان مشکلاتی از چشم انجام می‌شود که نمی‌توان آنها را با دارو درمان کرد. جراحی‌های عیوب انکساری چشم بسیار متداول می‌باشند و جهت اصلاح عیوبی مانند نزدیک بینی (میوپی)، دوربینی (هیپروپی)، آستیگماتیسم، و غیره صورت می‌گیرند. به طور کلی، چنین جراحی‌هایی با استفاده از لیزر انجام می‌شوند.
به طور معمول، بی حسی لوکال (موضعی) در جراحی‌های چشم بر روی بیمار اِعمال می‌شود، اما در برخی موارد، بی حسی توپیکال (موضعی) ارجح می‌باشد. با این حال، بیهوشی عمومی برای کودکان و افراد مسن و برای کسانی که دارای مشکلات بزرگ چشمی و یا صدمات مربوط به آن هستند، ترجیح داده می‌شود. جراحی چشم انواع مختلفی دارد که شامل جراحی زیبایی و همچنین شیوه‌های حفظ بینایی می‌باشد. در حالی که انجام برخی از آنها اختیاری هستند، انجام دیگر عمل‌های جراحی اجتناب ناپذیر می‌باشند.

عمل‌های جراحی بیماری‌های چشم

جراحی آب مروارید

آب مروارید یا کاتاراکت نوعی بیماری چشمی است که به معنای کدر شدن لنز یا عدسی چشم می‌باشد. بنابراین عمل جراحی آب مروارید زمانی انجام می‌شود که لنز طبیعی چشم به دلیل کهولت سن، بیماری و یا هر نوع تروما، کدر شود. در نتیجه، تصویر تشکیل شده بر روی شبکیه تار و نامشخص خواهد بود. چنین مواردی ایجاب می‌کند عمل جراحی آب مروارید انجام شود، به طوریکه در آن عدسی یا لنز معیوب برداشته می‌شود و یک لنز داخل چشمی مصنوعی جایگزین می‌‌گردد. جراحی آب مروارید حدود 30 تا 45 دقیقه به طول می‌انجامد، و معمولا تحت بی حسی موضعی انجام می‌شود.
معمولا، جراحی آب مروارید شامل روشی بنام فیکوامولسیفیکاسیون (phacoemulsification) (فیکو) است. در این روش، برشی کوچک جهت وارد ساختن یک پروب ایجاد می‌شود که با استفاده از ارتعاشات ماوراء صوت لنزهای کدر را حل می‌سازد. کاتاراکت اکستراکسپولار یا خارج ساختن کاتاراکت به روش خارج کپسولی (ECCE) روش دیگری است که شامل برداشتن کل لنز طبیعی از طریق یک برش بزرگ می‌باشد. کپسول لنز برای قرار دادن لنز داخل چشمی حفظ می‌شود. کاتاراکت اینتراکپسولار یا خارج ساختن کاتاراکت به روش داخل کپسولی (ICCE) یک روش بسیار پیچیده است که شامل برداشتن کپسول لنز، همراه با لنز طبیعی است.

جراحی آب سیاه

گلوکوم یا آب سیاه یک عارضه‌ی پزشکی است که در آن فشار داخل چشم به دلیل تجمع بیش از حد مایع زلالیه افزایش یافته که این امر بر عملکرد عصب بینایی تأثیر گذاشته و منجر به از دست دادن بینایی می‌شود. داروهای خوراکی و موضعی ممکن است جهت کنترل این وضعیت در طی مراحل اولیه مؤثر باشند. چنانچه بیماری شدت گیرد، انجام عمل جراحی اجتناب ناپذیر خواهد بود. جراحی آب سیاه انواع مختلفی دارد. شدت بیماری و وضعیت سلامت چشم، از عوامل عمده‌ای به شمار می‌روند که پزشک با در نظر این موارد، نوع خاصی از عمل جراحی را معرفی می‌نماید.
ترابکولوپلاستی لیزری روشی است که حفره‌های کوچکی را با استفاده از یک پرتو متمرکز از نور به منظور تخلیه‌ی مایع زلالیه ایجاد می‌کنند. در حالی که روشی جدید بنام ترابکولوپلاستی لیزری انتخابی (SLT) برای کسانی که در مراحل اولیه گلوکوم می‌باشند، توصیه می‌شود، انجام یک عمل جراحی متداول تحت عنوان ترابکولکتومی برای کسانی که در مراحل پیشرفته بیماری باشند، ترجیح داده می‌شود. روش اخیر شامل برداشتن بافت از دستگاه تخلیه‌ی مایع از چشم می‌باشد. ترابکولوتومی نوعی عمل جراحی آب مروارید است که در آن بافتهای چشم برداشته نمی‌شوند. گونیوتومی (Goniotomy) یکی از عمل‌های جراحی آب مروارید است که در کودکان انجام می‌شود. روش‌های جدیدتر که کمتر تهاجمی می‌باشند اسکلرکتومی عمیق (sclerectomy) و ویسکوکانالوستومی (viscocanalostomy) را شامل می‌شوند. ایریدوتومی (Iridotomy) روشی است که برای افرادی توصیه می‌شود که دچار گلوکوم زاویه بسته می‌باشند. این روش شامل ایجاد شکافی کوچک از میان عنبیه است. ایریدکتومی برداشتن بخشی از بافت عنبیه را شامل می‌شود.

جراحی عیوب انکساری چشم

این عمل جراحی چشم جهت تصحیح عیوب انکساری مانند نزدیک بینی و دوربینی انجام می‌شود، به طوری که استفاده از لنزهای ترمیمی اصلاحی می‌تواند حذف شود. این روش شامل تغییر شکل قرنیه بوده، و معمولا برای این منظور از لیزر استفاده می‌شود. متداول‌ترین جراحی‌های عیوب انکساری چشم، شامل لیزیک (به معنای لیزر در ضخامت قرنیه (Laser-Assisted In Situ Keratomileusis)) و پی. آر. کی. (PRK) (فوتوریفرکتیو کراتکتومی (لیزر سطح قرنیه همراه با برداشتن لایه پوششی سطح قرنیه) (Photorefractive Keratectomy) می‌باشند.
عمل لیزیک جهت درمان نزدیک بینی، دوربینی و آستیگماتیسم (ناتوانی چشم جهت تمرکز بر روی یک شئ به دلیل انحنای نامنظم قرنیه و یا عدسی) استفاده می‌شود؛ و شامل برداشتن بافت قرنیه و تغییر شکل آن می‌باشد. ممکن است این عمل عوارض جانبی مانند خشکی چشم را بوجود آورد.
پی آر کِی یک عمل جراحی است که در آن از یک لیزر اگزایمر جهت برادشتن بخش کوچکی از استرومای قرنیه از بخش قدامی چشم استفاده می‌شود. این روش در افرادی که قرنیه‌ی نازکی دارند ترجیح داده می‌شود. لیزر سطح قرنیه همراه با حفظ لایه پوشش قرنیه در پایان عمل (Laser Assisted Sub-Epithelium Keratomileusis) یا لازک (LASEK)، نوعی روش جراحی است که شبیه به پی آر کی می‌باشد.
روش لیزر حرارتی قرنیه (LTK) جهت اصلاح پیرچشمی استفاده می‌شود، و جهت بهبود وضعیت رو به وخامت گذاشته‌ی دید پس از سن چهل سالگی صورت می‌گیرد. روش Mini Asymmetric Radial Keratotomy و یا (MARK) جهت اصلاح آستیگماتیسم و درمان کراتوکونوس (نازک و مخروطی شدن قرنیه) در مراحل اولیه انجام می‌شود.
انواع دیگر جراحی‌های انکساری شامل فوتوکوآگولاسیون با لیزر، بهبود پیر چشمی با لیزر، کراتوپلاستی هدایتی (CK)، کراتوتومی شعاعی (RK)، هگزاگونال کراتوتومی (HK)، جراحی اسکلرال ری اینفورسمنت (Scleral reinforcement surgery)، اسکلروتومی مژگانی قدامی (ACS)، و غیره می‌باشد.

جراحی قرنیه

جراحی‌های عیوب انکساری چشم شامل اکثر اعمال جراحی است که بر روی قرنیه انجام می‌شوند. روش دیگری که می‌تواند در این دسته قرار گیرد، عمل جراحی پیوند قرنیه است که در آن یک قرنیه معیوب یا کدر با یک قرنیه سالم اهدایی جایگزین می‌‌گردد. چنین پیوندی معمولاً هنگامی انجام می‌شود که قرنیه کدر و مات شده باشد. دیستروفی اندوتلیال قرنیه (Corneal endothelial dystrophy)، عفونت‌های باکتریایی و ویروسی قرنیه و تورم مداوم قرنیه پس از عمل جراحی آب مروارید، برخی از شرایط پزشکی هستند که ممکن است نیاز به پیوند قرنیه داشته باشند. پروتز قرنیه استخوانی- دندانی (Osteo-odonto-keratoprosthesis) (OOKP) یک فن‌آوری جدید در این زمینه به حساب می‌آید. در این روش، یک قرنیه مصنوعی از دندان (بیمار) بازسازی شده، و جهت تعویض قرینه آسیب دیده مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش معذلک در حال جرح و تعدیل بوده و هنوز به طور کامل بکار برده نمی‌شود.

جراحی عضله‌ی چشم

این نوع عمل جراحی عوارضی را تصحیح می‌کند که به دلیل وجود مشکلاتی در عضلات چشمی، چشم‌ها با یکدیگر همتراز نمی‌باشند. عضلات خارج چشمی کوچک (small extraocular muscles) حرکات کره‌ی چشم را کنترل می‌کنند. انحراف چشم یا لوچی متداول‌ترین بیماری چشمی است که با تصحیح عضلات چشم اصلاح می‌شود. عوارضی مانند نیستاگموس (حرکت غیر ارادی کره چشم) و سندرم دوئن (Duane syndrome) نیز ممکن است به چنین اعمال جراحی نیاز داشته باشند. این عمل‌های جراحی شامل تضعیف، محکم کردن، و یا تغییر موقعیت عضلات چشم، بر اساس بیماری زمینه‌ای می‌باشد.

جراحی‌های اوربیتال و اکولوپلاستیک

حدقه‌ی چشم (اوربیت)، حفره یا کاسه‌ای استخوانی است که در داخل آن چشم و ساختارهای متعلق به آن قرار دارند. گاهی اوقات، بروز مشکلاتی در کاسه چشم ممکن است عملکرد طبیعی چشم را تحت تأثیر قرار دهد. جراحی‌های اوربیتال و اکولوپلاستیک جهت اصلاح مشکلات مربوط به پلک، دستگاه اشکی (اشک) و حدقه‌ی چشم انجام می‌شوند.
جراحی اکولوپلاستیک شامل، بلفاروپلاستی یا جراحی زیبایی پلک است که در آن پلک بالا یا پایین، با برداشتن چربی زیر جلدی و یا پوست اضافی تغییر شکل می‌یابد. این روش اغلب در موارد تورم پلک ایدیوپاتیک انجام می‌شود. نتیجه دلخواه همچنین می‌تواند با تقویت تاندون و عضلات اطراف به دست آید. این نوع جراحی همچنین عمل لیفت یا بالا کشیدن پلک نامیده می‌شود.
عمل دیگری که تحت عنوان لیفت پیشانی و یا عمل زیبایی کشیدن ابرو شناخته شده است، بالا بردن ابرو یا browplasty می‌باشد که یک عمل جراحی زیبایی بوده و در افرادی انجام می‌شود که ابروهای پایین و افتاده‌ای داشته به طوری که این افتادگی مانع دید ‌شود. این عمل همچنین جهت از بین بردن خطوط روی پیشانی انجام می‌شود. عمل کانتال (Canthal) مانند کانتوپلاستی (canthoplasty) و کانتوتومی (شکاف گوشه چشم) (canthotomy) در هر یک یا هر دو گوشه چشم انجام می‌شود. کانتکتومی (Canthectomy) اشاره به عمل جراحی است که شامل برداشتن بافت از هر یک از دو گوشه‌ی چشم می‌شود. در کانتوتومی گوشه‌ی چشم به منظور کاهش فشار بیش از حد اوربیتال شکافته می‌شود.
عمل اکولوپلاستیک شامل جراحی ترمیمی پلک، در عوارضی مانند اکتروپیون و انتروپیون می‌باشد.
پروتز چشمی یک روش جراحی است که در آن چشم آسیب دیده، برداشته و بجای آن چشم مصنوعی کار گذاشته می‌شود.
تخلیه‌ی چشم بجز صلبیه (Evisceration) و تخلیه کل چشم یا انوکلئاسیون (enucleation) دو روشی هستند که برای برداشتن چشم آسیب دیده مورد استفاده قرار می‌گیرند.
برداشتن تومورهای اوربیتال، بازسازی اوربیتال، اصلاح اشک بیش از حد، و غیره، در این دسته قرار می‌گیرند. در برخی موارد، تمام چشم (انوکلئاسیون) از حدقه‌ی در آورده می‌شود. این روش جراحی در موارد شدید رتینوبلاستوما (نوعی سرطان نادر چشم است که در کودکان دیده می‌شود)، آخرین مرحله از گلوکوم، التهاب شدید چشم (ophthalmia)، و کیست چشم مادرزادی انجام می‌شود. بلفارواسپاسم (چشم بر هم زدن بیش از حد) اغلب با جراحی بوتاکس درمان می‌شود. خالکوبی یا تاتو ابرو همچنین می‌تواند به عنوان یک عمل جراحی زیبایی چشم در نظر گرفته شود که به طور فزاینده‌ای عمومیت یافته است. انجام این روش‌های جراحی بسیار آسان بوده و نیاز به زمان زیادی نداشته و فرد می‌تواند بلافاصله کارهای روزانه‌ی خود را از سرگیرد!
مراقبت مناسب چشم بعد از عمل جراحی چشم جهت اطمینان از بازیابی سریع و بهبودی کامل بسیار اهمیت دارد.
سلب مسئولیت: اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً جنبه‌ی آموزشی داشته و نبایستی به منظور جایگزین توصیه‌های پزشک متخصص در نظر گرفته شود. مراجعه به پزشک خود بی‌خطرترین راه تشخیص و درمان هرگونه بیماری است.